LOUIS COUPERUS

"ELINE VERE"

HOOFDSTUK I

I

Men verdrong zich in de, tot kleedkamer ingerichte, eetzaal. Voor een psyché stond Frédérique van Erlevoort, met los hangende haren zeer bleek onder een dunne laag poudre-de-riz, de wenkbrauwen als door een enkele penseelstreek zwarter getint.

"Haast je dan toch, Paul! We komen niet klaar!" zei ze, een weinig ongeduldig, met een blik op de pendule.

Voor haar knielde Paul van Raat, en zijn vingers plooiden een lange, ijle sluier, van goud en karmozijn, als een draperie om haar middel. De stof wolkte op het roze fond van haar onderkleed; haar hals en armen waren, sneeuwwit van de veloutine, vrijgelaten en flonkerden in de glans van, door elkander gestrengelde, snoeren en ketenen.

"O, wat een tocht! Hou toch de deur dicht, Dien!" gilde Paul een oude meid na, die, bevracht met enige japonnen, de kamer verliet. Door de open gelaten deur zag men gasten, gerokte heren en licht geklede dames; zij begaven zich langs de aralia's en palmen van de corridor naar de grote suite; zij glimlachten om de oude meid en wierpen een steelse blik naar binnen.

Allen schaterden om die verrassing, die blik achter de coulisses; alleen Frédérique bleef ernstig, in het bewustzijn, dat zij de waardigheid van een antieke vorstin had op te houden.

"Haast je toch, Paul!" sprak zij, bijna smekend. "Het is alover half negen!"

"Ja,ja, Freddy, wees maar niet bang, je bent al klaar!" antwoordde hij, en handig schikte hij enige juwelen tussen de gazige plooien van haar draperie.

"Klaar?" vroegen Marie en Lili Verstraeten, uit de kamer komende, waar de estrade was opgeslagen: een geheimzinnige verhevenheid, als uitgewist in een halfduister.

"Klaar!" antwoordde Paul. "En nu, alsjeblieft kalmte!" vervolgde hij, terwijl hij zijn stem verhief en gebiedend in het rond zag.

De vermaning was nodig. De drie jongens, de vijf meiden, die als kameniers dienst deden, liepen in het, met allerlei accessoires opgevulde, vertrek elkaar in de weg, lachende, gillende, de grootste wanorde veroorzakend. Tevergeefs poogde Lili een gouden bordpapieren lier uit de handen te redden van de twaalfjarige zoon des huizes, terwijl de beide bengels van neven op het punt waren tegen een groot wit kruis aan te klimmen, dat, in een hoek der kamer geplaatst, onder hun aanvallen reeds wankelde.

"Weg van dat kruis, Jan en Karel! Geef die lier op, andere Jan!" brulde Paul. "Zorg daar toch een beetje voor, Marie, en nu... Bet en Dien hier, Bet met de lamp; Dien bij de deur; de anderen weg! Er is geen plaats meer; kijken in de tuin aan het raam van de grote zaal; daar zie je alles prachtig, uit de verte... Kom, Freddy, voorzichtig,hier is je sleep..."

"Je vergeet mijn kroon..."

"Die zal ik je opzetten, als je geposeerd bent. Kom, allons."

De drie verbannen meiden haastten zich weg te komen, de jongens hurkten neer in een hoek der toneelkamer, waar zij niet door het publiek gezien konden worden, en Paul hielp Freddy de estrade beklimmen.

II

Marie, nog evenals Lili niet gedrapeerd, sprak door het gesloten raam, met de vuurwerker, die in de besneeuwde tuin, in een dikke duffel,

wachtte om het Bengaalse licht af te steken. Een grote reflector was door het venster als een bleke, lichtloze zon zichtbaar. "Eerst wit, dan groen, dan rood!" riep Marie, terwijl de vuurwerker knikte.

De kamer was donker, slechts verlicht door de lamp, die Bet vasthield, terwijl Dien bij de porte-brisée der, nu verlaten, kleedkamer stond.

"Voorzichtig, Freddy, voorzichtig!" sprak Paul.

Frédérique liet zich zeer behoedzaam in de kussens van het rustbed neer; Paul schikte haar draperieën, haar kettingen, heur haren, haar diadeem, en strooide hier en daar een bloem.

"Is het zo goed?" vroeg zij met bevende stem, een van te voren bestudeerde pose aannemende.

"Je bent om te stelen, prachtig; nu Marie, Lili hier!"

Lili wierp zich op de grond, Marie vlijde zich tegen de bank, met het hoofd aan Frédérique's voeten. Vlug drapeerde Paul beide meisjes in kleurige sjaals, sluiers, strengelde snoeren om haar armen, in heur haren.

"Marie en Lili, wanhopig kijken! Meer wringen je armen, Lili! In wanhoop, meer in wanhoop! Freddy, jij meer smachten, je ogen omhoog, in je mond iets treurigs."

"Zo?"

Marie schaterde.

"Ja zo! Zo is het beter; stil nu, Marie alles klaar?"

"Klaar!" sprak Marie.

Paul schikte nog iets, een plooi, een bloem, in wantrouwen, of alles gereed zou zijn.

"Kom, nu maar beginnen!" sprak Lili, die zeer ongemakkelijk lag. "Bet,

breng de lamp weg; Dien, de deur dicht, en dan beiden hier elk aan een kant van de porte-brisée!"

Dit gebeurde, en zij bevonden zich allen met kloppende harten in het pikdonker, terwijl Paul aan het venster tikte, om zich daarna bij de jongens in de hoek te voegen.

Langzaam en weifelend ontvlamde het Bengaalse licht tegen de reflector aan, de porte-brisée schoof statig open, een helle witte gloed verheerlijkte het tableau.

III

Glimlachend en beleefd, terwijl de gesprekken eensklaps in een murmelend gegons overgingen, drongen zich de gasten in de grote suite en de serre een weinig naar voren, verblind door een zee van kleuren en licht. Heren weken uit voor een paar lachende meisjes; op de achtergrond der zaal klommen jongelieden op stoelen, om beter te zien.

"'La mort de Cléopâtre!'" las Betsy van Raat aan mevrouw Van Erlevoort voor, die haar het programma had gereikt.

"Prachtig, magnifique!" hoorde men van alle zijden.

In dewitte gloed van het licht scheen het oude Egypte herschapen te zijn. Tussen weelderige draperieën zag men iets als een oase doorschemeren, een blauwe lucht, een paar pyramiden, een palmengroep. Op haar door sfinxen getorste rustbank lag Kleopatra, overgolfd door een vloed van lokken, de dood reeds nabij, terwijl zich een adder om heur arm kronkelde. Twee slavinnen wrongen zich in wanhoop aan haar voeten. De bonte droom ener oriëntalische pracht van enkele seconden, de poëzie der oudheid voor korte wijlen herlevend, onder de blikken van een moderne soirée.

"Dat is Freddy!" sprak Betsy: "beeldig, o beeldig" en zij wees mevrouw Van Erlevoort, wie al die weelde een weinig voor ogen schemerde, de stervende vorstin aan. Nu echter herkende de moeder haar eigen dochter in het bevallige, onbeweeglijke beeld, ginds voor haar.

"En dat is Marie, en die andere, o, dat is Lili, onherkenbaar! Wat een prachtige costumes, wat een moeite! Ziet u, die draperie van Lili, dat violet met zilver, heb ik hun nog geleend."

"Hoe doen ze het!" murmelde de oude dame.

De witte gloed van het licht weifelde, de deuren schoven dicht.

"Prachtig tante, prachtig!" riep Betsy tot mevrouw Verstraeten, de gastvrouw, die haar voorbij ging.

Tweemalen herhaalde zich de droom, eerst in zeegroene glans, daarna in vuurrode gloed. Onbeweeglijk lag Freddy met de adder, en alleen Lili sidderde in haar gewrongen pose. Paul zag met een stralend gezicht uit zijn hoek toe; alles was goed..

"Wat ligt die Freddy stil! En alles zo rijk en toch met overladen! Iets van een schilderij van Makart!" sprak Betsy, haar veren waaier ontplooiend.

"De freule uw dochter is al heel gauw levensmoe, mevrouw!" lispelde de jonge De Woude van Bergh, zich tot mevrouw Van Erlevoort, de mama van Freddy, buigende.

IV

Na de derde herhaling van de droom ging mevrouw Verstraeten in de kleedkamer. Zij vond er Frédérique en Lili, schaterend bezig zich van haar Egyptische dos te ontdoen, zoekende naar de talloze spelden tussen elke vouw. Paul en Marie, op hoge trappen, bijgelicht door twee der meiden rukten Kleopatra's boudoir uiteen. Dien beijverde zich neergeworpen draperieën en afgegleden kettingen op te rapen. De drie jongens rolden op een matras over elkaar.

"Was het mooi, mama?" vroeg Lili.

"Was het mooi, mevrouw?" riep Frédérique tegelijkertijd.

"Prachtig mooi! Ze hadden het nog eens willen zien."

"Nog eens! Ik ben nu al half dood!" riep Lili, en zij liet zich kwijnend, met geloken ogen, in een fauteuil neer, terwijl ze er een grote bundel van afgooide. Dien werd wanhopig: zó zou zij nooit aan een eind komen.

"Lili, rust dan toch!" riep Paul, boven op zijn trap, haar uit de andere kamer toe: "je krijgt nu zoeen vermoeiende pose. Tante, zegt u toch aan Lili, dat ze moet rusten!" en hij wierp enige bonte tapijten van de koorden af, waarover zij geplooid hingen. Dien ging aan het opvouwen.

"Dien, witte lakens en witte tulle!" riep Marie. Dien hoorde verkeerd en bracht verkeerd aan.

Ieder sprak, ieder beval en vroeg; de grootste wanorde begon te ontstaan. Paul roerde zich in wanhoop, zonder begrepen te worden, op de hoogste trede van de trap.

"Ik kan niet meer!" sprak bij, neerhurkend en woedend. "Ik moet ook alles alleen doen!"

Mevrouw Verstraeten was, na Pauls verzoek aan Lili herhaald te hebben, vertrokken om de knechts te zeggen, dat de jonge artisten niet vergeten mochten worden. De eersten kwamen dus weldra binnen, met grote bladen vol glazen wijn en limonade, gebak en sandwiches. De wanorde steeg ten top. De drie jongens lieten zich bedienen op hun matras, waarover een der Jannen een stroom orgeade goot. Toen stortte Marie op hen in een woedde van woorden toe, en zij trok met Dien de matras onder hen weg, naar de andere kamer.

"Frédérique, help dan toch eens aan de achtergrond!" riep Paul, steeds gehurkt, en met een verwijtende stem. Hij had het reeds opgegeven meester te blijven over de drie jongens, die nu echter door oude Dien buitelend en gillend uit de kamer werden verdreven. Het werd een weinig rustiger, ieder was echter bezig, behalve Lili.

"Wat een rommel!" sprak zij binnensmonds; en zij borstelde zittend heur haren uit, golvend en asblond, om daarna van een grote kwast een sneeuw van poeder op haar armen te doen vallen. Dien kwam terug,

ademloos, en het hoofd schuddende met een goedige glimlach.

"Dien, witte lakens en tulle, gauw!" riepen Freddy, Marie en Paul tegelijkertijd. Paul was van zijn trap afgeklommen, had het grote witte kruis, waaronder hij bijkans bezweek, op de estrade geplaatst en vlijde de matras en tal van kussens aan het voetstuk.

"Dien, witte lakens en tulle, alle tulle en gaas, dat er is!"

En Dien bracht het aan, met de andere meiden, wit, alles wit.

V

Mevrouw Verstraeten was naast haar nicht, Betsy van Raat, gaan zitten. Zij was gehuwd met de oudere broer van Paul.

"Jammer, dat Eline niet is gekomen; ik had op haar gerekend, om de lange pauzes met wat muziek aan te vullen. Ze zingt zo lief."

"Ze was waarlijk niet wel, tante. U begrijpt, hoe het haar spijt, ooms verjaardag niet te kunnen meevieren."

"Wat heeft ze?"

"Ach, ik weet niet, ze was zenuwachtig, geloof ik."

"Ze moet heus niet zo toegeven aan die buien. Met een beetje energie kom je die nervositeit wel te boven."

"U weet het, tante, het isde ziekte van het jongere geslacht!" zei Betsy, met iets als een treurige glimlach.

Mevrouw Verstraeten zuchtte, en schudde toestemmend het hoofd.

"A-propos," hernam zij. "De meisjes zullen morgenavond zeker te moe zijn om naar de opera te gaan. Zou je misschien onze loge willen hebben?"

Betsy bedacht zich even.

"Ik heb morgen een dinertje, tante, maar toch wil ik de loge heel gaarne hebben. Alleen de Ferelijns en Emilie en Georges komen, maar de Ferelijns wilden vroeg weggaan, omdat de kleine Dora weer niet wel is geweest, en dan zou ik met Emilie en Georges een acte kunnen gaan horen."

"Nu, dat is dan afgesproken. Ik zal je de kaartjes sturen!" sprak mevrouw Verstraeten, en stond op.

Ook Betsy stond op. Georges de Woude van Bergh wilde haar juist aanspreken, maar zij deed, alsof zij hem niet zag. Zij vond hem vanavond onverdraaglijk; reeds tweemaal had hij haar aangesproken en beide malen hetzelfde gezegd, iets over de tableaux. Gedecideerd, hij had geen conversatie. Morgenavond zou zij hem ook al moeten genieten. Tantes loge was een uitkomst... Haar man stond in de serre met een groep heren, de heer Verstraeten, de heer Hovel, Otto en Etienne van Erlevoort, die druk redeneerden, en hij luisterde toe, met zijn groot dik lichaam de bladeren van een palm verdrukkend, een ietwat domme lach op zijn goedig gelaat. Ook hij ergerde haar; zij vond hem archi-vervelend, en een rok stond hem zo slecht, niets chic! In zijn duffel zag hij er tenminste flink uit!

En zij vond gelegenheid even tot hem te zeggen:

"Spreek toch eens iemand aan, Henk. Je staat al de hele tijd in die hoek. Circuleer eens een beetje; je ziet er zo uit, net of je je verveelt... Je das zit scheef."

Hij stotterde iets en tastte aan zijn hals. Zij echter keerde zich om en was weldra te midden van een luidruchtig troepje, dat zich om freule De Woude geschaard had. Zelfs de melancholieke mevrouw Van Rijssel, Freddy's zuster, had er zich bij gevoegd. Emilie de Woude was ongehuwd en droeg haar acht-en-dertig jaren met een benijdenswaardige levenslust; haar aangenaam, opgewekt gelaat maakte een allerinnemendste indruk. Zij geleek op haar veel jongere broer Georges, maar had iets joviaals, dat zeer afstak tegen zijn gemaniereerde stijfheid.

Uitgelaten vrolijk had Emilie een kleine kring, toegelokt door de komische voordracht van haar anecdoten, om zich verzameld. Zij was juist bezig te verhalen, hoe zij verleden op de bevroren sneeuw gevallen was voor de voeten van een heer, die haar onbeweeglijk had staan aankijken, in plaats van haar op te beuren.

"Verbeeld je, mijn mof links, mijn hoed rechts, ik in het midden, en daar stond hij,met een open mond, naar me te kijken..."

VI

Er klonk een belletje; Emilie staakte haar verhaal en vloog uit haar auditorium weg, om naar voren te komen. Men verdrong zich voor de, zich openschuivende, porte-brisée.

"Ik kan niets zien!" sprak Emilie, zich op haar tenen verheffend. "Komt u hier op mijn stoel, freule!" riep achter haar een jong meisje, dat, in een crême toiletje, boven de anderen uitstak.

"Je bent een dot, Toos, heerlijk! Ik kom. Mag ik even passeren mevrouw Van der Stoor; uw dochter redt me uit de nood."

Mevrouw Van der Stoor, een dame, die onder een pseudoniem gedichten schreef, week, bits glimlachend uit. Zij was een weinig gefroisseerd door Emilie's sans-gêne, zijzelf deed geen poging om beter te zien.

Emilie en Cateau van der Stoor stonden weldra samen op een stoel elkander om het middel vasthoudend.

"O, wat mooi!" riep Emilie, en zij werd stil van wat zij zag. Uit de baren van een schuimende zee van gaas verrees een ruw als uit wit marmer gehouwen kruis, waaraan een slanke witte vrouw zich in doodsgevaar vastklampte, terwijl haar voeten door een tulle golf werden oversproeld. En haar vingers wrongen zich krampachtig vast aan de Rots der Eeuwen.

"Het is Lili!" hoorde men hier en daar.

"Wat is die Lili elegant!" fluisterde Emilie tot Cateau. "Maar hoe zou ze daar zo hangen! Hoe houdt ze het uit!"

"Ze ligt helemaal in kussens, maar het is toch erg vermoeiend," zei Toos. "Je ziet natuurlijk niets van die kussens, freule."

"Natuurlijk niet! Het is heel mooi, ik heb nooit zo iets poëtisch gezien... Zeg eens, Toos, ik dacht dat je mee zou doen!"

"Ja freule, maar alleen in het laatste tableau met Etienne van Erlevoort. Nu moet ik langzamerhand weg, om mij te gaan verkleden."

Zij wipte van haar stoel. Het licht weifelde, de deuren schoven dicht. Een licht applaus klapte als op ongelijke handslagen door de zaal. Maar weldra herhaalde zich het witte visioen van schuimend gaas, en een engel boog zich met roerende blik over de brede arm van het kruis, om de bezwekene, die nu met geloken oog daartegen lag, op te heffen.

Het applaus weerklonk, krachtiger.

"Marie kan zich natuurlijk weer niet ernstig houden!" sprak Emilie, haar hoofd schuddend. "Ze schatert het straks uit."

Werkelijk trilde er iets zeer ongepast spotachtigs om het fijne mondje van de engel, terwijl zijn roerende blik enigszins komiek werd onder een paar zenuwachtig opgetrokken wenkbrauwen.

VII

Hoewel men het de artisten aanzag, dat zij moe waren, daar niemand zich onbeweeglijk hield, werd het laatste tableau met tal van toejuichingen ontvangen. Viermaal, vijfmaal moest het herhaald worden. Het was een allegorische voorstelling der Vijf Zinnen, voorgestelddoor de vier jonge meisjes, rijk gedrapeerd in zware stoffen, - goud- en zilverlaken, brokaat en hermelijn - en door Etienne, de jongste broer van Frédérique, die in een minstreelgewaad het Gehoor voorstelde.

Het was nu gedaan.

Met de lange pauzes, die de artisten zich veroorloofd hadden, was het twee uren geworden, en de heer en mevrouw Verstraeten ontvingen de dankbetuigingen der gasten, die afscheid namen.

"Blijft u nog souperen, met Cateau?" zei mevrouw Verstraeten zachtjes tot mevrouw Van der Stoor. "Heel familiaar."

Mevrouw Van der Stoor vond echter, dat het te laat zou worden; zij wilde alleen nog op haar dochter wachten.

De artisten hadden zich zo spoedig mogelijk verkleed en traden de zaal binnen, waar zij nog van de laatste gasten enige complimenten over spel en smaak opvingen. Emilie had zich bij die zegevierende intocht aan de piano gezet, en ontbeukte er de akkoorden van een fanfare aan. Zij bleef als intieme huisvriendin met Van Raat en Betsy souperen.

"Morgen kom je toch, nietwaar, Toos; morgenmiddag, om twee uur, komt de fotograaf!" riep Marie.

Het was dan donderdag, maar Cateau zou niet naar school gaan, om uit te slapen, en om twee uur zou zij komen.

Afgetobd vielen de artisten neer in de gemakkelijke stoelen van de ruime serre, waar een koud souper verscheen, een kalkoen, sla, een taart, champagne.

"Wat was het mooist? Wat was het mooist?" riepen zij allen.

En een ieders opinie werd gewikt en gewogen, bestreden en toegejuicht, onder een algemeen gerammel van borden, gekletter van vorken en lepels, geklink van glazen, vol en spoedig leeg.

naar boven

HOOFDSTUK II

I

om halfdrie keerden de Van Raats van het souper terug naar het Nassauplein. Hun huis was stil, de knecht en de meiden waren naar bed. Terwijl Henk zijn sleutel in de zak stak, en de bout dwars voor de huisdeur lichtte, stelde Betsy zich onwillekeurig haar slapende jongen voor, roze, met gesloten vuistjes, in zijn wit bedje. Zij nam de bougie van de pijler der trap, en ging naar boven; hij met zijn couranten de eetkamer in. Het gas brandde er, schemerflauw, een verkleinde waaiervlam.

Zo ook in haar kleedkamer. Zij draaide de kraan open, waardoor zich het licht schel uitbreidde, en trok haar bonten rotonde van de schouders. In de kleine haard wrong zich stuiptrekkend een vurige tong, als van een heraldische leeuw. Er zweefde door het vertrek iets als de lauwheid van een warm bad, vermengd met de zoete geur van Violettes de Parme. Even zag zij in de aangrenzende donkere kamer naar het witte bed van haar kind om, begon zich toen, zuchtende, te ontkleden en liet de kanten japon, als een wolk van zwart, haar heupenafglijden. De deur werd geopend, en Eline kwam, een weinig bleek, binnen, in een wit flanellen peignoir, met los hangend haar.

"Zo Elly, nog niet naar bed?"

"Neen, ik... heb wat zitten lezen. Heb je je geamuseerd?"

"O zeker, het was alleraardigst. Ik wou alleen, dat Henk niet zo ondraaglijk vervelend was. Hij zegt geen stom woord, en zit met zijn bête gezicht aan zijn horlogeketting te morrelen, tot ze gaan whisten, in de pauzes."

Enigszins driftig zette Betsy de ene voet achter de andere, en schopte een schoentje uit, van goudleer, met kralen.

Eline rekte zich, kwijnend.

"Heb je gezegd aan mevrouw Verstraeten, dat ik ongesteld was?"

"Ja, maar zusje, je weet, als ik 's avonds thuis kom, verlang ik naar mijn bed. Morgen de rest, vind je niet?"

Eline wist, dat haar zuster, 's avonds thuiskomende, of zij zich geamuseerd had of niet, immer in een licht korzelige stemming was, een ergernis, veroorzaakt door de lust zich zo spoedig mogelijk te ontkleden.

Toch had Eline even de aandrang met een bits woord te antwoorden, maar gevoelde ogenblikkelijk daarop er zich te loom en ontzenuwd voor. Zij roerde zacht met de lippen Betsy's wang aan, en liet haar hoofd, geheel onwillekeurig, op de schouder van haar zuster neer, in een onbedwingbaar verlangen naar tederheid.

"Ben je heus ziek, he, of...?"

"Neen. Alleen een beetje... een beetje lui... Adieu."

"Slaap lekker."

Eline ging, loom en bevallig in haar witte peignoir. Betsy raapte de kantenjapon op, en ontkleedde zich verder.

II

In de gang kreeg Eline het onbewuste gevoel van buiten de deur gezet te zijn, dat haar, zeer vaag, onaangenaam aandeed. De gehele avond, toegevende aan een gril van loomheid en verveling, had zij alleen gezeten, en langdurige eenzaamheid deed haar spoedig melancholiek worden, en naar een schertsend woord en het bijzijn van anderen verlangen. Besluiteloos bleef zij een ogenblik in het donker staan, en ging, in haar behoefte naar enige aanspraak, tastend de trap af, de eetkamer binnen.

Henk had zijn rok op de bank neergegooid, en stond zich, in vest en hemdsmouwen, zijn traditionele grog klaar te maken. Hete wasem wolkte het glas uit, terwijl hij de ketel weer op de vuurstoof plaatste.

"Zo meisje!" groette hij met zijn joviale stem, en innemende goedmoedigheid speelde in zijn soezige, blauwgrijze ogen en om zijn zwaar en blond beknevelde mond. "Heb je je niet erg verveeld, zo geheel verlaten?"

"Wel een beetje. Misschien jij nog meer?" vroeg zij, hem behaagziek toelachend.

"Ik? Wel neen. Integendeel, de tableaux waren heel aardig."

Wijd zijn benen uit-een zettende, slurpte hij behaaglijk aan zijn gloeiende grog.

"Is de peuter stil geweest?"

"Ja. Hij is niet wakker geworden. Blijf je nog op?"

"Even de couranten inzien. Maarwaarom ben jij nog niet naar kooi?"

"Ach... zo maar..."

Zij rekte zich weer kwijnend voor de spiegel, en wond zich, met opgeheven armen, het loshangende haar tot een glanzend bruine wrong. Zij gevoelde een behoefte hem veel en vertrouwelijk te verhalen, zocht naar iets, maar vond in haar lege, verdroomde gedachte geen enkel onderwerp, geen enkele grief. Zij was gaarne in tranen losgebarsten, In de overmaat van een, niet al te scherp vlijmende smart, alleen om zijn zachte, zware stem haar te horen troosten: Maar zij vond niets en bleef zich kwijnend rekken.

"Is er wat, hé? Hè meisje? Kom vertel eens, is er wat?"

Starend schudde zij het hoofd van neen. Neen, er was niets.

"Nou, maar je kan het mij gerust vertellen, hoor!"

"Ach... ik heb een beetje het land."

"Waarover?"

Zij kreunde even in een behaagzieke pruilerij.

"Ach... ik weet niet. Ik ben wat zenuwachtig, al de hele dag."

Hij lachte, met zijn zachte, volle, diepe lach.

"Jij met je zenuwen! Kom, zusje, word nu weer vrolijk, hé? Je bent zo een gezellige meid, als je wat vrolijk bent, je moet je niet aan die buien overgeven..."

Hij gevoelde, dat zijn welsprekendheid niet toereikende was om haar dit verder te betuigen, en dus besloot hij, schertsend:

"Wil je een grogje, zus?"

"Dank je... Ja, een slok uit je glas."

Zij wendde zich tot hem, en lachende, onder zijn blonde knevels, hief hij het wasemende glas aan haar lippen. Toen zag hij door de half gesloten oogleden een traan glinsteren, die zij tegenhield. En eensklaps, als besloten, zette hij zijn glas neer, en vatte haar handen.

"Kom, meisje, vertel eens, daar is wat, er is wat gebeurd met Betsy, of... kom, anders ben je zo vertrouwlijk met me."

En hij blikte haar verwijtend toe met zijn soezige, domme blik, als van een goedige New-Foundlander.

III

Toen, toen barstte zij los, en door snikken onderbroken, stroomden de klachten voort, schijnbaar zonder aanleidende oorzaak, vertederd als zij was geworden door zijn stem en zijn oog. Het was een onhoudbare behoefte zich te uiten. Wat had zij aan haar leven, voor wie was zij enigszins van nut! De handen in elkaar gewrongen, liep zij het vertrek op en neer, immer klagende, klagende. Het zou haar niets kunnen schelen binnen een uur te sterven; alles was haar het zelfde; alleen dat doelloze, nutteloze bestaan, zonder iets waaraan zij zich met haar gehele ziel kon wijden, werd haar te zwaar. Henk sprak tegen, enigszins verlegen met de scène, die toch niets anders was dan een bekende, een periodiek terugkomende scène. Hij praatte over Betsy en Ben, hun jongen, over

hemzelf; hij had het op de lippen haar te sprekenvan een eigen huishouden, dat de toekomst haar zou toebeschikken, maar iets als een kiese aarzeling hield hem hiervan terug. Zij, op deze tegenwerpingen, schudde het hoofd, een bouderend kind gelijk, dat het verlangde niet krijgt en het aangebodene weigert, en woest wierp zij opeens haar hoofd tegen zijn schouder en snikte daar, een arm om zijn dikke nek geslingerd. Zo klaagde zij voort met lossamenhangende zinnen, in haar nervositeit geprikkeld door een avond eenzaam gemijmer in een overwarme kamer, steeds terugkomende op haar doelloos leven, dat zij voortsleepte als een vervelende last en er klonk iets in haar stem als verweet zij dit alles hem, aan Henk, aan haar zwager. Hij, zeer verlegen, ontroerd door de geurige warmte dier omhelzing, die hij toch niet al te teder mocht beantwoorden, verbrak die hobbelende stroom van gebroken zinnen alleen met een paar banale troostwoorden. Langzaam, langzaam aan, op de volle, zachte toon van zijn zware stem, liet zij haar melancholie wegwiegelen, als een wemeling van rozenbladeren op een vliet.

Eindelijk zweeg zij, loosde een zucht, maar bleef met haar hoofd op zijn schouder rusten. Nu zij bedaarder werd, vond hij het gepast, zich wat boos te maken over haar onverstand.... Wat een larieflang was dat toch! Wat een onzin! Wat drommel, wond ze zich toch altijd zo op...

"Neen, Henk, waarlijk...!" begon ze, en hief haar vochte blik tot hem.

"Meisje, je zeurt met je doelloos leven, en al dat moois meer. Waar haal je toch die dingen vandaan? We houden immers allemaal van je..."

En, bij de herinnering van zijn onuitgesproken gedachte van zoeven, ging hij voort:

"Een jonge meid... en dan praten van een doelloos... Zus, je bent dol!"

Toen, als gekitteld door zijn gedachte, en bovenal menende, dat de filosofie genoeg geduurd had, schudde hij haar opeens met schertsende woestheid bij heur armen, en kneep haar in de treurende mond. Lachend stribbelde zij tegen; de uitbarsting had in haar iets als een verbroken evenwicht hersteld. Toen beiden enige ogenblikken daarna samen de trap opgingen, moest zij een schatergil onderdrukken, daar hij haar

plotseling tilde en droeg, terwijl zij, bevreesd, dat hij zou struikelen, half smeekte, half beval:

"Kom Henk, laat los, hoor! Wees nu niet zo dwaas. Henk, laat los, Henk!"

naar boven

HOOFDSTUK III

I

Eline Vere was de jongste der beide zusters, donkerder van haar en ogen, slanker, minder rijk van vormen. Haar schaduwvolle, zwartbruine blik, bij de geämberde bleekheid van haar tint en het kwijnende van sommige van haar gebaren, gaven haar iets van een lome odaliske, die droomde. Die schoonheid verzorgde zij zeer, als een dierbaar juweel, dat men laat fonkelen en flonkeren, en deze aanhoudende zorg deed haar als verlieven opwat zij bevalligs aan zich vond. Minuten lang kon zij zich spiegelen, glimlachend met de fijne punt van de roziggenagelde vinger de lijn van wenkbrauwen wimper strelend, zich de oogleden een weinig amandelvormig vertrekkende, of heur bruine haren woest om zich heen warrelende, in de houding van een schalke zingara. Haar toilet verstrekte haar een onophoudbare moeite, een voortdurende, zeer ernstige overpeinzing, waarbij zich lichte kleuren met sierlijke vormen harmonieerden tussen het emailachtige tintelen van satijn en het in warme schakeringen wisselen van peluche, omwolkt door een apotheose van tulle en gaas, mousseline en kant. De lichte druppel, trillende onder de facetten van de brillant aan haar ringvinger, wekte, met de verwelkende geur van een sachet, een aangename gewaarwording van fijne weelde, iets zeer vrouwelijks en weeks in haar op.

II

Enigszins dromerig en romantisch van natuur dacht zij zich soms, in lome buien, met zekere wellust, haar kinderjaren terug, en stapelde zij allerlei kleine heugenissen uit die tijd op elkaar, als dierbare reliquieën. Dan verfriste en verfraaide zij, willens en wetens, die verflauwde

heugenissen met idealistisch-tere tint. Van tijd tot tijd zich ze weer voor de geest roepend, vergat zij wat historisch, wat fantastisch er aan was, en kon, met stellige zekerheid, de ene of andere nietige episode van vroeger dagen, aldus gepoëtiseerd, verhalen. Betsy, met practische waarheidszin, dong aanstonds, of zij er zeker van was of niet, op alles, wat slechts naar verheerlijking zweemde, af, en Eline, in een behaaglijke melancholie, onderscheidde meestal, na zulke terechtwijzingen, zowel de eerste kiem, als de latere fantastische bloem van haar voorstelling. Zij herinnerde zich haar vader, een schilder, een fijn-artistieke geest, zonder kracht tot scheppen, zeer jeugdig gehuwd met een oudere, hem overheersende vrouw, zich gedrukt voelende onder die heerszucht, terwijl zijn fijn-bezenuwd gestel, gelijk een edel snaarspeeltuig, getrild had onder haar te ruwe beroering, zoals dat van Eline nu somtijds trilde onder die der zuster. Zij herinnerde zich die vader, met zijn tint als vergeeld ivoor en zijn bloedeloze doorschijnende vingers, lusteloos en loom neerliggende, zich in de geestkracht van zijn denken plannen van grote werken scheppend, en die van zich werpend na een eerste penseelstreek. Zij was enigszins zijn kleine vertrouweling geweest en zijn krachteloos genie had in haar ogen de vlucht genomen van dat van een poëtische, madonna-malende Rafaël, met dwepende ogen en lange lokken. Haar moeder had haar steeds een stille vrees ingeboezemd, en de herinnering der illusie-verdrijvende nietigheden des dagelijksen levens, die zich aan deze moeder meer verbond dan aan die vader, maakte het Eline onmogelijk haar in gedachte te idealiseren.

Zij herinnerde zich, na de dood haars vaders, jong gestorven in de ontevredenheid van een mislukt leven, na dievan haar moeder, plotseling door een immer dreigende hartkwaal getroffen, haar jeugd onder de hoede van een verweduwde tante en zachte voogdes. Ouderwets, mager en recht, met treurige, regelmatige trekken als de ruïne ener schone vrouw, herinnerde zij zich die voor een grote spiegelruit vier glinsterende breinaalden, in regelmatig, beverig menuet, met twee dorre handen, te hebben zien bewegen. Zij leefde daar in die grote kamer, in een zachtkens ontzenuwende en weke welvaart, in iets geurigs en fluweelachtigs, het mollige Deventers onder de voeten, een vlammend blokkenvuur in de haard, en een, met fantastische ooievaars en scharlaken pioenrozen bekleurd, geel zijden Japans tochtscherm voor de deur.

De beide zusters, daar aan elkanders zijde ontwikkeld, onder de lessen ener zelfde opvoeding, in een zelfde omgeving, hadden twee aan elkaar evenwijdige gemoedslevens in zich laten ontkiemen, wier zijden echter bij het rijpen der jeugd naar de eisen van twee verschillende temperamenten afweken. In Eline, die, van een loom en lymfatisch gestel, behoefte gevoelde aan tedere steun en zachtkoesterende warmte, en wier zenuwen, fijn als de vezelen ener bloem, zelfs in haar weke, als met fluweel gecapitonneerde omgeving dikwijls nog door de minste tegenstand te ruw werden beroerd en te hevig geprikkeld, ontwikkelde zich uit angst een terughoudendheid, die haar gemoed vulde met duizenden kleine grieven van heimelijk verdriet. Overvol geworden stortte zich dit dan uit met een enkele bruisende golf. In Betsy's volbloediger leven ontkiemde, bevorderd door Eline's behoefte aan steun, een streven naar overheersing, waardoor zij haar psychisch bestaan bijna geheel in het wezen der, als was zo ontvankelijke, zuster kon dringen, welke hierbij, na een eerste schok, toch rust en voldoening vond. Maar noch Eline's vrees haar fijn bezenuwd gestel te zullen wonden, noch Betsy's heerszuchtig egoïsme hadden ooit tot een tragische crisis aanleiding gegeven daar beider scherpe omtrekken, in de zacht-lauwe atmosfeer van haar omgeving, zich afstompten en wegdoezelden in een effen grijze tint.

III

Later, na enige bals, waar Eline zich op haar witte satijnen voetjes, in iets bezwijmelends van geur en licht, glijdend had laten medevoeren door een zachte dwang van haar cavaliers, en zich door slepende driekwartsmaten, als door teugen champagne had laten bedwelmen, later was zij tweemaal ten huwelijk gevraagd geworden, en had zij beide malen bedankt. Van die aanzoeken behield zij de herinnering als van twee gemakkelijke triumfen, die toch een kalme glimlach van eigenwaarde verwekten, en de heugenis van de eerste vermocht zelfs somwijlen haar een lichte zucht te ontlokken. Toen had zij Henri van Raat ontmoet, en sedert verbaasde zij zich vaak, hoe die goede lobbes, zoals zij hem noemde, die toch zo weinig op de held van haar dromen geleek, zoveel sympathie in haar wekte, datzij dikwijls, plotseling, naar zijn bijzijn verlangen kon. Die van haar dromen had iets van het geïdealiseerde beeld haars vaders, van Ouida's romanhelden, en niets

van Van Raat, met zijn, in de volbloedigheid van een te sanguinisch gestel, wegsoezende luiheid, zijn zachte, domme, grijsblauwe ogen, zijn trage spraak en dikke lach. En toch was er iets in zijn stem, in zijn blik, dat haar aantrok, in zijn vertrouwelijk gemoedelijke wijze van zijn, dat haar van steun sprak, zodat zij soms het vage verlangen gevoelde, haar hoofd als moede op zijn schouder te leggen. En ook hij gevoelde, met zekere hoogmoed, dat hij iets in haar leven was geworden.

Die hoogmoed verdween echter aanstonds, zodra Betsy hem nader kwam. Bij Eline's zuster gevoelde hij zulk een zedelijke minderheid, dat hij meermalen haar radde en luchtige scherts met nog tragere spraak en nog dikkere lach dan gewoonlijk beantwoordde. Zij vond er een verfijnd genot, vol wreedheid, in, hem dan uit te lokken tot gezegden, die zij, met een weinig vals vernuft, als zeer weinig complimenteus wist te doen voorkomen, om ze hem daarna, met een tintelende ondeugendheid, voor de voeten te werpen. Hij verontschuldigde zich, zoekende naar zijn zinnen, somwijlen nog niet goed vattende, wat zijn onbeleefdheid geweest was, of zich verwarrende in armzalige wendingen, ten einde haar van zijn goede mening te overtuigen. Dan schaterlachte zij luid, en die volle, gezonde lach, klaterend in spottend gevoel van meerderheid, hitste hem nog meer aan dan de tedere, als naar steun tastende bekoring van Eline's wezen. Deze was de bekoring ener wenende, zoet ronkende sirene, die, met een kwijnende kreet van verlangen, haar lome armen uit het blauw der baren beurt, en weer door die baren machteloos wordt meegevoerd; gene, die ener thyrsos zwaaiende Bacchante, welke met strengelende wijngaard-ranken hem zocht te omstrikken, of hem driest, in dartele, prikkelende overmoed, haar volle beker in het gelaat wierp.

IV

En zo was het iets geweest, waarvan hij zich nooit zuiver rekenschap had kunnen geven, hoe hij op een avond, in die groene koelte van een flauw verlichte serre, Betsy eensklaps verzooht had zijn vrouw te worden, geheel opeens, met een paar doorslaande zinnen. Hij had alleen die avond gevoeld dat hij niets anders vermocht als gemagnetiseerd door iets bevelends in Betsy's wezen, dat hem tot die verklaring dwong. Zij, kalm, zonder aarzeling, had aangenomen, er voor zorgende, dat de,

in haar gemoed bruisende, blijdschap over het vooruitzicht nu meesteresse in een eigen omgeving te zullen worden, zich onder die kalmte schuil hield. Zij verlangde naar een andere atmosfeer, dan de deftige mufheid der grote kamer met de gladde spiegelruiten, het oude Deventers, de vlammende haard,en de ooievaars en pioenrozen op het Japanse scherm.

Maar Henk had, toen Eline hem, eenvoudig en vriendelijk, geluk gewenst had, een verbaasdheid en ontevredenheid gevoeld over zijn eigen daad, die hem geen woorden deden vinden bij de zusterlijke betuigingen van het jonge meisje.

En Eline, zonder er bewust van te wezen, ruw door al dit onverwachte aangegrepen, school, uit plotselinge angst voor Betsy, in haar melancholische terughoudendheid weg, terwijl zij sedert, zich toch haar meerdere zwakheid bewust, het overheersende streven der zuster met een zeer prikkelbare hoogmoed poogde te bestrijden, in die overheersing niet meer de rust en voldoening van eertijds weervindend.

V

Henk en Betsy waren een jaar gehuwd, toen tante stierf. Betsy was bevallen van een zoon. Hij, op aandrang van zijn vrouw, had in die tijd naar een betrekking, een bezigheid gezocht, daar hij Betsy met zijn kalme goedmoedige luiheid soms verveelde, als een trouwe hond die men steeds aan zijn voeten vindt liggen, en die, bij ongeluk, dikwijls getrapt wordt. Ook hijzelf koesterde een onduidelijk denkbeeld, dat een jonge kerel, trots zijn fortuin, toch iets moest uitvoeren. Intussen, gevonden had hij niets en zijn ijver was ook zeer verminderd, sedert Betsy zelve niet meer op zijn zoeken aandrong. Heel lastig maakte hij het haar immers niet, daar hij des morgens, bijna iedere dag, in de fysieke aandrang van zijn groot lichaam naar enige ontspanning der spieren, paardreed, na-gerend door zijn twee grijze Ulmerdoggen; des middags, door zijn vrouw geprest, visites met haar maakte, of, ontslagen van deze plicht, de sociëteit bezocht terwijl zij des avonds samen veel uitgingen, naar soirée's en comedies, waar Henk door zijn fladderend vrouwtje werd medegesleept als iets lastigs, maar iets geheel onmisbaars. Hij schikte zich in dit hem te woelige leven; hij gevoelde

geen kracht zijn wil tegenover die van Betsy te stellen, en vond het rustiger zich aan te kleden en zijn vrouw te volgen, dan de huiselijke vrede te verstoren door een strijd van tweeërlei verlangens. En hij genoot van de zeer enkele avond, die zij thuis, alleen, doorbrachten, en die hem, in zijn aangeboren neiging naar gezelligheid, vulde met een lauwe wellust; die hem, op het einde, verliefder deed worden, dan wanneer hij zijn vrouw, buiten zijn bereik, op een soirée had zien tintelen van scherts en vrolijkheid. Dan werd hij wrevelig, en zeide, in een bouderende stilte, geen woord bij het huiswaarts keren. Zij echter, op die enkele avond, verveelde zich gruwelijk, werd slaperig in de suizende gloed van het gas, en ergerde zich, met een boek op de canapé liggende, aan haar man, die de illustraties van het leesgezelschap bezag, of minuten lang op zijn kopje theezat te blazen. In zulk een ogenblik voelde zij een onweerstaanbare aandrang van wreedheid hem aan te sporen, toch in 's hemelsnaam naar een bezigheid om te zien, waarop hij, ietwat verbaasd, zó uit zijn wellust geschud te worden, met dikke, lijmerige zinnen antwoordde. Zij echter was innerlijk zeer gelukkig; zij vond het heerlijk zoveel aan haar toilet te kunnen bekostigen, als zij maar verkoos, zonder tot op een cent nauwkeurige berekeningen, als tante haar had laten doen, te behoeven te maken; en zij overdacht somwijlen bij het einde der week met een zalige glimlach, dat zij geen dag des avonds waren thuis gebleven.

Eline intussen had in een melancholische eenzaamheid dat jaar bij tante Vere doorgebracht, dromerig starende door de grote spiegelruiten of op de Japanse ooievaars en pioenrozen, een enkele maal door Betsy meegevoerd in haar zwier van vermaken. Zij had veel gelezen, vooral bekoord door Ouida's weelderige, van kleurengoed en Italiaans zonlicht flonkerende, fantasmagorie van een geïdealiseerd leven, hel en bont als een schitterende caleidoscoop. Zij las de Tauchnitz-editions, tot de deeltjes, uitgeput door de greep van haar vingers, los uit zichzelve vielen, met krullende bladen, aan een enkele draad. Ook bij tantes ziekbed, waar zij, met een gevoel van romantische voldoening, waakte, en zich een slapeloze nacht afsloofde met duizend kleine zorgen, las zij ze, en las zij ze weer. In de atmosfeer der ziekenkamer, doorgeurd met een geëtheriseerde medicijnreuk, kregen de deugden en begaafdheden der edele helden, de smetteloze schoonheden der helleboze en hemelreine heldinnen een onwederstaanbare bekoring van lokkende onwaarheid; en Eline voelde zich vaak door een hartstochtelijk verlangen

aangegrepen om te logeren in een dier oude Engelse kastelen, waar graven en hertoginnen elkaar met een hoffelijke etiquette zo elegant beminden, en elkander rendez-vous gaven in de maneschijn van een eeuwenoud park, als in een electrisch lichteffect, tussen het vaag blauwgroene geboomte van toneelcoulisses.

Tante stierf, en Henk en Betsy verzochten Eline haar intrek in hun huis te nemen. Maar zij weigerde eerst uit een vreemde treurigheid, waarin zij als versmolt bij de gedachte aan de verhouding tussen haar zwager en haar zuster. Toch kwam zij deze melancholie met een buitengewone inspanning van wilskracht te boven, als met een forse zwaai van vleugels. Zij had zich immers altijd verbaasd over de geheimzinnige aantrekkingskracht, welke haar naar Henk verlangen deed; nu hij de man van haar zuster geworden was, rees er eensklaps zulk een, door alle wetten van fatsoen en gewoonte gebouwde, hindernis tussen hen op, dat zij zich zonder gevaar aan zusterlijke sympathie kon overgeven, en ze vond zich dus zeer kinderachtig, uit herinnering aan vervlogen, nooit begrepen gevoelens, te weigeren van hun aanbod gebruik temaken. Daarbij kwam dat haar toeziende voogd, oom Daniël Vere, wonende te Brussel, ongehuwd en te jeugdig was om het jonge meisje huisvesting te kunnen aanbieden. Zo zette Eline dus haar bezwaren op zij, en schertsend de voorwaarde bedingende, dat zij een kleinigheid, maandelijks, zou mogen bijdragen in het huishouden, nam zij haar intrek bij heur zwager. Henk had deze bijdrage geweigerd, ofschoon Betsy haar schouders had opgehaald met de verklaring, dat zij, in Eline's plaats, ook zo zou willen doen, om zich vrij en onafhankelijk te gevoelen. Uit haar ouderlijk erfdeel trok Eline een jaarlijks inkomen van f 2000; zij behield deze som dus geheel en al en wist zich met grote, door tantes zuinigheid aangeleerde, takt hiervan even elegant te kleden als Betsy, die slechts te putten had uit een volle buidel.

En er waren drie jaren, eentonig, met de zelfde winter- en zomervermaken voorbijgegaan.

naar boven

HOOFDSTUK IV

I

Toen Eline de morgen na haar uitbarsting van verdriet beneden kwam, om te ontbijten, was Henk reeds de deur uit, op weg naar de stal, waar zijn paarden en tevens zijn beide, door Betsy niet in huis gedulde, Ulmerdoggen verzorgd werden. Zij vond alleen de kleine Ben, die, eentonig neuriënd, met zijn korte brede vingertjes, vet van boter, aan een boterham zat te plukken. Betsy hoorde zij zeer bedrijvig rondlopen en ernstige beraadslagingen houden met Grete, een vinnige keukenmeid. Die middag kwamen Frans en Jeanne Ferelijn en freule De Woude van Bergh, met haar broer, dineren.

Eline zag er fris en helder uit, in een eenvoudige matinée: een rok van drie grote volants en een effen corsage, beide van een donkergrijze, wollige stof, die glad over het corset spande, het middel omsnoerd en omstrikt met een grijs zijden lint als ceinture; aan haar hals een klein flikkerend gouden pijltje. Zij droeg geen ringen, geen braceletten: zij had iets zeer gewild eenvoudigs en jonkvrouwelijk stijfs. Op het voorhoofd en in de nek kroezelden wat fijne lokjes als uitgerafelde zijde.

Vriendelijk, terwijl zij hem bij de deur reeds toelachte, knikte zij de jongen toe, en achter hem gekomen, pakte zij zijn dik hoofdje tussen beide handen, om er, wat bevreesd voor zijn boterige vingertjes en lipjes, een flinke zoen op te drukken.

Toen ging zij zitten, met een tevreden gevoel over haar verzorgde bevalligheid, in haar hersteld gemoedsevenwicht aangenaam gestemd door de lauwe warmte van de kachel, terwijl de sneeuw buiten neerviel in een donzige stilte. Onbewust glimlachend, wreef zij zich haar slanke, witte handen en bezag haar rozige, witgepunte nagels, om daarna behaaglijk naar buiten te zien, waar een fruitvrouw, in tweeën gebogen, mager als een riet, hoekig, in een vuile grijze sjaal, een karmet besneeuwde sinaasappels voortduwde. Behaaglijk ook, met iets egoïstisch verheugds, dat de zaak haar niet zou deren, hoorde zij, zich een broodje snijdend, naar een twist tussen Betsy en de vinnige meid, luide bevelende betuigingen en korte brutale tegenwerpingen, die tegelijkertijd opklonken tussen het gerammel van ijzeren pannen, of het porceleinen geklater van een driftig neergeplaatste stapel borden.

Betsy kwam binnen, met een ontevreden uitdrukking in haar, onder zware wenkbrauwen tintelende, ogen, haar korte, vlezige lippen nijdig samengetrokken. Zij droeg een stapeltje kristallen dessertschaaltjes, die zij nu zelf wilde wassen daar Grete, de keukenmeid, er een gebroken had. Voorzichtig trots haar verbittering, zette zij het stapeltje neer, vulde een spoelkom met lauw water, zocht naar een kwast.

"Die drommelse meid...! Verbeeld je, een van mijn fijne schaaltjes. Dat gaat ze waarachtig met kokend water wassen. Het is ook altijd zo, als je die lomperds wat toevertrouwt."

Hard, met een ruwe nadruk klonken haar woorden. Wrevelig duwde zij Ben, die haar in de weg stond, op zij.

Eline zeer bereidvaardig in haar aangenaam humeur, wilde aanstonds helpen wat Betsy gestreeld, gaarne aannam. Zij beweerde nog veel te doen te hebben, maar liet zich intussen op de bank neervallen en zag toe, hoe Eline voorzichtig de schaaltjes één voor één afkwastte en in de plooien van een theedoek droogde, met kleine, bevallige gebaren, zonder haar vingers te bevochtigen of een droppel te storten. En zij gevoelde het verschil tussen haar eigen bruisende beweeglijkheid, ontsproten uit haar rijke gezondheid, en Eline's lome elegance, gemengd met iets als een vrees zich te zullen vermoeien of te bezoedelen.

"A-propos, gisteren bij de Verstraetens hoorde ik, dat ze vanavond niet naar de opera gingen, om uit te rusten van de tableaux; tante vroeg, of ik de loge wilde hebben. Heb je lust te gaan?"

"Naar de opera? En je gasten?"

"Jeanne Ferelijn wilde vroeg weg, omdat haar kind weer kou heeft gevat, en ik wou Emilie en haar broer vragen, of ze meewillen. Henk kan thuis blijven. Je weet, het is een loge van vier."

"Het is mij wel. Heel goed."

Tevreden over zichzelf zette Eline het laatste schaaltje, doorglanzend met fijn geslepen punten, neer, en de spoelkom weg, toen er in de keuken een twist uitbarstte, doorkletterd met de zilveren ritseling van

een neergesmeten bundel lepels en vorken. Grete was met Mina, de werkmeid, aan de gang. Betsy repte zich en weldra volgden ruwe bevelen en brutale tegenwerpingen elkaar op, als in een snelle dialoog.

Ben was intussen, enigszins soezig, met een open mond, op de plek blijven staan, waar zijn moeder hem heengeduwd had, vol van een stille vrees voor al dat rumoer daarbuiten.

"Kom Ben, ga jemee naar tantes kamer?" vroeg Eline en glimlachend strekte zij haar hand naar hem uit. Hij kwam nader en beiden gingen de trap op.

Op de eerste verdieping bewoonde Eline twee kamers, gescheiden door een portière: een slaapkamer en een ruim boudoir. Met een verfijnde zuinigheid en takt had zij deze vertrekken een aanzien van weelde weten te geven, waarover iets als een artistiek waas lag. Het was er bont en vol, terwijl een gewilde wanorde hier en daar natuurlijke stillevens vormde. Haar piano stond schuin in een hoek. Een lage divan, overdekt met een Perzische stof, was overlommerd door een volbladige aralia. Een kleine schrijftafel was overladen met talloze kleine voorwerpen van weelde. Beelden, platen, veren, palmen vulden alle hoeken. De roze marmeren schoorsteen was bekroond met een Venetiaans spiegeltje, door rode koorden en kwasten als opgebeurd. Een Amor en Psyche, naar Canova, in biscuit, vormde daar een groep van een, zich overgevende, ontsluierde jonkvrouwen een minzieke, gevleugelde god.

Toen Eline met Ben binnenkwam, streelde de rossige gloed van de haard haar aanstonds de wangen. Zij wierp het kind enige verscheurde, uit hun banden hangende, prachtwerken toe, om het bezig te houden; en het nestelde zich op de divan, onder de aralia. Eline trad even haar slaapkamer binnen, waarvan de ramen nog enige smeltende ijsbloemen vertoonden, fijn geëtst, als in kristal.

Als een apotheose van tulle en kant stond daar een toilette-duchesse, grillig omgeven met de satijnen cornets van oude balbouquetten, en overladen met flacons, en coupes van porcelaine-de-Sèvres en kristal. Tussen al dit wit en roze schitterde de spiegel als gepolijst metaal. Het ledikant verschool zich achter rode draperieën, een brede psyché, dwars

in een hoek, ving in zijn glas een grote watering van licht op.

Even zag Eline rond, of de meid alles naar behoren had geschikt; toen, huiverend in de kilte van het juist geluchte vertrek, ging zij opnieuw haar zitkamer in en sloot de deur. Het was er zeer behaaglijk in die iet of wat oriëntalische weelde, terwijl van buiten de sneeuw een schelwitte weerkaatsing naar binnen schoot.

II

Eline voelde haar keel vol melodie. Zij zocht dus, in een aandrang zich te uiten, tussen haar muziek, en koos de wals van Mireille. Zij zong ze met variaties van zichzelf, met lange points-d'orgue, fijn uitgesponnen als zwellende glazen draden, met jubelende trillers, als die van de leeuwerik in haar lied. Zij vergat de sneeuw en de koude daarbuiten. Toen kreeg zij een gewetenswroeging bij de gedachte, dat zij in geen drie dagen gestudeerd had, en zij zong gamma's, fileerde haar hoge tonen of zocht de smelting van een moeilijke overgang te volmaken. En het metaal van haar stemklonk glansrijk op, een weinig koud maar helder, vol kristal en parelen.

Ben, hoewel gewend aan dit gejubel, dat het gehele huis doortrilde, bleef toch met open mond luisteren, zonder zijn illustraties verder om te bladeren en opschrikkende bij de doordringende schelheid van een hoge si of do.

Eline begreep nu zelf niet, waarom zij de vorige dag zo treurig was geweest. Hoe was die bui van melancholie toch komen aandrijven, zonder een bepaalde aan te duiden oorzaak; hoe weggezweefd, eveneens zonder een alles overstromende vreugde? Nu voelde zij zich opgewekt, vrolijk, gezond; het speet haar gisteren niet de tableaux te hebben gezien, waarvan zij gaarne door Betsy meer had horen vertellen, en zij vreesde zeer, dat de heer en mevrouw Verstraeten haar ongesteldheid niet ernstig zouden hebben opgenomen. Die goede, gezellige meneer Verstraeten, altijd vol vrolijkheid en gekheid, en die lieve mevrouw! Ze kende niemand zo goed en lief als mevrouw! En zij dacht, steeds voor haar piano, nu een roulade, dan een paar voorslagen studerende, aan andere lieve mensen, die zij kende. Ze vond goede

eigenschappen in al haar kennissen: in de Ferelijns, Emilie de Woude, de oude mevrouw Van Raat, mevrouw Van Erlevoort, ook in mevrouw Van der Stoor. Cateau was een poetje. En zij betrapte zich op het idee, wel eens met die komedietroep te willen meedoen: ze vond dat Frédérique, Marie, Lili, Paul en Etienne een uitstekende levensopvatting hadden, altijd vrolijk samen, vol plannen van pretjes. Het was wel aardig zich te laten bewonderen, mooi gedrapeerd. En Paul had een lieve stem, ze vond het heerlijk duo's met hem te zingen, en ze vergat, dat ze een paar dagen geleden aan haar zangmeester had gezegd, dat hij hoegenaamd geen klank in zijn orgaan had.

Ze was dus aangenaam gestemd en ze zong een tweede wals, die van Juliette uit Gounods opera. Ze dweepte met Gounod!

Het was halfelf, toen er geklopt werd aan haar deur.

"Binnen!" riep ze en liet, omziende, haar fijne vingers rusten op de toetsen.

Paul van Raat trad de kamer in.

"Bonjour Eline. Dag, kleine rakker."

"Zo, Paul!"

Zij stond op, enigszins verbaasd hem te zien. Ben liep naar zijn oom toe en trok zich aan zijn benen op.

"Wat kom je al vroeg. Ik dacht, dat je vanmiddag zou komen zingen. Maar daarom ben je niet minder welkom hoor! Ga zitten en vertel mij van de tableaux!" riep Eline opgetogen... toen, zich bedenkende, dat zij de dag te voren ongesteld was geweest hernam ze kwijnend:

"Het speet me vreselijk, dat ik gisteren zo ziek en akelig was. Vreselijke hoofdpijn..."

"Ik kan het je niet aanzien."

"Heus, Paul! Denk je, dat ik anders niet was gekomenom je talent te

bewonderen? Kom, vertel me, vertel me alles!" en zij trok hem mee naar de sofa, vanwaar zij de prachtwerken afwierp.

Paul had zich eindelijk bevrijd van Ben, die, aan zijn handen hangend, zich op de hielen liet wiegelen.

"Kom, laat los, Ben, dikke jongen! En is de hoofdpijn nu over?"

"O ja, helemaal. Ik ga vanmiddag meneer Verstraeten nog feliciteren, en mijn excuses maken. Maar Paul, vertel me nu..."

"Ik kwam je juist vertellen, dat ik vanmiddag niet kom zingen, hoor Elly. Ik heb geen toon in mijn stem; gisteren heb ik zó moeten brullen en brommen, dat ik er schor van ben. Maar we hebben veel succes gehad..."

En hij begon honderd uit te vertellen over de tableaux. Het waren zijn idée's en veel was zijn handenarbeid geweest, o.a. het kladderen van de achtergronden; maar ook de meisjes hadden een maand lang zwaar werk gehad met de costumes en duizenden kleinigheden. Die middag zou Losch komen om fotografies te nemen van de laatste groep; zelfs al was hij dus op stem geweest, had hij niet kunnen komen zingen. En daarbij gevoelde hij zich zó stijf; hij had gewerkt als een timmerman, maar de meisjes zouden zeker ook wel uitgeput zijn. Geposeerd had hij niet; hij had het reeds zo druk met de organisatie van de voorstelling gehad.

Hij liet zich een weinig achterover vallen in de Perzische kussens der sofa, overlommerd door de aralia, en streek zich met de hand over het haar. Het trof Eline, hoe hij op Henk geleek, ofschoon hij tien jaar jonger, slanker en levendiger was, fijner besneden van gelaat en verstandiger van blik. Maar een enkel gebaar, een optrekken der wenkbrauwen, deed die gelijkenis soms treffend uitkomen, en al waren zijn lippen dunner onder zijn blond kneveltje, dan die van Henk onder zijn dikke snor, toch lachte hij met de zelfde trek en de zelfde volle diepe zachtheid van zijn broer.

III

"Waarom neem je toch geen goede schilderles, Paul?" vroeg Eline. "Als je toch talent hebt..."

"Dat heb ik juist niet!" lachte hij. "Het zou de moeite niet lonen. Ik klodder zo wat, precies zoals ik wat galm. Het is allemaal niets."

En hij zuchtte om zijn gemis aan energie om zijn onbeduidende talentjes tot iets hogers te ontwikkelen.

"Je laat me denken aan papa," sprak zij, en er trok een waas van weemoed over haar woorden, toen het gepoëtiseerd beeld van haar vader voor haar blik verrees... "Hij had bepaald buitengewoon veel talent, maar zijn gezondheid was in de laatste tijd te zwak, dan dat hij iets groots kon scheppen. Ik herinner mij, dat hij juist aan een kolossaaldoek bezig was, een scène uit Dante's Paradiso, geloof ik, juist toen... toen hij stierf. Arme papa! Maar jij, je bent nog jong en flink, ik begrijp niet hoe je niet verlangt om wat te doen, iets groots, iets bijzonders."

"Je weet, dat ik bij Hovel ga werken; oom Verstraeten heeft het voor mij bedisseld."

Hovel was advocaat en procureur en daar Paul inderdaad nog al vroeg, na een afwisseling van hard blokken en lang luieren, in de rechten gepromoveerd was, had oom Verstraeten gemeend de jonge meester een dienst te doen, door hem zijn vriend aan te bevelen. Paul zou dus op Hovels kantoor werken, tot hij zichzelf als advocaat zou vestigen.

"Bij Hovel? Een hele beste man! Ik mag zijn vrouw heel graag. O, maar dat zal uitstekend zijn, Paul!"

"We zullen hopen!"

"Maar zie je, als ik een man was, zou ik maken, dat ik beroemd werd. Kom Ben, wees nu niet lastig, ga nu de mooie plaatjes kijken, hier op de grond! Zou je het niet heerlijk vinden beroemd te zijn? Zie je, als ik niet Eline Vere was, dan werd ik actrice!"

En zij galmde een roulade uit, die van haar lippen viel als een ris

diamanten.

"Beroemd!" Minachtend haalde hij de schouders op. "Neen, dát vind ik zo een kinderachtig idee! Beroemd te zijn! Dat kan me nu niets schelen! Maar ik zou wel goed willen schilderen of... goed willen zingen, soit."

"Maar waarom neem je dan geen les, hetzij in schilderen, hetzij in de muziek? Wil ik mijn meester vragen?"

"Dank je, laat die brompot van een Roberts er maar buiten. En: daarbij, waarlijk Eline, het is de moeite niet waard, ik zou toch niet kunnen volhouden in het een of ander. Ik heb vlagen, rages, weet je en dan meen ik alles te kunnen doen, dan zoek ik grote onderwerpen voor een schilderij..."

"Zoals papa," glimlachte zij weemoedig.

"En dan ben ik vol ijver om van mijn stem te maken, wat er van te maken is, maar heel gauw branden die mooie plannen uit als afgestoken lucifers."

"Je moest je schamen."

"Ik ga mijn geniale aspiraties in proceszaken wegstoppen, weet je!" antwoordde hij lachend opstaande. "Maar nu moet ik gauw naar de Princessegracht, naar de Verstraetens. Je rekent dus niet op me, vanmiddag. We moeten nu nog het een en ander gereed maken, vóór Losch komt. Adieu, dag Eline, dag Ben, dikke peuter." "Bonjour, beterschap met je schorheid."

Paul ging en Eline zette zich weder aan haar piano. Een korte poze mijmerde zij er over, hoe jammer het was, dat Paul zo weinig energie toonde, en dit deed haar weer aan Henk denken.

Maar ze gevoelde zich teopgeruimd om veel te peinzen en te filosoferen, en zij zong, vol van een weelde, die zich klaterend moest uiten, tot het belletje van twaalf uur haar en Ben naar beneden riep.

IV

Paul had zijn moeder gewaarschuwd, dat hij die middag niet thuis zou komen koffiedrinken, daar hij dit bij de Verstraetens dacht te zullen doen. Hij woonde met mevrouw Van Raat, in de Laan van Meerdervoort, samen. Zij, een oudere zuster van mevrouw Verstraeten, was een deftige dame met peinzende, lichtblauwe ogen, met enigszins ouderwets opgemaakt, zilvergrijs haar, en met een waas van berusting en vermoeidheid over geheel haar wezen verspreid. Daar het lopen haar moeilijk begon te worden, zat zij meestal neergebogen in haar gemakkelijke stoel met hoge rug, het matte grijze hoofd gezonken op de borst, en de blauwgeaderde handen in de schoot gevouwen. Zij leefde nog een stil, eentonig bestaan voort, na een kalm en tevreden, bijna wolkeloos leven aan de zijde van haar echtgenoot, op wiens portret zij vaak de doffe ogen sloeg, zoals het ginds, in generaalsuniform, goed geschilderd, vóór haar hing: een knap, fiks, open gelaat, met een paar trouwe, verstandige ogen, en een innemende trek om de vastgesloten mond. Het leven had haar weinig grote smarten aangebracht en zij was er, in de kleine poëzie van haar eenvoudig geloof, God dankbaar voor; maar toch, nu was ze moe, zeer moe, onherstelbaar getroffen door de dood van die man, welke zij tot het laatst had aangehangen met een genegenheid, kalm als een rimpelloos meer, waartoe het bruisen harer jeugdige liefde vervloeid was. Toen was zij een weinig gaan tobben, meestal over duizenden nietigheden, dagelijks terugkerende kleine beslommeringen met haar meiden en haar leveranciers, hetgeen zich in haar gedachte alles aaneenschakelde tot een keten van last. Zij gevoelde het, ze werd oud, en het leven kon haar weinig meer geven, en ze vermijmerde zich met een stil egoïsme in de vervlogen poëzie van haar weleer.

Zij had drie kinderen gehad; haar jongste, een meisje, was gestorven. Van haar beide zonen beminde zij Henk het meest, die, fors en groot, haar uiterlijk het meest aan zijn vader liet denken, terwijl zijn soezige goedmoedigheid, in haar ogen, meer naar de ronde, oprechte flinkheid van deze zweemde, dan Pauls fijner bezenuwde wispelturigheid en vleugelloze genialiteit. Paul was haar steeds, nu te onrustig, dan te nerveus geweest, zowel vroeger, in zijn telkens afgebroken juridische studiën te Leiden - eindelijk, dank zij een weinig morele dwang van oom Verstraeten, met een promotie bekroond, - als nu, wanneer hij 's avonds

laat uit bleef, rages had van schilderen, tableaux-vivants en duetten, of van luierend nietsdoen, waarin hij een gehelemiddagover een sofa hing, met een boek dat hem verveelde.

Vóór Henk gehuwd was, had hij, rustiger en huiselijker dan Paul, zich ook beter kunnen schikken in het huis zijner oude moeder; al was hij stil, zijn zwijgen had haar nooit geërgerd: het was als de gezellige stilzwijgendheid van een trouwe New-Foundlander, die met zijn slaperige ogen over haar waakte. Zij gevoelde zich zo veilig bij haar Henk. Zij hield van geen eenzaamheid, waarin haar het verleden te rooskleurig bij het grijze heden voor de geest placht te trekken, en Paul zag zij zelden anders, dan in haast dinerende, daar hij een afspraak had, of zich vervelende op zijn eigen kamer. Uitgaan deed zij daarbij zelden, ongewend geworden aan de woelende drukte der straten, of de gonzende conversatie van vele mensen tezamen. Henk was haar lieveling, en zij betreurde, door de nevel harer tobberigheid, waar het haar zoon aanging scherp en helder ziende, zijn huwelijk met Betsy Vere. Dat was nooit een vrouw geweest voor haar kind, en zij had hem ook niet van harte haar toestemming en moederlijke zegen kunnen geven, toen hij haar zijn voornemens had medegedeeld. Toch had zij de geliefde zoon niet in die keuze willen tegenstreven, bevreesd anders wellicht zelf tot zijn ongeluk mede te werken; zij had dus met een verloochening van gewone oprechtheid, een verloochening, die haar somwijlen zelf verbaasde, haar afgunst voor de indringster verborgen en deze ontvangen als een dochter. Intussen, zij bleef een zwaar hoofd hebben in de toekomst van Henk: zij had mevrouw Vere een weinig gekend; driftig en heerszuchtig was deze haar steeds een onaangename persoonlijkheid geweest en deze dochter deed haar te veel aan die moeder denken. Ofschoon Henk, in haar ogen, een veel vaster en flinker karakter bezat dan Vere, die zij zich slechts doodsbleek en met zware hoofdpijn kon voorstellen, terwijl zijn vrouw voor hem dacht en handelde, ofschoon Henk, naar zij meende, de ronde flinkheid van zijn vader had, en zich niet zou laten bedillen, gelukkig, gelukkig als zij met Van Raat was geweest, zou hij nooit met Betsy wezen. En zij zuchtte bij die gedachte met vochtig oog; haar moederlijke liefde deed haar, trots haar moederlijke blindheid als door een onfeilbaar instinct iets van de waarheid gissen, en zij had gaarne haar vroeger geluk gegund aan haar zoon, om in zijn plaats te hebben geleden.

Met dwalende gedachten had zij nu gezien, hoe Leentje de meid in de andere kamer de ronde eettafel voor de lunch had gedekt, voor haar alleen, en met een matte berusting zette zij zich neer, loodzwaar gedrukt onder een hatelijke verlatenheid. Morgen zou zijn als heden; het levenwas haar een uitgebloeide zomer geworden en bleven herfst en winter ook stormenloos, zij brachten dorre melancholie en kille lethargie over. Waarom leefde zij nog...?

En ze gevoelde zich zo moede onder het gewicht van die versuffende eenzaamheid, dat zij Leent je niet eenmaal de les las over haar ruwheid, ofschoon zij toch een porceleinen vleesschaal in het oog kreeg, waarvan de rand bij het vatenwassen zeer gekarteld was geworden.

V

Vroeger dan zij placht uit te gaan, ging Eline die middag naar de Verstraetens. Het was in de laatste dagen van november en een strenge winter was vroeg ingevallen. Het vroor; de sneeuw knarste, nog onbezoedeld en blauwig-blank, onder Eline's lichte, regelmatige tred, maar liever zocht haar voet de gladheid der schoongemaakte troittoirs. De fijn geschoeide handen in het kleine mofje verschuilend, soms van onder haar witte tulle voilette een kennis, vriendelijk glimlachend, toeknikkende, nam zij haar weg door de Javastraat naar de Princessegracht. Ze gevoelde zich nog zeer opgeruimd in haar elegant, met bruin bont omzoomd wintertoilet en in haar aangename gemoedsstemming, zelfs niet verbroken door een kleine twist met Betsy, welke haar verweten had, hoe zij Grete het werk liet doen, dat Mina paste. Zulke kleine onenigheden waren tegenwoordig geen zeldzaamheid, echter steeds tot grote ontstemming van Henk, wie niets zo tegenstond als die lichte uitbarstingen van huiselijk gekibbel.

Eline had zich echter Betsy's opmerking weinig aangetrokken en deze met minder bitsheid dan gewoonlijk beantwoord; zij wilde zich niet door zulke nietigheden uit haar goed humeur laten brengen, het leven was er haar te lief voor...

En dankbaar, dat zij zich ingehouden had, sloeg zij de Javastraat om.

Bij de Verstraetens vond zij nog een ongewone wanorde. Dien gaf haar niet-thuis, maar Eline verbrak het consigne en drong door in de grote suite, waar zij mevrouw aantrof, die zich verontschuldigde over haar peignoir. Losch, de fotograaf, was, half bedekt onder het groene kleed van zijn toestel, bezig de reeds geposeerde groep der Vijf Zinnen te beschouwen. De meisjes, Etienne en Paul, lachten Eline toe, en zij zei, na mevrouw haar excuses gemaakt te hebben, hoe heerlijk zij het vond nog iets van de tableaux te kunnen zien. Maar het tafereel maakte in het kille, door de besneeuwde tuin weerkaatste, daglicht niet meer die indruk van gloed en weelderig kleurgeflonker als de vorige avond in een verheerlijking van Bengaals licht. De draperieën hingen slap en verkreukeld, het goudlaken van Frédérique had een vaal verlepte tint; haar hermelijn bleek molton te zijn, met zwarte wolopgewerkt. Etienne's blonde pruik was een weinig uit de krul. Tevergeefs maande Losch aan, een weinig vriendelijk te kijken: Lili, als de Reuk, lag half te sluimeren in haarkussens.

"Ik geloof, dat er niet veel van komen zal," zei Marie, terwijl Losch aan haar draperie schikte; maar Toosje van der Stoor had er wel idee op, en bleef liggen, onbeweeglijk, met een onuitstaanbare kramp in haar middel, door haar moeilijke pose.

Eline was, om de geposeerde artisten niet af te leiden, naar de serre gegaan en zette zich neer bij de heer Verstraeten, die zij nog met zijn verjaardag feliciteerde. Hij legde zijn boek uit de handen en zijn bril af, terwijl hij met zijn tintelende, bruine ogen vol welgevallen het elegante meisje beschouwde.

"Weet u wel," sprak ze, terwijl zij het, met bont omzoomde, manteltje loshaakte: "weet u wel, dat ik eigenlijk jaloers ben van dat troepje daar ginds. Je ziet ze maar altoos samen, altijd vrolijk, vol van allerlei plannen en pretjes... Ik voel me heus oud bij ze..."

"Verbeeld je!" antwoordde mevrouw lachend, terwijl zij in haar peignoir achter een stoel bleef staan: "je bent even oud als Marie, drie-en-twintig, nietwaar?"

"Ja mevrouwtje, maar ik ben niet zo bedorven geweest als Marie en Lili worden, en ik geloof, dat ik het me toch zo goed zou hebben laten

welgevallen! Ach, u weet, vroeger bij ons, toen ik nog een kind was... papa was meestal ziek en dat maakte ons natuurlijk stil, en later bij tante Vere... tante was een allerliefste vrouw, maar veel ouder dan papa en vrolijk was zij niet..."

"Je mag geen kwaad spreken van tante Vere, Eline!" zei de heer Verstraeten: "ze was nog een oude vlam van me..."

"O, en u mag niet met haar spotten; ik hield dol veel van haar, ze was ook een tweede moeder voor ons, en toen ze, na die lange ziekte, stierf, voelde ik mij verschrikkelijk verlaten, als alleen op de wereld... Ziet u, dat alles heeft me nu juist geen erg vrolijke jeugd gegeven!"

En ze glimlachte met een weemoedig trekje, terwijl haar ogen, bij de gedachte aan wat zij gemist had, vochtig werden.

"Terwijl, als je Paul en Etienne en de meisjes ziet, dat is altijd een gelach en een vrolijkheid... heus, om er jaloers van te worden. Die Toos is ook een lief kind."

Men hoorde de artisten van de estrade springen. Losch was klaar. Paul en Etienne kwamen met Freddy, Marie en Cateau in kostuum de serre binnen, terwijl Lili naar bed ging, afgewonden door de drukte van de twee laatste dagen.

"Dag juffrouw Vere," sprak Cateau en reikte Eline haar hand.

Eline gevoelde plotseling een onbeschrijflijke, onberedeneerde sympathie voor dat kind, zo eenvoudig en onbewust innemend en ze moest haar aandoening, terwijl ze opstond om heen te gaan, verbergen door Cateau meteen bruusk gebaar, al spelende, te omhelzen.

"Dag schat!" zei ze dwepend. "Kom mevrouwtje, ik ga u verlaten u zal nog veel te doen hebben, nu de drukte is afgelopen. Alleen... heb ik Betsy beloofd u de kaartjes te vragen voor de opera... Zou ik ze mogen meenemen, als u ze bij de hand heeft?"

VI

Het was nog vroeg, even over halfdrie, en het kwam Eline in de gedachte, hoe zij in vele dagen de oude mevrouw Van Raat niet had opgezocht, ofschoon zij wist, dat deze veel van haar hield en gaarne des middags iemand ontving, om een praatje te kunnen maken. Henk ging zijn moeder trouw iedere morgen bezoeken, nadat hij gereden had en de twee, door zijn vrouw verbannen, Ulmerdoggen renden ongestraft de trappen van het huis zijner moeder op. Betsy zag deze zelden: Betsy zag wel in, dat mevrouw Van Raat haar weinig genegen was. Eline had haar hart weten te winnen, door een zekere, allerinnemendste wijze, waarop zij met oude dames omging, iets in haar toon van spreken, in haar kleine attenties, iets als een geur van eerbied, die de oude vrouw weldeed. Eline ging weer terug door de Javastraat naar de Laan van Meerdervoort, en vond mevrouw Van Raat alleen, in haar hoge stoel, de handen gevouwen in de schoot. En zij scheen het jonge meisje een beeld van zó grote, onuitgesproken treurigheid toe; er zweefde over de rijke, versleten meubels zulk een waas van vervlogen gezelligheid; er hing in de corridor, in het vertrek zulk een atmosfeer van weemoed; er lag over de plooien der donkergroene ripsen gordijnen zulk een nevel van melancholie, dat zij zich bij haar binnentreden beklemd om het hart voelde, als was het leven de moeite niet waard. Waarom, waarom...?

Toen deed zij zich geweld aan. Zij verzamelde die gedachten, waarin zij des morgens zo opgeruimd was geweest, zij glimlachte en nam in haar toon die vage eerbied, met iets van liefde en medelijden, aan, en zij sprak opgewekt over Paul, over de tableaux, over het diner van die middag en de opera... en zij beloofde mevrouw Van Raat enige boeken te sturen, lieve, lichte lectuur, waarin men de wereld door roze glaasjes bekeek.

Het deed haar pijn zo te ratelen, terwijl zij gaarne met de oude vrouw had willen schreien, in een sympathie van weedom, maar zij hield zich goed, en durfde zelfs een ernstiger onderwerp aan te vatten; zij keurde het, steeds met haar lieve, eerbiedige toon af, dat mevrouwtje zoëven, toen zij binnen was gekomen, vochtige ogen had gehad en dit nu niet wilde erkennen; zij was niet nieuwsgierig, maar zij zou haarzo gaarne willen troosten, zo ze kon; had mevrouwtje haar niet wel eens meer als confidente beschouwd...?

Zij doelde op klachten over Betsy, op andere, kleinere beslommeringen,

maar raakte deze niet verder aan.

En de oude vrouw schudde, reeds getroost en met een lachje, het hoofd; waarlijk zij had niets, zij gevoelde zich alleen maar wat verlaten; ach, het was, geloofde zij, dat ze zich verveelde; ze stelde in weinig meer belang, maar dat was haar eigen schuld, nietwaar? Andere oude mensen lazen nog geregeld de courant, hielden zich op de hoogte, zij niet; maar Eline was toch een lieve meid; waarom geleek Betsy niet een beetje op haar, he?

En ze begon, levendiger, te verhalen, over haar jeugd, over haar lieve man; daar hing zijn portret...

Het was over vieren, toen Eline zich haastte weg te komen; het begon donker te worden en het dooide en de duisterende wolken schenen op haar te zullen vallen en haar te doen stikken... Die oude vrouw was gelukkig geweest, zeer gelukkig... verbeeldde zij zich dat, of was het waarheid? En zij, Eline, was nu reeds niet gelukkig; o, hoe zou ze zich gevoelen, wanneer ze ook oud was, en lelijk en verschrompeld! Dan zou ze zelfs geen herinneringen hebben, om zich te troosten, dat het geluk bestond, voor haar bestaan had, dan zou alles droevig-grijs zijn, grijs als die lucht! O God, waarom te leven, zo niet gelukkig?

"Waarom, waarom?" fluisterde ze en ze haastte zich, daar ze zich verkleden moest vóór het diner.

VII

Het zou een eenvoudig, huiselijk dinertje zijn. Om halfzes kwamen de Ferelijns en kort na hen Emilie met Georges. Betsy ontving ze in de salon en vroeg Jeanne naar het kindje.

"Ze is nu veel kalmer, mijn kleine meid, ze heeft tenminste geen koorts meer, maar toch, geheel beter is ze niet. Dokter Reijer was nogal tevreden. Ik vind het heel lief, dat je ons gevraagd hebt: ik heb waarlijk behoefte eens uit al die soesah te zijn, maar door mijzelve kom ik er niet toe. Alleen, je ziet, ik heb vertrouwd op je gezegde, dat het heel intiem zou zijn en er mij dus niet voor gekleed."

Zij keek een weinig ongerust van haar eigen eenvoudige zwarte japon naar Betsy's grijs satijnen toilet.

"Er komt werkelijk niemand meer dan, hier, Emilie en haar broer, die ik een beleefdheid wilde doen. Maar je had mij gezegd vroeg naar huis te willen gaan, en wij gaan dan later even naar de opera, in de loge van oom Verstraeten. Maak je dus niet ongerust je hebt groot gelijk gehad, zo te komen."

Henk kwam binnen, in zijn huisjasje, met zijn joviaalvriendelijk gezicht en dit stelde Jeanne nog meer gerust dan Betsy's verklaring. Emilie, ruisende van de gitten, en levendig als altijd, kende zij goed, en alleen Georges maakte op haar, in de onberispelijkheid van zijn frac en zijn gardenia, een indruk van gegeneerdheid.

Frans Ferelijn was, als Oost-Indisch ambtenaar, met verlof voor herstel van gezondheid in Holland gekomen en zijn vrouw was een oude schoolkennis van Eline en Betsy.

Jeanne scheen een eenvoudig vrouwtje, zeer stil en gebukt onder haar huiselijk verdriet. Zwak, mager en van een bloedarmoedige bleekheid, met een paar zachte bruine ogen, was haar de moederlijke zorg voor drie ziekelijke kinderen bij bekrompen geldmiddelen te zwaar en zij had een onbedwingbaar heimwee naar Indië, waar zij geboren was, waar zij het eenzame leven in de binnenlanden lief had. Zij leed van de koude en telde de maanden, die zij nog in Holland zou moeten doorbrengen. Aan Emilie verhaalde zij, hoe zij bij Temanggoeng in de Kadoe gewoond hadden, - Frans was controleur 1e klasse, - temidden ener menagerie van Cochinchinakippen, eenden, duiven, een Hollandse koe, die zoveel liter melk gaf per dag, twee geiten en een kakatoe, - als Adam en Eva in het Paradijs, merkte Emilie op; - hoe zij des morgens haar Perzische rozen en haar mooie crotons verzorgde en in de groentetuin zelf haar groenten voor die middag uitzocht, en hoe haar kinderen in Holland aanstonds waren begonnen te sukkelen en te hoesten. Het is waar, ze zagen wel bleek in Indië, maar ze behoefde daar toch niet te vrezen voor elk tochtje, voor elke deur die open stond. En zij betreurde zeer haar baboe, Saripa, die zij uit economie had moeten achterlaten. Nu was zij in dienst bij andere mensen op Semarang, maar zij had beloofd, dadelijk

weer tot haar te komen, zodra zij in Indië terug waren, en Jeanne zou haar uit Holland enige mooie katoentjes voor kabaja's medebrengen.

Emilie luisterde vriendelijk toe, en maakte haar goed aan het praten; zij wist, hoe die herinneringen uit Indië Jeanne vermochten te wekken uit haar gewone stilte. Betsy vond haar ongeschikt in een groot gezelschap, en vroeg haar dus slechts alleen, met haar man, soms met een paar goede kennissen. Eigenlijk vond zij haar vervelend en onbeduidend, meestal slecht gekleed en zeurig, maar toch meende zij, dat deze opinie niet uitsloot haar een enkele maal intiem te vragen. Jeanne uit medelijden, Emilie voor de vrolijkheid en Georges, om zijn kaartje met een invitatie te reciproceren.

Terwijl Frans Ferelijn met Henk over zijn aanstaande promotie tot assistent-resident sprak, en Georges, na een paar frasen aan de gastvrouw, luisterde, hoe Jeanne verhaalde van Frans' rijpaard, dateens tot in hun middengalerij was komen aanzetten om zijn pisang te halen, lag Betsy met het hoofd op de rug harer causeuse en vond dat Eline op zich wachten liet. Zij had gaarne wat vroeg willen eten, om niet al te laat in de opera te komen, en ze hoopte maar, dat de Ferelijns niet indiscreet zouden zijn en langer blijven, dan zij zich eerst hadden voorgenomen. Amusant waren ze toch zelden, dacht ze, en stond op, heimelijk ongeduldig, verschikte de pauwenveren in een Makartbouquet, enige kleinigheden op een peluche tafeltje, of schoof met heur voet het tijgervel voor de vlammende haard terecht, kribbig op Eline.

Eindelijk ging de deur open en Eline trad binnen. En het trof Jeanne, hoe mooi, vooral hoe elegant zij was in haar roze toilet van zijden rips, zeer eenvoudig en zeer rijk, met enkele kleine strikjes, die als vlinders wegscholen op haar, en-cœur opengesneden, corsage en aan haar korte mouwtjes in de elleboog; strikjes, die zich luchtig schenen neergezet te hebben op haar schouders en aan haar middel. In haar lichtbruine haren, opgekamd in de vorm van een antieke helm, stak een roze veren touffe met aigrette; roze schoentjes schoeiden haar voet, loom en licht als die ener fee; een enkel parelsnoer schakelde zijn matwitte kralen om haar hals. In de hand droeg zij haar lange handschoenen, haar roze veren waaier en haar binocle van parelmoer.

Ferelijn en De Woude stonden op en zij drukte hen de hand en kuste

Emilie en Jeanne even op het voorhoofd, meewarig naar de kleine Dora vragend. Zij zag, hoe allen, zelfs Henk en Betsy, haar opnamen, van het hoofd tot de voeten, als getroffen door de rijke eenvoud van haar toilet, en zij glimlachte, toen Jeanne haar van dokter Reijers goede hoop sprak, het tobbende vrouwtje in de triumf en de glans harer schitterende bevalligheid toe.

VIII

Aan tafel schertste Eline onophoudelijk met De Woude, haar buurman. Betsy zat tussen haar beide mannelijke gasten, Emilie tussen Henk en Frans, Jeanne tussen Eline en Henk. In de enigszins somber en antiek gemeubileerde eetkamer glinsterde de tafel van damast, zilver en kristal onder de gloed van het gas, terwijl het flikkerde langs karaffen en glazen, waarin, donkerrood of bleekgeel, de wijn scheen te sidderen. Uit de bloemen van een zilveren korf verhief een ananas heur kroon van stekelig loof.

De Woude was met Eline begonnen te praten over de soirée bij de Verstraetens en hij schilderde haar, hoe waarlijk vorstelijk freule Van Erlevoort als Kleopatra en het Gezicht was geweest. Onder Emilie, Frans en Betsy ontstond een druk gesprek over Indië waarin zich Jeanne eerst bijwijlen mengde, maar ze zatte ver en werd afgeleid door het gekakel van De Woude en het schelle lachje van Eline, die met elkaar zaten te flirten. Zwijgend lepelde Henk zijn soep en at zijn vispastei, een enkele maal Jeanne en Emilie met een paar woordjes bedienend of inschenkend. En Jeanne werd al stiller en stiller, zowel uit malaise als uit vermoeidheid over haar druk gekout met Emllie, na een dag vol zorg. Zij gevoelde zich weinig thuis naast het coquetterend paartje: Eline, en grande toilette, De Woude in zijn rok, die beiden als een groepje vormden uit een galadiner, terwijl zij er in haar zwart japonnetje povertjes bij afstak. Toch was zij blij, dat zij naast Henk zat en gevoelde zij in die nabuurschap iets als de vage sympathie van haar misplaatsheid voor de zijne.

En zij kon niet nalaten zich te vergelijken bij Eline en Betsy; zij, tobbende met haar drie kinderen en haar klein verlofs-traktementje, Eline en Betsy onbekrompen steeds verkerende in een zwier van vermaak en

wereldsheid. Waar was de vroegere, gezellige vriendschap, die haar samenbond, toen zij, nog ondeugende kinderen, met haar tassen naar school slenterden, Eline de capuchon van haar regenmantel vol kersen had gestopt, en zij haar ondeugd en moedwil tegen de schooljuffrouwen bot vierden onder het commando van Betsy? Zij gevoelde zich als verkoeld van die jonge vrouw, welke haar nu zelfs begon af te stuiten door dat laatdunkend nonchalante in haar wijze van spreken, door die toon van overwicht tegenover haar man, verkoeld van dat jonge meisje, dat haar wuft en ijdel toescheen in haar gesprek vol schitterende nietigheid met die fat. Vooral Eline begreep zij niet; zij vond iets ongewoons, iets raadselachtigs in geheel haar wezen, dat steeds met zichzelf in contrast was. Haar gelach om niets vermoeide haar en zij verwonderde zich uit een fijn instinct er over, hoe iemand, die, naar men zeide, zo heerlijk zong, zo onaangenaam en onnatuurlijk lachte. O, dat ze toch een ogenblik stil ware...! En zij wenste zich terug in hun nauw bovenhuis, bij haar kleine Dora; hoe had ze die invitatie dan ook aangenomen! Het is waar, Frans was er op gesteld geweest, dat zij, nu de dokter het gevaar geweken zag, enige verstrooiing zou zoeken, maar dit, dit gaf haar geen verstrooiing, dit maakte haar zenuwachtig, zelfs verlegen.

En zij bedankte Henk voor de zwezeriken met asperges, die hij haar aanprees.

"Heb ik goed gehoord, freule, is meneer De Woude een broer van u?" vroeg Frans zacht aan Emilie. Zowel haar als Georges ontmoette hij voor de eerste keer, en zowel hun gelijkenis als hun contrast trof hem.

"Zeker," fluisterde Emilie. "Een eigen broer.En ik ben trots op hem. Hij is een echte gommeux, maar een beste jongen. Hij werkt op Buitenlandse Zaken, hij is élève-consul... Pas op, als u misschien iets slechts van hem denkt!" lachte zij fluisterend, en dreigde met haar vinger, als ried zij Ferelijns gedachte.

"Ik heb nog nauwelijks meer dan een paar woorden met meneer De Woude gewisseld, en zal dus wel oppassen, nu al een opinie over hem te hebben!" sprak hij een weinig verschrikt over Emilie's brusquerie.

"Dat is u geraden: de meeste mensen krijgen een geheel andere indruk

van Georges, als zij hem enige tijd kennen, dan als zij hem voor het eerst in gezelschap zien... U ziet, ik spring als een trouwe zuster voor mijn broer in de bres... Schenk u me nog maar eens in."

"En zelfs zonder dat hij wordt aangevallen!" hervatte Ferelijn glimlachend, en voldeed aan Emilie's verzoek. "Maar toch zoveel merk ik al dat hij een bedorven kindje van de dames is, niet alleen van zijn zuster, ook van mevrouw Van Raat en juffrouw Vere..."

Betsy had zich in het gesprek van Eline en Georges gemengd, aangetrokken door de levendigheid van de laatste, die van de hak op de tak sprong, tal van onderwerpen even aanroerde: een conversatie, zonder bepaald fond, zonder eigenlijke geestigheid, maar licht als schuim en zeepbellen en flikkerend als vuurwerk. Zulk een gesprek was haar element: een ernstig discours, al werd het met verve gevoerd, was haar te zwaar, maar dit getintel van kleine vonkjes en schuimspatjes, dat was als het geparel van de wijn in het kristal der kelken, behaagde haar uitermate. Zij vond Georges veel amusanter dan gisteren bij de Verstraetens, waar hij tweemaal beweerd had, dat het rode licht meer flatteerde dan het groene. Nu viel hij niet in herhalingen, maar ratelde door, terwijl zijn stijfheid met een paar fijne plooitjes kreukte, terwijl hij haar schertsend brutaal in de rede viel, of zijn opinie opdrong, terwijl hij zijn frazen vlug en onnauwkeurig af spon met een Franse levendigheid.

Eline had een paar malen Jeanne willen medevoeren in die cirkel van schitterende nietigheid, maar Jeanne had slechts even geglimlacht of geantwoord met een enkel woord en Emilie gaf het op haar te amuseren. Het gesprek werd algemener; Eline voegde zich er bij met haar vrolijk sans-gêne en haar komische jovialiteit en Frans, te midden van die toverkring, kon niet nalaten nu en dan een vonk van luchtige geestigheid te laten flikkeren al wierp hij vaak een bezorgde blik naar zijn stil vrouwtje.

IX

Het was Jeanne alsof het diner nimmer zou eindigen. Ofschoon zij niet de minste eetlust had, wilde zij niet meer weigeren enat van de getruffeerde poularde, van de gâteau Henri IV, van de ananas en het

keurig dessert, haar wijn echter slechts even met de lippen aanrakend. Henk, naast haar, at veel en met smaak, en verwonderde zich al kluivende, hoe zij steeds zulke kleine porties nam. Maar ook De Woude at ternauwernood, daar hij er zich in het vuur zijner levendigheid nauwlijks de tijd toe gunde. Emilie echter hield Henk goed gezelschap en dronk een stevig glas wijn.

Het was over achten, toen men opstond en de dames zich naar de salon begaven. Frans ging met Henk en De Woude een sigaar roken, daar Jeanne verklaard had nog wel een halfuurtje te willen blijven. Betsy had dit vriendelijk gevraagd; zij kon haar gasten toch niet op staande voet laten vertrekken en het bleef vroeg genoeg voor de opera.

"Is Dora dikwijls ziek, Jeanne?" vroeg Eline, terwijl zij zich, met het geruis van haar roze rips, naast deze op een canapé neerzette, en haar hand nam. "De laatste keer, dat ik haar zag, mankeerde haar niets en toen vond ik haar al zo bleekjes en fijntjes."

Jeanne trok zacht haar hand terug en gevoelde iets als een ergernis over de vraag na de conversatie aan tafel; zij antwoordde kortweg. Maar Eline liet niet af, als was ze bewust, nu in liefheid te moeten inhalen, wat zij eerst had verzuimd, en zij kon zó iets gevoelvol-medelijdends in haar stem leggen, dat Jeanne er onwillekeurig door werd bewogen. Jeanne begon dus te klagen, hoe zij niet geloofde, dat dokter Reijer zorgvuldig genoeg haar meisje had onderzocht, en Eline, die zich op het zilveren blad, dat Gerard, de knecht, voorhield, haar mokka suikerde, hoorde vol belangstelling naar de moederlijke klacht. Emilie en Betsy waren in het aangrenzend boudoir gegaan, waar zij de eerste modeplaten wilden zien.

"Arme meid, wat heb je een moeite, en nauwelijks drie maanden pas in Holland. Je bent immers in september gekomen?" vroeg Eline het doorzichtige Chinese kopje op de peluche babytafel zettend.

Jeanne zweeg, maar eensklaps richtte zij zich op, en op haar beurt Eline's fijne, koele vingers vattende, zei zij, in een verlangen naar tederheid:

"Zeg eens, Eline, je weet, ik heb het hart op de tong, ik ben altijd nogal

oprecht geweest: mag ik je iets vragen?"

"Natuurlijk," antwoordde Eline, een weinig verbaasd.

"Nu dan... waarom zijn we niet met elkaar, zoals we vroeger waren, toen je ouders nog leefden? Het is nu vier jaar geleden, dat ik trouwde en naar Indië ging, en nu we terug zijn gekomen, nu ik je weer terug zie, is het of alles tussen ons veranderd is. Ik heb geen kennissenen bijna geen familie hier in Den Haag, en ik zou graag mijn vroegere kennissen blijven behouden."

"Maar Jeanne..."

"O, ik weet het, je vindt me misschien dwaas, dat ik zo spreek, maar ik voel me soms zo gedrukt door al die soesah; ik zou zo graag eens aan een goede vriendin mijn hart willen uitstorten... wat ik natuurlijk niet aan mijn man doe..."

Maar waarom niet aan je man...?"

"Ach, hij heeft al genoeg zorg van zijn eigen zaken; hij is ziek, nietwaar, en hij wordt ongeduldig..."

"Maar Jeanne, ik weet niet, wat er tussen ons veranderd zou zijn."

"Misschien verbeeld ik het mij ook; vroeger waren we meer samen, nu leef je in geheel andere kringen, je gaat veel uit en ik... we zijn zo langzamerhand van elkaar vervreemd."

"Maar als men elkaar in vier jaar niet gezien heeft..."

"We hebben toch correspondentie gehouden."

"Wat zeggen een drie, vier brieven in een jaar! Spreekt het niet vanzelf, dat men enigszins andere ideeën krijgt, als men ouder wordt en in andere omstandigheden komt. Vroeger was ik ook in zorgen, eerst over mijn lieve papa, later over tante Vere, die ik in haar ziekte heb opgepast..."

"Voel je je gelukkig hier, kan je overweg met Betsy?"

"O, zeker, uitstekend, anders zou ik immers niet bij haar inwonen."

Eline vond het, uit haar aangeboren terughoudendheid, niet nodig, hierop meer te antwoorden.

"Zie je, je hebt je om niets te bekommeren," ging Jeanne voort: "alles gaat en gebeurt zoals je zelf wilt, je leeft vrij en onafhankelijk, voor je genoegen... bij mij is alles zo geheel anders."

"Maar is dat nu een reden om ons vervreemd van elkaar te noemen? Ten eerste vind ik vervreemd een onaangenaam woord; ten tweede is het, al duid je het zachter uit, niet waar..."

"Toch wel."

"Toch niet... Ik verzeker je, Jeannelief, kan ik je van dienst zijn in het een of ander, je zal me altijd bereid vinden. Geloof je dat?"

"Zeker, en ik dank je voor je belofte... Maar Eline..."

"Nu?"

Jeanne had iets als een vraag op de lippen: hoe ben je? verhaal mij meer van je, laat mij je beter leren kennen, zoals je nu bent! maar het gemaakt vriendelijke lachje om die fijne lippen, in die dromerige, amandelvormige ogen deed haar zwijgen. En zij gevoelde plotseling berouw over haar openhartigheid tegenover dit coquette meisje, dat haar veren waaier in- en uitplooide; zij gevoelde als een onvoldaanheid over het nutteloze gesprek, dat er uit gevloeid was. Waarom had zij zich door die opwelling laten medeslepen; zij pasten immers toch niet bij elkaar...

"Nu?" herhaalde Eline, en toch vreesde zij in haar terughoudendheid voor de vraag, die komen zou.

"Later, later, alswe weer eens alleen zijn!" stotterde Jeanne en zij stond op, ontevreden, over zichzelf geërgerd, op het punt in tranen uit te

barsten, na dat onaangename diner, na die vruchteloze wisseling van gedachten. Betsy en Emilie traden juist uit het boudoir.

Jeanne meende dat het tijd was van heengaan. De drie heren kwamen weldra binnen en Henk hielp Jeanne haar lange wintermantel aantrekken. Zichzelf tot vriendelijkheid dwingend nam zij afscheid en herhaalde Betsy, hoe lief zij haar intieme invitatie had gevonden, en opnieuw overviel haar een rilling van ontevredenheid, toen Eline haar op beide wangen kuste.

"Wat is die Jeanne toch gloeiend vervelend!" zeide Betsy, nadat de Ferelijns weg waren. "Zij heeft bijna geen mond opengedaan... Waarover heb je het zoëven met haar gehad, Eline?"

"Ik? Wel over Dora, en over haar man... niets bijzonders."

"Arme meid!" sprak Emilie medelijdend. "Kom Georges, haal mijn sortie eens."

Mina bracht echter de sorties der dames binnen, terwijl De Woude zijn ulster ging aantrekken en Henk zich in zijn dikke handen wreef, aangenaam gestemd, dat hij vanavond thuis zou kunnen blijven na een lekker diner. Het rijtuig stond reeds een half uur in de dooiende sneeuw te wachten, met Dirk de koetsier en Herman de palfrenier, onder hun grote, bonten pélérines als verzonken, op de bok.

"O Frans, dwing me nooit meer een invitatie bij de Van Raats aan te nemen!" sprak Jeanne smekend, terwijl zij, rillende aan haar mans arm, door de modder plaste, en de slippen van haar te wijde mantel, die telkens openwoei, met haar kleine, verkleumde hand bij elkaar poogde te houden. "Heus, ik voel me niet meer thuis bij hen, bij Betsy en Eline..."

Hij haalde even ongeduldig de schouders op en bleef zwijgen, en zij stapten met hun natte schoenen door, in het flikkerende licht der lantaarns, die zich vervelend regelmatig herhaalden langs de weg, en die haar doffe glans afspiegelden in de plassen, beverig en flauw.

X

De derde acte van Le Tribut de Zamora was juist begonnen, toen Betsy, Emilie, Eline en Georges hun loge binnenkwamen. Deze komst gaf een afleiding, een plotselinge, lichte beweging in de stilte van het luisterend en schouwend publiek; er ruiste een gekreuk van zijde en satijn; men zag naar hen op en om; kijkers richtten zich haar hen toe, in het publiek fluisterde men hier en daar, en vroeg men, wie zij waren.

Emilie en Eline zetten zich vóór neder; Betsy en Georges achter haar, en Eline zag een wijle, half glimlachend, in het rond, terwijl zij haar waaier en haar parelmoeren binocle neerlegde. Toen begon zij langzaam haar sortie van wit peluche, met roze satijn gevoerd, los te strikken, en deed dieals iets rozigs en sneeuwigs van haar schouders glijden, waarop De Woude ze over de leuning van haar fauteuil schikte. En zij genoot in de triomf van haar bevalligheid, toen zij, als zonder er op acht te geven, zag, hoe men haar betuurde en bewonderde.

"Het is vanavond vol, we treffen het goed," fluisterde Emilie. "Ik vind niets zo vervelend als een lege zaal."

"O, ik ook!" zei Betsy. "Kijk daar zitten de EekhofJes, Ange en Léonie, met haar mama. Gisteren waren zij ook bij de Verstraetens: de volgende week geven ze een soirée dansante!" en zij groette de meisjes terug.

"Vanavond zingt de nieuwe bariton, die uit Brussel komt, Theo Fabrice," sprak De Woude tot Eline. "U weet, dat er sinds de débuts twee zijn afgewezen, hij is eindelijk de derde."

"Wat duren die débuts vreeslijk lang deze winter!" merkte Eline achteloos en zich waaiende op.

"Met de fort-ténor hebben we het nogal dadelijk getroffen, maar ook hier, Fabrice schijnt heel goed te zijn, naar ik heb horen zeggen. Kijk, daar komt hij."

Het koor van Ben-Saïds odalisken was geëindigd, en de Moorse vorst zelf trad binnen, aan de hand Xaïma zijn paleis binnenvoerend. Eline lette echter weinig op, daar zij nog de zaal rondzag, nu en dan een kennis

toelachte, en haar ogen niet weer naar het toneel richtte, dan toen Ben-Saïd en zijn slavin onder hun troonhemel gezeten waren en het ballet begon. Daarin schepte zij behagen en zij volgde de danseuses, die, als glijdend op de tippen der tenen, zich reiden onder de Moorse arcades en zich groepeerden onder de opgeheven sluiers en waaiers van zilveren franje, omgoten door haar corsages van glanzig satijn, en schitterend van het klatergoud op de tulle harer wijd uitgeplooide rokjes.

"Een lief ballet!" zeide Emilie, gapende achter haar waaier, en vlijde zich gemakkelijker in haar fauteuil, een weinig onder de indruk van het genoten diner.

Eline knikte en terwijl zij achter zich het gefluister van Betsy en Georges hoorde, bleef zij de kunstige evoluties volgen der eerste danseuse die onder de op en neer gezwaaide sluiers en waaiers tussen de anderen doorzweefde, steeds op de punt van haar satijnen, naar omlaag gekromde voeten, de armen omhoog in haar kapsel een flikkerend aigrette van diamanten.

Uit de aard van haar dromerig idealistische natuur hield Eline dol veel van de opera, niet alleen om er zich in haar lome elegance te laten bewonderen, niet alleen om de muziek, en om een beroemde chanteuse de voordracht van een of andere aria af te horen maar ook om de gespannen, zeer romantisch gekleurde intriges, de enigszins ruw geschilderde melodramatische peripetieën, vol haat en liefde en wraak,waarvan het conventionele haar niet hinderde en waarin zij zelfs geen waarheid zocht. Zij behoefde geen ogenblik te vergeten, dat zij acteurs en actrices, geen ridders en edelvrouwen voor zich zag, dat zij zich in een volle, verlichte schouwburg bevond, ziende naar geschilderde coulissen en horend naar de tonenmassa's van een zichtbaar orkest, en niet met de held en heldin medeleefde in de tel quel opgerakelde poëzie van de een of andere mediaevistische periode; zij genoot desniettemin, zo die acteurs niet te slecht zongen, niet burgerlijk acteerden en er gesoigneerd in hun kostumes uitzagen.

Betsy integendeel ging alleen naar de opera om te zien en zich te laten zien; zij zou Eline's genot, zo zij hiervan geweten had, kinderachtig hebben gevonden en er de schouders over hebben opgehaald, maar Eline genoot in stilte, omdat zij Betsy's opinie vermoedde, en liet haar

zuster dus denken, dat zij eigenlijk geen ander genoegen in de schouwburg smaakte dan, als zij, kennissen te zien en door deze gezien te worden.

Zij betreurde het nu bij zichzelve zo laat gekomen te zijn; ze zag Le Tribut de Zamora voor de eerste maal, en ze wist niet de inhoud der twee voorafgaande actes. Emilie was onder de indruk van haar vispastei en haar getruffeerde poularde stil geworden en zat, als zij, aandachtig te zien.

Het ballet was geëindigd. Ben-Saïd en Xaïma traden van hun troon af, en hij zong na het recitatief:

"Je m'efforce en vain de te plaire!"

de romance:

"O, Xaïma, daigne m'entendre!

Mon âme est à toi sans retour!"

De stem van de nieuwe bariton was vol en zwaar, meer die van een basse-chantante, en hij voileerde haar in zijn lied als met een sluier van melancholie.

Maar in zijn weelderig, Moors costuum leek hij groot en zwaar gebouwd; noch aan zijn houding, noch aan zijn mimiek vermocht hij enige zweem van verliefde onderdanigheid te schenken, en hij zag de chanteuse-légère, in haar zilverlaken en haar, met paarlen doorvlochten, blonde haren, meer aan met iets dreigends en geweldigs, dan met de deemoed van smekende hartstocht.

Eline gevoelde dit gemis in zijn actie, maar toch behaagde haar het contrast dier uitdrukking van gebiedende trots in zijn houding, met die andere van deemoedigheid in zijn stem. Zij volgde de zang toon voor toon, en terwijl de actrice bij een plotseling fortissimo van Ben-Saïds koper orgaan scheen te sidderen van angst, vroeg Eline zichzelve af:

"Waarom zou ze toch zo bang zijn?... Wat is er gebeurd? Hij ziet er niet kwaad uit."

En zij zag, terwijl men, na de romance, in de handen klapte, de zaal rond, toen haar blik bij toeval op een groep heren viel, die in de entrée der stalleszich op de trapjes geposteerd hadden. Zij bespeurde, hoe zij juist naar hun loge tuurden, en denkelijk over hen praatten, zodat zij met haar gracieuze loomheid het hoofd weder een weinig wilde afwenden... maar tegelijkertijd merkte zij één onder hen op, die, hoed en stok in de hand, haar met iets hoffelijks en familiaars toelachte... Zij keek hem even aan, met grote ogen, groette in haar verbazing niet dadelijk terug, maar wendde zich eensklaps om, legde haar hand op Betsy's knie en fluisterde haar zuster toe:

"Zie eens, Betsy, zie eens wie daar staat!"

"Wie, wie dan?"

"Daar in de stalles... Vincent... zie je niet!"

"Vincent!" herhaalde Betsy, eveneens verbaasd: "o ja, Vincent!"

Zij knikten beiden Vincent toe, die haar schertsenderwijze met zijn binocle begon te fixeren, waarop Eline zich coquet achter haar waaier verborg.

"Wie, wie is dat, wie is Vincent?" vroegen Emilie en Georges.

"Vincent Vere, een eigen neef!" antwoordde Betsy. "O, een dwaze jongen, meestal weet niemand waar hij uithangt; dan zie je hem in geen maanden en dan apparaisseert hij weer. Ik wist volstrekt niet, dat hij in Den Haag was. Eline, doe toch zo gek niet met die waaier."

"Hij hoeft me niet te fixeren!" zei Eline, en hield zich met een bevallige ronding van de arm de waaier voor het gelaat.

"Sedert wanneer heeft u uw neef niet gezien, mevrouw?" vroeg Georges.

"O, zeker niet in anderhalfjaar. Ik geloof, dat hij, toen we hem het laatst

spraken, naar Londen zou gaan, waar hij iets gevonden had, als reporter bij een courant, geloof ik, of iets dergelijks. Verbeeld je, ze zeggen, dat hij een tijdlang in het Vreemden-Legioen in Algiers is geweest, maar dat geloof ik nooit... Hij heeft van alles gedaan, en bezit nooit een sou..."

"Ja, nu herinner ik me hem, ik heb hem vroeger wel eens gezien," zei Emilie gapend. "Een raar individu."

"Ja, dat wel, maar hij weet, dat hij zich hier in Den Haag, waar hij familie heeft, een beetje moet inhouden, en dat doet hij: we tolereren hem dus."

"Ach ja," merkte Emilie filosofisch op: "je hebt meestal zo een vuns lid in de familie."

Eline choqueerde zich lachend om haar studentikoze uitdrukking en plooide eindelijk langzaam de roze struisveren van haar waaier in.

XI

De derde acte verliep, zonder dat zij veel begreep van de scène met Manoël, maar uit het grote duo van Hermosa en Xaïma ving zij een draad op; de herkenning van moeder en dochter na het gebisseerde:

"Debout, enfants de l'Ibérie!"

en het scherm viel onder een daverend applaus, dat de beide actrices driemaal voor het voetlicht, waar een paar bouquetten en een corbeille haar overhandigd werden, terugriep.

"Ach toe, meneerDe Woude, vertel me eens, waar komt toch de intrige eigenlijk op aan. Je n'y vois pas encore clair!" vroeg Eline nu, terwijl zij zich een weinig tot Georges wendde.

Betsy sloeg echter voor, een ogenblik in de foyer te gaan en zij stonden op en verlieten hun loge. In de foyer, op de Ottomane gezeten, verhaalde Georges het verloop van de handeling der opera, terwijl Eline

met meer aandacht dan zij wilde laten blijken, luisterde. Zij wist nu, waarom Xaïma huiverde voor Ben-Saïd en zij had gaarne de loting der jonkvrouwen in de eerste, de verkoop van Xaïma als slavin in de tweede acte gezien.

Eensklaps merkten zij Vincent op, die de trappen van de foyer af en naar hen toekwam, eenvoudig en vrijmoedig, als had hij zijn nichten nog pas de dag te voren gezien.

"Zo Vincent, ben je weer uit de lucht komen vallen?" riep Eline.

"Dag Eline! Dag Betsy! Gecharmeerd je weer eens te zien. Freule Van Berg en Woude, zo ik me goed herinner?"

Hij drukte haar beiden de hand.

"Zo ongeveer. Ik bewonder uw geheugen, ik was u vergeten," antwoordde Emilie.

"Meneer De Woude van Bergh, meneer Vere," presenteerde Betsy.

"Zeer aangenaam. En hoe gaat het, goed?"

"Totnogtoe een weinig verbaasd!" lachte Eline. "Je komt zeker om morgen weer te vertrekken, naar Petersburg of Constantinopel, niet?"

Hij zag haar glimlachend aan met zijn fletse blauwe ogen, als van verkleurd porcelein, achter hun lorgnet. Zijn gelaat had schone, regelmatige trekken, bijna te schoon voor een man, met de fijne rechte neus, de kleine mond waarom vaak iets spotzieks of minachtends speelde, overdonsd door het dunne, blonde snorretje; maar een ongezonde, geelbleke tint, en een vermoeide uitdrukking vaagde de grootste bevalligheid ervan weg. Zeer slank en fijn gebouwd, was hij eenvoudig en keurig in een donker, halfgekleed kostuum, en opvallend waren zijn smalle voeten en zijn slanke hand, met dunne, witte vingers, een hand als van een artist, waarvan de fijnheid Eline steeds aan die van haar vader deed denken.

Hij zette zich bij hen neder, en vertelde, op Eline's vraag, met een matte

stem, hoe hij juist gisteren in Den Haag was gekomen, voor bezigheden. Het laatst was hij geweest te Malaga, in een wijnzaak; vóór die tijd in een assurantiemaatschappij te Brussel; daarvóór, in een rijk ogenblik, als compagnon in een tapijtenfabriek te Smyrna, die failliet was gegaan. Niets vlotte; nu verveelde hem dat gereis en getrek; hij had genoeg blijk van energie gegeven, maar het noodlot was hem tegen; alles waarin hij zich moeide, scheen hem ongeluk aan te brengen; wellicht zou hij echter bij een kina-onderneming op Java een betrekking kunnen krijgen, maar hij moesteerst juiste inlichtingen inwinnen. Morgen in de ochtend hoopte hij bij Van Raat te komen, die hij spreken moest. Betsy vroeg daarop, of hij dan kwam koffiedrinken, daar Van Raat 's morgens nooit thuis was, wel 's middags. Hij nam dit gaarne aan en praatte vervolgens over de opera.

"Fabrice, o, dat is de bariton, nietwaar? Ja, een mooie stem, maar een lelijke, dikke baas."

"Vindt u? Neen, ik vind, dat hij op het toneel nogal een goed figuur maakt!" meende Emilie.

"Kom, freule, dat meent u niet..."

Emilie bleef bij haar opinie en Eline lachte om hun verschil van mening. Het belletje waarschuwde echter, dat de vierde acte begon en Vincent nam afscheid, ofschoon Georges hem beleefd zijn plaats in de loge wilde afstaan.

"O, dank u, zeer verplicht; ik wil u niet van uw plaats beroven ik sta in de stalles heel goed. Dus dan tot morgen, nietwaar? Adieu Betsy, Eline... au plaisir, freule... zeer aangenaam geweest meneer De Woude."

Hij boog, drukte Georges de hand en verwijderde zich langzaam, lichtjes met zijn dunne rotting zwaaiend.

Het is een vreemde jongen! zei Eline en schudde het hoofd.

"Ik ben altijd bang, dat hij ons nog eens compromitteren zal!" fluisterde Betsy Emilie in het oor: "maar, zoals ik zei, totnogtoe heeft hij zich nogal fatsoenlijk gedragen. En daarbij, ik ben lief tegen hem om hem te vriend

te houden; ik heb een soort vrees voor hem, men kan nooit weten..."

"Ik kan niet zeggen, dat hij een charme van me is!" sprak Emilie en zij stonden op, om zich naar hun plaatsen te begeven...

"Kom, Emmy, dat zeg je nu maar, omdat hij Fabrice niet mooi vond!" plaagde Georges.

Emilie haalde de schouders op en zij gingen door de couloir.

"O er is dus geen vijfde acte! Ik dacht, dat er vijf actes waren!" zei Eline, bijna teleurgesteld, tot De Woude, die haar het slot der opera verhaalde, snel, met een enkel woord.

XII

In de vierde acte, in de door maanlicht beschenen tuinen van Ben-Saïd, hoorde Eline vol belangstelling naar Manoëls cavatine, zijn duet met Xaïma en hun beider trio met Hermosa, maar haar aandacht steeg, toen de Moorse vorst in de poort van zijn paleis verscheen, de krijgslieden beval Manoël weg te voeren, en Xaïma, na zijn tevergeefs smekende klacht, in plotseling woedende hartstocht voortsleepte... Het einde der opera: Ben-Saïd vermoord door de moeder, die haar dochter redden wil, greep haar meer aan, dan zij zou hebben willen bekennen. In zijn scènes met de beide vrouwen speelde de nieuwe bariton met een vuur en een kracht, die het melodrama als een gloed van romantische waarheid bijzette, en toen hij getroffen op detrappen van het paviljoen neerzeeg, hief Eline haar binocle op, om zijn donker gekleurd gelaat met de zwarte baard en de geloken ogen even te beschouwen...

Het scherm viel, maar de vier acteurs werden teruggeroepen en Eline zag hem weer, buigende met een koele, onverschillige trek, die afstak bij de glimlachjes van de tenor, de forte-chanteuse en de chanteuse-légère.

Het publiek rees op, de deuren der loges openden zich...

Georges hielp zijn dames met haar sorties en zij gingen de couloir door, de trappen af, om achter de glazen deuren te wachten, tot hun rijtuig

werd aangediend, door de afroeper met de hand aan de mond:

"Van Raa... aat!..."

"Ik geloof toch niet, dat de Tribut een van Gounods beste opera's is, is het niet, Eline?" vroeg Emilie in het rijtuig. "Niet te vergelijken met Faust of Romeo et Juliette."

"Ik geloof het ook niet," antwoordde Eline voorzichtig, om haar bewogen gemoedsstemming niet te doen blijken: "maar men kan zo moeilijk over muziek oordelen, wanneer men die voor het eerst hoort. Een paar lieve melodieën hebben mij wel gefrappeerd. En daarbij, we hebben maar de helft gezien."

"Voor een paar actes te gaan, vind ik wel aardig, maar een gehele opera te moeten horen, verveelt me, dat wil ik wel bekennen," zei Betsy gapend.

En Georges neuriede:

"Debout, enfants de l'Ibérie!"

De De Woudes werden eerst thuisgebracht op het Noordeinde en Betsy en Eline reden vervolgens, mollig gedoken in het gebrocheerd satijn van de landauer, naar het Nassauplein terug. Zij spraken nog even over Vincent en toen zwegen zij beiden, en Eline dacht in een dwalende mijmering aan de wals van Mireille, aan haar twist met Betsy over Grete, aan de groep der Vijf Zinnen, aan Mevrouw Van Raat en De Woude, aan heur roze japon en Ben-Saïd.

naar boven

HOOFDSTUK V

I

Er was ongeveer een week verlopen na de tableaux-vivants toen Lili Verstraeten zich des middags in de kleine salon neerzette, daar waar ze

waren vertoond geworden. Het vertrek had sinds lang weer zijn gewoon aanzien hernomen, en in het open haardje vlamde een vrolijk vuur. Buiten was het koud; er woei een gure wind, en het dreigde te zullen regenen. Marie was met Frédérique van Erlevoort commissies gaan doen, maar Lili had verkozen thuis te blijven en vlijde zich nu behaaglijk in een ouderwetse, ruime fauteuil, bedekt met oud tapisseriewerk, een gezellige stoel, die haar lief was. Zij had Victor Hugo's Notre Dame de Paris medegenomen, maar zij wilde zich niet dwingen tot lezen, zo zij er nog geen genoegen in nam, en zij liet haar boek, in rood leer gebonden, verguld op snee, dus ongeopend in haar schoot liggen. Hoe heerlijk niets te doendan een beetje te dromen, en hoe dom van Marie en Freddy, uit te gaan in dat vreselijke weer! Haar kon het niet schelen, het weer; buiten mocht het waaien en stortregenen, binnen was het heerlijk; de wolken temperden het licht, de laag gedrapeerde meubelgordijnen lieten het slechts zeer bescheiden doorglijden... Dien had zij weggestuurd, toen die ze wilde wegtrekken naar terzijde. Papa zat te lezen in de serre, daar, waar het meeste licht viel; ze kon juist zijn lieve, grijze kop zien, en zij bespiedde, hoe gauw hij de blaadjes omsloeg; hij las werkelijk niet zoals zij, die haar boek had medegenomen om zich een houding te geven. Zij verveelde zich nooit, al deed zij niets; integendeel, zij genoot dan van haar dwalende gedachten: rozeblaren, als voortgeblazen door een lichte koelte; zeepbellen, broos en kleurig, die zij behaaglijk zag omhoog stijgen, en de rozeblaren woeien weg, de zeepbellen spatten uiteen, maar ze verlangde haar rozeblad geen klimop te zijn, dat zich in haar geest vastrankte, en haar zeepbel geen ballon captif! Mama was nog boven, steeds zeer bedrijvig; ach, zij kon mama toch geen werk uit de handen nemen; die wilde toch alles zelve doen, al deed Marie ook zo een beetje het huishouden. Ze hoopte, dat er geen visite zou komen; heerlijk, heerlijk alleen te rêvasseren! Hoe aardig, zo'n vlam te zien krullen om een verkoold houtblok; de haard was net een hel, in miniatuur, de turven waren rotsen, en daartussen groeven zich afgronden, louter vuur en gloed, iets van Dante! De vervloekten dwaalden rond over de rotsen en zagen met ontzetting in de vlammengloed, brrr... En glimlachend tegen haar eigen fantasie, wendde zij de ogen af, een weinig verblind door het staren in die hel... Nog geen week geleden, hadden zij, ginds op die plek, geposeerd voor hun opgetogen kennissen! Wat zag er toen alles geheel anders uit! Nu waren de achtergronden, de lieren, het kruis, al de rommeldebommel geborgen op de zolder. Dien had de costumes netjes

opgevouwen in koffers bewaard. Het was toch een gezellige tijd geweest, ook de beraadslagingen met Paul en Etienne over de onderwerpen en de costumes; de repetities, waar Paul iedere pose moest voordoen! Wat hadden zij dikwijls geschaterd, wat een moeite zich ook getroost voor enkele minuten...

Papa las maar ijverig door, en zij telde; eens na vijf-en-twintig, toen na dertig tellen sloeg hij het blaadje om; wat repte hij zich! Hé, wat kletterde de regen, en wat stroomde de goot! Freddy en Marie waren voor haar plezier uit... heerlijk zich veilig te voelen, als een poesje, voor die nattigheid... En haar voeten nestelden zich in dewol van de zwarte schapenvacht voor de haard; haar blond hoofd drukte zich dieper in het tapisseriewerk van de oude stoel. Freddy ging die avond naar een bal. Hoe was het mogelijk, dat zij er tegen kon, bijna iedere avond uit te gaan! O, zij, Lili, hield er ook dol van, een prettig bal, een amusant soiréetje, maar ze bleef ook heel gaarne thuis: ze las of ze werkte of ze... deed niets, maar verveling kende ze niet, en haar leventje... het was net een kalm beekje, ze was zo geheel en al tevreden bij haar engelen van ouders; ze wenste maar dat het altijd zo zou blijven; het kon haar niets schelen een oude jongejuffrouw te worden... Quasimodo, Esmeralda, Phoebus de Châteaupers; ach, had ze maar liever Longfellow meegebracht; ze had niets geen verlangen naar de Cour des Miracles, maar wel naar Evangeline en The Golden Legend:

"My life is little,

Only a cup of water,

But pure and limpid..."

Wat werd ze poëtisch gestemd! Ze lachte in zichzelve om zichzelve en keek naar buiten in de tuin, waar de druipende, dorre takken als in wanhoop geschud werden door de wind.

Daar werd gebeld en... zij hoorde stappen en gelach in de gang, en een aanhoudend geveeg van voeten op de mat. Freddy en Marie kwamen thuis, maar zij gingen denkelijk naar boven; neen... zij traden binnen, steeds lachend, ontdaan van hun druipnatte regenmantels en beslikte

overschoenen, en met zich een geur van wind en vochtigheid in de warmte der kamer voerend.

"Heb je ooit!" riep Marie uit: "de freule zit bij het vuurtje zich te warmen. Wel zeker, waarom niet!"

"Wil de freule ook een kussentje in het rugje?" spotte Freddy.

"Lach maar toe! murmelde Lili glimlachend en nestelde zich dieper in de stoel: "ik zit hier heerlijk en heb geen koude natte voeten. Bagger maar alleen in de vuiligheid, hoor!..."

Freddy ging de heer Verstraeten even groeten, en Marie beweerde een hartversterking nodig te hebben, en zou thee zetten.

Daarop zetten de meisjes zich bij elkander neder en Li1i wilde ook gaarne een kopje, haar afternoon-tea, al had ze niet gebaggerd in de vuiligheid.

"Wat is het hier donker, Lili, hoe heb je hier kunnen zitten lezen! Het is om je ogen te bederven!" riep Marie.

"Ik heb ook niet gelezen," antwoordde Lili, genietende in haar dolce-far-niente.

"De freule heeft zitten peinzen!" spotte Freddy weer.

"Heerlijk!" sprak Lili, glimlachend haar ogen luikend. "Zo totaal niets te doen... alleen te rêvasseren."

En zij schaterden het alle drie uit over de bekentenis van die schaamteloze luiheid, toen mevrouw Verstraeten beneden kwam, zoekende naar het sleutelmandje, dat Marie verzuimd had in haar kamer te brengen, enzij vond ze, alle drie lachende over haar kopje, de sleutelmand naast de banketschaal.

Frédérique vertelde daarop, dat zij gauw weg moest; zij was die avond gevraagd op de soirée-dansante bij de Eekhofs, en zij moest nog het een en ander voor haar toilet nazien, en mevrouw vond Lili veel verstandiger

dan Freddy en Marie, die commissies gingen doen in een hondenweer.

II

Er werd weer gebeld.

Het was Paul, die nog meer dan de meisjes die geur van wind en vocht medebracht, en die weer naar buiten werd gestuurd, om beter zijn voeten af te vegen.

"Wat een weer!" zuchtte hij en deed zich eindelijk na al die pourparlers neervallen in een fauteuil.

Mevrouw liet de jongelui alleen; zij zette zich in de serre bij haar man, maar deze, horende dat Paul er was, begaf zich naar de achterkamer.

"Dag oom."

"Zo, dag Paul, hoe gaat het... Ook goed met mama?"

"O, het schikt nogal, oom, mama is heel wel; zoëven zat ze druk te lezen in een boek, dat Eline haar gestuurd had..."

"En hoe is het er mee, heb je al een visite bij Hovel gemaakt?"

"Neen oom, nog niet!"

"Maar doe dat dan. Laat er niet al te veel gras over groeien, Hovel verlangt kennis met je te maken..."

"Paul, je hebt nu al vier dagen geleden gezegd, dat je naar Hovel zou gaan!" riep Marie uit. "Hoe is het mogelijk, dat je daar zo lang over moet denken. Het is, of het een reis is!"

"Ik was van plan er morgen heen te gaan."

"Ga dan ook morgen, om halfzeven; na den eten vind je hem altijd thuis en is hij te spreken. Ik zou dat nu zo maar vaststellen!" zei oom

Verstraeten, en er glom iets ontevredens in zijn anders zo vrolijke, donkerbruine ogen, toen hij naar de serre terugging, gauwer dan hij anders zou gedaan hebben.

"Paultje, Paultje!" zei Frédérique, haar hoofd schuddend: "hoe kan je zo lui zijn, nog luier dan Lili."

"Ach, het is immers morgen tijd genoeg," bromde Paul terug, en dronk zijn kopje uit.

"Ja, maar lui ben je!" voer Marie hem tegen, onbevreesd voor een boze bui. "En om er oprecht over te spreken, we vinden dat allesbehalve goed..."

"Wel zeker, ga me nu maar eens de les lezen, oude grootmama."

"Oude grootmama, of geen oude grootmama, ik zeg je precies mijn opinie... En zie je, ik vind het jammer, dat je zo bent, want je zou veel meer kunnen presteren, als je wat meer energie had."

"Let op mijn woorden, als je je niet een beetje betert, word je net als Henk... een uitstekend goede, beste, brave jongen, maar een doeniet. Je weet,ik dweep volstrekt niet met Betsy, maar ik kan me begrijpen, dat je broertje haar soms gruwelijk moet vervelen, met zo een hele dag niets doen."

"Zeg nu niets van Henk; Henk is een goede, beste vent!" riep Frédérique.

"En daarbij," voer Marie voort: "je hebt meer capaciteiten dan Henk; daarom vind ik die luiheid en dat gebrek aan energie dubbel onuitstaanbaar in je..."

"Ach, Marie," zei Lili opstaande: "zit nu niet zo uit te varen tegen Paul... poor boy! Ga jij morgen naar Hovel, hoor!" fluisterde zij hem in: "dan is alles weer in orde..."

Hij lachte haar toe, en beloofde zich te zullen beteren onder het voogdijschap van haar drieën.

"Het schijnt, of ik onder curatele van mijn nichtjes en van freule Van Erlevoort sta!" zei hij vrolijk. "Mag het kleine jongetje nu nog een kopje thee?"

III

De stortregen had opgehouden, maar de wind schudde nog steeds de druppelende takken.

Het was over halfvijf, toen er opnieuw gebeld werd.

"Over halfvijf!" riep Frédérique uit... "Ik moet weg, ik had al lang weg moeten gaan, om strikken op mijn japon te zetten... O, ik zal adorable zijn vanavond, geheel en flot de tulle! Waar zijn mijn pakjes, Marie?"

"Er is gebeld, zou daar visite zijn?" vroeg Lili.

Frédérique wachtte even, daar zij in de vestibule haar regenmantel moest aantrekken, en Dien kwam binnen om te vragen, of er belet was voor meneer De Woude van Bergh.

"Ik denk van niet, Dien, vraag maar even in de serre."

"O, die onuitstaanbare jongen!" riep Lili. "Dat pedante être!"

"Ach, hij is zo kwaad niet," meende Paul: "en volstrekt niet pedant."

"Nu maar, ik maak de deur dicht, ik wens hem niet te zien!" hervatte zij en zij wilde de porte-brisée dichtschuiven, toen Dien terugging met de boodschap, of meneer zo goed zou willen zijn binnen te komen.

"Kom Lili, wees nu niet zo dwaas, kom nu mee!" drong Marie aan.

"Dank je, ga maar alleen!" sprak zij en schoof de beide deuren dicht, juist toen De Woude in de salon binnentrad, waar hij door Marie ontvangen en in de serre geleid werd.

Paul en Frédérique lachten, en namen afscheid van Lili; zij gingen alle

drie door de eetkamer naar de vestibule.

"Adieu, groet oom en tante van mij, en zeg oom dat ik bepaald naar Hovel zal gaan, morgen na den eten!" zei Paul.

"Doe ook mijn complimenten, en zeg, dat ik waarlijk weg moest!" sprak Freddy.

"Goed, adieu, amuseer je vanavond, en flot de tulle! Brr, wat is het hier koud in de gang!"

Paul en Freddy gingen, en Lili keerde terug door de eetkamer. Georges de Woude?... O, hij kwam zijn digestievisite maken voor de soirée!Neen, zij kon hem volstrekt niet uitstaan. Zo geaffecteerd en altijd zo stijfjes! Hoe was het mogelijk, dat Paul nog iets goeds in hem vond; zij vond Paul duizendmaal beter en flinker. Wat kon Marie Paul de les lezen! Hij was toch een goede jongen; en dat hij wat lui was uitgevallen... ach, hij had immers geld, en kon best nu nog wat plezier maken; later zou hij wel een betrekking zoeken, daar was zij zeker van... Zij zou het papa zeggen; Paul had bepaald gezegd morgen naar Hovel te zullen gaan, en hij hield altijd woord.

Zij zette zich opnieuw in de oude fauteuil en pookte het vuur op, en wierp er kolen en turven in en een enkel blok hout. Zij verwarmde even haar koud geworden vingers, en wreef zich de handjes, koel als wit satijn. Door de gesloten deur hoorde zij het geruis der stemmen in de serre; meestal onderscheidde zij de fijne stem van Georges... hij scheen hele verhalen te doen! Zij moest toch eens even zien... en zij stond op en schoof een der deuren een weinig en voorzichtig ter zijde. Zo kon ze juist in de serre turen, langs de brede bladen der palmen. Papa en mama zag zij niet, maar zij zag Marie juist in het gelaat en Georges op de rug... Hoe grappig, als Marie haar nu juist in het oog kreeg, maar zij scheen een en al aandacht te zijn voor de historietjes van dat fatje. Lili kon net zijn glanzend boordje bewonderen en de pandjes van zijn jas... keurig! Daar... daar, daar keek Marie op... nu bespeurde die haar juist door de brede reet heen; adieu, bonjour, zij wuifde met haar hand Marie toe, zij boog, zij trok gezichten en Marie werkte zenuwachtig met haar wenkbrauwen en haar lippen, om het niet uit te proesten van het lachen!

IV

Terwijl het donker werd, haastte Frédérique zich naar huis, naar het Voorhout. Zij repte zich, toen Willem de knecht haar had opengedaan, als een wervelwind de ruime vestibule door, de brede trap op. Bijkans struikelde ze over Lientje en Nico, twee der kinderen van mevrouw Van Rijssel, haar oudste zuster, die, sedert zij van haar man gescheiden was, met haar viertal bij mevrouw Van Erlevoort was komen inwonen.

"Juf, pas toch op, de kinderen zullen heus vallen!" sprak Frédérique hijgend tot de dikke juffrouw Frantzen, die zij op het portaal der eerste verdieping tegenkwam, in wanhoop zoekende naar de ondeugende bengels. "Ze ravotten op de trap, daar, Lientje en Nico!"

"Weet u ook waar Ernestine en Johan zijn?" vroeg juffrouw Frantzen radeloos.

"Wel neen, ik kom zo juist thuis!" antwoorddeFrédérique verontwaardigd en zij repte zich verder, vloog haar kamer in, wierp haar regenmantel uit en opende met zenuwachtige vingers een der drie, vier pakjes, die zij in haar zak en in haar mof had meegebracht.

"Ik zal nooit klaar komen!" murmelde zij angstig en zij sloeg de groene, damasten gordijnen van haar ledikant op, waar heur baltoilet, als een ijle wolk van lichtblauwe tulle, in een wazige tederheid lag uitgespreid.

Die morgen was Frédérique's toilet van de naaister gekomen, maar zij had er een paar strikken bij willen voegen, en zij durfde er ternauwernood aan raken, uit vrees het ragfijne weefsel te zullen verwarren.

O, ik word wanhopig!" sprak ze weer; toen, met een invallende gedachte, vloog zij opeens de kamer uit, en riep op het portaal:

"Tilly, Tilly, Mathilde!"

Een der deuren werd geopend; haar zuster, mevrouw Van Rijssel trad verschrikt te voorschijn.

"Maar, Freddy, wat is er; is er brand, dat je zo gilt?"

"Neen, dan zou ik niet precies jouw hulp verlangen! Maar toe help me eens, ik ben wanhopig, ik kom nooit klaar."

"Waarmee?"

"Met mijn baltoilet. Je weet, ik wou hier en daar nog een strik zetten. Ik vind het zo kaal op zij, en ik heb lint gekocht."

Mevrouw Van Rijssel wilde antwoorden, toen de deur van mevrouw Van Erlevoorts kamer openging, en de oude dame vroeg, wat er toch aan de hand was. Tegelijkertijd weerklonk er een schel gegil en gelach van kinderstemmen op de tweede verdieping, men hoorde luid getrippel van levendige stappen en een meisje van zeven buitelde de trappen af, achtervolgd door een jongen van zes.

"Mama, mama!" schreeuwde het kind, terwijl zij de laatste trappen afsprong.

"Maar Tine, Johan, is dat een leven maken! Wat voeren jullie nu weer uit?" vroeg mevrouw Van Rijssel zeer streng.

"Jo plaagt me altijd, Jo wil me kietelen en hij weet, dat ik er niet tegen kan!" hijgde het meisje, en ze verschool zich in de rokken harer grootmama, terwijl Frédérique Johan in haar armen omstrengelde.

"Ik heb je al meer gezegd, dat ik al dat geren en geschreeuw in huis niet hebben wil!" hervatte mevrouw Van Rijssel ontevreden. "Bedenk toch, grootmama wordt langzamerhand oud en kan niet meer tegen dat lawaai."

"Ach!" sprak mevrouw Van Erlevoort goedig: "ze speelden maar een beetje, nietwaar Tien?"

"Pas op, hoor, anders zal ik je kietelen!" riep Frédérique en kietelde Johan onder zijn kleine armen, zodat hij spartelend en kraaiend op de grond viel.

"Mais comme vous les gâtez, toutes les deux; ne les choyez donc pas, quand je suis fâchée. Je perdrai tout mon pouvoir, si vous continuez ainsi!" riep mevrouw Van Rijssel wanhopig, en keek over de trap, want benedengaven Madeleine en Nikolaas dikke juffrouw Frantzen de grootste last en wilden niet met haar mee naar boven. "Lientje, Nico!" riep mevrouw Van Rijssel met haar strenge stem.

"Ach, Mathilde, toe, laat de kinderen nu, en kijk eens even naar mijn japon!" smeekte Frédérique.

"Ik kan er geen orde meer onder houden, gedecideerd niet!" zuchtte Mathilde.

"Haast je, Freddy, we eten vandaag wat vroeger... over een half uurtje, als het kan!" zei mevrouw Van Erlevoort.

Men hoorde de huisdeur opendraaien; het waren Otto en Etienne van Erlevoort, die samen thuiskwamen en hun vrolijke stemmen vermengden zich met het gelach en gegil der kinderen, de vergeefse aanmaningen van juffrouw Frantzen en het geblaf van Hector, Otto's zwarte hond.

"Kom nu, Mathilde, zie nu eens even naar mijn japon!" vleide Freddy met haar liefste stem.

Mathilde gaf haar moederlijke plichten in dat brouhaha op en liet zich door Frédérique medetronen.

"Gedecideerd, ik verlies al mijn macht..."

"Komt kinderen, vecht nu niet meer, weest nu zoet!" sprak mevrouw Van Erlevoort tot Ernestine en Johan: "gaat nu mee met oma naar beneden, het is hier om te bevriezen..."

V

Mevrouw Van Erlevoort was steeds aan drukte gewend geweest en zij had er zich steeds wel bij bevonden. Als moeder van zeven kinderen had zij nooit anders dan gelach, gekibbel of gewoel om zich heen gezien en

zou zij niet begrepen hebben, hoe een talrijk huisgezin, in een andere atmosfeer, rustiger en vrediger dan de hare, zou hebben kunnen bestaan. Haar huis was dan ook van den beginne af gevuld geweest met het schelle gejubel, de luidruchtige twisten en het onophoudelijk door elkaar gedraaf harer kinderen, en, toen deze opgroeiden, met al de levenslust en de dartele woeligheid hunner bruisende jeugd; daarna was, enige jaren na het verscheiden van haar echtgenoot, mr. Theodore Otto Baron van Erlevoort ter Horze, lid der Tweede Kamer van de Staten-Generaal, een tijd van ongekende kalmte ingetreden, toen vier harer kinderen de een na de ander huwden en haar woning verlieten. Théodore, de oudste, het eerst, die nu hun goederen in Gelderland beheerde, en te midden van zijn jonge vrouw en hun talrijk kroost op het Huis ter Horze zowel in hereboer als in jeugdige patriarch scheen herschapen te zijn: daarna de derde dochter, Mathilde, wier kort huwelijk zeer ongelukkig was geweest; vervolgens de twee oudste meisjes, Cathérine en Suzanne, de ene gehuwd met een Engels bankier, mr. Percy Howard, en nu te Londen gevestigd; de andere met jhr. Arnold van Stralenburg, griffier bij de Arrondissementsrechtbank te Zwolle.

Zo was mevrouw Van Erlevoort overgebleven met haar twee zoons, Otto, adjunct-commies bij Binnenlandse Zaken, Etienne, te Leiden studerend in de rechten, en haar jongste, Frédérique, enzonder de nieuwe bekoring en frisse emoties van haar grootmoederschap, zou zij te midden dezer betrekkelijke kalmte zeker melancholiek zijn geworden, gewend als zij was aan het gedribbel of gehuppel van voeten op de trap en het gelach en gezang van heldere stemmen in haar ruime vestibule.

Enige jaren na haar huwelijk keerde Mathilde met vier kinderen bij mevrouw Van Erlevoort terug; na de scheiding van haar man, waren deze haar toegewezen geworden. Van Rijssel leefde sedert in het buitenland, en men hoorde weinig meer van hem.

Mevrouw Van Erlevoort beklaagde haar dochter, welke heur lot van verwaarloosde en miskende echtgenote zo lang met waardigheid had kunnen torsen, en zij nam ze vol liefde tot zich, in het diepst van haar hart overgelukkig, door het nieuwe, ontluikende leven, dat de vier kleinkinderen in haar woning meebrachten. Zij bedierf hen allen, zoals zij nimmer haar eigen kinderen had bedorven, kon bij hun grootste guitenstreken met de beste wil der wereld niet boos worden en bracht

Mathilde daardoor soms tot radeloosheid en wanhoop. Deze wist niet wat er van hen worden zou bij zoveel toegevendheid; zij smeekte mevrouw Van Erlevoort haar toch niet te wederstreven in gerechtvaardigde strengheid en verdiende strafuitdelingen; mevrouw Van Erlevoort beloofde, maar vergat haar belofte bij de eerste gelegenheid de beste, terwijl Frédérique, zelve bedorven, Mathilde wel bij haar klachten steeds gelijk gaf, maar ook weinig het hare bijbracht tot enige billijk strenge pedagogie. Alleen bij Otto kon Mathilde nog op enige vaste steun rekenen en de vier bengels hadden ook alleen respect voor oom Ot. Hij paarde aan de goedhartigheid van zijn moeder het gezonde verstand en de degelijkheid van zijn vader, en scheen in zijn beraden kalmte enigszins ouder dan hij was, maar er lag zulk een innemend waas van hartelijkheid over zijn flinke trekken, er sprak zo iets vertrouwelijks en sympathieks uit zijn donkere, lichtvolle ogen, dat zijn ernst en zijn degelijkheid eerder aantrokken, dan voor zijn acht-en-twintig jaren te somber en te straf schenen. Etienne was daarentegen een en al vrolijkheid, onbedachtzaamheid en lichtzinnigheid, en de lieveling van zijn moeder, wie de glans en zonnegloed van zijn karakter de ziel scheen te koesteren. Frédérique was dol op haar beide broers, maar noemde Otto dikwijls papaatje en stoeide met Etienne bijna als Lientje met Nico en Tine met Johan.

VI

Mevrouw Van Erlevoort had die middag wat vroeger willen eten, - om halfzes, - daar zij nog haar kleine siësta wilde nemen, voor zij zich zou moeten kleden. Zij zou die avond, behalve met Freddy, ook met haar beide zoons naar het bal bij de Eekhofs gaan, terwijl mevrouw Van Rijssel thuis bleef, als een stille, melancholiekejonge vrouw, wier glimlach uitgewist scheen op haar wasbleek gelaat en die nog slechts leefde voor haar kinderen. Het woelige viertal at steeds apart met juffrouw Frantzen, op Mathilde's uitdrukkelijk verzoek, daar mevrouw Van Erlevoort niets liever had gewild, dan de gehele bende met de dikke juffrouw aan tafel te zien, onbevreesd haar fijn damast met de saus overstroomd, enige glazen gebroken, of kleine vingertjes in de compôte aan het grabbelen te zien. Zo had Mathilde er dan ook niets aan kunnen doen, dat de kinderen, die vroeger aten en sneller gedaan hadden, soms een voor een, als kleine bandieten, binnenslopen, tot wanhoop van

juffrouw Frantzen, wier rond gezicht dan met verschrikte ogen in de halfgeopende deur verscheen. Dit was een paar malen door mevrouw Van Erlevoort goedig geduld en weldra een regel geworden, waarin Mathilde zuchtend berustte. Etienne en Frédérique maakten het kleine goed woeliger dan ooit, Otto schertste mee en Mathilde haalde met een glimlach de schouders op; het ging, zoals het ging...

"Dank je Otto, ik wil niets meer eten," zei Frédérique aan tafel: "ik kan nooit eten, als ik naar een bal ga, dat weet je wel."

"Nog altijd?" vroeg Otto. "Ik dacht alleen, dat een jong meisje niet at bij haar allereerste entrée in de wereld. Ben je nog altijd zo nerveus? Arme meid!"

"Freddy, wat heb je nu aan je toilet gedaan? Ik hoop toch niets bedorven?" vroeg mevrouw Van Erlevoort angstig.

"Neen, moes, ik heb op Mathilde's raad maar alles gelaten als het was... O, je zal me zien vanavond," vervolgde zij tot Otto: "ik zal zo etherisch zijn in mijn blauwe tulle... zo om weg te blazen, weet je. Daar heb je de Filistijnen..."

Deze betiteling sloeg op de vier Van Rijsseltjes, die binnenstormden, Nico met een oorverscheurende trompet in zijn mond. Zij kwamen ieder hun sinaasappel met wijn en suiker binnen eten; mevrouw Van Erlevoort nam Nico naast zich, bereidde zorgvuldig zijn dessert en de blonde guit was weldra bezig, met van sap druipende lipjes, de gesneden stukjes af te zuigen, nu en dan toeterend op zijn trompet.

Ernestine, Johan en Etienne pikten van één schaal om het gauwst, en hun vorken verwarden zich in elkander, onder een luid gelach, terwijl Freddy aan Otto opsomde, wie er alzo kwamen die avond bij de Eekhofs.

"Nu, dan heb je de Hijdrechtjes, Eline Vere, de Van Larens, Françoise Oudendijk... Vind je Françoise niet mooier dan Marguerite van Laren? Zeg eens Otto, aan wie van beiden ga je je cour maken? O, Nico! Mijn trommelvlies! Nico!"

Troe, troe, troe, klonk de bazuin.

"Nico, je maakt me dol met dat geschetter. Leg dat ding neer eneet nu netjes. Kijk, je doet alles op je buisje druipen!" bestrafte Mathilde.

"Ach, hij maakt maar wat muziek, nietwaar, kleine dot," sprak mevrouw Van Erlevoort en sloeg haar arm om de jongen die zijn grootmama zeer oneerbiedig juist in haar oor bazuinde, met de krassende valsheid van een draaiorgel.

VII

Na den eten stoeiden Freddy en Etienne met de kinderen, terwijl mevrouw Van Erlevoort zich in haar boudoir ging afzonderen en Otto, naast Mathilde, die borduurde, zijn sigaar rookte. Rika, de meid, nam de tafel af, zeer gehinderd door Nico, en duizend angsten uitstaande voor een blad, waarop zij vuile glazen en borden had geplaatst. Eindelijk sloeg het acht uur en juffrouw Frantzen kwam om de kinderen te halen.

"Ciel de mon âme!" riep Frédérique, op de canapé half gesmoord door Ernestine, Johan en Lientje, en zij bevrijdde zich van de armen en benen die haar als poliepen omvingen. "Ik moet naar boven; Mathilde, kom je me helpen?"

"Goed," antwoordde Mathilde en stond op. "En jullie, kinderen, gauw, naar bed!"

"Neen, ik wil niet, ik wil eerst tante Freddy mooi zien!" riep Ernestine met een zeurig stemmetje. "En ik wil tante ook helpen."

"Tante kan je hulp wel missen en mooi is ze altijd!" antwoordde Mathilde. "Kom, gaat nu allen mee met juffrouw Frantzen, allons, als zoete kinderen."

Freddy vloog weg, en daar mevrouw Van Erlevoort sluimerde, kon Mathilde haar macht laten gelden en het viertal werd naar boven gejaagd, met een aanmaning op elke tree, daar Nico hinkend weder de trap af wilde gaan en Lientje op het portaal met Hector op de grond bleef sollen.

"Ik kom dadelijk, Freddy!" riep Mathilde: "zodra de kinderen boven zijn!" en Freddy gilde van uit haar kamer, dat ze zich hield aanbevolen.

Ze was reeds bezig met het golvende haar uit te borstelen, de lokkenvloed van Kleopatra... Mathilde zou haar kappen; die kon het zo keurig doen. En ze schikte alles en ze zag alles na, haar waaier, heur handschoenen, haar zakdoek, haar lichtblauwe, satijnen schoentjes... Een blos van zenuwachtigheid tintte de matheid van haar melkwitte teint, terwijl zij zich in de grote spiegel bezag en glimlachte, tot er een kuiltje zich groef in elke wang. Het zou wel gaan, het zou wel gaan, dacht ze.

Na een halfuur kwam Mathilde terug, met Martha, de linnenmeid, die ook als kamenier dienst deed en Frédérique ging zitten, vlak voor de spiegel, in haar onderlijfje en haar blauwe schoentjes.

"Net zo eenvoudig en snoezig als verleden keer, Tilly!" vleide Frédérique, terwijl Martha nu de kam, dan een friseerijzer, of een haarspeld aangaf. "O, het is hier koud geworden! Martha, gooi wat om mijn schouders!"

Martha legde haar een bonten pelerine om.Mathilde had met vlugge vingers haar werk spoedig voltooid.

"Daar!" sprak ze, en schoof de krullende franje van voren terecht. "Eenvoudig, keurig en stevig. Ben je tevreden?"

Frédérique bezag zich en roerde even met de tippen van haar vingers heur kapsel van terzijde aan.

"Zeker, zeker," zei ze: "en nu... nu mijn flot de tulle."

De bonten pelerine vloog op de grond, maar Martha regelde de wanorde van kledingstukken, die zich in het vertrek verspreidden. Mathilde hief de wolk van teder azuur op, en liet ze, licht als een zucht, om Freddy heenglijden.

"Ik ben iets van een fee, van een ondine!" sprak Freddy, haar armen opheffend, en Tilly en Martha knielden neer en haalden de wazige

plooien dier ragfijne nevels uit. "La, la, la,..." Freddy's voetjespaar bewoog zich op een maat, die zij neuriede...

"Freddy, Freddy, stil nu... Martha, een speld; die strik zit los..."

"Hoe vind je het, Martha?"

"Beeldig, freule!"

"Is het nu niet kaal, op zij, Tilly?"

"Och, wel neen, het is een en al strik- en lintenburg, wat wil je nu meer. Het fladdert al alles om je heen... toe, Freddy, ik bid je, wees nu een ogenblik stil..."

Daar ging de deur zachtjes krakend open, als door een geheimzinnige hand...

"Wat is dat nu weer!" riep Mathilde, bijna ongeduldig en ze werd woedend, toen ze Ernestine, rillende in haar witte nachtjapon, als een tengere schim, zag verschijnen, een weinig angstig en toch guitig-brutaal.

"Toe moes, ik wou zo graag..."

"Maar Tine, het is om doodziek te worden, zo op die koude trappen en door die koude gang te lopen! Ik begrijp niet, hoe je zo ongezeggelijk kunt zijn..."

"Kruip in mijn bed, Tine, gauw, maar pas op voor mijn lijfje!" riep Freddy. "Ach, laat maar, Tilly," fluisterde zij.

Tine was reeds in bed gekropen en nestelde zich als een duif in de dekens, waarna haar dunne vingertjes met welbehagen het blauwe satijn van Frédérique's corsage, dat nog op de kussens lag, betastten. Mathilde haalde met een zucht haar schouders op, berustend als altijd, maar zij nam het lijfje weg. Mevrouw Van Erlevoort verscheen in de nog geopende deur, ruisende van haar moiré.

"O, wat is mama mooi!" riep Frédérique opgetogen: "je zal zien, Tilly, ik ben weer het laatste klaar. Toe, rep je wat!"

Mathilde reeg het blauwe satijnen lijfje van achteren dicht en mevrouw Van Erlevoort zag bewonderend en glimlachend naar haar nevelige ondine... Daar hoorde zij echter iets sluipen, achter zich, en omziende bespeurde zij Johan en Madeline, beiden verkleumd en in nachttoilet...

"Neen maar, dat is te erg! Dat is om wanhopig te worden!" riep Mathilde uit en zij liet Frédérique half geregen staan en vloog naar de bengels toe. "Hoekunnen jullie toch zo ondeugend zijn en mama zo een verdriet doen! Morgen zijn jullie allemaal ziek... Kom, gauw naar boven en dadelijk!"

Haar stem klonk gramstorig en de beide kinderen begonnen bijna te wenen, maar mevrouw Van Erlevoort kwam te hulp.

"Ach Mathilde, laat ze nu maar een ogenblikje blijven..."

"In mijn bed... kruip in maar, gauw!" riep Frédérique schaterend van het lachen. "Maar niet aan mijn tulle... afblijven, afblijven!" en zij week angstig terug voor de uitgestrekte klauwtjes der beide vandalen, die in het luchtige gaas schenen te willen grijpen, en aan de lange strikken te willen trekken.

Mathilde zelve begreep, dat de kinderen in Freddy's bed nog het beste zouden zijn voor het ogenblik, en zij gaf voor de duizendste maal toe en reeg zuchtend Freddy's corsage, waarvan het satijn kraakte, verder dicht; Johan en Lientje kropen intussen bij Tine onder de gewatteerde deken en zagen met tintelende, guitige ogen naar de blauwe fee op.

"Doe je daar nu nog iets overheen, tante?" vroeg Johan: "of blijf je zo nakend?"

"Ach, domme jongen!" riep Tine verontwaardigd en zij duwde hem omver, zodat Lientje met een gil meegesleept werd en Frédérique's bed weldra een chaos geleek van wollen dekens, blonde krullen, kussens en half ontblote, roze benen en armen, die zich alle onder een luid gekrijt dooreenwoelden.

Mevrouw Van Erlevoort en Frédérique weenden bijna van het lachen om dit tafereel, de laatste tot grote ergenis van Mathilde, welke haar veters maar niet vermocht vast te strikken, en mevrouw Van Erlevoort riep Otto en Etienne, die, gerokt en reeds geoverjast, de trap afkwamen, binnen om het schouwspel te zien.

"Kom er mee in, oom Eetje, kom er mee in, toe, kom er in!" schreeuwde Johan, maar Etienne bedankte voor de eer; hij was nu veel te mooi om zo te ravotten hoor.

"Je bent om te schaken, Freddy!" zei Otto glimlachend..

"Om weg te blazen, niet waar, pf... t... Maar Tilly, ben je nu nog niet klaar met die veters?"

"Ach wat, Freddy, je staat geen ogenblik stil!"

Tilly was ten laatste klaar en iedereen was klaar en mevrouw Van Erlevoort ging reeds de trappen af, daar het rijtuig juist gekomen was.

"Kinderen nu in bed blijven en niet rondlopen in de kou!" riep Mathilde met gezag, terwijl Frédérique zich met Martha's hulp in haar sortie hulde, Otto belastte met een waaier en Etienne met een handschoen.

"Kom, Freddy, mama is allang naar beneden," zei Otto en sloeg met de waaier ongeduldig op zijn hand.

"Freddy, heb je niets vergeten?" vroeg Mathilde.

"Zeg, waar is je tweede handschoen, Freddy, of trek je er maar een aan?" riep Etienne luid, om zich in het rumoer,dat de kinderen steeds in bed maakten, te doen verstaan.

"O, wat maken jullie me allemaal geagiteerd!... Ik heb hem al half aan, mijn tweede handschoen! Martha, mijn zakdoek! Dank je; alles klaar? Goed! Nu adieu, dag kleine schatten..."

"Freddy, je vergeet wat!" riep Etienne.

"Wat, ach wat dan...?"

"Je parapluie, hier!"

"Flauwe jongen... Mama zit zeker al in het rijtuig te wachten en jij houdt me op met flauwiteiten! Nu adieu, dag Tilly, dag lievelingen, ja Otto, ik kom al... Dag Tilly, dank je voor je hulp. Dag Martha."

"Veel plezier, freule."

"Amuseer je, dag Freddy..."

Freddy ging, gevolgd door Otto en Etienne. Ernestine sprong uit bed, gevolgd door Johan en Lientje.

"Hier kinderen, kom hier!" riep Mathilde.

Zij wierp hun alle drie iets om, een doek of een deken: Ernestine Freddy's regenmantel, die haar een el voor de voeten sleepte.

"En waar is juffrouw Frantzen, dat jullie hier zo maar gekomen zijn?" vroeg zij ontevreden.

"In haar eigen kamer bij Nico, moes; Nico slaapt," zei Tine. "Toe moes, niet boos zijn!"

En zij hief haar armpjes, omfladderd door de te wijde mouwen van de regenmantel, liefkozend op.

Mathilde glimlachte en liet zich omhelzen.

"Kom nu allemaal, naar bed!" sprak zij een weinig verzoend.

'Wat ziet de freule der ledikant er uit," zei Martha hoofdschuddend: "ik kan het helemaal weer gaan opmaken, stoute bengels!"

"Zoete bengels!" riep Lientje.

Mathilde nam haar in haar arm op en Tine en Johan volgden, bijna struikelend over hun vreemde draperieën en gillende van de pret, dat hun list gelukt was.

"St, stil zijn, anders maak je Nico wakker!"

Juffrouw Frantzen wist van de prins geen kwaad; zij zat, met Hector aan haar voeten, te breien in de kamer, waar Nico sluimerde en ontstelde hevig, toen zij de karavaan zag aankomen. Die ondeugende kinders, om zo stilletjes weg te sluipen; ze was in de volle overtuiging dat ze al lekkertjes sliepen in de kamer er naast!

Het drietal werd in bed bezorgd, rillend en verkleumd, maar dol van vrolijkheid en juffrouw Frantzen vermaande ze nu toch niet meer te praten en zoet te gaan slapen...

En Mathilde boog zich over het bedje van haar Nico, die met geloken ogen in de wol lag, de vochtige lipjes half geopend, en zijn blonde krulletjes kruivend over het witte kussen. Engel van een jongen!

... En ook de anderen, wat een schatten, echte lastposten, niet te regeren, vooral met mama en Freddy als medebestuur... Maar toch, hoe gelukkig, dat zij ze had, alle vier, alle vier!

En zij boog zich en roerde even met de lippen Nico's open mondje aan, en zij voelde zijn zachte, geurige adem over haar wang strijken, als een liefkozing, en haar tranendrupten neer op zijn voorhoofd, zo doorschijnend bleek, zo zacht...

Engel van een jongen...

naar boven

HOOFDSTUK VI

I

De oude mevrouw Van Raat kwam een enkele maal des avonds thee

drinken bij haar zoon op het Nassauplein; zij werd dan zeer vroeg, om zeven uur, door haar coupé gebracht, waarmede zij om halftien weder vertrok.

Deze keer was Betsy nog boven, zeker met Ben, zoals Eline mevrouw Van Raat verzekerde, hoewel zij wist dat Anna, de kindermeid, de kleine jongen naar bed placht te brengen.

Zij geleidde mevrouw Van Raat in het boudoir, waar het zachte schijnsel der bougies van een kristallen kroontje neerschemerde op het violette peluche der causeuses en met het getintel der pendeloques weerkaatst werd in de ronde spiegel.

"En Henk?" vroeg de oude dame.

"O, die dut zeker nog!" lachte Eline. "Wacht, ik zal hem even roepen."

"Neen, neen, laat hem, arme jongen!" zei mevrouw Van Raat. "Laat hem maar slapen, en blijf wat met mij keuvelen, kind."

Zij liet zich in de canapé neer en zag glimlachend naar Eline, die zich op een lage pouffe zette aan haar zij.

Eline nam de dorre, geaderde hand der oude vrouw in de hare. "En hoe maakt u het, mevrouwtje, goed? U ziet er vandaag uit als een jong meisje, zo gladjes, ik zie geen enkele rimpel op uw voorhoofd."

Mevrouw Van Raat liet zich als altijd bekoren door die liefkozende stem, door dat glanzende lachje, waarin Eline nu iets naiefs wist te leggen, misschien onbewust.

"Dolle meid! Zo te spotten met mijn grijze haren. Elly, je moest je schamen!" en zij sloeg haar arm om Eline's hals en kuste haar op het voorhoofd. "En hoe gaat het met Betsy tegenwoordig, is zij niet erg lastig?" fluisterde zij.

"Ach, mevrouwtje, heus, Betsy is niet zo kwaad, ze is maar een beetje... een beetje driftig, zo in haar manier van spreken. Alle Vere's zijn driftig, ik ook; papa alleen herinner ik me nooit driftig gezien te hebben, maar

papa was ook een man, als er geen tweede bestond. Ik kan uitstekend met Betsy overweg; och ja, je kibbelt natuurlijk wel eens, als je altijd samen bent, maar dat zou ik zelfs met u doen, geloof ik, als ik bij u woonde."

"Wel, ik wou, dat je er eens de proef van nam!"

"Kom, ik zou u op den duur veel te lastig zijn, u vindt me nu lief, omdat u me zelden ziet, maar als u me dikwijls zag...!" en zij lachte vrolijk.

"Heb je nu toch ooit zo een kwade meid gezien, net alsof ik zo een humeur heb, hè?"

"O, zo bedoel ik het niet... Maar waarlijk, Betsy is au fond een hartelijke meid,en ik verzeker u, Henk heeft een charmante vrouw aan haar."

"Nu, het is mogelijk, maar... ik weet niet wie ik voor hem gekozen had, Betsy, of... iemand anders, als ik had kunnen kiezen voor mijn jongen."

Zij legde de hand op Eline's hoofd en zag het meisje met iets veelbetekenends in haar doffe blik aan, een treurig glimlachje om de ingevallen mond.

Eline schrikte een weinig. Mevrouw Van Raats toespeling bracht haar oude gedachten voor de geest, lang vervlogen en bijna vergeten gedachten, waarin zij dat plotselinge verlangen naar Henk had gevoeld, die vage wens zich op hem te verlaten, als op een goedige steun. En het scheen, of die gedachten ver waren, uitgewist, als in een nevel, of het nog slechts schaduwen van gedachten waren, schimmen van gedachten...

Zij misten alle bekoring, zij kregen zelfs iets grotesks, dat haar bijna glimlachen deed...

"O, mevrouw," murmelde zij in haar parelend lachje: "wie weet hoe ongelukkig hij dan was geworden, terwijl nu... hij zit een beetje onder de pantoffel, maar Betsy heeft nogal kleine voeten..."

"St... stil!" fluisterde mevrouw Van Raat, "daar komt iemand."

Het was Henk, die de portière van het boudoir een weinig oplichtte en zich verwonderde, dat het reeds zo laat was. Eline lachte hem uit en vroeg of hij zoet gedroomd had.

"Je eet veel te veel, daarom word je zo lui 's avonds. U moest eens zien, hoeveel hij eet..."

"Nu hoor je, moeder, hoe je zoon in zijn eigen huis bedrild wordt, zelfs door zijn schoonzusje. We hebben toch zo een last van dat kind..."

"O, schei daar maar over uit; mevrouwtje gelooft toch niets kwaads van me, zelfs niet van haar aangebeden Henk... niet waar mevrouwtje? Durf eens te zeggen, dat het niet zo is?"

Zij zag met iets kinderlijks in haar mooie, amandelvormige ogen, met iets kinderlijks in haar houding naar de oude vrouw op, en er straalde zulk een gloed van sympathie uit haar wezen, dat mevrouw Van Raat zich niet weerhouden kon haar te omhelzen.

"Je bent een dot!" sprak ze, overgelukkig in de koesterende warmte der genegenheid van haar dorre ouderdom voor die zon van jeugd.

II

Toen Betsy beneden kwam, verontschuldigde zij zich vriendelijk, dat zij zo lang was opgehouden geworden en vroeg zij, of mama met liever in de salon kwam theedrinken, het was daar ruimer...

"Paul zou straks ook komen," sprak mevrouw Van Raat, terwijl Eline haar een marmeren stoof onder de voeten schoof. "Dan moest je samen wat muziek maken, Elly, zal je?"

"Goed, mevrouwtje, heel graag..."

Mevrouw Van Raat haalde haar bril en haar haakwerk te voorschijn, terwijl Betsy zich voor het theeblad, schitterend van zilver en Japans porselein, neerzette.Zij sprak over het een en ander, nieuwtjes van de

dag, ook over het bal van eergisteren, bij de Eekhofs, zij had zich goed geamuseerd...

"Ja, uitstekend, mevrouwtje, heerlijk gedanst, en een magnifique cotillon, heel aardig."

"En jij, Henk?"

"O, Henk!"

Betsy en Eline lachten beiden; Eline riep uit, dat hij veel te dik was om te dansen; alleen een menuet zou hij nog heel elegant kunnen doen; mevrouwtje wist, dat kwam nu weer langzamerhand in de mode.

Mevrouw lachte mee, en Henk dronk goedig zijn wasemend kopje thee uit, toen er gebeld werd en Paul weldra binnentrad. Hij vertelde, dat hij zo juist van de Prinsengracht, van Hovel kwam, wie hij een visite gemaakt had; gisterenavond had hij al naar de advocaat willen gaan, maar hij was Vincent Vere tegengekomen, in de Hoogstraat, en hij had zijn bezoek uitgesteld, om met nog een paar kennissen een glas wijn op Vincents kamer te gaan drinken. Hovel was hem uitstekend bevallen bij nadere kennismaking; hij was zeer humaan, zeer vriendelijk, en zij waren overeengekomen, dat Paul met de volgende maandag beginnen zou op zijn kantoor te komen werken.

Mevrouw Van Raat slaakte onwillekeurig een zucht van verlichting, nu die lang besproken visite eindelijk was afgelegd. De laatste keer dat zij haar zwager Verstraeten gezien had, meende zij, van Paul sprekende, enige ontevredenheid in hem bespeurd te hebben, en zij rekende zeer, inzake haar jongste, op de hulp van Verstraeten, die Pauls toeziende voogd was geweest, tijdens zijn minderjarigheid. Betsy gevoelde, terwijl Paul sprak, iets, alsof het niet stond, dat Henk toch zo totaal zijn tijd "verlummelde" met zijn paard en zijn honden... Maar wat te doen; zij had al zo dikwijls aangedrongen, en het was er nu geen geschikt ogenblik toe, in het bijzijn der oude mevrouw Van Raat.

"Kom Paul!" riep Eline opeens, "willen we wat gaan zingen?"

Paul verklaarde zich bereid, hij stond op; Eline zette zich aan de piano.

Iedere donderdag studeerden zij tezamen duo's in en zij beroemden zich reeds op een klein repertoire. Paul had nooit les gehad, kende nauwelijks pianospelen, maar van Eline ving hij nu en dan een raadgeving, een aanwijzing op, die hij steeds trouw volgde, en zij beweerde, dat wat hij met zijn stem vermocht te doen, hij aan haar verschuldigd was. Hij hield nu reeds zijn mond goed open en zijn tong tegen zijn ondertanden aan, maar heus, hij moest les nemen, bij Roberts... Je kon eigenlijk zo maar niet zingen zonder studie.

"Wat zullen we nemen? Une Nuit à Venise?"

"Goed, best, Une Nuit à Venise!"

Zij sloeg een muziekboek open, in rood leer gebonden, waarop in gouden letters: Eline Vere prijkte.

"Maar galmhier en... hier je hoge sol niet zo uit," sprak ze. "Neem die liever in je middenregister en niet uit de borst. Dan klinkt het veel melodieuzer. En heel zacht beginnen, en hier en hier crescenderen. En goed gelijk met me blijven op het laatst, met het loopje, je weet wel. Nu... netjes Paul."

Zij speelde het voorspel van Lucantoni's duet, terwijl Paul met een kuchje zijn stem verhelderde. En zij zetten tezamen gelijk en zacht in:

"Ah, viens, la nuit est belle!

Viens, le ciel est d'azur!"

Zijn lichte tenor klonk een weinig broos en week, maar met een aangeboren bevalligheid, op naast het glansrijke metaal van haar sopraan. Zij vond er een genot in zo samen te zingen, als Paul wat bij stem was en naar raad wilde luisteren. Het scheen haar, of zij steeds gevoeliger zong, wanneer een andere stem de hare vergezelde, en vooral in de herhaling der fraze:

"Laisse moi dans tes yeux,

Voir le reflet des cieux!"

legde zij iets als het smachten van een Italiaanse liefde...

Het duet kreeg in haar geest meer dramatische vorm; zij stelde zich in gedachte voor met Paul, als de tenor, liggende in een gondel, die tussen de decors van een Venetiaans kanaal voortgleed, in de magnesiagloed van het kunstmatige maanlicht. Haar dromende verbeelding dacht zichzelf in het rijke toilet van een patricienne; Paul in dat van een arme, jonge visser, en zij beminden elkaar, en lagen in zijn boot te dromen, al zingende, op de lagune. Voor haar zat het publiek, ademloos...

"Devant Dieu même

Dire: Je t'aime

Dans un dernier soupir..."

Daar was het loopje, zij vreesde, zij vreesde... Paul zou blijven steken, zij ralentisseerde... neen, Paul bleef met haar samen en zij genoot in de samenstemming van maat, terwijl hun stemmen wegstierven:

"Dans un dernier soupir..."

III

"Beeldig, beeldig, Eline!" riep mevrouw Van Raat, die stil was blijven luisteren.

"Je bent goed bij stem, Paul," sprak Betsy, om iets te zeggen.

"Nu, Eline, moet je alleen zingen!" riep Paul, verheugd over zijn succes.

Mina was onder het duet de couranten binnen komen brengen, het Vaderland en het Dagblad, en Henk had er zich in verdiept, zo geruisloos mogelijk de krakende bladen omslaande.

"Maar Paul, wil je dan niet meer?" vroeg Eline. "Iets anders, of ben je moe?"

"Zing liever alleen, Eline..."

"Ach neen, als je niet moe bent, wil ik liever nog een duet. Heus, ik vind het heerlijk zo met je te zingen. Durf je uit de Roméo, het grote duo?"

"Heus, Eline, ik kan het nog niet goed, en het is zo zwaar."

"Ach, verleden kende je het uitstekend, als je maar zacht en lief zingt en je niet forceert met uit je borstte galmen. Kijk... hier deze hele passage in een tussenstem zingen, vooral niet schreeuwen..."

Hij vroeg haar met een angstig gezicht nog enige raad over deze fraze, over die toon, en zij zei, hoe hij doen moest.

"Kom, durf je? Maar vooral niet schreeuwen, dat is altijd afschuwelijk, en... blijven we steken, dan is het immers nog niets."

"Ach, wilje het proberen, het is mij goed."

Eline glansde van vergenoegdheid en zij speelde het tedere voorspel van het grote duo der vierde acte.

"Va! Je t'ai pardonné, Tybalt voulait ta mort!"

zong zij daarop met rijk gekleurde voordracht en Paul antwoordde met zijn recitatief en tezamen murmelden zij het

"Nuit d'hyménée, o, douce nuit d'amour!"

Opnieuw verrees de dramatisering van het duo voor haar blik; het vertrek van Juliette, Roméo, in zijn schitterend costuum op kussens aan haar voeten liggend. En Roméo was niet meer Paul, Roméo was Fabrice geworden, de nieuwe bariton, en zij liet haar hoofd neerzijgen op zijn schouder:

"Sous tes baisers de flamme

Le ciel rayonne en moi!"

Pauls stem wankelde zeer en klonk onzeker, maar Eline hoorde het nauwelijks, dat hij het was, die zong: in haar gedachte bleef het Fabrice, met zijn zwaar geluid, en haar zang klonk op, klaterend en vol, zonder dat zij meer dacht, hoe zij haar tenor overdekte.

Daar... daar parelde de leeuwerik in de dageraad en zij stelde zichzelve voor, ontsteld hangende in Fabrice's armen, terwijl zij vroeg:

"Qu'as tu donc... Roméo?"

"Ecoute, o Juliette!"

antwoordde Paul met vaster klank, nu hij een poos had kunnen rusten. Maar zij betuigde: het was niet de leeuwerik, het was nog steeds de nachtegaal; het was niet de eerste zonnestraal, het was nog steeds de tedere weerschijn der maan en Fabrice bleef en het orkest ruiste door in de accoorden, welke zij der piano ontsloeg, terwijl zij zwijgend in elkanders armen vielen. Bijwijlen, in de korte pauzen van het duo, doemde de werkelijkheid ruw en wreed voor Eline's geest terug, en dan zag zij niet meer het toneel en Fabrice, maar hun salon, en Paul, die het blad omsloeg. Maar nu, opnieuw viel zij in; zelf begreep Juliette het gevaar, zo Roméo langer toefde; zij drong zelve, dat hij zou gaan en hij antwoordde:

"Ah! reste encor, reste dans mes bras enlacés!

Un jour il sera doux, à notre amour fidèle,

De se ressouvenir de ces douleurs passées!"

Dit was een passage waarin Pauls lyrische weekheid tot zijn recht kwam en Eline hoorde, als glimlachend en voorgoed uit de droom ontwakend, hoe melancholiek en lief hij dit vermocht voor te dragen. Een wroeging omving haar: zij gevoelde het, dat zij zoëven hem in haar

genot overjubeld had; zezou nu oppassen...

En zij droeg de finale, minder in overweldigende wanhoop, dan in weke smachting voor, zodat Pauls hoge borsttonen beter uitkwamen dan in het begin, maar het visioen was voorbij, het toneel, het publiek, Fabrice waren verdwenen.

"Adieu, ma Juliette!"

zong Paul haar toe en zij antwoordde met een lichte kreet, waarin hij instemde:

"Toujours à toi!"

IV

"Heerlijk, heerlijk zo te zingen!" riep Eline in extase uit en ze vloog op en omhelsde mevrouw Van Raat met bruisende onstuimigheid. "En zingt Paul nu niet lief, mevrouwtje, en is het niet onverantwoordelijk, dat hij geen les wil nemen? U moest hem eigenlijk dwingen..."

Maar Paul beweerde, dat Eline hem reeds mooi genoeg les gaf, en dat ze hem nog eens zich zou laten doodzingen met haar moeilijke duo's; Eline echter meende, dat hij het er perfect had afgebracht. Betsy zuchtte, in stilte, van verademing na het bruyante afscheid der Veronese geliefden, dat onder het geschilderd plafond en tussen de peluche draperieën van haar salon haar te zwaar en te luid in de oren had geklonken. Eigenlijk vond ze het een vreselijk geblèr! Waarom zong Eline liever niet iets aardigs, iets luchtigs uit de een of andere bouffe!

Het gesprek begon, nu Eline en Paul zich hadden neergezet, weer algemeen te worden, over kleine nieuwtjes van de dag, over de drukte in de straten, nu het weldra St. Nicolaas was, tot het halftien sloeg en Mina zeggen kwam, dat het rijtuig voorstond.

"Het is ook mijn uurtje," sprak mevrouw Van Raat, langzaam opstaande, en Eline huppelde neuriënd weg, om haar goed in het boudoir te halen,

een bonten rotonde, een wollen doek, een capuchon. Zij liet zich zorgvuldig inmoffelen door haar lieveling, en pakte voorzichtig haar bril en haar handwerk bijeen in haar réticule. Daarna kuste zij hen allen, zich tot hen buigend met de langzame bewegingen ener vermoeide, oude vrouw en Henk en Paul lieten haar uit en hielpen haar in de mollige, satijnen kussens van de coupé.

Het rijtuig rolde weg, en mevrouw Van Raat hoorde nog een geruis in haar oren als van zingende stemmen en zij glimlachte weemoedig, terwijl zij het beslagen glas van het portier afwiste om naar buiten te zien, waar de sneeuw vuil en bezoedeld neerlag in de glans der lantarens, en ze dacht aan de tijd, toen ze naar de opera ging, met haar man...

Paul bleef nog een uurtje en stapte toen op, na een stevig glas wijn op zijn duo's gezet te hebben... Toen hij vertrokken was, ging Eline naar boven, om wat op te redderen, zoals zij aan Betsy zei. Het was koud in Eline's zitkamer, maar de koelte verfristehaar wangen en haar handen, verhit door de lauwe atmosfeer van de overwarme salon. Zij wierp zich neer op de Perzische kussens, hief heur hand omhoog en streelde het blad der aralia, in een houding, die haar lief was. En zij glimlachte, terwijl haar ogen zich vergrootten in een dromerig gestaar, en dacht aan Fabrice met zijn mooie baard en zijn prachtige stem. Hoe jammer, dat Betsy niet meer van de opera hield! Zij gingen er zeer weinig heen en zij was er toch zo dol op. Ze zou mevrouw Verstraeten eens netjes, op een discrete wijze, doen blijken, dat zij haar wel eens een enkele keer kon vragen; meneer ging toch nooit, en mevrouw inviteerde meestal de een of de ander op haar vierde plaats, nu eens Freddy, dan Paul... waarom haar ook niet?

Eensklaps sprong zij op, geprikkeld door een plotselinge gedachte: Fabrice had gisteravond voor de derde maal gedebuteerd: de eerste maal was hij opgetreden in Hamlet, daarna in Le Tribut de Zamora, waarin zij hem gezien had, gisteren in Guillaume Tell... Zij liep haar kamer uit en boog zich over de leuning der trap.

"Mina, Mina!" riep ze.

"Ja juffrouw!" antwoordde Mina, die juist in de vestibule liep met een

blad vol wijnglazen.

"Breng me de couranten eens, als meneer en mevrouw ze gelezen hebben, wil je?"

"Goed juffrouw, dadelijk."

Zij keerde terug en wierp zich weer op de divan. En ze lachte om zichzelve, dat heur hart klopte van nieuwsgierigheid. Het idee! Wat kon het haar eigenlijk schelen!

Daar hoorde zij Mina de trap op komen; zij bracht beide, het Vaderland en het Dagblad.

"Als u blief, juffrouw."

"Dank je wel, Mina," zei Eline onverschillig en nam de couranten loom aan.

Nauwelijks echter had de meid de deur achter zich gesloten, of zij vouwde kreukend en krakend het Vaderland open en zocht met tintelende ogen in het Kunst- en Letternieuws, en ze las:

"De Franse Opera"

"Niemand zal het zeker na Hamlet en Le Tribut de Zamora betwijfeld hebben of de heer Théo Fabrice zou genade vinden in de ogen van de abonné's van onze Franse Opera, en men kan zich dus alleen verwonderen, dat er zich nog drie stemmen tegen de schitterende bariton verklaarden. Opnieuw gaf de heer Fabrice, in Tell, bewijs hoe hij ten volle geschikt is om het emplooi van bariton van de Grand Opéra alhier te vervullen, zodat wij ons van harte in zijn aanneming verheugen kunnen. Aan een fors en goed geleid orgaan paart de verdienstelijke artist een hartstochtelijke en toch gepaste actie, die van studie getuigt. In het duo met Arnold(1e acte) en het grote trio, in de scène met Jemmy, gaf Fabrice eengrotere volmaaktheid dan men meestal op ons toneel gewend is, te horen..."

En Eline knikte glimlachend, goedkeurend; het was inderdaad volkomen waar; en zij las het artikel uit, zich verheugend in zijn succes, en zocht vervolgens hoe het Dagblad over hem oordeelde.

naar boven

HOOFDSTUK VII

I

De Ferelijns bewoonden in de Hugo de Grootstraat boven een kruidenier een klein appartement, een suite met een keuken en een kabinetje op de eerste, en twee kamers met twee kabinetjes op de tweede verdieping. Zij leefden daar in een drukkende bekrompenheid een benauwde zuinigheid; Frans was door zijn ouders weinig nagelaten geworden en moest dus met vrouw en kinderen leven van zijn klein verlofstractement. Zij hadden zich in Den Haag gevestigd, in de stad, waar zij beiden, van hun kindsheid af, hadden gewoond, waar zij elkaar hadden leren kennen, waar zij hun vrienden en hun meeste souvenirs dachten terug te zullen vinden, hoewel Frans er wel eens over sprak, dat zij verstandiger zouden handelen zich in een kleinere stad te vestigen. Maar ook Jeanne's vader, de heer Van Tholen, gepensioneerd resident, woonde nog in Den Haag, zeer eenzaam, wegens zijn moeilijk karakter weinig meer gezocht door oude vrienden en bekenden, en langzamerhand verlaten door zijn kinderen, die huwden of een betrekking zochten. Daarom had Jeanne haar man ook overgehaald, niettegenstaande hun kleine beurs, in Den Haag te blijven. Zij zou zuinig zijn, beloofde zij, en zij hield woord, weinig spaarzaam van aard, maar nu gedwongen te zien op iedere cent, die ze uitgaf.

Zo bleven zij in Den Haag, trots vele teleurstellingen. Jeanne vond haar vader in de vier jaren, waarin zij elkaar niet gezien hadden, oud geworden, ontevredener en prikkelbaarder, dan zij hem zich vroeger herinnerde. De tijden van vroeger waren voorbij, dacht zij; haar vrolijke jeugd in de ouderlijke zonnige woning, met haar moeder en haar broers en zusters; haar onschuldige guitenstreken met vriendinnetjes van school; haar meisjesdromen onder de seringen en jasmijnen van hun tuin; haar engagementstijd, vol idealistische hersenschimmen, met

Frans. De souvenirs, die zij in Holland meende terug te vinden, waren wijd en zijd verspreid, als verdorrende bladeren, en hoe zij in Indië's hitte ook heimwee had gehad naar de vocht en de mist van het vaderland, nu, gebukt onder haar teleurstellingen, gebukt onder haar gedwongen zuinigheid, verlangde zij weder naar dat materieel kommerloze buitenleven, dat zij in de Kadoe, tussen haar koe en haar kippen, genoten had. En toch, dapper trots haar zwakte, hield zij de kamp met de duizenden kleine beslommeringen van het dagelijkse leven vol. Dokter Reijer kwam haar Dora steeds om de andere dag bezoeken, maar ze meende in de gezochte, jonge dokter een zenuwachtige haast tebespeuren, die hem zijn visite als bij seconden deed aftellen. Hij bleef even, luisterde aan Dora's borstje, zeide geruststellend, dat haar hoest losser werd, drukte Jeanne nog eens op het hart, het kind niet uit te laten gaan en vertrok in zijn coupé, terwijl hij met een gouden potlood in zijn boekje noteerde en de namen van zijn drukke clientèle nazag. Frans zelf had hij, om zijn zware hoofdpijnen en zijn koortsen, een consult aangeraden met een professor in Utrecht, wie hij over de patiënt reeds uitvoerig geschreven had, en Frans was naar Utrecht gegaan en teruggekomen, ontevreden over de vage, bedekte wijze, waarop de professor zich had uitgelaten. Zo dokter Reijer nu Dora bezoeken kwam, ging Frans weg, geërgerd over hem en zijn Utrechtse professor, die met hun beiden hem nog niet konden genezen, en hij begroef zijn hoofdpijn, die hem in het achterhoofd hamerde en zijn rillende huiveringen, die over zijn rug als sijpelingen van koud water vloeiden, in een norse eenzaamheid op zijn eigen kantoortje, het kabinet der eerste verdieping. Iets als een wroeging omving hem dan wanneer hij Jeanne, alleen, boven met de dokter hoorde praten en Dora met haar zeurig stemmetje hoorde krijten, als het kind tegenstribbelde en zich niet wilde laten onderzoeken, maar toch: hij stond niet op; alle doktoren waren kwakzalvers, die hem wel veel wijsheid konden vertellen, maar die hem, als hij ziek was, toch niet genezen konden...

II

Jeanne ging met de dokter, nog pratende, de trap af, en Frans hoorde in zijn kabinet hoe Reijer naar hem vroeg, hoe zij iets antwoordde en de meid riep, om de dokter uit te laten. Daarop kwam zij binnen, terwijl het koetsje weldra op straat wegratelde.

"Stoor ik je?" vroeg zij met haar zachte, onderdrukte stem.

"Neen, zeker niet, waarom?"

"Waarom ben je niet even boven gekomen, Frans? Reijer heeft tweemaal naar je gevraagd."

Hij haalde de schouders op.

"Het is toch maar voor niets!" sprak hij wrevelig: "ze sturen je naar beroemdheden in Leiden en Utrecht, die je een tientje laten betalen voor een praatje van een paar minuten..."

"Maar wat wil je dan? Je kan toch niet met een toverslag genezen van iets, waar je nu al twee jaren aan souffreert. Ik vind, je bent niet verantwoord, als je niet meer voor je gezondheid doet, dan je in die drie maanden, die wij hier zijn, gedaan hebt. Je bent er toch voor in Europa gekomen, nietwaar?"

"Zeer zeker, maar ik moet eerst iemand vinden, die meer vertrouwen inboezemt dan Reijer. Reijer is een dokter à la mode, jou door de Van Raats aangeraden, heel beleefd en heel aardig, maar mij te oppervlakkig ente vluchtig. Hij is weg voor je hem gezien hebt."

"Maar je spreekt ook met open met hem. Ik vraag hem uit over Dora en dwing hem als vanzelf langer te blijven, en waarlijk nu hij ons reeds beter kent, schijnt hij ook meer belang in ons te stellen. En men zegt algemeen, dat hij knap is, niet alleen de Van Raats dwepen met hem..."

"Ja, ik zal wel eens zien, ik heb alle tijd, we zijn hier immers nauwlijks. Je bent soms net een druppel water op een steen, tek tek tek... Je zit altijd door te draven over die doktershistorie!" riep hij, ontevreden over zichzelf en ongeduldig uit, en hij sloeg zijn schrijfportefeuille open, als om haar te beduiden, dat hij geen tijd meer had.

Zij ging zonder een zucht en sloot de deur zacht achter zich toe. Boven vond zij in de kinderkamer hun enige meid, een jonge deern van zestien jaar, met een vuil schort en ponyhaar, bezig de bedden op te maken,

terwijl Dora met de beide jongens, Wim en Fritsje, in het andere vertrek aan het spelen was met een grote bouwdoos, een geschenk van grootpa, de heer Van Tholen.

"Ik zal de deur dicht doen, dan kan je de kamer luchten, Mietje," sprak Jeanne en zij schoof de porte-brisée toe, en zette zich, glimlachend tot de kinderen, neer, bij het raam aan een tafel, bezaaid met enig linnengoed, dat zij moest nazien, kousjes, schortjes, rokjes, hier zo kort geleden aangeschaft, en reeds te verstellen... O, wat waren haar kinderen slijts!... Ze zuchtte en haar kleine, magere hand woelde een weinig in het goed, terwijl haar ogen zich met tranen vulden. Waarom was ze niet sterker van gestel, wat zou ze dan flink haar huishoudentje geregeld hebben! Het was haar soms zo moeilijk zich te verheffen boven de moedeloosheid, waarin zij zich voelde wegzinken als in een afgrond, uit de lusteloosheid, die haar als met fluwelen armen omving, en toch... er moest zoveel gedaan worden; ze mocht niet toegeven aan ijdele mijmerij, niet haar oude, verspreide herinneringen bij elkander rakelen, als uitgebrande sintels, en zich in een verlangen naar vroegere illusies vergeten: de werkelijkheid doemde voor haar op met een grote scheur in Dora's nieuw wollen rokje en de vuile was, die geteld moest worden.

En toch nu, terwijl haar hand steeds woelde tussen de kleine kousjes en de kleine hemdjes, nu liet ze zich meer en meer neerzijgen in het weke dons harer vermoeidheid; ze richtte zich niet met geestkracht op, om aan het werk te gaan en ze hoorde niet het gekibbel der kinderen, toen Dora en Fritsje beiden zeurend vochtenom enige blokjes. Zij had zo gaarne veel zonneglans en harmonie in haar kleine woning willen brengen, maar zij was geen fee, en ze voelde zich zo zwak en reeds niet bestand tegen de kleine lasten van het leven, en ze dorst niet te hopen op een rooskleurige toekomst, daar de gedachte er aan haar, uit een aangeboren vrees, steeds huiveren deed, en haar een vaag, onduidelijk schrikbeeld voor de geest bracht, van iets sombers en rampzaligs, dat zij niet in woorden had kunnen schetsen. Haar hoofd viel neer op haar andere hand en een traan drupte nu en dan op het linnengoed. O, wat had ze zoet kunnen sluimeren, gestreeld door een liefkozing, van iemand, die haar beminde en in wiens tederheid zij zich kalm en kommerloos en veilig zou gevoeld hebben! En ze dacht aan haar Frans, en hoe hij haar gevraagd had in hun tuin onder de bloeiende seringen, en zij dreef hem en ze was een druppel water op een steen, tek, tek,

tek...

O, ze wist het, ze maakte hem niet gelukkig; ze was hem een grote teleurstelling geworden, maar zij kon het niet helpen, dat hij meer in haar had willen zien en vinden, dan zij was: een dom, eenvoudig, zwak vrouwtje, met een grote behoefte aan veel, veel liefde, en veel zachtheid en innigheid, en met iets als een tikje sentimentele poëzie in haar kleine ziel...

En zij richtte zich zuchtend op en vermaande de kinderen niet zo een leven te maken: papa zat beneden en papa had hoofdpijn... Toen zocht zij op tafel naar haar werkmand, maar zij had hem in de huiskamer gelaten en zij vermaande Dora, als een grote meid, even op de broertjes te passen. Zij sprak meestal tot het meisje met iets in haar stem, alsof zij tot een volwassen dochter sprak, en Dora hielp haar dikwijls, gestreeld, dat moes haar al zo bruikbaar vond. Zich aldus heffende uit haar weke traagheid, ging Jeanne naar beneden, naar haar huis- en eetkamer, en ze zocht naar de mand, toen Frans binnenkwam.

Hij had haar de trap opnieuw horen afkomen, en hij had behoefte haar even te zien, in een gevoel van wroeging en ontevredenheid over zichzelve. Hij naderde haar, terwijl zij terzijde van de schoorsteen zocht, op de punt van zijn pantoffels. Hij vatte haar zacht bij haar armen.

Zij schrikte even en toen zij opzag, bespeurde ze in zijn ogen die zachtheid, waar ze zo naar verlangen kon, en hij vroeg haar met een vragend glimlachje, waarin bijna iets als vrees school:

"Ben je boos,zeg?"

Haar ogen vulden zich plotseling vol vocht en ze vlijde haarhoofd neer op zijn schouder en legde haar arm om zijn hals en knikte van neen.

"Heus niet?"

Nog eens knikte zij van neen, lachende onder haar neerdruppelende tranen, en zij sloot de wenende ogen en voelde zijn ruige snor op haar lippen, toen hij haar zoende. Wat had hij toch gauw berouw, wanneer hij onvriendelijk was geweest en wat deed het haar goed zo te kunnen

vergeven.

"Kom, huil dan niet, zo erg is het niet geweest..."

Zij loosde een zucht van verademing en klemde zich vaster aan zijn hals.

"Als je maar een beetje vriendelijk tegen me bent, o, dan voel ik me zo... zo sterk, dan voel ik me tot alles in staat."

"Lief wijfje!..."

Nog eens zoende hij haar en, onder de warme tederheid van zijn lippen, vergat zij de ijskoude der ongestookte kamer, die haar rillen deed in zijn armen.

naar boven

HOOFDSTUK VIII

I

Het was de 5de december en er heerste van de vroege morgen af een geheimzinnige drukte, een glimlachend gefluister, een angstig weggemoffel voor onbescheiden binnentredenden, in het huis der Van Erlevoorts.

Des avonds even over zevenen kwamen de Verstraetens; de twee neefjes Jan en Karel, die in de tableaux hadden meegedaan, vergezelden hen; vervolgens kwamen de Van Raats en Eline; daarna de oude mevrouw Van Raat en Paul; Henk echter en Jan Verstraeten traden niet de salon binnen, maar verstopten zich aanstonds geheimzinnig in een kabinetje, waar Marie en Lili reeds een pak costumes hadden gebracht.

In de grote salon ontving mevrouw Van Erlevoort, stralend van vreugde, haar gasten, die door de Van Rijsseltjes en Hector met oorverdovend gejuich werden welkom geheten, wat door Mathilde en dikke juffrouw Frantzen nauwlijks kon worden getemperd.

"En waarom heb je Ben nu niet meegebracht?" vroeg mevrouw Van Erlevoort verontwaardigd aan Betsy.

"Heus, mevrouw, Ben is nog te klein, u moet bedenken, hij is pas drie jaar en het wordt te laat."

"Hij had wel even met onze Martha naar huis kunnen rijden, als de kinderen naar bed zouden gaan. Ik had juist iets aardigs voor hem," sprak mevrouw teleurgesteld...

In de andere salon, waar de jonge meisjes met Otto, Paul en Etienne praatten en lachten, ontstond een beweging en de Van Rijsseltjes keken zenuwachtig en nieuwsgierig op. Martha, de linnenmeid, was binnengekomen en had glimlachend iets aan Frédérique meegedeeld.

"Mensen, kinderen!" riep Frédérique met een waardig gelaat: "stilte! St. Nicolaas is gearriveerd en vraagt, of hij zijn entrée mag maken. Vindt u het goed, mama?"

Men hield zich zo ernstig mogelijk en zag steelsgewijze naar de Van Rijsseltjes.

St. Nicolaas kwam intussen reeds aangestapt in een witte tabbaard en een lange, rode mantel, met goud galon omzoomd; hij droeg lange, grijze haren, een lange, witte baard eneen gouden mijter op het hoofd. Statig deed hij zijn entrée-de-salon, steunende op zijn staf en achter hem ging zijn zwarte page, gekleed in een fantasiecostuum dat zij, die de tableaux onlangs bij de Verstraetens gezien hadden, wellicht herkend zouden hebben. De drie meiden en Willem, de knecht, volgden hen als een achterhoede en bleven vrolijk toekijken in de kleine salon.

De grote mensen bogen allen met een zelfbewust glimlachje voor de Spaanse bisschop.

St. Nicolaas mompelde een groet en begaf zich, bijna struikelend over zijn te lange tabbaard, naar de canapé, waar de oude mevrouw Van Raat en mevrouw Verstraeten zaten, omringd door mevrouw Van Erlevoort, de heer Verstraeten, Mathilde, Betsy en Otto. Men stond voor het gemak niet op en mevrouw Van Erlevoort verwelkomde de hoge gast met een

familiare vriendelijkheid.

"Waarom blijft oma zitten?" fluisterde Ernestine verwonderd, en zij hief haar fijn verstandig gezichtje naar Marie omhoog. "Dat doet ze toch nooit als er zo'n oude, vreemde meneer komt..."

"Mais, écoute donc, comme elle est fine!" fluisterde Marie tot Eline, die naast haar stond.

Eline echter hoorde niet: zij stond te lachen met Paul en Etienne om St. Nicolaas wiens tabbaard bepaald afzakte en reeds een halve el over zijn voeten golfde, terwijl een blonde reep tussen zijn grijze lokken en zijn mijter zichtbaar was.

II

Daar verhief St. Nicolaas zijn volle, zware stem en wenkte hij, terwijl hij met een flinke ruk zijn tabbaard in zijn gordeloptrok, de Van Rijsseltjes tot zich. Zij vertrouwden de zaak nog niet goed, maar toen St. Nicolaas een der zakken uit de handen van zijn knechtje nam en zij nu beiden ze openden en begonnen te strooien, toen straalden de Van Rijsseltjes van blijdschap, vergaten hun angst, en wierpen zich tegelijk, over Hector rollend, op de grond neder om te grijpen, wat maar te grijpen viel, peperappels, vijgenmandjes, hazelnoten, mandarijntjes, chocola...

"Pak maar op, pak maar op!" moedigde St. Nicolaas aan: "we hebben nog een hele boel meer, zie maar! Kom jullie, grote jongens, moet je ook niet wat hebben?"

De neefjes Verstraeten lieten zich de uitnodiging niet herhalen en grabbelden mee.

"Wil u dit voor mij bewaren, oma!" gilde Nico en stortte een regen van opgezamelde lekkernijen in de schoot van zijn grootmama: "dan ga ik nog meer halen!"

"Nico, Nico!" vermaande Mathilde.

"Ach!" zei mevrouw Van Erlevoort goedig.

St. Nicolaas en het knechtje schudden echter hun grote zakken, die hoe langer hoe slapper waren geworden, uit en keerden ze om, als blijk, dat ze nu waarlijk geledigd waren.

"O, nu gaan we zeker naar de eetkamer!" riep Ernestine, en ze sprong op en klapte in haar handen.

"O ja, naar onze tafeltjes!" stemde Johan in.

Ieder stondop en men volgde de bisschop en de kinderen naar de kleine salon, en de meisjes gichelden weer om St. Nicolaas' afgezakte pruik, maar de heilige riep de meiden en Willem toe:

"Gauw, gooi de deuren maar open, gauw!"

De porte-brisée werd opengeschoven en de kinderen stormden de verlichte zaal binnen, waar, in plaats van de eettafel, nu vier kleine tafeltjes stonden; op elk lag de naam in chocoladeletters gespeld; op elk verhief zich een toren van speelgoed.

De Verstraetens en de Van Raats fluisterden tegen de meiden en lieten hun cadeaux voor de kleinen ook binnenbrengen, één voor één, hoepels, zwepen, panoplies, ballen, tinnen soldaatjes, een koe, die melk kon geven...

Intussen had St. Nicolaas zich met zijn knechtje uit de voeten gemaakt, en daar het langzamerhand halfnegen begon te worden, meende Mathilde, dat er aan alle pret een einde kwam. Maar zij zou, zelfs met hulp van dikke juffrouw Frantzen, niet zo heel spoedig haar doel bereiken. De kinderen verwarden zich in een administratie om hun speelgoed en hun lekkernijen bij elkander te houden; hazelnoten regenden uit de zakken van Ernestine over de grond; Johans tinnen soldaten, die in een oogwenk waren uitgepakt geworden, konden onmogelijk meer alle in hun spanen doos en Lientje met haar hoepel en Nico met een nieuwe trompet renden met Hector de eetzaal door, zonder zich veel meer over hun andere ordeloos verspreide bezittingen te bekommeren.

"Kom kinderen!" riep Mathilde: "gauw nu, het wordt tijd om naar bed te gaan."

Maar zij hoorden niet meer, de kleine Van Rijsseltjes, dol van de pret en weer in wanorde omver-werpende wat de anderen bijeengezameld hadden, en Frédérique deed mee en nam Nico op haar rug terwijl hij haar als zijn paard sloeg met een zweep.

Ook de kleine Verstraetens wonden Tine en Johan op, en liepen hen na, over de lange, marmeren corridor, stampende met hun laarzen. Mathilde sloeg haar handen wanhopig in elkaar. Niemand lette op haar, daar juffrouw Frantzen de meiden hielp met het speelgoed, en de jonge meisjes weer met Paul en Etienne kakelden. Daar zag zij gelukkig Otto, die met Betsy en mevrouw Verstraeten sprak en zij ging naar hem toe en vatte zijn handen.

"O, ik bid je, Otto, help mij toch, de kinderen moeten heus naar bed en ze horen zelfs niet meer naar me. Mama helpt je ook niets in die dingen."

Mevrouw Van Erlevoort was namelijk juist bezig in de andere kamer het theeserviesje van Lientje voor de kleine meid te vullen met water, melk en suiker, en de oude mevrouw Van Raat en de heer Verstraeten zagen lachende toe.

"O, Otto moet weer de boeman zijn!" zei deze vrolijk.

"Ach,neen, geen boeman, maar mijn hoofd loopt me om, als je mij niet even helpt. Heb je ooit zulke woelwaters gezien als mijn kinderen, Betsy? Toe Otto, kom je?"

Betsy lachte.

Ik zou maar even mijn gezag als oom doen kennen, meneer Van Erlevoort," zei mevrouw Verstraeten.

Otto ging met Mathilde mee, eerst naar Freddy.

Kom Freddy, Nico moet naar bed. Kom Nico, gauw. Morgen mag je weer paardje rijden op tantes rug. Stil Hector, liggen."

"Je hebt niets te zeggen over mijn rug, hoor!" zei Freddy: "hoor je, papaatje! Kom Niek, papaatje zegt dat we moeten uitscheiden."

Niek gehoorzaamde, pruilend en vragend om zijn trompet, en Mathilde nam hem bij de hand. Daarna ging Otto in de corridor en de twee oudsten werden als hollende paarden gestuit, terwijl zij renden, en Otto zijn armen openbreidde.

"Kom Tine, en Jo, mama wil, dat je nu naar bed gaat, nietwaar! Wees nu niet meer ongezeggelijk, anders doe je mama verdriet."

"Wat hebben we dit jaar een boel gekregen, oom!" riep Ernestine buiten adem.

Mathilde kwam nu met Nico en Lientje aan de hand eveneens in de gang.

"Verbeeld je, daar zat mama heel kalm theetje te spelen met Line!" zei ze en haar wanhopig gezicht deed Otto glimlachen. "Waarlijk het zou twaalf uur worden, zonder dat mama..."

"Moesje, moeten we niet eerst goedenacht zeggen, aan de mensen?" gilde Johan.

"Neen, neen!" riep Mathilde verschrikt en klemde vaster zoveel kleine handjes als ze maar kon: "ik zal wel je groeten overbrengen aan alle mensen, aan allen hoor! Dank je Otto."

Zij knikte hem vriendelijk toe en hij knikte haar terug, met zijn hartelijke glimlach en zijn flinke ogen.

En Mathilde bracht de kinderen naar boven.

III

"U kan dus goed tegen al die drukte?" vroeg de oude mevrouw Van Raat aan mevrouw Van Erlevoort, en zij keek haar glimlachend, maar bijna verwonderd aan met haar doffe, treurige blik.

Er heerste een plotselinge kalmte na de uittocht der kinderen. Men verliet de eetkamer, waar hun speelgoed nog slingerde; het vertrek werd gesloten en men dwaalde rond in de twee salons, terwijl mevrouw Van Erlevoort thee schonk en Willem ronddiende. Otto was teruggekomen.

"Of ik er tegen kan, mevrouw? Ik voel mij er in herleven, ik voel mij er opnieuw jong in worden. Ik heb behoefte aan jeugd, veel jeugd om mij heen. Ik heb geen treuriger leven gekend, dan toen mijn dochters en mijn zoon Théodore getrouwd waren, en toch had ik nog drie kinderen behouden en Freddy en Etienne zijn uitgelaten als kinderen... Maar ik moet van dat kleine goed om mij zien dwarrelen; er is niets wat een mens jonger doet blijven dan hun vrolijk rumoer... Magik u nog eens inschenken?"

Mevrouw Van Raat reikte haar kopje over en zij benijdde mevrouw Van Erlevoort die levenslust met zó grijze haren. Zij vergeleek haar met zichzelve, en haar eigen melancholieke eenzaamheid, die zij dubbel gevoelde, nadat het leven haar zo bedorven en geliefkoosd had, doemde in wreed contrast op naast de, door jeugd omringde, ouderdom van die gelukkige grootmama, met haar gezond gestel, dat geen neurose scheen te kennen.

"En o, u weet niet, hoe het mij spijt, dat ik het zestal van Théodore zo zelden zie, maar de jongen dweept met het buitenleven en wil er niets van weten, wanneer ik hem poog over te halen in Den Haag te komen wonen."

"Uw dochter in Engeland houdt zich bij haar ene kindje, niet waar?" vroeg mevrouw Verstraeten. "En mevrouw van Stralenburg?"

Mevrouw Van Erlevoort boog zich een weinig tot mevrouw Verstraeten en fluisterde haar iets geheimzinnigs in, terwijl zij tegen de heer Verstraeten, die haar vragend en glimlachend toeknikte, schalks knipoogde.

Daarop vertelde mevrouw Van Erlevoort, hoe de Van Rijsseltjes gisterenavond hun schoentjes hadden uitgezet, toen Henk en Jan Verstraeten binnenkwamen, glimlachend, en Henk met een rood gezicht.

Mathilde kwam eveneens terug en men zeide haar tal van aardigheden over de kinderen. Maar er werd hard aan de huisbel gerukt, zó, dat het zelfs, trots de vele vrolijke gesprekken, de opmerkzaamheid gaande maakte.

Ieder zag naar de deur, die openging. Willem, Truitje en Rika torsten tezamen een grote kist binnen, naar mevrouw Van Erlevoort toe. "O!" riep Frédérique: "dat is de kist uit Londen!"

Mevrouw Van Erlevoort verhaalde aan mevrouw Van Raat dat haar schoonzoon Howard hun ieder jaar op St. Nicolaas een grote kist stuurde, die steeds voor ieder iets bevatte. Willem maakte met een beitel en nijptang de schroeven en nagels los, geholpen door Etienne. Een ieder zag vol verwachting toe. En de stortvloed van geschenken en surprises begon.

IV

Eline had reeds van haar cadeaux een kleine étalage gemaakt en zij beweerde, dat men haar verschrikkelijk bedorven had en straalde van blijdschap in haar sympathieke glimlach. Glimlachend ook nam zij nu een pakket uit Martha's hand aan; langzaam brak zij het touw, voorzichtig ziende of een cachet of een onbewaakte letter haar niet op het spoor van de gever zou brengen. Maar niets verried haar dit; het adres gaf eenvoudig te lezen: Mlle. E. Vere. Het was een waaier-étui van grijs leer; zij opende het, reeds met verwondering bedenkend van wie dit kon wezen. In de étui, op de gecapitonneerde grijze fluweel, lag een waaier van zeer fijn gesneden parelmoer; zij nam die op en ontplooide hem langzaam. Bewonderend zag zij er op neer.

"Bucchi!" murmelde zij, de naam van deschilder lezende onder aan de waaier. "Bucchi!..."

De waaier was inderdaad geschilderd door de Italiaanse kunstenaar, een

fantasie van rozen en elfen op ivoorwit satijn.

"Van wie kan dat zijn?" sprak zij. "Hoe prachtig!"

Ieder stond op, ieder verdrong zich om Eline, die voorzichtig de waaier hield opengeplooid en men bewonderde het kostbare voorwerp. Eline was zeer verbaasd. Van mevrouw Van Raat had zij een odeurstelletje, dat wist zij zeker; van Henk en Betsy...

"Betsy, lieveling, moet ik jou hiervoor bedanken?" vroeg zij oprijzend.

Betsy schudde haar hoofd.

"Parole d'honneur, mij niet, Eline!"

Ja, zij had immers een armband van Betsy en Henk, maar van wie dan deze waaier?

"Zou het misschien van... Vincent zijn?" vroeg zij weer.

"Van Vincent? Ach wel neen, hoe kom je daar nu op? Welk jongmens geeft zo een cadeau. Laat eens zien."

Eline reikte haar de waaier over.

"Het is magnifique," zei Betsy: "magnifique!"

Eline schudde, zich bedenkend, langzaam het hoofd, geheel en al het spoor bijster.

De waaier ging intussen voorzichtig van hand tot hand, en Eline bespiedde onderwijl ieders gelaat, maar op niemands trekken las zij ook maar de minste verklaring. Toch richtte Frédérique eensklaps haar hoofd met iets verwonderds op. Zij verdreef echter aanstonds die uitdrukking van haar gelaat en schijnbaar onverschillig naderde zij de plaats, waar Eline gezeten was.

"Mag ik de étui even zien?" vroeg zij.

Eline reikte haar de étui en Frédérique bezag en betastte het grijze leer en het grijze fluweel.

"Kan je ook soms in de verste verte vermoeden, van wie ik dat kan gekregen hebben?" vroeg Eline en bewoog haar armen met een gemaakte wanhoop.

Frédérique haalde haar schouders op en zette de étui neer.

"Neen... ik weet het heus niet!" sprak zij, een weinig koel en zij zag Eline nieuwsgierig in haar lichtbruine ogen. Iets onverklaarbaar antipathieks scheen haar uit die gazelleblik toe te lichten, straalde haar ook uit die affectatie, die wanhoop over de onbekende gever tegen. Zij keek niet meer naar de algemeen bewonderde waaier, en was het verdere gedeelte van de avond stiller dan zij ooit placht te zijn.

V

De stortvloed van geschenken was opgehouden. Mevrouw Van Erlevoort had heur gasten verzocht haar beide ontredderde salons, vol van papier, stro, zemelen en aardappelschillen te verlaten, nu Willem de deuren der eetzaal voor de tweede maal openschoof en de eettafel, voor het souper gedekt, vrolijk glinsterend allen tegenlachte.

Het was zeer vrolijk aan tafel. De heer Verstraeten amuseerde mevrouw Van Erlevoort en Betsy, tussen wie hij gezeten was, met zijn kluchtige scherts en Mathilde naast Betsy lachte vaak mee. Henk, tussen zijn moeder en zijn tante gezeten, ontbrak het aan niets, terwijl Otto en Eline in een druk gesprek waren en Etiennezeer rumoerig tussen Lili en Marie het hoogste woord voerde.

"Freddy, wat ben je stil, chère amie?" vroeg Paul, terwijl hij een kreeftensalade verorberde en zich tevergeefs uitputte, zijn, anders genoeg luidruchtig buurvrouwtje aan de praat te maken. "Heb je soms niet genoeg gekregen naar je zin?"

"Ik stil? Hoe kom je er aan!" antwoordde Freddy en zij begon te kakelen met een overstelpende levendigheid, welke als de echo was van die van

Etienne. Maar toch, de hare was een weinig opgeschroefd, zij lachte niet altijd mee uit de grond van haar hart en zag vaak steelsgewijze naar Eline om, schitterend van bevalligheid in haar vrolijk gesprek met Otto. Ja, ze had toch wel een bijzonder waas over zich, iets betoverends, als een sirene, terwijl haar dromerige ogen zich half sloten, wanneer zij lachte, en de mollige lijn harer fijn besneden lippen zich in twee kuiltjes verloor. En die mollige handjes, die zo blank tussen de zwarte kant en de donkerrode strikken van haar toilet woelden, en die coquette brillant, een enkele als een droppel, trillende in de zwarte tulle aan heur hals... Frédérique vond haar betoverend, maar toch, zij vond haar antipathiek... en haar ogen bespiedden bijna angstig Otto's blik, die vol licht op de sirene neerzag.

Maar onderwijl praatte en lachte zij door met Paul, met Etienne en Lili en Marie, en de oude mevrouw Van Raat riep van de overkant hun toe, dat de familie Pretmaker de eer van haar naam weer goed ophield.

Champagne stroomde in de kelken en de heer Verstraeten dronk op de immer jeugdige gastvrouw, met haar mooie grijze haren en bedankte haar met een kus, die zij wilde afweren, voor het prettige feest. Eline klonk met Otto op iets, dat Frédérique niet verstond, en waarvoor zij haar mooiste cadeau had willen geven, om het te weten. Toch vroeg zij het niet...

"Etienne, wat maak je een leven!" riep zij bijna ongeduldig haar broer toe, die iets galmde van:

"Buvons jusqu'à la lie!"

terwijl hij zijn bevende kelk bijna uitstortte over Lili's taart. Maar zij had berouw over dat dwaze verwijt: waarom mochten anderen niet vrolijk zijn, al was zij nu ontstemd?

Het souper liep ten einde, de rijtuigen stonden reeds voor en de gasten, beladen met allerlei, vertrokken onder herhaalde dankbetuigingen voor de gewisselde geschenken. Mathilde was moe en ging spoedig naar boven, terwijl mevrouw Van Erlevoort en Otto een oog hielden op de overal verspreide cadeaux en ze een weinig bij elkaar schikten.

"Wat zien de kamers er uit!" zei Frédérique en zij schopte een gescheurde kartonnen doos terzijde naar een hoop verkreukeld pakpapier. Daarop naderde zij de tafel; de waaier... Eline hadhem meegenomen. Vervolgens kuste zij haar moeder en Otto, maakte schertsenderwijze Etienne's haar in de war en bracht haar cadeaux naar boven.

Langzaam ontkleedde zij zich, dralende in de kilte, die haar huiverend omving... En terwijl zij zich rillende tussen haar dekens uitstrekte, zag zij weer Eline voor zich, in haar betoverende elegance, in haar zwarte kant, glimlachend tegen Otto... Het dwarrelde voor haar heen, als een ordeloze kaleidoscoop, Henk als St. Nicolaas gedost met zijn afgezakte tabbaard, en Jan Verstraeten als knechtje, de kist uit Londen, de waaier van Bucchi...

naar boven

HOOFDSTUK IX

I

Het was een paar dagen na de St. Nicolaasavond, toen Eline des middags uitging met de kleine Ben aan haar hand. De vorige avond was zij met mevrouw Verstraeten, Marie en Lili naar de opera geweest, waar zij de Trouvère gezien had, en die morgen had zij Roberts, haar oude brompot van een muziekmeester, Léonore's air voorgezet, opdat hij haar zou accompagneren:

"La nuit calme et sereine..."

Hij had zijn hoofd geschud; hij hield niet van die bravour-aria's der Italiaanse school, waarover Eline dikwijls met hem redetwistte; zij vond Bellini, Donizetti, Verdi elegant en melodieus, muziek als geschreven voor haar kristallen sopraan, hij vond ze dikwijls kinderachtig, met hun huppelende, lichte wijsjes en wees haar op de rijkere diepheid van Wagner. Maar ze had hem onder de duim en hij had gespeeld wat ze hem voorgezet had.

"Kom Ben, niet zo hangen, goed lopen!" sprak Eline tot de kleine, dikke jongen, die op zijn lome beentjes haar een pas achterna bleef. "Kom, gelijk met tante blijven. Vind je het niet prettig, mee naar de winkels te gaan?"

Eline had gisteren in de opera, tijdens de cavatine van de Comte de Luna, een gedachte in zich voelen opkomen. Achter het raam van een platenwinkel had zij portretten van Fabrice gezien, gecostumeerd, in verschillende poses, en zij had het plotselinge verlangen gevoeld er een te bezitten. Nu was zij op weg gegaan, om zich dat portret aan te schaffen. En zij stelde met een lichte glimlach, als genoot zij in een geheime weelde, zich hem voor met zijn grote, forse gestalte en zijn mooie kop met de zwarte baard. Hoe heerlijk toch acteur te zijn!

Van Fabrice dwaalden haar gedachten af op haar nieuwe waaier, die zij gisteren had gebruikt... Betsy had haar gezegd, dat zij dwaas deed die te gebruiken, voordat zij de gever kende, nu zij in het minst niet vermoeden kon van wie het geschenk haar toekwam, maar zij had zich niet aan het bezwaar harer zuster gestoord; zij vond integendeel iets pikants in dat onbekende, en haar romantische geest schiep er aanstonds een kleine roman uit: Fabrice hadhaar opgemerkt in de loge der Verstraetens, hij was gecharmeerd op haar geworden, hij zong voortaan slechts voor haar, alleen voor haar, en de grootste teleurstelling vervulde zijn hart, wanneer hij haar niet in de opera zag... Hij was het, die haar de waaier gestuurd had, met dat bescheiden: Mlle. E. Vere, op het adres; hij had gezien, dat zij gisteren de waaier gebruikt had, en hij zou het haar wellicht eenmaal laten raden uit een enkele blik, uit een enkele klank zijner stem...

Zij glimlachte om dat romantiseren van haar fantasie en eensklaps schoot er als een bliksemstraal door haar geest... Het heugde haar: verleden zomer, op de tentoonstelling van schilderijen in de Academie had zij waaiers van Bucchi gezien, onopgemaakt, en uitgespannen achter glas, en zij herinnerde zich nu plotseling ze zeer bewonderd en de wens geuit te hebben er een te bezitten... Wie had de fijne opmerkzaamheid gehad, haar nu dat verlangen te bevredigen? Met wie was zij geweest in die tentoonstelling? Met Emilie de Woude, met Georges misschien... Georges kon toch niet... Of, haar danseur, die haar

ten huwelijk had gevraagd, die zij had afgewezen? Ach, het was te dwaas, ze gaf het op, ze wilde er niet meer over denken... eenmaal zou ze het toch wel weten...

Door de Parkstraat en de Oranjestraat was zij in het Noordeinde gekomen en zij naderde reeds de platenwinkel, toen haar opeens de vrees omving, of de winkelier het niet dwaas zou vinden, dat een jong meisje het portret van een acteur kwam kopen. Zij geloofde, dat zij nooit zou durven... maar daar stond zij reeds voor de spiegelruit, waarachter grote gravures en fotografieën, beelden in biscuit en terra-cotta, tal van andere kleinere kunstvoorwerpen uitgestald waren, en haar oog viel dadelijk op een ris portretten, acteurs en actrices van de opera, met hun namen er onder geschreven: Estelle Desvaux, Moulinat, Théo Fabrice...

"Kom Ben!" sprak ze en duwde het kind zachtjes de deur in. Enige dames zochten in de winkel fotografieën uit en zagen haar aan. Zij kon het niet helpen, maar ze meende waarlijk, dat zij even bloosde onder haar wit tulle voiletje.

"Mag ik nieuwjaarskaartjes van u zien, zoals er voor aan het raam liggen?" vroeg zij de winkelier, die haar naderde. "Niet aan die beeldjes komen, Ben."

Een menigte van kaartjes werd haar getoond. Ze bezag ze aandachtig, nam ze met de tippen van haar geschoeide vingers op, en legde er enige terzij. Daarna zag zij hier en daar rond, bespeurde een stapel portretten en vatte die met haar lome onverschilligheid aan. Er waren er bij van Fabrice.

Welke zou ze nemen? Dit melancholieke, in het zwartfluwelen costuum, met de kanten kraag, van Hamlet; dit als Tell? Neen, hier dit, als Ben-Saïd, zoals ze hem voor het eerst gezien had. Maar zij zou er ook nog een nemen van Moulinat, de tenor, en een van Estelle Desvaux, de forte-chanteuse; dan frappeerde het niet, dat zij eigenlijk alleen voor Fabrice was gekomen. Maar dan kon zij nog wel een tweede van Fabrice er ook bij nemen, als Hamlet.

"Wil u me die kaartjes geven en, hier, deze vier portretten."

"Mag ik ze u laten bezorgen?"

"O, neen, geeft u het maar mee; ik zal u dadelijk betalen. Hoeveel is het tezamen?"

Zij betaalde en nam de enveloppe aan, waarin de winkelier de platen gesloten had, en ze ging heen met Ben aan haar hand, en verbeeldde zich, dat de dames, nog altijd bezig met haar fotografieën, haar weder aanzagen, als wilden zij heur gedachte doorgronden.

II

Een glans van genoegen overstraalde Eline's gelaat, nu zij weder buiten was, en nu zij gedurfd had, en zij gevoelde zich zeer vriendelijk en sprak telkens als een lief moedertje tegen Ben. En toen zij in de Hoogstraat Jeanne Ferelijn bespeurde, die melancholiek, in haar wintermantel, wijd als een zak, en met haar eenvoudig zwart hoedje op, aan de overzijde liep zonder haar te bemerken, stak zij haastig, Ben medetrekkend, de straat over, tussen twee rijtuigen, en zij sprak Jeanne aan, glimlachend en vol hartelijkheid. Zij liepen tezamen een eind op, en Jeanne vertelde haar, dat het zeer goed met Dora ging, maar dat zij een kindermeisje had moeten nemen, dat zij de kinderen niet altijd onder de hoede van Mietje durfde laten, die zo slordig was en zo weinig attent, en dat dit haar financieel wel enigszins drukte. Eline dwong zich oplettend te zijn bij het verhaal der nieuwe beslommering; Jeanne sprak echter weldra opgewekter over haar vader, de heer Van Tholen, en over dokter Reijer, waarmede zij thans beter overweg kon. Nu zij opmerkte hoe sympathiek Eline haar aanzag, en hoe lief zij Ben een enkele maal vermaande, rakelde zij enige oude herinneringen op uit haar schooltijd, en zij lachten beiden om een paar guitenstreken, eertijds bedreven, en om de kersen, die zij snoepten uit Eline's capuchon. Jeanne berispte zichzelf, dat zij op het dinertje, onlangs bij de Van Raats, zulk een onaangename indruk van Eline had kunnen ontvangen; zij vond haar nu eenvoudig en hartelijk.

"Maar laat mij je niet langer ophouden, Eline," sprak zij, eensklaps stilstaande: "ik heb enige vervelende commissies te doen; ik moet een paar pannen bestellen, en een melkkan. Mietje heeft kans gezien me er

een te breken."

"O, ik heb niets te doen, ik gazo ver met je mee, wanneer je het niet vervelend vindt, en wanneer Ben niet moe is. Ben je moe, kleine baas? Neen, nietwaar? Hij kan al zo flink lopen!"

Zij liepen verder op en Jeanne bestelde de pannen en Eline koos in een porseleinwinkel een melkkan voor haar uit. Intussen bleef zij vol van haar eigen gedachten over Fabrice en zij gevoelde soms een onweerstaanbaar verlangen, om de enveloppe, die zij in haar ene hand droeg, te openen en zijn portretten te zien. Ze hield zo dol veel van muziek, en Fabrice zong met zo iets innigs, met veel meer gevoel dan andere acteurs. Hij was nog jong, geloofde zij; hij zou later zeker zeer veel naam maken en in Parijs worden geëngageerd. Jeanne ging nooit naar de opera en had hem dus denkelijk nooit gezien...

Zou zij, Eline, hem wel eens tegenkomen in de straten? En hoe zou hij er uitzien in zijn gewone kleren? Ze zou eens, des morgens vroeg, een boodschap verzinnen, ten einde de opera te passeren; mogelijk was het dan repetitie geweest, en zou zij de artisten in de omtrek van het gebouw ontmoeten. Vervuld van haar eigen berekeningen, hoorde zij niet altijd wat Jeanne haar verhaalde, maar zij bleef haar, wandelende aan haar zijde, aanzien met die ogen en die glimlach, welke zo betoverend lichtvol en Eline's grootste innemendheid waren. Zij waren intussen omgekeerd en zij nam nu afscheid bij de Hogewal.

"Nu adieu, ik kom je eens gauw opzoeken, Jany, en mijn groeten aan Ferelijn. Zal je het doen? Kom Ben, geef mevrouw een handje."

Jeanne gevoelde, in haar behoefte aan tederheid, iets als een lauwe warmte haar doorstromen bij de klank van die naam, Jany, een herinnering van vroeger, aan haar jongemeisjesjaren, toen iedereen haar Jany noemde, Jany...

En zij haastte zich naar de Hugo de Grootstraat, vol moed en vrolijkheid, verlangende naar haar klein binnenhuisje, haar man en haar schatjes van kinderen...

Eline glimlachte heimelijk, terwijl zij zich door het Willemspark naar huis

begaf. De dorre takken boven haar glinsterden van de rijp, en in de vriezende lucht was het helder en klankrijk, als vol van onbestemde echo's... Zij gevoelde een aandrang om haar geluk in die ruime atmosfeer uit te galmen met een schitterende roulade...

Was zij dan een klein beetje... gecharmeerd... op die cabotin? Ach, het was te dwaas, hij zong alleen maar goed!

naar boven

HOOFDSTUK X

I

Grote, zich rekkende schaduwen, als dansende, zwarte schimmen, wierpen de vlammen in de kachel over de muur en het plafond der donkere kamer. Voor een seconde bleef er dan een lichtglans hangen aan een antieke zilveren kan op een gebeeldhouwd buffet, dat, alseen donkere massa, een hoek vulde, aan enige antieke borden en pullen tegen de wand...

Vincent Vere lag uitgestrekt op zijn divan, en zag bij die telkens herhaalde lichtflikkeringen met halfgesloten ogen rond. Die vreemde, met rosse gloed doorschoten somberheid van het vertrek deed hem aangenaam de alledaagsheid van zijn in de Spuistraat gehuurde kamers vergeten, waar een enkel kostbaar voorwerp van hemzelve vloekend afstak tegen de versleten burgerlijkheid van het ameublement. En hij mijmerde een poos in die dantesque schemering... Hij gevoelde zich in de laatste dagen zeer uitgeput. Een matheid verlamde zijn ledematen; het scheen hem, of er lauw water door zijn aderen vloeide in plaats van bloed; een mist scheen somwijlen over zijn hersenen te hangen, zodat hij niet denken of zich iets herinneren kon. Zijn geaderde oogleden vielen kwijnend over zijn fletse, lichtblauwe blik; zijn onderlip scheen als moede neer te hangen en er groefde zich daardoor een trek om zijn kleine mond, die hem iets zeer lijdends gaf. Vaak had hij zich zo gevoeld, maar thans gaf hij de schuld aan de atmosfeer van Den Haag, die hem deed stikken, en hij verlangde naar veel ruimte en veel lucht, en begreep niet hoe hij er toe gekomen was, zich te begeven naar een stad,

die steeds zo weinig aantrekkelijkheid voor hem gehad had... Ja, het heugde hem, door de nevel van zijn uitputting heen: hij had een wijle van rust gewild, na al zijn rusteloos trekken en reizen, maar nu reeds werd hij, trots zijn vermoeidheid, door een nervositeit geprikkeld om zich opnieuw in een maalstroom van veranderingen te werpen. Rust en eentonigheid verdoofden hem, en niettegenstaande zijn zwakte, bevocht hem steeds een aandrang naar veel beweging, naar veel handeling; een verlangen naar telkens wisselende verschieten naar een horizon, die steeds week. Toch miste hij alle energie om zich aan enig werk met kracht te wijden, terwijl zijn veranderlijkheid hem steeds voortdreef in een rusteloos zoeken naar een kring, een omgeving, een betrekking, waarin hij zich thuis zou gevoelen, en die hij niet vond.

De twee weken, welke hij thans in Den Haag had doorgebracht, schenen hem een eeuw van verveling toe. De dag, nadat hij Betsy en Eline in de opera gezien had, was hij bij de Van Raats komen koffiedrinken en had hij Henk vijfhonderd gulden te leen gevraagd; hij wachtte, binnen een paar dagen, geld uit Brussel, naar hij zeide, en zou zijn neef zo spoedig mogelijk deze schuld afdoen. Henk die hem kende als zeer vergeetachtig in zulke kwijtingen, had echter niet willen weigeren en hem de gevraagde som ter hand gesteld, en Vincent leefde nu, terwijl het geld hemde ene dag als water tussen de vingers slipte, en hij de andere, met een bijna bekrompen gierigheid een dubbeltje poogde uit te winnen, in zijn doffe zwakte voort, terwijl de wissels uit Brussel zich wachten lieten.

Over de toekomst bekommerde hij zich weinig; hij had steeds geleefd van het ene uur op het andere; hij had dagen van weelde gekend te Smyrna, en honger geleden in Parijs en Londen, maar in welke omstandigheden ook, steeds had hem die koorts naar afwisseling voortgejaagd in een ontevredenheid met het tegenwoordige; nu gevoelde hij zich eensklaps, terende op zijn vijfhonderd gulden, zo gedésœuvreerd, dat de last van zijn lusteloosheid hem somwijlen bijna zijn zwakte vergeten deed.

Zo mijmerde hij voort, starende in de duisternis, doorschoten met de rosse vlammen, die de meubels telkens met spookachtig enief uit het donker deden verschijnen. Hij mijmerde voort in rele troosteloos pessimisme... Waarom zou hij niet zijn zoals hij was? Hij zou weer geld nodig hebben en hij zou het krijgen op welke wijze ook, quand même;

waarom niet? Er was geen goed en geen slecht in de wereld; alles was zoals het wezen moest en het gevolg van een aaneenschakeling van oorzaken en redenen; alles had recht van bestaan; niemand kon iets veranderen aan wat was of zijn zou; niemand had een vrije wil; ieder was een gestel, een temperament en kon niet anders handelen, dan volgens de eisen van dat temperament, overheerst door omgeving en omstandigheden; dát was de waarheid, die de mensen steeds met hun kinderachtig idealisme, zeurend over deugd en met een handjevol religieuze poëzie, zochten te bedekken...

"O God, wat een bestaan is toch het leven!" dacht hij en vatte het hoofd in de handen, terwijl zijn vingers door het krullende lichtbruine haar woelden. "Dit leven ten minste, dat ik nu leid, zou mij binnen een jaar dood of dol maken. Morgen is als vandaag, niets, niets, eentonig flauw..."

En hij wierp zich als in een zee van herinneringen en overdacht wat hij doorleefd had, en verschillende oorden en steden doemden voor zijn geest op...

"En toch, wat een gezwoeg voor niets!" murmelde hij en zijn ogen sloten zich, terwijl eensklaps een sluier over zijn heugenis scheen neer te dalen, en een licht zweet hem op het voorhoofd parelde. Het suisde in zijn oren en een onbepaalde ruimte, iets schrikwekkend wijds rolde zich plotseling uit voor zijn gesloten blik...

Maar die zwakheid, een flauwte nabij, duurde slechts enige seconden; een diepe zucht slechts hief zich nog op uit zijn borst...

II

Daar hoorde hij vlugge stappen de trap opdraven, en een vrolijke stem wisselde enige woorden met de juffrouw uit de galanteriewinkel beneden. Hijwachtte enige kennissen die avond.

De deur werd geopend...

"Bliksems wat donker! Het lijkt hier wel de hel met dat vuur... Waar zit je, Vere?" riep Paul van Raat, bij de deur stilstaande. Vincent rees op en

kwam hem tegemoet en vatte Paul bij de schouders.

"Hier, old chap, schrik niet... Wacht, ik zal de lamp opsteken."

Hij zocht lucifers, stak twee ouderwetse lampen aan, die op de schoorsteen stonden, en knipte met de oogleden, door het schijnsel verblind. Het dantesque waas, dat over de kamer hing, was aanstonds door het gele petroleumlicht weggewist, en de enige gezelligheid bleef nog de goed brandende kachel, terwijl het antieke buffet met de zilveren kan en enkele Oosterse voorwerpen verdwaald schenen tussen het oude ameublement van rood Utrechts trijp, versleten tot de draad, en het antieke porselein tussen de lelijke, goedkope gravures en chromolithografieën aan de muur in een aristocratische misplaatstheid scheen opgehangen. Het was de eerste maal, dat Paul Vincents verblijf binnentrad en hij bezag de kan en de borden en bewonderde ze.

"Ja, ze zijn nogal mooi in hun soort; de kan lekt, maar het drijfwerk is heel fijn, zie eens. Ik ben vandaag naar een oude jood gegaan, een antiquair, om die dingen van de hand te doen. Het is au fond ballast. Hij zou morgen komen. Of misschien heb jij er lust in? Zij zijn à prendre!"

"Neen, mijn kamer, of mijn atelier, zoals je wilt, is al zó vol."

"Nu, een paar borden meer of minder..."

"Neen, merci."

"Ja, ik doe ze ook liever aan de jood weg. Als ik kan, zie ik hem dan nog in de nek, weet je, en daarvoor zou ik met jou natuurlijk te eerlijk zijn."

"Zeer verplicht. En als hij fijner is dan jij?"

"Ach, dan ziet hij mij in de nek. Dat is altijd zo in de wereld, nietwaar? Je hebt zeker al thee gedronken?"

"Ja... neen, dank je, laat maar... maar zeg, hoe lang blijf je nu hier in Den Haag?"

Ze hadden zich neergezet en Vincent trok zijn schouders en zijn

wenkbrauwen op. Dat wist hij werkelijk niet; hij had nog geen inlichtingen ingewonnen omtrent de betrekking bij de kina-onderneming op Java, maar hij had gehoord, dat men er liefst een chemist voor wilde hebben, en dat was hij niet. Hij zou er dus denkelijk van afzien, en daarbij geloofde hij, dat hij het Indisch klimaat niet zou kunnen verdragen. Intussen, blijven in Den Haag, en er iets zoeken daar was geen kwestie van. Den Haag begon hem nu al te vervelen; het was er kleinsteeds; iedereen kende elkander, tenminste van aanzien, en men ontmoette er overal dezelfde mensen, criant vervelend!Hij wist nog niet, wat hij zou doen, maar hij wachtte eerst brieven en geld uit Brussel. En hij eindigde met Paul te vragen of deze hem, voor een paar dagen, honderd gulden kon lenen. Paul geloofde wel, dat hij zou kunnen, maar hij wist het niet zeker.

"Je zou me waarlijk er mee een dienst doen. Hoor ik het dan van je, morgen, bijvoorbeeld? Of vind je me indiscreet?"

"O, volstrekt niet, in het geheel niet. Ja, goed, ik zal zien, morgen."

"Nu ik dank je bij voorbaat. Je weet, de beide Erlevoorten en De Woude komen vanavond ook. Ik had gevraagd, of ze een glas wijn kwamen drinken," sprak Vincent op een andere toon.

"Ja, ik sprak ze vanmiddag op de Witte," antwoordde Paul.

Vincent leunde achterover tegen de oude, rode bank en het licht van de lampen wierp een vale tint op zijn geelbleke gelaatskleur. Een zeer vermoeide trek grifte zich om zijn lippen. Het trof Paul, hoe Vincent geleek op een portret van zijn oom Vere, Eline's vader, terwijl hij, in zijn liggende houding, zijn arm met een gebaar, dat Paul bij Eline zelf vaak had opgemerkt, onder het hoofd boog.

III

Na enige tijd, over negenen, kwam Georges de Woude van Bergh en het laatst Etienne van Erlevoort binnen, die de verontschuldigingen van zijn broer, welke verhinderd was geweest mede te komen, overbracht. Otto gevoelde geen sympathie voor Vincent, ofschoon hij met deze nooit

de minste onaangenaamheid gehad had; in zijn eigen degelijk, kalm, mannelijk karakter, waarvan het gezonde evenwicht zich nooit verbrak, in zijn hartelijke flinkheid kon hij geen vriendschap koesteren voor iemand, die zich, naar zijn mening, geheel en al beheersen liet door een ziekelijke nervositeit, zonder ooit enige geestkracht in te spannen, om er zich boven te verheffen. Otto was een van de weinigen, die Vincent niet vermocht tot zich te trekken; bijna ieder gevoelde in zijn omgang wel iets, dat terugstiet, maar dat tevens later zeer aantrok; iets als een zoet vergift, waarmede men eerst bekend moest zijn, als een bedwelming van opium. Door zijn voortdurend reizen had Vincent veel mensenkennis, of liever, veel tact verkregen om met allerlei lieden om te gaan, en hij kon, zo hij wilde, de schijn van welk karakter ook aannemen, met het zelfde gemak, waarmede een slang zich lenig wringt in verschillende bochten of een goed acteur verschillende rollen vertolkt. Maar Otto, in een onbewuste fierheid op zijn gezonde kracht, die recht door zee ging, minachtte Vincent om de vergiftige bekoring welke hij van zich kon doen uitstralen en waardoor een ander zich verleiden liet.

Een blauwige rook wolkte weldra door het vertrek, daar Vincent sigaren had gepresenteerd;alleen hijzelve rookte niet. Hij had een paar flessen St. Emilion uit een kast gehaald, ontkurkte ze en zette vier wijnglazen op de tafel. Etienne, luidruchtig als altijd, verhaalde in een sterk gekruid jongelui's-patois tal van anecdoten en histories, met een mimiek en gebaren, die hem iets gaven van een gentlemanlike komiek uit een café-chantant. Paul en Georges lachten, Vincent echter haalde met een blasé-glimlachje zijn schouders op, en terwijl hij inschonk, murmelde hij minachtend met zijn lichte stem:

"Wat een kind ben je toch, Eetje, Eetje!"

Etienne trok zich de opmerking niet aan, en voer voort, terwijl hij in het geheel geen gaas meer over zijn stijl plooide, en de anderen luisterden toe, behaaglijk de bouquet van hun wijn genietend. Vincent bleef Etienne echter voor de gek houden.

"Wat een stoute jongen is de kleine Erlevoort, om zulke dingen te durven vertellen, hé? Wat een ondeugd!" sprak hij en die spotzieke lach om zijn lippen had zo iets aanmoedigends en innemends, dat Etienne nog niet uit het veld geslagen werd.

Vincent schonk nog eens in en Georges prees zijn wijn. Hij was onder jongelui weinig spraakzaam en amuseerde zich met een stil genot, daar hij alleen voor dames de moeite nam al het schitterende schuim van zijn conversatie te doen sprankelen. Vincent vroeg hem het een en ander omtrent zijn werkkring op Buitenlandse Zaken, terwijl Etienne ernstige waarschuwingen aan Paul deed, die hem ongelovig aankeek.

"En later word je dan zeker naar de een of andere plaats gedetacheerd, nietwaar?" vroeg Vincent.

"Dat kan gebeuren," antwoordde Georges.

"Het is ten minste een betrekking, waarin je nog het een of ander zien kan. Maar hoe iemand zijn ganse leven op een bureau slijten wil, is me onbegrijpelijk. Ik zou dood zijn voor mijn tijd. Daar heb je nu Erlevoort, ik meen je broer, Eetje..."

"Nu, laat Otto maar lopen," sprak Paul. "Die maakt een schitterende carrière, dat zal je zien..."

Je weet, Otto is voor minister of gouverneur-generaal in de wieg gelegd... ten minste dat beweert de oude vrouw altijd. Ik ben alleen de verschoppeling van de familie!" riep Etienne.

"Ja, het bedorven jongetje, hè," lachte Vincent. "Hoe ver ben je nu met je studies?"

"Ik, wel ik moet candidaats doen, maar ik loop geen college, ik studeer hier in Den Haag."

"Vind je het hier dan zo genotvol in jullie Den Haag?" vroeg Vincent met een toon van minachting op die plaatsnaam.

"Ja, het gaat vrij wel..."

"Hoe is het in godsnaam mogelijk! Jullie zijn dan toch al met bitter weinig tevreden, of liever jullie weten volstrekt niet wat er eigenlijk in de wereld is. Den Haag maakt mij slaperig en suf, er hangtiets soezigs in de

lucht..."

"Kom, dat zal wel aan jou liggen," lachte Paul.

"Het is mogelijk en het ligt ook zeker aan mij, dat ik zo een leven als de meesten van jullie leiden, geestdodend vind. Wat voeren jullie nu uit! Je loopt hier altijd rond in een klein kringetje, net een paard in een tramwayspel op de kermis. Je hebt in je betrekking, als je er een hebt, altijd dezelfde bezigheidjes en daarna dezelfde amusementjes. Het is insipide, hoor!"

"Maar wat wil je dan hebben, dat we doen?" vroeg Georges.

"Mijn God, leid voor mijn part zo een plantenleven voort, maar ik begrijp niet, dat jullie niet eens verlangen er uit te gaan, de wereld eens te zien..."

"En jij,jij hebt nu, zoals je het noemt, de wereld gezien, nietwaar... en wat heb je nu...? Je hebt twaalf ambachten en dertien ongelukken gehad, en je hebt op het ogenblik het toch ook niet schitterend ver gebracht!" riep Paul, een weinig ontstemd over de minachting waarmee Vincent hem beoordeelde.

Er lichtte even achter zijn lorgnet een vinnige schicht uit Vincents fletse, blauwe blik, terwijl zijn dunne lippen zich vast sloten in hun glimlach.

"En je vergeet je plichten als gastheer met je filosofie!" riep Etienne, op zijn leeg glas tikkend.

"Ach, het is mogelijk, dat ik wat onrustiger van temperament ben dan jullie; dat zal de hele chose zijn!" sprak Vincent kwijnend; hij schonk de glazen nog eens in en liet zich mat neer op de bank, naast Georges, en zijn ogen dwaalden vermoeid door het vertrek.

IV

Het was zeer warm geworden en de rook der sigaren scheen, als een tastbaar waas, van het plafond neer te hangen. Vincent zette de deur

open. Etienne, die weinig wijn verdragen kon, was zeer opgewonden geworden, had rode kringen onder zijn ogen gekregen en zijn glas gebroken. Georges en Paul amuseerden zich steeds om zijn grappen. Vincent echter bleef hem flauw glimlachend aanhoren.

En er rees in hem een vreemde verwondering op, een verwondering, dat een mens steeds zichzelve, steeds zijn eigen individu was, zonder zich ooit te kunnen verwisselen in de persoonlijkheid van een ander. Dikwijls, zonder de minste aanleiding, doemde die verwondering bij hem op, te midden van de vrolijkheid der anderen en zij vulde hem met een grote verveling bij de gedachte aan het onherroepelijke noodlot, dat hij steeds Vincent Vere was en wezen zou, dat hij nimmer herboren kon worden in een geheel ander schepsel, dat ademde onder geheel andere omstandigheden in een geheel andere kring. Hij zou gaarne verschillende gemoedslevens hebben doorleefd, in verschillende eeuwen hebben bestaan, en in telkens wisselende metamorfosen zijn geluk hebben willen zoeken. En dat verlangen scheenhem tegelijkertijd zowel zeer kinderachtig, om de bespottelijke onmogelijkheid, als zeer verheven, om de grootse onbereikbaarheid, die het omvatte, en hij meende, dat niemand dan hij zulk een verlangen koesterde en gevoelde zich zeer hoog boven andere mensen geplaatst... In die mijmering was het hem, of de drie anderen zeer ver van hem waren, als van hem gescheiden door de nevel van rook... Een gevoel van lichtheid doorzweefde eensklaps zijn hersenen; het werd, of hij elk voorwerp met heller kleuren zag, hun gelach en gepraat harder hoorde klinken in zijn oor, als op een plaat van metaal, de geur van de tabak, vermengd met een aroom van gestorte wijn, in meerdere scherpte rook, terwijl de aderen in zijn slapen en zijn polsen klopten, alsof zij barsten zouden... Die prikkeling van zijn zenuwen duurde enige seconden; toen zag hij de jongelui hem lachend aanzien, en ofschoon hij niets begrepen had van wat zij gezegd hadden, lachte hij zachtjes mee, om hen te doen geloven, dat hij in hun scherts meestemde.

"Zeg Vere, het wordt hier verbazend benauwd, mijn ogen doen me pijn van de rook!" sprak Georges: "zouden we niet even een raam kunnen openzetten?"

Vincent knikte, en deed de deur dicht, terwijl Paul, die bij het raam zat, dit openschoof. Een koelte drong aanstonds binnen. Op straat was het

stil; slechts een enkele maal hoorde men een paar stemmen, bij een regelmatig geklink van stappen voorbijtrekken, of een straatdeun, krijsend uitgestoten, door de kalmte daarbuiten heengalmen. De kille lucht bracht Vincent geheel tot zichzelve, en zijn zonderlinge verlangens verdwenen, nu zijn zinnen tot rust kwamen. Integendeel, thans benijdde hij de drie anderen datzelfde fysieke en morele plantenleven, hetgeen hij kort tevoren in hen geminacht had; Paul benijdde hij zijn goede, krachtige gezondheid, slechts een weinig ontzenuwd door enige energieloze artisticiteit; Georges zijn kalme gelijkmoedigheid en tevredenheid; Etienne zijn kinderlijke jeugd... Waarom was hij niet als zij, gezond, tevreden en jong, waarom genoot hij niet het leven, zoals het zich gaf, en zocht hij steeds naar iets, dat hij zelf niet had kunnen beschrijven?

Het was bij enen, toen de drie jongelui opstonden en Paul beweerde dat zij Etienne moesten thuisbrengen, daar hij van zijn eerste opgewondenheid vervallen was in een droeve melancholie en van zelfmoord sprak.

"Zeg eens, Eetje, heb je wel je sleutel bij je?" vroeg hij.

"Sleutel?" vroeg Etienne met doffe ogen en doffe stem. "Sleutel?" herhaalde hij nadenkend. "Ja, in mijn zak, ja... een sleutel... in mijn zak... Hier..."

"Nu, kom dan, laten wij dan gaan!" spoorde Georges aan.

Etienne naderde Vincent en vatte hem bij de armen, terwijl de anderen vrolijk toeluisterden.

"Vere, adieu, dank voor je hospi-, hospitaliteit. Ikheb je altijd mogen lijden. Vere, je bent een bliksems goede kerel, hoor je, Vere. Ik voel bepaald veel, heel veel sympathie voor je. Ik heb het vanmiddag nog verteld op... op de Witte; Paul kan het getuigen, ik heb verteld, Vere, dat je een hart van goud had. Ze miskennen je, Vere, maar..."

"Kom, allons!" riepen Paul en Georges ongeduldig, hem bij een arm vattend: "maak het kort!"

"Neen, neen, laat me zeggen, wat... wat ik op mijn tong heb; ze miskennen je, Vere, maar stoor je er niet aan, oude jongen; het gaat mij ook zo in de wereld, ze miskennen mij ook. Het is treurig, treurig, maar het is zo; dag Vere, nu, slaap lekker, Vere."

Vincent deed hem uitgeleide met een kandelaar en Etienne, tussen Georges en Paul, nam beider arm op straat.

"Vere, wees nu niet onvoorzichtig. Vat geen kou, zo aan de deur, en stoor je er niet aan: ze miskennen je, maar ik zal je wel verdedigen..."

Vincent knikte glimlachend Paul en Georges toe en sloot de deur van de donkere winkel.

"Bliksemsgezellige kerel, die Vere!" stotterde Etienne.

naar boven

HOOFDSTUK XI

I

Na vieren waren de Verstraetens meestal thuis, en het was nu een dag, waarop het omstreeks dat uur storm liep van visites, geheel en al bij toeval. Betsy en Eline waren even aangewipt en hadden er de Eekhofs en de Hijdrechten, Emilie de Woude en Frédérique ontmoet; later was mevrouw Van der Stoor met Cateautje gekomen. Eline, met haar hand op de schouder van Cateau, boog zich over de fotografie, die deze bezag.

Zij was bewust een indruk op Cateau gemaakt te hebben, door haar elegance en haar vriendelijkheid, en daar zij, uit een behoefte aan genegenheid, gaarne sympathie verwekte, kweekte zij Cateau's liefde aan, als een dierbare plant. Maar er mengde zich in die behoefte tevens een zweem van zegevierende trots tegenover Frédérique, in wie zij, na de St. Nicolaasavond, waarom wist ze niet, een geheime afkeer jegens haar, Eline, vermoedde.

Terwijl Cateau haar toesprak, met haar innemend stemmetje, zag Eline even naar Frédérique op, om te zien, of deze wel de bewonderende sympathie van die kleine bespeurde. Maar Frédérique schertste met de Eekhofjes.

"U zingt veel met meneer Van Raat? Heeft hij een mooie stem?" vroeg Cateau.

"Een beetje zwak maar heel lief..."

"Hé, ik zou u zo gaarne eens beiden willen horen!"

"Nu, dat kan wel gebeuren, bij gelegenheid..."

"U heeft zo'n prachtige stem; o, ik vind het een genot, als u zingt, ik vind het iets goddelijks..."

Eline lachte zachtjes, gestreeld door Cateau's oprechte extase.

"Heus waar? Maar toe, Toos, noem me toch niet altijd zo deftig juffrouw Vere; zeg maar Eline voortaan, wil je?"

Cateaubloosde van genoegen en streelde het bont van Eline's mofje glad. Ze liet zich geheel en al inpalmen door die melodieuze stem, die zachte, kwijnende gazelleblik...

Meer dan gewoonlijk gevoelde Eline een behoefte aan liefde, veel liefde om zich heen. In het geheimste van haar ziel was haar bewondering voor Fabrice ontvlamd in een hartstocht, die haar gehele gedachte vulde, en waaraan zij lucht moest geven zonder zich te verraden. De rijkdom van liefde, die zij in zich waande en die zij niet vermocht te openbaren, scheen zij te willen verdelen onder wie het waard was, als een kostbaar bouquet, waarvan zij ieder een bloem toewierp. Zij overstraalde die verkorenen met de glans van haar oog en haar glimlach en genoot, wanneer zij bespeurd had dat men haar lief vond, in een welbehagen van koesterende warmte, maar ook leed zij bijna, wanneer zij in iemand enige koelte voor haar ontdekt had. Zo deed haar de onverklaarbare stugheid van Frédérique pijn, en hoewel zij die eerst, uit zekere trots, niet had willen opmerken, had zij thans moeite gedaan Frédérique voor

zich te winnen, en deze toegesproken met al de bekoring harer lieflijkheid. Maar Frédérique antwoordde steeds kortweg, op een luchtige, nonchalante toon, terwijl zij een andere kant opkeek; zij vermoedde wel dat Eline die koelheid opmerkte, maar zij kon haar gevoelens nooit verbergen, oprecht als zij was, zonder enige tact voor diplomatieke veinzerij.

Het gesprek liep over portretten en mevrouw Verstraeten passeerde even Eline en Cateau om een album van een tafeltje te nemen, die zij aan mevrouw Van der Stoor en mevrouw Eekhof wilde tonen.. Mijmerend en half luisterend naar Toos, dacht Eline aan Fabrice en zag zij de album in de handen van mevrouw Verstraeten... En er schoot eensklaps een gedachte in haar op, als een onbesnoeide rank van haar levendige fantasie, die over haar hartstocht bloeide... Zij zou zich een album aanschaffen, voor verschillende portretten van hem, Fabrice; het zou een klein heiligdom van haar liefde zijn, waarin zij over de beeltenis van haar afgod zou kunnen dwepen, en waarvan niemand het bestaan zou gissen. Een heimelijk genoegen overglansde haar gelaat bij het voornemen en bij de gedachte, dat zij zoveel te verbergen had voor het oog van anderen; zij kreeg iets zeer belangwekkends voor zichzelf, en zij gevoelde een leegte in haar ziel zich al meer en meer vullen met de schatten van haar passie. Zij was gelukkig, en haar geluk was gemengd met een ondeugende, schalke dartelheid, dat zij iets verheelde, wat haar omgeving natuurlijk zeer dwaas en zeer berispelijk zou gevonden hebben, had die er van geweten... Een jong meisje als zij, verliefdop een acteur... wat zouden mevrouw Verstraeten en Betsy en Emilie en Cateau en Frédérique, wat Henk en Paul en Vincent wel hebben gedacht en gezegd, zo zij hadden kunnen vermoeden...

En zij zag bijna spottend rond op haar familie, op haar kennissen, waar zij zich bewogen door de salon; zij vond zich moedig, dat zij hun conventioneel fatsoen in zichzelve tartte, dat zij gecharmeerd durfde zijn op Fabrice! Zij lachte bij een grappige uitdrukking van Emilie meer dan nodig was; ze lachte tegelijkertijd hen allen uit, die daar waren, overmoedig trots op haar verborgen en verboden hartstocht.

"En meneer Van Raat, meneer Paul, bedoel ik, wordt nu zeker later advocaat?" vroeg Cateau.

Wat had dat kind het vandaag toch telkens over Paul, dacht Eline. Er kwam geen einde aan Paul, Pauls lieve stem en Pauls advocaat...

"Ik geloof, dat je Paul nogal aardig vindt, niet?" vroeg Eline.

"O, ja, ik mag hem heel gaarne!" zei Cateau zonder blikken of blozen: "maar alleen, soms kan hij zo boos zijn, vind ik: verbeeld je... verleden bij de tableaux..."

En Eline moest het verhaal aanhoren van Pauls woede, verleden bij de tableaux, en ook van Pauls kunstvaardigheid in het draperen.

"Dit windt er geen doekjes om," dacht Eline; "maar ach, ze behoeft toch niet dadelijk gecharmeerd te zijn, al spreekt ze wat veel over hem; denkelijk zou zij dan doen zoals ik en... zwijgen..."

Het liep naar halfzes toe, men nam afscheid.

"Dus ik zal u samen eens horen?" drong Cateau aan.

"Kom maar eens op een donderdagmiddag, dan zingen wij geregeld."

"Ach, dan ben ik op school..."

"Nu dan eens op een avond, nous verrons..."

"O, heel gaarne... Eline..."

Zij sprak de naam voor het eerst sedert Eline's verzoek uit, en liet die thans van haar lippen vallen in een glimlach, gestreeld door die gemeenzaamheid. Daarop nam zij afscheid, aangespoord door haar moeder.

Eline bleef een ogenblik alleen staan, bij toeval naast Frédérique. Zij had reeds afscheid genomen en wachtte op Betsy, die nog terloops met de heer Verstraeten sprak, en zij was op het punt iets tot Freddy te zeggen... Maar zij toefde, tot deze wellicht beginnen zou... en zij zwegen beiden.

Cateautje vertelde op straat, in extase, allerlei liefs aan mevrouw Van der Stoor over Eline en Paul.

II

Nieuwjaar was gekomen met harde vorst. Betsy had op oudejaarsavond de Verstraetens en Erlevoorten, ook mevrouw Van Raat en Paul, geïnviteerd op oesters en het was zeer vrolijk geweest in de warme luxe van haar salons. Nu volgden de winterdagen elkander in eenzelfde eentonigheid op, terwijl de avonden voor Betsy en Eline als een onafgebroken reeks van diners en soirée's voortgleden. De Van Raats zagen veelmensen en vooral was Betsy als het ware beroemd om haar keurige dinertjes, nooit van meer dan tien, hoogstens twaalf personen, en steeds aangeboden met de meest onbekrompen en gedistingueerde weelde. Zij leefden in een côterie, wier verschillende leden elkaar vaak en met gemeenzaamheid zagen, en zij waren zeer tevreden over haar kring van kennissen.

Eline intussen, in die lichte roes van wereldsheid voedde de vlam van haar geheime liefde in een stil geluk aan, en zij vond er zich zeer romantisch om. Op een morgen, dat zij commissies had gedaan en langs de Princessegracht terugkeerde, zag zij Fabrice die langzaam uit het Bos kwam, bij de Brug. Zij voelde haar hart kloppen en durfde nauwlijks opzlen, - toch had zij ten laatste met een schijnbare onverschilligheid haar ogen even op hem wagen te richten. Hij was gekleed in een korte duffel; een wollen bouffante was achteloos om zijn hals geslagen; en hij liep, de handen in de zakken met een ietwat norse uitdrukking op zijn donker gelaat, beschaduwd door de brede rand van zijn flambard. Hij maakte op haar een indruk van trotse ongenaakbaarheid, en zij idealiseerde op die indruk voort: wellicht was hij van goede familie, want zij vond, dat hij iets zeer gedistingeerds had in zijn krachtvolle gestalte; zijn ouders waren er tegen geweest, dat hij zich wijden zou aan de kunst, maar hij had een roeping in zich gevoeld, die niet te weerstaan was; hij had zijn muzikale opleiding ontvangen aan een conservatoire, en hij had gedebuteerd, en nu gevoelde hij een bittere melancholie in zijn ziel; hij bespeurde, dat de omgeving van acteurs, waarin hij moest leven, hem te ruw en te onbeschaafd was; hij gevoelde zich vreemd van hen en trok zich terug in zijn fiere eenzelvigheid en hij dacht aan zijn jeugd, aan zijn

kinderjaren, en zag zijn moeder weder voor zich, hem, met gevouwen handen, smekend zijn voornemen vaarwel te zeggen en niet meer aan het toneel te denken...

Sedert die dag kreeg Eline de caprice, zoals Betsy het noemde, om des morgens grote wandelingen te doen. Zij vond het Bos 's winters zo prachtig, zeide zij; ze dweepte met die hoge, rechte stammen, aan marmeren zuilen gelijk, als het gesneeuwd had; het was als een kathedraal. Henk vergezelde haar een paar malen met Leo en Faust, de twee Ulmerdoggen, maar hij betreurde zijn gewoonlijke rit te paard, en zij ging nu alleen, nadat zij in de stal bij Dirk de twee honden had afgehaald, die met hun grote poten blijde tegen haar opsprongen en haar, als twee ruwe pages, beschermend omstuwden met hun dartel geren.

Het was goed voorhaar gezondheid, beweerde zij, zo men haar verwonderd naar die wandelingen vroeg; zij liep veel te weinig, en vreesde zo dik te zullen worden als Betsy werd, wanneer zij altijd maar reed. Dokter Reijer vond haar dagelijkse ochtendwandelingen uitstekend.

In het Bos ontmoette zij steeds enkele wandelaars, meestal dezelfde; iedere dag een oude, grijze heer in een pels gehuld, en die steeds kuchte, met de hand aan zijn mond. Fabrice echter ontmoette zij slechts zelden. Hij was zeker op de repetitie, meende zij, wanneer zij de bariton niet gezien had en in een teleurstelling, die haar vermoeid maakte, naar huis ging, smachtende naar haar boudoir, haar warme kachel, haar piano. Maar toch zette zij haar wandelingen door en zij merkte nu op, dat Fabrice geregeld op vrijdag de zijne deed; op andere dagen kon zij geen staat maken; soms zag zij hem dan, soms zag zij hem niet... En zij had het er voor over vroeg op te staan, soms nog uitgeput door een soirée, die tot drie uur geduurd had, of afgedanst, half gebroken en niet uitgerust, met blauwe kringen onder haar vermoeide ogen. Het is waar, zij zag Fabrice nu zeer dikwijls in de opera, van uit een loge, of de stalles; ze ging nu met de Verstraetens, dan met Emilie de Woude en Georges, eens had zij de Ferelijns geïnviteerd - maar toch, nu zag zij hem anders, niet van haar gescheiden door het voetlicht en de ideale toestand, waarin hij al zingend verkeerde: nu zag zij hem voor zich, op drie passen van haar af, als een gewoon mens.

Op die dagen, dat zij Fabrice ontmoette, scheen het wijde gewelf van de besneeuwde takken als te nauw om haar geluk te bevatten. Zij zag hem nader komen met zijn flinke, veerkrachtige pas, de flambard een weinig schuins, de bouffante met de franje affladderend van zijn schouder, en hij ging haar voorbij, terwijl hij haar, of de honden, die hem snuffelend naderden, even aanzag met een blik zonder gedachte... Wanneer zij daarna omkeerde en langs de Maliebaan zich naar huis begaf, was zij overvol van een blijdschap, die haar boezem deed zwoegen, die haar een kleur op haar koele wangen joeg en haar niet de minste afmatting deed gevoelen, en, thuis gekomen, zong zij die weelde uit met een jubelende kracht, klaterend in helderheid van klank. De gehele dag bleef zij vrolijk en opgeruimd, bijna opgewonden, en levendiger bevalligheid verving haar lome elegance. Haar ogen tintelden, zij schertste voortdurend, werd geërgerd door Henks luie goedigheid en Bens soezige zoetheid en plaagde vader en zoon, terwijl de vestibule galmde van haar schitterende lach en detrappen kraakten, wanneer zij die bijna afsprong...

Eenmaal, dat zij Fabrice op een vrijdag haar tegemoet zag komen, nam zij een besluit. Zij vond het kinderachtig in zich, dat zij hem nooit goed durfde aanzien; hij was toch een acteur en zou wel eens meer door dames, die hem op straat herkenden, worden opgenomen. Hij kwam nader en met iets brutaal hoogmoedigs en bijna uittartends wierp zij haar hoofdje in de nek en zag hem vlak in de ogen. Hij beantwoordde die blik met de zijne, als gewoonlijk zonder gedachte, en ging verder. Toen, in een overmaat van moed, zag zij om... zou hij ook...? Neen, hij liep door, met de handen in de zakken, en zij zag alleen zijn brede rug, die zich verwijderde...

Die morgen haastte zij zich naar huis, en ze neuriede tussen haar gesloten lippen, waarop een trek van schalke ondeugd speelde.

Ze dacht aan niets dan aan hem, Fabrice, en ze belde op het Nassauplein aan... Grete deed open... Leo en Faust renden naar binnen. Daar schaterde ze het uit: ze had vergeten de doggen naar stal terug te brengen! Luid daverde het geblaf der honden door de vestibule als een duo van bassen.

Betsy kwam uit de eetkamer, briesend van woede.

"Mijn God, Eline, ben je dol, die lamme honden hier te brengen!... Je weet, dat ik ze niet zien wil... Ik begrijp niet, hoe het je in je hersens komt, als ik het toch niet hebben wil! Je zou op het laatst geen meester meer zijn in je eigen huis... Breng ze alsjeblieft weg en dadelijk..."

Haar stem klonk hard en ruw, als een bevel tegen een mindere.

"Ze hebben dorst en ik wil ze laten drinken," zei Eline kalm, hoogmoedig, om haar vergeetachtigheid te bedekken voor Betsy's blik. "En ik wil niet, dat ze hier komen drinken, zeg ik je! Kijk die gang, kijk die loper, overal vuile poten..."

"Dat kan Grete in een minuut weer schoonmaken..."

"Daar weet jij niets van! Jij leeft hier als een prinses, die niets doet, dan wat mij onaangenaam is! Ik zeg je, breng die smerige beesten weg!"

"Ze moeten eerst drinken."

"Mijn God, ik wil niet, dat ze hier drinken!" riep Betsy, buiten zichzelf van nijdigheid.

"Ze zullen drinken, in de tuin!" antwoordde Eline rustig.

"Dat wil ik wel eens zien!" schreeuwde haar zuster. "Als ik toch..."

"Leo, Faust!" riep Eline, steeds met een aanhitsende kalmte en lokte de honden tot zich, terwijl zij op haar knie klopte.

Betsy kookte van woede. Haar lippen sidderden, haar handen trilden, haar adem schokte in de keel. Ze kon niets meer zeggen, zij had Eline wel kunnen slaan, maar deze ging langzaam metde opspringende honden door het gangetje naar de tuin, en vulde zelf een emmer met water aan de kraan. Zij vond er een verfijnd genot in, Betsy vandaag woedend te maken. De honden dronken en zij bracht ze terug in de vestibule.

Betsy stond daar nog steeds en haar nijdige ogen vlamden van gramschap over haar machteloosheid. Zij had Eline willen nalopen, haar de emmer uit de handen willen rukken, maar zij vermocht het niet van zenuwachtigheid.

"Ik verzeker je, Eline, bij alles wat heilig is, dat ik Henk...!" begon zij met een bevende stem en een kleur als vuur...

"Ach, vlieg op!" riep Eline in een plotseling stijgende drift, en zij ging met de honden het huis uit, terwijl zij de voordeur dichtsloeg. Na een kwartier kwam zij terug, zingende en nog vol blijdschap over haar ontmoeting met Fabrice. Zij ging de trap op, terwijl zij een lange triller deed parelen, als om Betsy, die, bijna wenend, in de eetkamer zat, te plagen.

Toen Henk bij twaalven thuis kwam, deed Betsy haar beklag over Eline's brutaliteit in hun huis, maar Henk werd ongeduldig, wilde niets beslissen, en zij schold haar man uit, om zijn flauwheid, in een hevige scène.

Een week lang spraken de zusters bijna geen woord met elkaar, tot wanhoop van Henk, wie deze bouderie al zijn huiselijke gezelligheid vergalde, vooral aan tafel, waar zij snel aten, hoewel Eline voortdurend kakelde tegen hem en Ben.

naar boven

HOOFDSTUK XII

I

Het had Frédérique getroffen, hoe Otto op Oudejaarsavond bij de Van Raats zeer veel met Eline had gesproken en geschertst wel niet in het oog lopend, maar toch meer dan zijn gewoonte was met jonge meisjes in het algemeen. Er waren een paar dagen voorbijgegaan en zij had steeds een vraag aan haar broer op de lippen, zonder dat er zich een gelegenheid voordeed, om die te uiten. Zij was soms bruusk tegen Etienne, als deze met haar schertsen wilde, en zij had iets van haar goed

humeur verloren, meenden Lili, Marie en Paul. Zij speelde ook weinig met de kinderen.

Het was een avond, dat zij thuis bleven; alleen Etienne was met enige jongelui, die hem waren komen halen, uitgegaan. De kinderen waren naar bed en mevrouw Van Erlevoort zat met Mathilde in de kleine salon bij het theeblad, mevrouw met een boek, Mathilde met een handwerk. Frédérique kwam binnen, en zij knikte haar moeder glimlachend tegen en streelde liefkozend het grijze haar op haar slapen glad...

"Freddy, wil je even Willem bellen?" vroeg Mathilde: "Otto wou een kop thee op zijn kamer hebben; hij zit te werken en zal pas later beneden komen."

"O, schenk maar in, ik zal het weleven brengen," antwoordde zij. Mathilde schonk in en Frédérique ging met het kopje naar boven. Op de trap bedacht zij zich, of ze zou durven; misschien, dat Otto zelf een woord zou zeggen, maar anders wilde ze het toch wagen. Zij trad Otto's kamer binnen. Hij liep rond als in een vage dromerij, het hoofd gebogen, de handen op de rug, geheel en al tegen zijn arbeidzame gewoonte in.

"Zo, dat vind ik pas een lief zusje!" zei hij schertsend en nam haar het kopje uit de hand. "Dat zal tienmaal zo lekker smaken als anders, uit zulke lieve vingertjes..."

"Maar Otto!" riep Frédérique: "hoe kan je zo schrikbarend banaal zijn! Ik had tenminste een frisser complimentje verwacht, niet zo iets gewoons."

Zij bleef hem glimlachend aanzien, maar hoorde niet wat hij antwoordde, daar zij bij zichzelf overwoog, hoe haar vraag in te kleden. Wellicht zou hij het kwalijk nemen. Toch wilde zij, en zij bedacht een inleiding, een voorwendsel om tot haar doel te geraken, maar haar natuurlijke oprechtheid deed haar niets vinden, en zij begon met eenvoudig te zeggen:

"Otto, ik... ik heb je iets te vertellen, ik heb iets bij je te biechten."

"Een zonde...?"

"Een zonde... neen, dat geloof ik niet... Een indiscretie, die ik onwillens jegens je begaan heb... Maar vooraf moet je me pardonneren..."

"Zo maar op goed vertrouwen...?"

"Ik zeg je, de indiscretie was onwillekeurig en... ik ben niet eens zo indiscreet geweest als ik had willen zijn... Ik heb dus zelfs recht op een kleine beloning... maar ik vraag alleen maar, of ik vooraf op je pardon kan rekenen..."

"Nu, ik zal barmhartig zijn, maar vertel dan..."

"Zalje heus niet boos worden?"

"Heus niet... wat is er?"

"Ik weet... bij toeval, zie je... ik weet, wie op St. Nicolaas..."

Hij verbleekte een weinig, terwijl hij haar vol verwachting aanstaarde. Het ontging haar niet, dat hij gespannen luisterde.

"... aan Eline... die waaier heeft gegeven... die waaier van Bucchi..."

Zij bleef vóór hem staan, met iets als van een stout kind, zeer verlegen om haar bekentenis. Hij blikte haar steeds toe, een weinig verschrikt, met grote ogen.

"Weet je...?" begon hij stamelend. Zij knikte van ja.

"Toe, wees niet boos!" vervolgde zij. "Ik kon het heus niet helpen. Ik kwam 's morgens even op je kamer, ik wilde er lak van je schrijftafel halen en... je hebt me toch nooit verboden op je kamer te komen, nietwaar? Ik klopte, maar je was al uit, en toen ik naar het lak zocht, zag ik in dat loketje... de étui staan, die ik 's avonds dadelijk herkende... Ik dacht een ogenblik, dat het iets voor mij zou zijn en wou... en wou hetopenmaken... je weet hoe nieuwsgierig ik ben... maar ik heb het niet gedaan, omdat ik al spijt genoeg had, dat ik je cadeau had ontdekt... Zeg, ben je nu boos, ik kon het heus niet helpen, wel?"

"Boos, maar lieve meid! Is dat nu iets om boos te zijn!" antwoordde hij met een gedwongen luchtigheid. "Een surprise kan geen eeuwigheid duren, en daarbij... je hebt het toch zeker niet aan Eline verteld?"

"O neen, natuurlijk niet..."

"Nu, wat is er dan?.. Dan is er immers niets!" sprak hij achteloos. "Of ben je bedroefd, dat de waaier met voor jou bestemd was?"

Ze haalde minachtend de schouders op.

"Ik wist met, dat je me voor zo kinderachtig hield. Alleen..."

"Nu wat?"

Zij zag hem onderzoekend aan met haar heldere, oprechte ogen en hij gevoelde zich een weinig verlegen onder die uitvorsende blik.

"Alleen... een jong mens... geeft toch niet... zulke cadeaux... aan een jong meisje, als hij niet heel veel van haar houdt..."

"O, ik mag Eline heel graag, waarom zou ik haar niet op St. Nicolaas iets geven..."

"Neen, Otto, je bent niet oprecht!" sprak zij ongeduldig en trok hem mede naar de canapé. "Kom, ga eens zitten en hoor eens even wat ik je te vertellen heb. Een degelijke, verstandige, zuinige jongen zoals jij, geeft geen waaier, van ik weet niet hoeveel, aan een jong meisje, als... hij niet verliefd op haar is... Dat zul je mij niet wijsmaken. Je hebt Eline vroeger nooit iets gegeven en je hebt deze keer aan Lili en Marie ook niets gegeven. Je ziet dus, ik doorzie wel, dat er meer achter schuilt!" ging zij voort en legde hem haar handen op de schouders... Maar eensklaps hield zij op.

"O, je vindt me misschien... je wil misschien niet, dat ik er met je over spreek!" stamelde zij bijna verschrikt.

"Freddy, integendeel!" sprak hij zacht, en trok haar tot zich op de bank. "Ik wil heel gaarne met je spreken over... over Eline. Waarom zou ik

niet...? Maar stel nu eens, dat ik misschien veel, heel veel van Eline hield, vind je het dan nog zo onverstandig en ondegelijk in me...?"

"Dus waarlijk... je houdt... je houdt van Eline?"

"Vind je dat dan zo erg onbegrijpelijk?" vroeg hij glimlachend.

"O, Eline is niet iemand voor je!" barstte zij eensklaps hartstochtelijk los. "Neen, Otto, neen, Eline kan je nooit waard zijn; ik weet het, ze is mooi, en ze heeft iets... iets wat aantrekt... maar ze is mij... ze is mij antipathiek, ik verzeker je, geloof mij, je moet niet meer aan haar denken, je zou nooit gelukkig met haar kunnen zijn... Je bent zo lief engoed; als je heus veel van haar ging houden, zou je misschien geheel en al in haar willen opgaan, geheel en al voor haar willen leven, en ze zou je nooit een tiende, nooit zoveel! kunnen teruggeven van wat jij haar gaf. Ze heeft geen hart, ze is een koude steen vol egoïsme... Alles is egoïsme in haar..."

"Maar Freddy, Freddy!" viel hij haar in de rede. "Lieve meid, wat hol je door! Hoe zou jij aan zoveel mensenkennis komen om precies te weten wat Eline is."

Het ergerde haar, hoe zacht hij haar naam uitsprak, als een liefkozing die op zijn lippen verwijlde.

"Mensenkennis? Ik weet van geen mensenkennis, ik weet alleen wat ik voel, en ik voel, dat Eline geheel en al voor zichzelve bestaat, niet de minste opoffering voor een ander zou kunnen doen... Ik voel, neen, ik verklaar je, ik ben er overtuigd van, dat als je met Eline trouwde, je nooit, nooit, nooit gelukkig zou zijn... Ze zou een tijd van je kunnen houden, maar haar liefde zou egoïsme zijn, zoals alles in haar egoïsme is."

"Freddy, je bent hard!" sprak hij zacht en verwijtend. "Ik vind het lief van je, dat je zo voor me voelt, maar je bent hard, heel hard voor Eline... Ik geloof niet, dat je haar kent, en ik geloof integendeel, dat ze voor iemand, van wie zij hield, zich geheel en al zou kunnen opofferen."

"Je zegt, dat ik haar niet ken: hoe ken jij haar dan? Wanneer zie je haar

anders, dan als ze een en al glimlachje en lievigheid is..."

"Vind je het een fout in haar, dat zij liever innemend is dan stug?"

Frédérique zuchtte.

"Ach Otto, ik... ik weet niet wat ik vind; ik voel het alleen, je kan niet gelukkig met haar zijn!" sprak zij met een onwrikbare overtuiging.

Hij vatte haar glimlachend bij de hand.

"Je spreekt werkelijk, of we morgen gingen trouwen..."

"O toe, zeg me... vind me niet... nieuwsgierig... Je hebt haar... toch nog niet gevraagd...?"

Hij zag haar aan, steeds glimlachend, en schudde langzaam van neen.

"Denk dan goed er over na, zal je, laat je niet ineens meeslepen."

Zij vlijde zich liefkozend tegen hem aan, en haar ogen stonden vol tranen.

"Je bent een lieve meid, Freddy, maar heus..."

"Je vindt me misschien ridicuul, dat ik je zo een raad durf geven!"

"Volstrekt niet. Ik ben je er integendeel innig, innig dankbaar voor, maar toch, je moet je niet zo door een gevoel, laat me zeggen door een antipathie, die niet eens enige aanleiding heeft, laten meeslepen om zo hard te oordelen over een ander. Neem die raad aan, dan zal ik je niet ridicuulvinden, maar wel een lief, klein zusje..."

Hij kuste haar herhaaldelijk op het voorhoofd, en zij verschool zich een weinig verlegen tegen zijn schouder.

"Toe, neem me niet kwalijk, ik ben misschien onhandig geweest, ik had niet zo moeten spreken..."

"Je bent me het liefst, wanneer je precies uitspreekt wat je op het hart hebt, en ik reken er ook op, dat je dat voortaan altijd zal doen."

"Dan word ik misschien stug en niet innemend!" antwoordde zij met bedoeling.

"En nu ben je een beetje hatelijk. Ben je dan jaloers van Eline?"

"Ja!" antwoordde zij kort.

"Om de waaier zeker?" schertste hij.

"Och, je plaagt me!" steunde zij bouderend. "Niet om de waaier, ik heb er wel tien, maar wel om... omdat jij van haar houdt."

"Laten we dan eens een verdrag maken... Jij zoekt voor me een meisje, dat je lief vindt en geschikt om mijn gemalin te worden, en waarvan je niet jaloers bent; heb je haar dan gevonden, en bevalt ze mij ook, dan denk ik nooit meer aan Eline... Vind je dat goed?"

Zij antwoordde niet en stond op, terwijl zij haar tranen afwiste. Zijn scherts mishaagde haar en deed haar vrezen, dat hij haar dwaas had gevonden. Zij naderde de tafel, wees hem even op het kopje thee en zei:

"Je thee wordt koud, Otto, ik zou ze uitdrinken."

Voordat hij had kunnen antwoorden, was zij weggewipt, vol tegenstrijdige gevoelens, verheugd, dat zij zich geuit had, dat zij nu Otto's vertrouwen had, en toch in onzekerheid of zij niet liever had moeten zwijgen.

II

Sedert vijf dagen had Eline op haar ochtendwandelingen Fabrice niet ontmoet, en die teleurstellingen van de morgen verbitterden haar gehele dag. Eerst was zij stil, somber, kribbig geworden; weldra werd zij zeer melancholiek: zij zong niet meer en had op een morgen Roberts, haar muziekmeester, op een donderdagmiddag Paul van Raat

afgeschreven. Op een morgen, na haar wandeling, omstreeks half elf, kwam zij thuis en wierp zich peinzend neer op haar divan, terwijl zij, liggende, met dwalende vingeren, haar manteltje loshaakte. Zij duldde Ben niet bij zich en zond hem naar de kindermeid. En vermoeid, met haar grote, lichtbruine ogen, vochtig en glanzend van een onvoldaan verlangen, tuurde zij haar kamer rond en liet zij haar blik dwalen over de platen, de palmen, de groep van Canova. Een droefgeestige zwaarmoedigheid omving haar als met een nevel en zij vroeg zichzelf af, waarom zij leefde, zo zij toch niet gelukkig kon wezen. Om haar onbestemde smart een bepaalde vorm te geven zocht zij naar grieven en stapelde ze opeen: zij had behoefte aan liefde en er was niemand, die haar beminde. Met Betsy konzij niet meer overweg, naar het scheen; herhaaldelijk had zij twist met haar zuster en de schuld lag toch niet altijd bij haar; Frédérique was in het oog lopend koel tegen haar; waarom, kon ze ook maar in de verste verte niet vermoeden; alleen de oude mevrouw Van Raat bleef haar steeds genegen, maar zij gevoelde zich tegenwoordig in geen humeur voor die beminnelijke vrijmoedigheid, getemperd door een geur van eerbied, die haar het hart der oude vrouw had gewonnen. Haar leven was een nutteloos bestaan; zij slingerde zonder doel van de ene dag op de andere en zij verlangde naar... naar iets als een vaag droombeeld, zonder bepaalde omtrek, dat oprees in een sfeer van liefde, soms zeer ideaal, als een idylle, soms ook zeer eenvoudig, met een waas van huiselijkheid en stil geluk.

Zij zuchtte, terwijl zij haar hand ophief naar de aralia en het blad bijna verkreukelde in haar zenuwachtige vingers, en ze dwong zich haar mijmering een gestalte te geven, in beeld te brengen, en zij zag zich eensklaps, door een grillige wiekslag harer fantasie, met Fabrice samen, beiden geëngageerd in een grote stad aan het toneel. Zij hadden elkaar lief en zij waren beroemd; men overlaadde hen met kransen, met bouquetten, en duidelijk voor haar geest rees het gehele visioen op, zoals het opgerezen was, terwijl zij eens gezongen had, met Paul.

Maar haar fantasie, door geen nieuwe indrukken gevoed, daar zij Fabrice in zo lang niet gezien had, kwijnde; het visioen verkleurde, en het liet haar alleen, in een grijze, sombere stemming, die de afspiegeling scheen van de hemel daarbuiten, zwaar van donkere regenwolken. Ze voelde de tranen, als warme druppels, van haar wimpers glippen; zij voelde een dringend verlangen naar Henk, wie zij haar verdriet wilde klagen; hij ook

had haar zo lief, en kon haar zo vriendelijk in zijn onhandigheid troosten; zijn stem alleen reeds, zo goedig en zwaar, was als een balsem.

En zij snikte langzaam voort en bedacht, hoe onaangenaam toch die bouderie met Betsy was. Morgen was zij, Eline, jarig; zou Betsy dan een eerste stap doen ter verzoening, of lag eigenlijk de oorzaak van de twist bij haarzelf? Zo zij geweten had, hoe zij ontvangen ware geworden door haar zuster, had zij gaarne een toenadering gewaagd, desnoods excuses gemaakt, maar nu vreesde zij Betsy's koelheid. Zij zou dus wachten, wachten.

De middag ging langzaam voorbij, de uren sleepten zich voort, als moede onder de last harer melancholie. Toen kleedde zij zich voor een diner bij de Hijdrechten, zonder de minste illusie te maken, dat zij zich amuseren zou. Gaarne had zij Betsy willen verzoeken te zeggen, datzij ziek was en thuis bleef, maar het ging niet; wat zij verleden zich bij de Verstraetens had veroorloofd, konden de Hijdrechten kwalijk nemen, en daarbij zou Betsy haar verzoek misschien ronduit weigeren. Zij ging dus en schroefde zich op tot een coquette vrolijkheid, die men niet doorzag, daar zij veel tact had haar gevoelens te verbergen.

III

De volgende dag was het de 20ste januari, haar verjaardag. Zij bleef lang te bed, omvangen door de warmte der dekens, in de zacht rode schemering der gordijnen, zonder enige lust tot opstaan, zonder enig verlangen naar haar wandeling... Zij zou hem toch niet zien, al ging ze, docht haar in een voorgevoelen. Bijgelovige denkbeelden maakten zich van haar meester; zij meende - het was nu bij negenen - als Mina nog vóór negenen kwam om haar wastafel te ordenen, zou zij morgen Fabrice in het Bos ontmoeten. Maar Mina kwam na negenen, en toen de meid alles gereed gezet had en vertrokken was, verzon zij iets nieuws... Zij zou hem toch nog ontmoeten, wanneer zij haar braceletten gisteravond in de grote coupe had gelegd; niet, zo ze in een der kleine lagen, en ze richtte zich op, sloeg het rode damasten bedgordijn terzijde en zij zag naar haar toilet uit... daar lagen de armbanden op de grote vaas! Met een glimlach zonk zij weer terug in de kussens...

Zij streed met zichzelf om op te staan, maar waarom niet te blijven liggen in de lauwte der wol, daar zij mat van treurigheid was; waarom een nieuwe dag te beginnen?... Straks zouden haar kennissen komen om haar te feliciteren; zij zou lief moeten zijn, hun cadeaux in extase moeten aannemen, en zij was in een weinig vriendelijk humeur, zij had geen lust iemand te ontvangen... Het sloeg reeds half elf, en zij dacht, of Betsy misschien niet weldra boven zou komen, om met een paar vriendelijke woorden de bouderie bij te leggen, zij luisterde, of zij de tred van haar zuster niet op de trap vernam, maar haar verwachting bleek ijdel, en ten laatste, ontzenuwd door haar loomheid, stond zij op en kleedde zich traag aan.

De spiegel weerkaatste haar beeld met iets droevigs in de ogen en iets bitters om de mond, en zij vond zich bijna lelijk zo... Maar wat deerde het: voor wie mooi te zijn, voor wie, daar niemand haar liefhad met zulke innigheid, als zij meende, dat haar hart bevatten kon! Zij was nu gereed en op eenmaal overviel haar een huivering... Zij kon zich niet naar beneden begeven; hoe zou zij Betsy moeten naderen? Zou zij geheel en al een afwachtende houding aannemen? Waaromkwam Betsy haar dan toch ook niet tegemoet. Zij was toch eigenlijk zeer kwalijknemend, zo lang boos te blijven, om een kleinigheid...

Eline gevoelde bijna een vrees, Betsy in de eetkamer te zullen zien, en zij begaf zich naar haar boudoir, waar de kachel reeds vlamde, en wierp zich op haar divan, diep ongelukkig in een smart vol wanhoop en verlatenheid... Waarom, waarom leefde zij...

Zo werd het haar als een redding uit een afgrond van droefgeestigheid, waarin zij al dieper en dieper wegzonk, toen zij Henk en Ben beiden de trap hoorde opkomen... Zij naderden, zij vernam hun stemmen, er werd luidruchtig gebeukt op haar deur.

"Waar ben je, meisje, nog in je bed?" riep Henk.

"Neen, ik ben hier, in mijn boudoir!" riep zij terug, met een lichte verheffing van stem.

De deur werd opengedraaid en Henk verscheen in de portiere, zijn hoofd

schuddend, terwijl Ben tussen zijn vaders hoge rijlaarzen doorslipte, een bouquet in de vuistjes.

"Tante, wel gefeliciteerd met uw verjaardag... en dit is van Ben!" zei het kind als een van buiten geleerd lesje, terwijl het de ruiker in haar schoot legde.

"Maar meisje, is dat lang boven blijven; anders ben je op dit uur al van je wandeling terug!" riep Henk.

Zij antwoordde niet, maar omhelsde de kleine jongen, terwijl haar ogen bijna vochtig werden.

"Zet... zet hem in water, Ben, zal je, in wat lauw water... Dank je, dank je wel, lieve vent... Daar, in die vaas, voorzichtig."

Ben, steeds gehoorzaam en gewillig, ging aanstonds weg met de vaas, tussen de benen van Henk door. Eline viel weer in de kussens neer en zag haar zwager aan met een flauw lachje.

"Ik voel me akelig vandaag... niets wel!" sprak zij kwijnend. Henk kwam nader met de handen op de rug.

"En dat op je verjaardag?" vroeg hij opwekkend. "Kom? Ik zou maar beneden komen, luie meld, maar laat mij je eerst flink zoenen... van harte hoor!" en hij drukte zijn lippen op haar beide wangen, terwijl zij glimlachend liggen bleef.

"En hier is een kleinigheid voor je, Elly... ik hoop dat het je bevallen zal!" vervolgde hij, terwijl hij haar een étui overhandigde.

Zij lachte even.

"Hoe grappig, dat je me mijn cadeau hier boven komt brengen... Dank je, Henk, dank je." Zij opende de étui, en zag een haarspeld, in de vorm van een diamanten spin.

"Maar Henk!" riep zij uit. " Wat bederf je me toch... Ik herinner me: verleden zag ik dat bij Van Kempen, en ik zei, dat ik het zo aardig vond...

Ik ga heus beter op mijn woorden passen, in het vervolg... Ik durf niets meer zeggen!" sprak zij bijna verlegen,en zij dacht aan haar waaier van Bucchi.

"Betsy had het in haar oren geknoopt," antwoordde hij. "We geven je gaarne iets wat je verlangt."

Nu was zij bijna geërgerd over hun cadeau, maar ze sloeg haar armen om zijn hals en kuste hem.

"Heus, heus, je bederft me!" stamelde zij.

"Kom, lariflang hoor!" riep hij uit. "Maar nu ga ik nog een beetje rijden; kom nu ook beneden, meisje, anders draag ik je de trappen af."

"Neen maar, dat zal je laten..."

"Goed, maar dan ook als de..."

"Ja, ja, dadelijk; maar Henk, hoor, geen gekheid!" riep zij verschrikt en ernstig gebiedend, daar zij een plagerij voorzag, en in geen stemming was die te dulden.

Hij stelde haar lachend gerust, terwijl hij het op de lippen had haar te vermanen tot een verzoening met zijn vrouw, maar hij vreesde, dat hij haar niet voorzichtig genoeg zijn verlangen zou kunnen mededelen; hij vreesde, dat zij driftig zou worden, en daarbij... alles zou zich wel spoedig schikken, dacht hij, en ging weg.

Zij stond op, en vermoedde, al dralende, hoe Betsy zeker aan Henk gezegd had, haar het cadeau boven te brengen, om het niet zelve te moeten overhandigen. Zij voelde zich verlegen met haar houding; zij was nu wel genoodzaakt de eerste stap ter verzoening te doen en dit krenkte haar fierheid. Het zou wezen, als ware zij zo opgetogen over hun cadeau, dat alle vroegere onaangenaamheid nu was goedgemaakt... Het was vervelend, maar toch, zij kon nu niet beneden komen, en na een korte, koele groet, ontbijten zonder iets te zeggen. Het speet haar zeer, dat zij haar ingeving van de vorige dag niet gevolgd had en reeds een toenadering had gepoogd. Eigenlijk was het toch te dwaas, dat gekibbel,

alleen om die honden!

En zij hield zich behaagziek de diamanten spin tegen haar haar, tegen haar hals aan...

IV

Voordat zij beneden kwam, opende Eline een loket van het schrijftafeltje. Heimelijk glimlachend haalde zij er een album uit, een cadeau aan zichzelve, en ontsloot het... Het bevatte enkel portretten van Fabrice, in verschillende houdingen, in verschillende costumes, en die zij reeds enige tijd met veel tact, maar steeds met een kloppend hart gekocht had, nu eens in deze, dan eens in gene winkel, nooit er voor terugkomende in dezelfde, steeds bevreesd, dat de winkelier iets van haar gedachten raden zou... Een maal was zij voor een dag naar Amsterdam geweest, om kennissen op te zoeken; daar was zij eens goed brutaal geweest, en had in een boekwinkel er met een front d'airain zeven tegelijk gekocht; men wist er toch niet wie zij was, en zij beloofde zich voortaan in geheel haar leven geenvoet meer over de drempel van dat magazijn te zetten...

Met een oog vol dartele ondeugd bezag zij nu haar collectie, en welk blad zij ook omsloeg, steeds blikte zijn donker gelaat met de zwarte baard haar toe, een enkele keer zelfs zoals zij hem tegenkwam in het Bos, met zijn flambard en zijn bouffante... O, zij gevoelde het nu: het was een inniger gevoel dan bewondering, dat haar doortrilde bij de beschouwing, dat haar, in een jonkvrouwelijke zedigheid en schaamte voor zichzelve, huiveren deed even haar lippen te drukken op die geliefde beeltenis; zij voelde het nu: het was een hartstocht, die haar gedachte vervulde als met een schat van zaligheid, een liefde, waarvoor zij alles zou kunnen opofferen, wat hij, hij zou kunnen vragen...

En romantische voorstellingen verhitten haar hersenen, die de last der melancholie een weinig hadden afgeschud na Henks opbeurende woorden, waarin zij somwijlen als de echo van een vervlogen wens hoorde... Vluchtende met Fabrice zag zij zich aan een station, wachtende op de trein en vrezende, dat men hen achtervolgen zou...

"Tante, tante, maak open!" riep Ben aan de deur.

Zij sloot de album weg en opende de deur. Ben kwam binnen, voorzichtig met beide handjes de vaas omknellend, vol met water.

"Netjes hoor, kleine baas!" zei Eline. "En niet gemorst op de trap?"

Hij schudde van neen, verheugd over zijn handigheid. Mina had hem geholpen. Terwijl hij de bouquet in de vaas zette, bedacht Eline, hoe dit cadeau van de kleine jongen ook een attentie van Betsy was... Het was eigenlijk maar lastig...

Zij trok nu echter de stoute schoenen aan, en ging met Ben naar beneden. Betsy zat in de eetkamer en beraadslaagde met Grete.

"Dag Betsy," zei Eline.

"Dag Eline, wel gefeliciteerd!" antwoordde Betsy, zonder uitdrukking.

Eline wilde niets meer zeggen; de meid moest eerst weg zijn. Ze zou ook niet ontbijten; ze had geen honger.

"Grete, je kan wegnemen, ik zal niet eten!" sprak zij, en schertste, om zich een houding te geven, met Ben.

Betsy bleef verdiept voor haar schrijftafel, in rekeningen en boekjes, als een naarstige menagère, met de rug naar haar toe.

Na een pijnlijke stilte van enige seconden, toen Betsy wrevelig Ben verboden had te hangen en hem naar de kindermeid gestuurd had, stond Eline op. Zij naderde haar zuster en legde haar handen op dier schouders.

"Betsy..." begon zij.

Maar zij vermocht nog niets te zeggen over het cadeau, de diamanten spin.

"Betsy, toe, zou het niet beter zijn, als... je weet niet, hoe het mij spijt,

dat we zo... Toe, wees nu niet boos op me, ik heb ongelijk gehad..."

"Wel, Eline, het doet me plezier, dat je dat erkent. Boos benik niet."

"Is dan alles vergeten?"

"O, wel. Zeker. Je weet, ik vind niets vervelender dan onaangenaamheden, ik hou veel van de vrede. Laten we er dus niet meer over spreken..."

Haar koele toon was Eline als ijs; toch boog deze zich en gaf Betsy een zoen.

"Neen, waarlijk, het spijt me; ik heb natuurlijk geen recht je in je eigen huis... Ik heb er vreselijk verdriet van."

Ze had nog iets willen zeggen, maar kon haar woorden niet vinden en nogmaals zochten haar lippen Betsy's voorhoofd, toen deze zacht haar afweerde:

"Nu goed; laten we er dan niet meer over spreken, ik ben niet meer boos... Maar niet zoveel zoenen; je weet, daar hou ik niet van..."

V

Die verjaardag ging Eline somber voorbij. De verzoening met Betsy had op haar niet de gewenste indruk gemaakt; zij had zich iets hartelijkers voorgesteld: een zusterlijke omhelzing, een vermenging van tranen, waarna zij lange tijd vriendelijk en minzaam met elkaar zouden zijn omgegaan. De werkelijkheid echter was een, van Betsy's kant, ijskoude neerbuigendheid geweest, waaronder zich Eline nu haar houding enigszins als een dwaas figuur voorstelde. Zij wist zich zwakker dan haar zuster en toch wilde zij zich tegen die overheersing verzetten, maar bij iedere opstand en nog meer, zoals nu geweest was, na een tijdelijke overwinning, gevoelde zij zich krachtelozer en krachtelozer om die strijd met zo ongelijke morele wapenen voort te zetten. Haar fierheid was haar thans als een zwak riet gebleken, dat knakte bij iedere vlaag, en haar mistroostigheid bleef daarom een donker waas als een

rouwfloers over haar gedachte uitspreiden.

Toch was zij schijnbaar vrolijk, die middag, te midden van de vrolijkheid harer kennissen, die haar kwamen gelukwensen. Maar mevrouw Van Raat, uit wier peinzende, lichtblauwe ogen zij gaarne een straal van sympathie had opgevangen, was ongesteld, en liet zich door Paul verontschuldigen, en deze teleurstelling woog haar zwaar op het harte. Mevrouw Van Erlevoort en Mathilde voegden daar Freddy's excuses aan toe, die verkouden was en liever thuis had willen blijven, en Eline overdacht weer met verwondering, waarom Frédérique haar toch een kwaad hart scheen toe te dragen. Jeanne Ferelijn overstelpte haar met tal van huiselijke klachten, en zij had al haar wellevendheid en innemendheid nodig, om die niet al te blijkbaar ongeduldig aan te horen. Cateautje van der Stoor, die zij evenals mevrouw Van Raat gaarne had gezien, scheen haar verjaardag, vergeten te hebben; zij kwam niet en liet ook niets van zich horen. Maar Emilie de Woude bracht haar eigenaardige, bruyante vrolijkheid mede, die haar tot schaterens toe opwond. Deze tintelende kout verlichtte haar een weinig de doffe atmosfeer der salons, waar het gas nog niet was opgestoken, waar langsde geplooide meubelgordijnen een schemerende somberheid binnenzonk, die de vrolijkheid van het verguldsel, van het havanna satijn, van het vieil-or der draperieën en meubels in treurige schaduwen scheen uit te wissen. Emilie wilde Eline's cadeaux zien, sierlijke kleinigheden, enkele bouquetten, op een tafel geschikt om een grote mand vol bloemen en vruchten.

"Wat een heerlijke corbeille!" riep Emilie. "Perziken, druiven, rozen, prachtig! Van wie, Elly?"

"Van Vincent; charmant, vind je niet?"

"Ik wou, dat ik ook zulke galante neven had..."

"Cht, stil," fluisterde Eline.

Vincent was juist binnengekomen, terwijl hij, naar de gastvrouw zoekend, zijn ogen een weinig toekneep. Betsy ontving hem als altijd met zekere warmte en voorkomendheid, in een voortdurende vage vrees voor die neef. Eline bedankte hem, zijn beide handen in de hare

drukkend.

Vincent verontschuldigde zich, dat hij zo laat kwam; het was kwartier over vijven en de Verstraetens en de anderen namen afscheid in de toenemende schemering, waarna Gerard binnenkwam om het gas op te steken, de blinden te sluiten, de gordijnen dicht te plooien.

"Vincent, blijf eten vanmiddag, wil je?" vroeg Betsy.

Betsy vreesde namelijk voor een vervelende avond. Zij waren nergens geïnviteerd, en daarbij had zij gemeend op de verjaardag harer zuster geen plannen te moeten maken om uit te gaan, had dit ook niet kunnen doen, daar zij, tijdens de bouderie, die morgen pas bijgelegd, haar nauwlijks een woord had toegesproken. Vincent kon een halfuur voor het diner familiaar gevraagd worden. Vincent had conversatie als hij in een goede luim was en bracht ten minste een ander gezicht mee aan tafel.

Vincent nam met een onverschillig: "o, heel gaarne!" de uitnodiging aan. Intussen beweerde Henk behoefte te hebben om even een loopje te maken en wipte de deur uit, alleen zijn hoed nemend en zijn kraag opzettend, met de handen in de zakken. Anna, de kindermeid, kwam Ben halen om hem wat op te knappen, daar zijn mond vol gelei en room zat van de taartjes. Ook Betsy verdween even naar boven en Eline en Vincent bleven alleen in de grote salons, nu hel van gasgloed.

"Kom, laten wij in het boudoir gaan zitten!" zei Eline, en Vincent volgde haar in het kleine vertrekje. De zacht heldere gloed van het kristallen kroontje over de zilveren weerschijn van het violette peluche gaf er iets geheimzinnigs vertrouwelijks aan, iets als om uit te lokken tot intieme mededelingen. Vincent scheen echter geen andere indruk te krijgen, dan die van een rustig bien-être: hij liet zich met een zucht op de sofa neerzijgen, in zijn gewone matheid, en deed Eline enige onverschillige vragen over de kennissen, die hij zo-even had afscheid zien nemen. Terwijl zij hem antwoordde, gevoelde zijeen grote sympathie voor haar neef in zich opwellen. Het was weer die behoefte, welke haar hartstocht voor Fabrice verwekt had: veel liefde om zich heen te voelen, de schatten van haar liefde te verspreiden. En evenals het Paul getroffen had onder de vale schijn ener petroleumlamp, trof het haar nu onder het door de pendeloques tintelende, gaslicht: Vincent geleek haar overleden,

dierbare vader, zo treffend, dat zij zich, bij zijn aanblik, als in haar jeugd kon terugdenken; zó, met die smartelijke trek om de mond, met die ogen vol weemoed, lag haar vader ter neer, wanneer hij uitgeput was van artistieke visioenen, te ver af om in zijn onmacht te grijpen: zó hing zijn hand over de leuning van zijn stoel, wanneer het penseel haar ontgleden was.

En Eline voelde haar sympathie voor Vincent doortrillen met medelijden en poëtische weemoed, terwijl zij luisterde naar zijn vermoeid murmelende stem, die haar over Smyrna sprak; hij scheen haar belangwekkender toe, dan de meeste jongelieden van hun côterie; hij werd haar martelaar, in de kleinheid der wereld, terwijl hij haar klaagde, dat hij Den Haag kleinsteeds en vervelend vond en naar veel ruimte verlangde; zij ook, zij wilde...

"Maar ik verveel je met mijn klachten, parlons autre chose!" viel hij zichzelve met veranderde stem in de rede. "Ik ben niet beleefd zoveel over mijzelf..."

"O, volstrekt niet, je verveelt mij in het geheel niet!" antwoordde zij wat haastig, een weinig verdrietig, dat hij de draad harer fantasie eensklaps afsneed. "Denk je, dat ik mij niet geheel en al in je gedachten verplaatsen kan, dat ik niet begrijp, hoe je iets anders wilt, dan de alledaagse sleur, waarin wij willens en wetens ronddraaien? Ik zelf zou somtijds... er wel eens uit willen!" riep zij met een beweging van haar armen, als ware zij een gevangen vogel, die zijn vleugelen uitslaat. "Ik voel mij soms zeer geneigd een vreselijk dolle streek te doen!" en zij glimlachte schalks en dacht aan Fabrice.

Hij schudde, glimlachend ook, zijn hoofd en tikte haar even op haar omhoog geheven hand, die nu bevallig neerviel.

"Waarom zou je nu dwaasheden willen?" vroeg hij. "Je vervalt in een uiterste. Onafhankelijk te leven van iedereen, je niet te storen aan de praatjes van een côterie, maar je wil te volgen, zolang die verstandig is; zo dikwijls van omgeving te veranderen, als men verkiest, dat is mijn ideaal... niets dat zo jong doet blijven als afwisseling."

"Maar om onafhankelijk te zijn, om zich aan niets te storen... moet men

meer morele kracht bezitten, dan wij gewoonlijk in onze overbeschaafdheid durven hebben!" antwoordde zij, zich vermeiende in de epicuristisch-filosofische tint, die hun gesprek eenweinig kleurde.

"Morele kracht? Ach neen, je moet er eenvoudig geld voor hebben!" hernam hij kortweg en practisch. "Als ik rijk ben, en vormen heb, geen dwaasheden doe, maar mij netjes hou voor de wereld, ben ik volkomen in staat mijn ideaal verwezenlijkt te zien, zonder dat men mij iets anders zal ten laste leggen, dan misschien... een beetje excentriciteit."

Zij vond de zienswijze te nuchter, te banaal en drong hem de hare op, die haar meer romantisch scheen.

"Nu goed, geld... natuurlijk!" hernam ze, met vrouwelijke gemakkelijkheid zijn stelling afwerend. "Maar zonder genoeg kracht om zijn eigen wil door te drijven, wordt men toch dadelijk meegesleurd door alle oude gewoonten. Zie je, en daarom" - hij lachte om haar allerbeminnelijkste onlogica - "daarom zou ik zo gaarne... eens iets dwaas doen, iets vreeslijk dwaas. Ik voel me sterk genoeg om mijn eigen gang te gaan en mij te verzetten tegen de wereld, ik voel soms zeer veel bravoure in mij..."

Hij had schik in de dartelheid, die uit haar glanzende ogen straalde en haar gehele elegante figuurtje scheen hem, terwijl zij aldus coquetteerde met haar loszinnigheid, een kapel toe, op het punt weg te fladderen.

"Maar Eline!" riep hij lachende. "Wat voor dingen haal je je toch in je hoofd! Wat zou je dan wensen, wat voor dwaasheden zou je dan eigenlijk willen doen? Toe, biecht eens op, ondeugd!"

Zij lachte mee.

"O, minstens me laten schaken!"

"Door mij?"

"Waarom niet? Maar ik geloof, je zou me gauw aan mijn lot overlaten, ik zou je een te duur luxe-artikel zijn en ik zou met hangende pootjes kunnen terugkeren. Merci dus als je vraag een invitatie insloot; ik wacht

liever op een rijke mylord..."

"Geen hutje dus met maneschijn?"

"O, Vincent, hoe afgezaagd! Jamais! Ik bestierf het van verveling: dan nog liever actrice... en weglopen met een acteur..."

En zij schitterde van schalksheid en overmoed, zij genoot met geheime vreugde in haar gedachte aan Fabrice, en zag Vincent driest in de ogen: hij kon toch die gedachte niet raden...

Hij schaterde het uit; de levendige dartelheid, die haar lome elegance gedurende hun gesprek vervangen had, de gloed, in haar amandelvormige ogen, en het behaagzieke tikken van haar kleine hand op haar knie vermaakten hem nog meer dan haar woorden, en toch, deze waren hem ook sympathiek; er verschool zich een verlangen naar afwisseling onder, dat gelijk was aan het zijne. Zij zagen elkander daarna een wijle glimlachend aan, en Eline gevoelde in de zachtheid van zijn fletse blik die langzaam omstrikkende bekoring als van het staren ener slang.

"Hoe frappant... lijkt hij op mijn lieve papa, hoe frappant!" dacht zij, bijna verwonderd over de sympathie diezij voor Vincent gevoelde, terwijl zij opstonden, nu de bel hen naar de eetkamer riep.

naar boven

HOOFDSTUK XIII

I

Mevrouw Verstraeten was bij Lili, die zwaar koude had gevat, thuis gebleven, terwijl Marie en Frédérique met Paul en Etienne, de schaatsen over de schouder, naar de IJsclub aan de Laan van Meerdervoort waren getogen. De oude heer zat te lezen in de warme serre tussen het glanzige groen der aralia's en der palmen. Lili was uit haar humeur; zij antwoordde haar moeder, die nu en dan een frase zeide niet anders dan met kwijnende monosyllaben, terwijl zij, tot stikkens toe, een kuch zocht

in te houden. Want zij had verklaard, dat zij beter was en niet meer hoestte; dat dit lange thuis blijven haar toch niet goed zou doen en haar zou verwennen, en dat zij over een paar dagen uit wilde. En toch, niettegenstaande dit voornemen, scheen het haar buiten Siberië toe, zoals zij in de tuin de bevroren sneeuw hard en blank zag liggen op de dorre takken der bomen, en op de onbezoedelde, in lang niet betreden paden, die marmer geleken. Mevrouw haakte ijverig door en de vlugge beweging der haakpen, die de wollen draad tot een mollig weefsel verstrengelde, hinderde Lili, evenals het regelmatig omgeslagen blad van haar vaders boek, daar ginds, haar hinderde. Zijzelve deed niets en haar handen lagen mat in de schoot, maar, genoot zij anders van zulk een dolce-far-niente, nu verveelde zij zich, zonder toch tot enige bezigheid aandrang te gevoelen.

Heimelijk voelde zij zich ijverzuchtig op Freddy en Marie, die gezond en vrolijk waren, terwijl zij zwak bleef en zich voor ieder tochtje in acht moest nemen, maar zij had haar zuster, toen deze aarzelde met Freddy en Etienne mede te gaan, zelve aangespoord haar schaatsen te gaan halen; Marie kon toch niet altijd bij haar, Lili, thuis zitten, als ze zo dwaas was ziek te worden, en daarbij, mama bleef haar gezelschap houden.

Een zucht ontglipte haar lippen, terwijl zij uit de bonbonnière een cough-lozenge nam, en mevrouw zag haar even tersluiks aan, daar zij wist, hoe het openbaren van haar moederlijke bezorgdheid Lili in deze prikkelbare stemming meer ergeren kon, dan de grootste onverschilligheid gedaan zou hebben.

Zo dreef de middag langzaam voorbij onder Lili's stille bouderie en geen visites kwamen die doffe rust verstoren, toen er over vieren gebeld werd en Dien Georges de Woude binnenliet. Lili was geërgerd; Dien had hem best eerst kunnen aandienen, en hem niet dadelijk in de salon laten, meende zij. Zo intiem kwam hij toch niet bij hen aan huis. En zij groette, terwijl mevrouw Verstraeten hem de hand reikte, enigszins koel, dralend haarwitte vingertjes reikende, dralend ook volgende, toen mevrouw hem naar de serre leidde, naar de oude heer. Haar ouders zaten reeds met hem ter neder, toen zij langzaam een rottingstoel wat aanschoof, en zich langzaam er in neer liet zijgen, als wilde zij hem goed doen merken, dat zijn bezoek haar stoorde, en dat zij zich bij hen voegde, alleen omdat de beleefdheid dit eiste. Zij zag bij de eerste frasen, die hij met haar ouders

wisselde, een weinig gemaakt verstrooid in de tuin, als stelde zij geen belang in hun gesprek. Mevrouw was begonnen met een vraag over Berlijn, waar hij drie maanden gedetacheerd was geweest, maar hij antwoordde enigszins haastig, zich half tot Lili wendend, en hij vroeg beurtelings mevrouw en haar aanziende, naar haar gezondheid; was zij waarlijk zwaar ziek geweest? Lili murmelde iets, terwijl haar mama eigenlijk antwoordde, maar het trof haar, hoe zijn vraag gedaan werd met zekere angst, zonder banaliteit, alsof hij inderdaad in haar welvaren belang stelde. Wat kon het hem schelen of zij ziek was of niet!... Maar hij scheen haar koelheid niet op te merken, nu hij, daar de vraag haar onbehaaglijk scheen, met zijn levendige gemakkelijkheid doorpraatte en op Berlijn terugkwam, en op zijn aangename wijze de vragen van meneer en mevrouw beantwoordde. Telkens zag hij haar aan, als om haar in het gesprek te voeren, en uit beleefdheid glimlachte zij dan een enkele maal, of vroeg zij iets, zonder al te veel belangstelling. Wat ratelde hij toch altijd, dacht zij, zoals zij vroeger dacht wanneer hij causeerde als nu; maar toch, het was of die gedachte gedwongen bij haar oprees, en niet geheel en al gemeend was. Hij ratelde, het was waar, maar er was iets gezelligs en aangenaams in zijn geratel, iets dat haar, al wilde zij het zich niet bekennen, onderhield na de eenzame achtermiddag, die zij, zich vervelend, had doorgebracht aan de zijde van haar hakende moeder. Hij sprak niet kwaad, een beetje druk, maar vervelend was hij niet en - het was, of zij het nu voor het eerst zag zo vreselijk geaffecteerd was hij toch ook niet. Hij had een wat al te naauwkeurige en daarom gekunstelde uitspraak, maar dat was alles; zijn gebaren waren eenvoudig, en door zijn lichte gemaniëreerdheid blonk iets hartelijks door, zo vaak hij zich tot haar wendde. En zijn kleding, ze was precies, precies, neen maar zie je, zó precies... toch met poenig, moest zij erkennen, netjes, al te netjes misschien, maar eenvoudig.

Hij praatte door, nu de heer Verstraeten hem over zijn betrekking sprak, terwijl zij hem aldus opnam, en onwillekeurig, zonder het te bespeuren, hartelijkerglimlachte en vriendelijker vroeg, maar hij, hij bespeurde het, en hij waagde het nog eens te vragen: gevoelde zij zich nu beter, ging zij nog niet uit? Wat kon het hem toch schelen, dacht zij weer, bijna kribbig; één keer uit beleefdheid gevraagd, was meer dan genoeg, maar toch, zij antwoordde nu zelve, en zeide, dat zij niet meer hoestte, - een kuch logenstrafte haar aanstonds - en dat zij zich voelde bijkomen onder de goede zorgen van mama en Marie. Hij was haar dankbaar voor die

woorden, maar hij had de kuch horen krijsen in haar keel, en hij had het op de lippen haar aan te raden, zich nog in acht te nemen; het weer was zo bar... toch deed hij het niet; ze mocht eens menen, dat het zijn zaken niet waren, en hij vroeg of Marie het goed maakte.

"O ja," antwoordde Lili: "ze is gaan schaatsenrijden met Frédérique en Etienne van Erlevoort en met Paul. Beklaagt u me niet, dat ik weer alleen thuis moet blijven, als het zieke kindje?"

"Is het u zo een groot verdriet niet te hebben kunnen meegaan? Houdt u van rijden?"

"Ja, dat is te zeggen, ik hou er wel van, maar eerlijk gezegd, ik kan het niet goed; Marie en Freddy rijden veel beter; die zwieren dan rond, terwijl ik krabbel; ik ben te bang, weet u en..."

"Maar helpen Paul of Etienne u dan niet?"

"O, Paul zegt ronduit, dat hij het vervelend vindt met zo een sukkelaarster te rijden en Etienne, dat is zo, die offert zich wel eens een vijf minuten op."

"Maar Lili!" sprak mevrouw: "als je het niet kan, is het toch ook wel vervelend voor hem."

"Ik was toch galanter in mijn tijd!" zei de oude heer.

"O, ik maak hun er geen verwijt van," zei Lili: "ik constateer alleen een feit!" en zij kuchte.

"Maar, als u nu beter is, als u nu weer uitgaat," hernam Georges aarzelend, - hij wist wel, dat hij zich waagde op dun ijs, - "mag ik me dan eens een enkele keer als uw cavalier offreren; ik ben wel meestal op mijn bureau, maar toch..."

"U rijdt?" riep Lili; ze had het nooit van hem gedacht.

"Ik ben er dol op!" betuigde hij. "Neemt u aan?"

Zij bloosde bijna, en antwoordde glimlachend, met neergeslagen wimpers:

"O, dan heel gaarne... met heel veel plezier. Maar u zal zo een last van me hebben.... Ik ben zo bang, ik hoor het ijs altijd kraken; weet u... u vermoedt niet, wat u me eigenlijk wel aanbiedt..."

"Toch wel!" antwoordde hij. "Ik geloof niet, dat het me ooit berouwen zalu dit gevraagd te hebben..."

Hoe was het toch, dat hij een frase zeggen kon met zo iets... gemeends, iets hartelijks, dacht Lili, en zij vond niets om hem te antwoorden, en lachte alleen een weinig. Er ontstond een kleine pauze in het gesprek, en eertijds zou Georges zeker zijn hoed gegrepen en afscheid genomen hebben, maar nu, hij bleef, hij verlevendigde de conversatie opnieuw, als had hij nog geen plan om in het eerste uur op te stappen; totdat Janbroer met zijn boeken onder de arm thuis kwam, bleef Georges met gemakkelijk gekeuvel zijn visite rekken, toen werd het donker, en zich verontschuldigend over zijn lang bezoek, rees hij ten laatste op.

"O, volstrekt niet, integendeel!" zei de heer Verstraeten. "Het doet me plezier je weer eens gezien te hebben... Groet de oude heer en je vrolijke zus van me."

"Emilie beweerde, dat ze het niet zonder je kon stellen!" voegde mevrouw er bij. "Ze zal zeker wel blij zijn...".

Lili begreep nu enigszins, dat Emilie Georges gemist kon hebben, en zij bood hem gul haar hand en bedankte hem nogmaals voor zijn aanbod.

"Een goede jongen, die De Woude!" sprak de heer Verstraeten, toen hij weg was en Lili ging naar de kleine salon terug, terwijl zij haar mama ook iets gunstigs over Georges hoorde zeggen, ingenomen als zij was door Georges' beleefde voorkomendheid...

"Hij komt altijd geregeld eens aan... natuurlijk, hij zou het niet doen, als er geen jonge meisjes in huis waren, als we geen mensen zagen, maar toch..."

Lili hoorde niet verder; ze glimlachte haar fantasie toe, die zich haar voorstelde met Georges, glijdende over het ijs, de handen gekruist over elkaar...

II

Marie kwam thuis, gebracht door Freddy, Paul en Etienne, die aan de deur afscheid namen; zij was doodmoe, koud en rozig van wangen, met schitterende ogen. Het was heerlijk geweest: veel mensen op het ijs, de Eekhofjes, Eline met Henk...

"De Woude heeft hier een visite gemaakt," zei mevrouw. "Hij was sedert drie dagen terug."

"Zo!" sprak Marie onverschillig en begon haar manteltje los te knopen.

"En hij heeft me gevraagd met hem te gaan schaatsenrijden, als ik beter was," zei Lili, bijna verlegen en kuchend.

Marie hield eensklaps op, de mantel uit te trekken en zag haar zuster verbaasd aan.

"De Woude?... Met jou! En wat heb je gezegd?"

"Natuurlijk, dat ik het heel vriendelijk vond... wat zou ik anders gezegd hebben..."

Marie proestte het uit.

"Jij rijden met De Woude? Met dat 'pedante être', die 'geaffecteerde fat'? Maar Lili, dat zal nooit gaan, je vond hem altijd zo onuitstaanbaar."

"Qu'est ce que ça fait? Hij is tenminste galanter dan Paul of Etienne, en als hij me helpen wil..."

Marielachte steeds.

"Hij kan immers niet rijden!" riep zij minachtend uit.

"Hij zegt, dat hij er dol van houdt..."

"Och, geloof het toch niet... Praatjes..."

Lili haalde ongeduldig haar schouders op.

"Hij zal er toch niet om jokken..."

"Mon Dieu, wat ben je ineens vol ijver om hem te verdedigen. Vroeger was er geen haar goed aan..."

"Ik heb hem altijd heel vriendelijk gevonden, heel beleefd..."

"Lili, hoe kan je zo schandelijk jokken...! Je vond hem onverdraaglijk!"

"Maar Marie, daarom mag ik toch wel eens met hem gaan schaatsenrijden?" riep Lili bijna smekend. "Je danst toch ook niet altijd met charmes van je."

"Ik weet toch niet, wat ik er van denken moet," hield Marie plagend vol. "Zo maar ineens, samen op het ijs... Mama, vindt u het wel goed?"

Lili wendde zich af met een voorname minachting.

"Kind!" was alles wat zij, neerziende op haar zuster zei, en zij was wrevelig op zichzelve, dat zij weer een kleur had gekregen, voor niets immers...

III

"Papa slaapt?" vroeg Georges, terwijl hij Emilie's zitkamer binnentrad, des avonds na het diner.

Emilie schrikte een weinig; zij was enigszins onder de indruk van een copieuze maaltijd; haar stoel was zo gemakkelijk en het vuur zo gezellig.

"Ja, papa slaapt," herhaalde zij, met de ogen knippende.

Georges lachte.

"En Emilie, heeft die ook geslapen?" vroeg hij luimig.

Emilie stemde mee in zijn vrolijkheid. Neen, ze had niet geslapen, ze had alleen maar wat zitten soezen. Bleef Georges thuis thee drinken? Dat was gezellig.

En zij zag hem, met haar hartelijke ogen, vol vriendelijkheid, aan; ze gevoelde een moederlijke genegenheid voor die veel jongere broeder, die zij van kind af aan had opgevoed en bedorven en vertroeteld, die nu weer terug was onder de vleugelen van haar zorg, na twee maanden in het buitenland geweest te zijn. Gelukkig, hij zag er goed uit, hij was zelfs dikker geworden, en zij merkte met trots op, dat er iets mannelijkers lag over zijn fijne trekken, of was het, omdat haar blik hem een wijle ontwend was?

Georges zette zich bij haar neer, sprak over dit en vroeg naar dat. Ze kende hem goed, meende zij, en aanstonds begreep zij, dat hij haar iets te verzoeken had. Zij was inwendig verheugd, dat hij haar nodig had, maar toch ondeugend genoeg, om hem uit zichzelve voor den dag te laten komen, zonder zijn woorden uit te lokken. Hij draalde zeer lang, en toen hij uit haar voorgewende achteloosheid meende, dat het ogenblik van vertrouwelijkheid niet goed gekozen was, scheen hij eensklaps beslist zijn mededeling uit te stellen, en sprak op vastere toon over iets onverschilligs. Nu voelde zij berouw en antwoordde weinig, terwijl zij een middel zocht omhem tot zijn eerste voornemen terug te brengen. Maar zij vond er geen aanleiding toe en eensklaps hakte zij de knoop door met bondigweg te vragen:

"Zeg, Georges, wat is er? Wat heb je me te vertellen?"

Het was nu zijn beurt te veinzen en verwonderd antwoordde hij:

"Je iets vertellen? Hoe meen je dat?"

"Ach... ik weet niet, ik dacht... ik meende zo iets in de krul van je knevel te zien!" schertste zij. "Is er waarlijk niets? Geldzaken?..." Zij wist wel

beter, het waren geen geldzaken, het waren nooit geldzaken, want hij was daarin zo wanhopig accuraat, dat zij, die haar oude vader zowat alle beheer uit handen had genomen, zich nimmer een aanmerking of een vermaning behoefde te getroosten. Hij schudde dan ook ontkennend zijn hoofd, maar toch, hij zag haar slechts glimlachend aan, hij kwam niet verder, zijn vraag scheen dan wel moeilijk in woorden te brengen, voor iemand, die zo ratelen kon?

"Ach neen," antwoordde hij. "Alles is gezegd in een paar woorden maar er zijn soms ogenblikken, nietwaar, dat woorden goud schijnen te kosten."

"Ik bid je, Georges, niet van die ambages; heb je me iets te zeggen of te vragen, zeg het ronduit, flinkweg, zonder je woorden te wikken en te wegen, dat is tegenover mij volstrekt niet nodig!" hernam zij bijna verwijtend, maar met zo aanmoedigende innigheid, dat hij haar grote, blanke hand greep, en ze met zijn speelse galanterie aan de lippen bracht.

"En nu, gommeux, allons, biecht op?" drong Emilie aan, met de geliefkoosde hand hem een tik onder de kin gevend.

Hij moest zo, er was geen terugwijken meer mogelijk en hij verzamelde zijn moed, hij begon te spreken, langzaam, met afgebroken zinnen, maar het eigenlijke kwam spoedig genoeg. Zijn positie... zou zij het erg dwaas van hem vinden zo hij... aan trouwen dacht? In zijn woorden trilde een heimelijke vrees, alsof zijn geluk aan haar antwoord zou hangen.

Het was zo: zijn woorden verrasten haar, zij beschouwde hem niettegenstaande zijn vier-en-twintig jaar, nog zo een beetje als haar jongen, als haar troetelkind en... hij dacht aan trouwen! Maar tevens kende zij hem, niettegenstaande het oppervlakkig vernis zijner lichte affectatie, als degelijk en verstandig; hij zou haar zo iets niet vragen, wanneer hij niet nagedacht had, en ze mocht hem niet krenken, met een woord van scherts, in een wellicht allerinnigst gevoel. Scherp te midden dier gedachten, gevoelde zij echter een vrees, hem aldus vroeg of laat te moeten verliezen.

"Trouwen! Georges, waarlijk denk je er aan...?"

Hij glimlachte heimelijk, als gestreeld door een lieflijk visioen.

"Waarom niet?" fluisterde hij bijna.

"Ben je dan... ben je dan zo... verliefd?" vroeg zij zacht. "Ishet...?" en een naam welde haar op de lippen, zonder door te klinken.

Hij knikte haar lachend toe, als wist hij, dat zij het geraden had. Zij plaagde hem reeds, enige tijd voor zijn vertrek naar Berlijn, met Lili Verstraeten, waar hij het steeds zo druk over had. Maar dat hij het toestemde, stelde haar teleur. Wist hij dan, dat Lili van hem zou kunnen houden? Bouwde hij niet het toverpaleis van zijn verwachtingen op zand? Zij echter uitte die gedachte niet; zij wilde hem geen illusie ontnemen, hij scheen zo gelukkig in zijn stille hoop.

"Georges, als het je ernst is, nietwaar... eh bien, raisonnons!" hernam zij en schoof haar fauteuil dichter naar zijn stoel. "Veronderstel, dat alles eerst rozengeur en maneschijn is, dat je haar vraagt, dat zij je accepteert, wat dan? Hoe lang zal je dan niet moeten wachten, eer het tot een huwelijk komt?"

"Waarom?"

"Maar Georges, hoe heb ik het nu met je? Wat een naïveteit. Je wil toch niet trouwen op je traktement van leerling-consul? Twaalfhonderd gulden, nietwaar? Het is waar, je kan natuurlijk je aandeel krijgen van wat mama heeft nagelaten, maar het is een bagatel, ce ne sera pas le Pérou, alles tezamen! Ik vraag je dus, hoe... wat...? Je kunt ook niet rekenen, dat de Verstraetens je veel zullen meegeven, ze leven goed maar eenvoudig; bepaald fortuin hebben ze niet."

"Beste Emilie, als je rekenen wilt, reken dan juist. Het is waar: op ondersteuning van mijn aanstaande schoonouders - zo zij het ooit worden," fluisterde hij glimlachend - "reken ik niet; het zou me zelfs niet eens aangenaam zijn."

"Afslaan, zo ze een duit in het zakje legden, zou je toch niet, geloof ik."

"Ik weet het niet; dit is een factor, die ik buiten rekening laat, waar ik ook waarlijk nog niet aan gedacht heb, maar je was zo even aan het optellen, en je telde wat slordig op. Stel, dat ik dit jaar mijn examen voor vice-consul nog niet doe; is ons aandeel niet elk vijftienhonderd gulden?"

"Zo ongeveer."

"Nu, twaalfhonderd plus vijftienhonderd gulden maakt?..."

"Zevenentwintighonderd gulden! Wil je daarvan leven met een vrouw?"

"Maar waarom niet, Emilie?"

Zij sloeg de handen van wanhoop tezamen.

"Maar Georges, je bent... pardonnez-moi le mot... je bent niet wijs! Wees toch geen kind en schep je geen illusies uit onmogelijkheden. Heb je soms bij toeval dat boekje in handen gekregen, hoe heet het ook weer? De kunst om van vijftienhonderd gulden fatsoenlijk en getrouwd..."

"Neen, ik ken het niet, maar vijftienhonderd is geen zeven-en-twintighonderd gulden, en ik maak me sterk..."

"Jij maakt je sterk! Ja, jij zal wat! Ben jij iemand om met een paar ellendige duizend guldenmet een vrouw een geheel jaar vanjanuari tot december te moeten doortobben! Ja, jij zal wat!" vervolgde zij opgewonden en bijna boos, toen hij haar in de rede wilde vallen, en zij rees driftig van haar fauteuil op. "Ik zie je al op een klein bovenhuis met zeker eens in de week een biefstuk, hè? Nu enfin, dat leven je te beschrijven, kan ik niet. Ik heb er geen idee van, wil ik wel bekennen. Je bent het goed gewend, Lili ook, hoe willen jullie samen...? Och, kom het is kinderpraat, het is onzin. Wees toch verstandig. Ik ken je te goed..."

"Het schijnt toch niet geheel en al!" kon hij eindelijk in het midden brengen, met zijn zachte stem, die zo kalm afstak bij de klank harer levendige verontwaardiging. "Ten minste, ik meen wel mijn behoeften te kunnen inrichten naar mijn middelen."

"Jij misschien, soit, maar je vrouw dan? Wil je een jong meisje, in zekere

aisance groot gebracht, forceren ook haar behoeften in te richten naar jouw middelen? Geloof mij, Georgeslief, de tijden zijn voorbij, dat je alleen leeft van de wind, en..."

"Ze hebben nooit bestaan, meen ik."

"Laat me uitspreken. Jongelui, zoals jij, zoals Lili, hebben behoeften, willen luxe, willen uitgaan..."

"Och uitgaan, dat eeuwige uitgaan! Ik ben als jongmens uitgegaan; een mens behoeft toch niet eeuwig en altijd uit te gaan!"

"Egoïst! Omdat jij dus als jongmens bent uitgegaan, wil je, getrouwd zijnde, uit economie thuis blijven, en met je vrouw op je bovenhuis bij je wekelijkse biefstuk zitten koekeloeren... Prettig perspectief voor haar!"

"Maar Emilie, in ernst, waarom op de voorgrond te stellen, dat men iedere avond zogenaamd moet uitgaan. Ik zie daar geen reden toe ik stel mijn geluk in iets anders..."

"Tot op dit ogenblik heb je toch met genot gefladderd op bals, op soirée's, ben je, en un mot, uitgegaan... Je bent nu verliefd, je hebt nu zowat poëzie misschien in je idees, maar geloof me, dat slijt... en als je enige tijd getrouwd bent, vind je het heel gezellig een aangename kring van kennissen te hebben."

"Toegegeven wat de kring van kennissen betreft, maar die af te danken, zou ook niet in mijn plan liggen, en ze te blijven zien, kost zoveel geld niet..."

"Kost wel veel geld, Georges, geloof me!" drong Emilie beslist aan. "Je wordt geïnviteerd, je wilt niet achterblijven; je moet eens, hoe eenvoudig ook, een dinertje geven... dat herhaalt zich, en dat moet gebeuren van je zevenentwintighonderd gulden, nietwaar? Nu, ik zie je al! Vooral zie ik je vrouw, die het huishouden moet doen van die zevenentwintighonderd gulden, of liever, van wat je haar er voor afstaat... Nu, ikkom niet bij je logeren, hoor!"

Hij lachte om haar komische woede, maar hij gaf haar niet toe.

"Ja, zusje, je mag nu praten wat je wilt, ik blijf bij mijn opinie, dat men van weinig geld met veel verstand ook een heel eind komt en ook gelukkig kan zijn..."

"O ja, natuurlijk, dat weet ik... je mag praten als Brugman, meneer Georges hoort je allerliefst aan en maakt allerliefst zijn aanmerkingen... maar koppig... stokstijf bij wat hij denkt, dat is..." Zij kon niet uit haar woorden komen; ze was zeer boos...

"Emilie, wind je nu niet op voor niets!" zei hij bedarend. "Totnogtoe hangt alles in de lucht, nietwaar? Ik heb nog... geen stap gedaan... Ik weet niet eens, of ik..."

Hij voltooide zijn zin niet, aarzelend die gedachte in woorden te brengen, welke hem zo hatelijk zouden klinken.

"Ja, Georges, dat begrijp ik," antwoordde Emilie, enigszins gestild door de kalmte van zijn fijne stem: "maar toch, financiële overwegingen zijn niet iets van later zorg; dat zal je me toestemmen."

"Natuurlijk, maar je zou alleen mijn budget hoger stellen dan... à propos, wees eens lief!" viel hij zichzelve in de rede met een innemende glimlach. "Van een budget gesproken... help mij eens er een te maken."

"Totaal zevenentwintighonderd gulden? Onmogelijk Georges, dat kan ik niet... Wanneer je als jongmens op kamers woonde, zou je meer nodig hebben..."

Hij zuchtte.

"We kunnen het daarover dus niet eens worden?" vroeg hij.

Ze haalde haar schouders op.

"Je bent een kind, dat je nog blijft bij die dwaze idees. Je kent het leven niet."

Zij was verstoord, dat hij zo eigenzinnig was niet naar goede raad te

luisteren, maar hij... ofschoon hij er niet voor zou hebben willen uitkomen: hij gevoelde zich een weinig wankelen in de onwrikbaarheid zijner, toch zo langdurig overpeinsde, meningen: hij gevoelde een moedeloosheid drukkend op zijn vertrouwen zinken, de grond van zijn verwachting voor zijn voeten wegdeinzen... Langzaam streek hij de hand over het voorhoofd: het was wellicht beter zo hij... zo hij wachtte...

"Het is misschien beter, als ik... als ik wacht...!" fluisterde hij, zijn gedachte uitende, en er klonk zo treurige verslagenheid uit die berusting, dat zij Emilie, trots haar voorlopige overwinning, smartte...

Zij ging achter hem, ze vatte zijn hoofd in beide haar handen en ze keek hem lang in de weemoedig lachende ogen, die hij op de hare richtte...

"Dromer, die je bent!" sprak zij vol moederlijke innigheid voor zijn verdriet... "Wie weet, nietwaar? Je bent zo jong... en misschien, wie weet, misschien..."

"Nu... wat misschien?"

"Misschien heb jij wel gelijk en redeneer ik als een kip zonder kop!" riep zij uit, haar overwinning verwerpende bij het leed, dat deze haar verwende jongentoebracht: "alleen ik bid je: overleg, wees verstandig, Georges!"

En zij drukte twee lange kussen op zijn oogleden, die zich sloten, en waaronder zij iets vochtigs ried.

naar boven

HOOFDSTUK XIV

I

"Adieu, Betsy, dag Henk! Ik ga slapen, ik ben moe!" zei Eline in één adem, nog in de vestibule.

"Kom je nog niet wat eten?" vroeg Betsy.

"Merci, wel verplicht..."

Zij ging naar boven, terwijl Betsy haar schouders ophaalde. Betsy hoorde in de korte, besliste klank van Eline's woorden, dat zij in die nerveuze prikkelbaarheid was, waarin zij kon haten wie haar af wilde brengen van haar voornemens.

"Wat heeft Eline?" vroeg Henk in de eetkamer, ongerust over de dreigende wolk.

"Ach, weet ik het!" riep Betsy uit. "Het is begonnen op het concert, en in het rijtuig antwoordde zij me zelfs niet, zoals je hebt kunnen merken. Ik doe of ik het niet zie, maar ik vind Eline onuitstaanbaar met die kippekuren..."

Eline ging, statig als een beledigde vorstin, in het zwanendons en peluche harer sortie de trap op, haar zitkamer binnen. Mina had de oplettendheid gehad het gas aan te steken; zelfs brandde er nog een blok hout in de haard. Ze zag even rond, rukte zich de witte kant van haar haren en het witte manteltje van haar schouders, en, het hoofd gebogen op de borst, met starende ogen, zag zij bijna wezenloos voor zich uit, als verpletterd onder het gewicht ener ontzettende teleurstelling.

In het Venetiaanse spiegeltje, door de rode koorden sierlijk opgebeurd, boven de blanke groep van Amor en Psyche, wier bevallige idylle in hatelijk spotziek contrast was met de satire harer gedachte, zag ze zichzelf weerkaatst, schitterend in haar roze rips, het hoog opgekamde haar gekapt met een roze aigrette, hetzelfde toilet waarin ze drie maanden geleden voor het eerst... Fabrice had gezien... En nu...

Zij lachte bijna luid, ze vond zich bespottelijk, ze walgde van zichzelf, als had zij zich bezoedeld.

Het was Diligentia-concert geweest, in het Gebouw voor Kunsten en Wetenschappen, en Henk en Betsy waren er met haar, op haar aandringen, heengegaan. Fabrice zou er zingen: "de populaire bariton der Franse opera was uitgenodigd geworden zich ook in de concerten

van het Gebouw lauweren te plukken", zoals Het Vaderland vermeldde... Eline had niet gerust voor zij zeker was te gaan; zij had eerst de Verstraetens gevraagd; Mevrouw had geen lust, Lili was nog ziek... zij had toen Emilie aangespoord; Emilie had een invitatie; eindelijk Henk en Betsy, die, ofschoon zij geen van beiden veel met concerten dweepten, hadden toegegeven. En Eline had zich veel voorgesteld Fabrice op een nieuw terrein, in een nieuwe gedaante, die van concertzanger te zien optreden. Gelukkig hadden zij hun plaatsen op hetbalkon, vlak bij het toneel; hij... o, hij had haar zeker in de opera opgemerkt; hij zou haar nu een teken geven, hij had haar lief... de waaier van Bucchi!... En Eline had zich illusies geschapen zonder eind; haar hartstocht vulde haar ziel meer en meer met een tweede, denkbeeldig, fantastisch bestaan, waarin Fabrice en zij held en heldin waren; een roman van onwaarschijnlijkheid en zich steeds al meer en meer opschroevende romantiek...

Hij vond haar schoon, hij aanbad haar, zij zouden vluchten, zingen op een toneel, armoede lijden, tot roem en weelde geraken... Een koorts van gelukzaligheid, nu zij hem weer zien zou, had de geamberde bleekheid van haar wangen getint met een lichte blos, als van een donzige perzik; haar ogen hadden gefonkeld in de schemerende gloed van haar kwijnende blikken; en... zij waren gegaan, zij had zich neergezet, schitterende van een schoonheid, die binocle bij binocle op haar had doen richten, die Henk, die Betsy zelfs weder was opgevallen, en de eerste symphonie was een ruisende hymne geweest, die haar juichte van liefde en geluk...

Toen, toen was hij opgetreden, ontvangen door een kletterend handgeklap.

Terwijl Eline nu, steeds wezenloos, in de spiegel blikte, zag zij hem in haar verbeelding zo optreden, een tweede maal.

Onhandig, als een dikke timmerman in een rok, die hem te nauw scheen; zijn korte kroesharen, vet van cosmétique, geplakt langs zijn wangen; zijn gelaat zeer rood boven het spiegelwitte plastron van zijn overhemd, geleek hij burgerlijk en plomp, met een onbehaaglijk norse uitdrukking om zijn behaarde mond, in zijn toegeknepen ogen, overhangen door zware wenkbrauwen. En het was Eline geweest, of ze hem voor het eerst

zag. Al de bekoring, waarmede hij door zijn levendige, talentvolle actie, in schitterende costumes, welke zijn gestalte op het voordeligst deden uitkomen, haar onbewust omstrikt had, verbrak haar toverkoorden als door een enkele ruk, en al klonk in zijn prachtige stem hetzelfde krachtvolle koper, dat haar in de opera met zaligheid doortrilde, nu hoorde zij ternauwernood dat hij zong, ontzet als zij was over haar reusachtige vergissing.

Had zij dan nooit ogen gehad? Die burgerlijke timmerman het ideaal harer fantastische hersenschimmen! In snikken had zij kunnen uitbarsten, wanhopig van ontsteltenis, maar geen trek verroerde zich op haar gelaat en zij bleef recht, bijna stijf zitten, slechts met een lichte huivering de witte peluche sortie zich om de schouders trekkend. Zo lang hij zong, blikte zij hem toe, bezag hem van top tot teen, als wilde zij zich nu ook niet sparen, en de adem onttrilde bijna hijgend haar lippen, nu zij zich alzo dompelde in haar verdriet, zonder er lucht aan te kunnen geven. Had zij hemdan nooit zó gezien, wanneer zij hem in het Bos ontmoette, in zijn duffel, met zijn bouffante en zijn flambard, die hem iets romantieks, als van een Italiaanse rover, gaf? Had zij zich zo vergeten?

Zij blikte even met een rillende angst de zaal rond. Niemand sloeg op haar acht, niemand vermoedde de storm van teleurstelling in haar hart; men was een en al oor voor Fabrice. Gelukkig, men wist niet, men zou nooit weten.

Maar de gedachte, dat zij gered bleef voor het oog der wereld schonk haar geen troost. Vóór haar, in scherven, lag het luchtige, glazen paleis van haar tedere visioenen en hersenschimmen, dat zij, zuil voor zuil, broos en luchtig had opgezet, schitterend en, hoger, steeds hoger, in fantastische, kristallen pracht, hoger, steeds hoger, tot het als met een apotheose aan de wolken reikte.

En nu, alles was verbrijzeld, alle visioenen en hersenschimmen vervlogen, weggevaagd als door een enkele windstoot, en zelfs geen chaos bleef over, slechts een ontzettende leegte, slechts die man daar met zijn rood kruideniersgezicht en zijn wit hemd, en zijn nauwe rok en zijn geplakte haren.

Drie maanden lang had die roman van liefde haar hart doen kloppen; iedere keer, dat men achteloos zijn naam voor haar uitsprak; iedere keer, dat zij zijn naam op een aanplakbiljet vermeld zag, en nu: een enkele blik op die - Vincents woorden ruisten haar als een echo van spot in het oor - "dikke, lelijke baas", scheurde haar die roman uit de ziel, en alles was weg, weg.

Zij sprak bijna niet, en toen Betsy, later in de foyer, het strakke masker van haar trekken, overtogen met een vale bleekte, opviel en zij haar zuster vroeg, of ze ziek was, stemde Eline koel toe: ja, ze voelde zich wat flauw. Men ontmoette er de Oudendijks en de Van Larens, men lachte en schertste, men noemde Fabrice's naam, maar Eline bleef, als een gewonde duif, op een bank neergezegen en hoorde, bijna zwijmend van smart, niets begrijpend en bête glimlachend, naar een verhaal van de jonge Hijdrecht.

In het tweede gedeelte van het concert trad Fabrice ook ten tweeden male op, nogmaals met jubelende toejuiching ontvangen, en het werd Eline of ze duizelde, of het publiek, dol van bewondering, in een satanische rondedans zou rondvliegen om de bariton, altijd even nors en rood en plomp. Het zweet parelde haar op het voorhoofd, haar handen waren ijzig en klam in het strakke schoeisel van peau de Suède, en haar boezem hijgde boven een lange, benauwde ademtocht... Gelukkig, het concert was uit.

II

Nu was zij alleen, zij kon zich vrij door die storm van smart laten meeslieren, zij behoefde nietal haar geestkracht bijeen te zamelen om zich glimlachend en vriendelijk te houden tegenover de wereld, en zij viel ook met een snik van wanhoop op haar knieën neer voor de Perzische sofa en begroef haar kloppend hoofdje in het goudborduursel der weke kussens. Haar handen verstikten het hikkend gehuil, dat haar tenger lichaam schokte, terwijl haar haren in de val losraakten, en langzaam zich ontwindend, haar omgolfden met hun glanzende kronkels.

Na de eerste smart der teleurstelling had haar een bitter gevoel omvangen, als of zij zich, ware het ook slechts in haar eigen ogen, aan

een onuitwisbare bespottelijkheid had overgegeven, aan iets onwaardigs en belachelijks, dat voor altijd met een smet haar gemoed bezoedeld had, dat haar voor altijd met een spottende herinnering zou achtervolgen, als een komisch spooksel...

Zeer lang bleef zij aldus gedompeld in haar verdriet en in haar kussens. Zij hoorde eerst Henk en Betsy zich naar hun kamers begeven, toen Gerard, de knecht, de huisdeur op het nachtslot sluiten en de bout verheffen, hoorbaar klinkend in de stilte, die het gehele huis doorsuisde.

Toen bewoog zich niets meer en Eline gevoelde zich zeer eenzaam, als verdronken in een oceaan van leed.

Eensklaps schrikte een gedachte haar op... Snel hief zij zich omhoog, terwijl het bruine haar zich warrelde om haar schouders, en een uitdrukking van gekrenkte trots schemerde over haar, met tranen besproeid, gelaat als een glans. Beslist trad zij op haar schrijftafel toe, schijnbaar zelfs kalm, en zij opende met trillende sleutel het, eens zo dierbare, loket, zij nam er de album uit... Het rode fluweel scheen haar als vuur de vingers te schroeien... Zij schoof een stoel bij de haard, waar het houtblok nog gloeide in de as, zij ontsloot het boek... Dat was dan het heiligdom harer liefde, de tempel van passie, waarin zij gedweept had over de beeltenis van de afgod... En terwijl zij de bladen omsloeg, ging de processie dier portretten haar blik voorbij: Ben-Saïd, Hamlet, Tell, Luna, Nélusco, Alphonse, de Nevers... Het was voor het laatst... Ruw, terwijl de vergulde albumbladen scheurden, schoof zij de fotografies er uit, één voor één, en zonder enige aarzeling scheurde zij ze doormidden, daarna in vieren, één voor één, het harde bordpapier der portretten kreukende, in de wraakzuchtige greep van haar fijne vingers. De stukken wierp zij in de haard, één voor één, en terwijl de vlam ze omkrulde, vervolgde zij haar werk van vernietiging, en wierp er steeds meer, steeds meer in het vuur, met de pook er in woelende, tot alles verbrandde... Dat was voorbij, de schande was gelouterd... Toen rees zij op, enigszins verlicht...

Maar de gescheurde album, die zijnog in haar vingers hield schroeide haar nog steeds de huid, en het fluwelen boek eensklaps zo ruw aangrijpend, dat haar nagels scheurden, slingerde zij het met een onderdrukte kreet van afgrijzen ver van zich weg, tegen de piano aan,

waarvan de gewekte snaren een doffe zucht slaakten...

Toen raapte zij haar sortie, haar witte kant op, streek de verkreukelde zijde van haar toilet glad en begaf zich naar haar slaapkamer waar een kleine, melkwitte nachtlamp een zachte, weemoedige glans verspreidde.

En het was haar of zij opnieuw diep, diep neerzonk in die oceaan van leed, die afgrond van teleurstellingen, waaruit slechts de zwarte schim harer melancholie verrees... terwijl haar eensklaps een twist met Betsy heugde... Zij had namelijk een paar dagen geleden beweerd, dat Roberts, haar muziekmeester, oud werd en niet meer deugde, dat zij van een artist wilde les nemen, van Fabrice bijvoorbeeld, en Betsy had haar afgevraagd of ze dol was geworden, en beweerd, dat dit gedecideerd nooit gebeuren zou, zolang Eline bij hen in huis woonde...

Het hoefde nu ook niet te gebeuren...

naar boven

HOOFDSTUK XV

I

De strengheid van de winter verzachtte zich en het voorjaar viel in, druipende van regen en kil van mist, die haar sluiers in flarden ophing aan de nog bladerloze bomen. En men praatte veel over Otto van Erlevoort, die Eline Vere zo het hof maakte; o, zeker, het zou een engagement worden, meenden de Eekhofjes, de Hijdrechten, de Van Larens en mevrouw Van der Stoor. Henk was met Etienne in Gelderland geweest; zij hadden gelogeerd op het Huis ter Horze, het landgoed der familie Van Erlevoort, waar Theodore, de oudste zoon, zomer en winter met zijn vrouw en zijn kroost woonde, en in die tijd was Otto veel op het Nassauplein gekomen, bij Betsy en Eline, wel meestal in gezelschap van anderen, geïnviteerd er familiaar de avond te passeren, maar toch, bleef het niet opmerkelijk in hem, die anders stil leefde en weinig uitging, dat hij nu de Van Raats zo dikwijls bezocht? Intussen, kwam het eens tot een engagement, dan zou het uitstekend zijn: Otto was een charmante jongen, had een goede positie, Eline was allerliefst, elegant, rijk naar

men meende: zij waren voor elkander geknipt, en daarbij, Eline zou heel blij zijn een baron te krijgen! Men vond hen zo goed voor elkander geschikt, dat men eigenlijk leed had er maar weinig kwaads van te kunnen zeggen, en men zocht, tot men eindelijk iets gevonden had; au fond was het Betsy, zie je, die, zoals je wist, niet al te best met zusje overweg kon, en die haar gaarne fatsoenlijk het huis had uitgebonjourd... Betsy haalde Otto aan; hetwas waar, Eline wilde wel, maar zonder Betsy had misschien noch hij, noch zij er aan gedacht... O ja, Betsy, ze was heel goed in gezelschap, maar in huis! Een maîtresse femme? Wel neen, erger... een feeks! Die goede dikke Henk zat geheel onder de pantoffel, en als Eline niet zo ongemakkelijk was, en flink van zich afbeet, was ze ook onder de duim geraakt! Het scheen oppervlakkig zo lief, een zusje, dat wees was, in huis te nemen, maar als je zo schatrijk was als de Van Raats, betekende het financiëel niets - daarbij, de Vere's hadden óók geld - en of het in huis alles zo couleur de rose was, men geloofde er niets van! Daarom, Betsy vond, Eline moest maar trouwen; het werd tijd; ze had het ook al zo dikwijls kunnen doen, met die, en met die, maar ze was mooi, en ze was moeilijk, enfin... het was haar zaak, nietwaar? Eline wist, dat men zo over haar sprak, maar zij trok er zich met een vorstelijke onverschilligheid bitter weinig van aan. Zij ook dacht het: Otto zou haar zeker vragen, en zij meende, dat zij hem zou aannemen... Zij gevoelde weliswaar geen liefde, zoals zij die bedoelde, voor Van Erlevoort, maar er bestonden niet de minste termen om hem af te wijzen; het zou in alle delen een uitstekende partij zijn; meer fortuin zou haar met onwelkom geweest zijn, maar zij, meende zij, met haar verfijnde zuinigheid, zou genoeg tact bezitten om een schijn van weelde om zich heen te verspreiden. Dat Betsy echter Otto aanhaalde, was een weinig bezijden de waarheid: Betsy, hoewel zij het huwelijk zeer gewenst achtte, gevoelde geen persoonlijke sympathie voor Otto, die haar te strak en geposeerd was, en zij was vriendelijk en beleefd tegen hem, maar deed geen zweem blijken, dat zij hem een gewenste zwager vond...

Ook bij de Van Erlevoorts had men van de buitenwereld wel eens onbescheiden vragen vernomen, maar Frédérique haalde nog altijd haar schouders op, met een gebaar, alsof zij totaal van niets wist; Eline was immers al zo dikwijls geëngageerd geweest - in de ogen van haar kennissen altijd, - met die en met die, waarom ook niet eens met Otto? vroeg zij zo ironisch, dat men de waarheid niet gissen kon. En toch wist

zij, dat er thuis soms raadselachtige gesprekken gevoerd werden tussen mevrouw Van Erlevoort, Mathilde en Otto, een soort van familieraad, die nog tot geen beslissing scheen te komen.

Zij gevoelde er zich een weinig uit ter zijde geschoven, en ze was te fier, nu men haar raad versmaadde en haar opinie niet nodig scheente hebben, er zich in op te dringen; eens zelfs, toen zij mama, zuster en broer na het diner tezamen had gevonden, en bespeurd had, hoe het gesprek bij haar binnenkomst eensklaps was opgehouden, hoe men haar, terwijl haar hand de deurknop nog had vastgehouden, aangezien had met enige lichte verlegenheid, was zij, zonder een woord, weer verdwenen, de deur zacht sluitend, in een stille bouderie, vol gekrenktheid. Ook alleen met Otto zocht zij na haar gesprek over de waaier geen vertrouwelijk samenzijn meer; hij beschouwde haar immers als een kind; nu goed, zij zou hem niet lastig vallen met haar kinderachtigheden... En alleen bij Lili en Marie voer zij uit tegen Eline, dat coquette nest, zonder een sprankje gevoel in al haar gedraai en gelach; maar zij zweeg, als Paul er bij was; hij verdedigde haar ook al; Eline had hem ook al ingepalmd, evenals Etienne, die geen kwaad woord van haar horen kon! Wat al die jongens toch in haar vonden, ze begreep het niet, zij vond Eline een en al onnatuur en affectatie, een actrice, Eline speelde altijd comedie...

En al was zij geërgerd over Etienne's pleitredenen voor Eline, zij gevoelde zich zonder hem, nu hij op de Horze logeerde, wat eenzaam in het grote huis, te midden van het gewoel der Van Rijsseltjes en het geblaf van Hector, waartussen dikke juffrouw Frantzen zich met wanhopige pogingen roerde om de vrede te herwinnen.

II

Het was zondag en Paul van Raat had zich voor een poos gezet aan zijn ezel, waarop een half voltooid stilleven prijkte: enig oud Delfts, een antieke Bijbel, een antiek Rijnwijnglas en een zilveren drinkkan, - die van Vincent, welke hij toch had overgenomen, los geschikt op een breed gekreukeld Smyrnaas tafelkleed. Maar het werk vlotte niet; het licht bleef vaal, hoe hij ook zijn gordijnen ophaalde of neerliet, en hij betreurde het, dat zijn vingers veel gemakkelijker de voorwerpen zelf in

een oogwenk smaakvol wisten te plaatsen, dan ze daarna in kleur op het doek na te beelden. Het was de schuld van het weer: bij zo een regenachtige hemel tintelde er geen licht in de wijn van zijn glas, en geleek de zilveren kan tin... En hij legde het penseel weg en wandelde met de handen in de zakken en fluitende zijn atelier op en neer, een weinig geërgerd door zijn gemis aan werkkracht. Hij had toch zo gaarne gewild, maar hij kon niet, al dwong hij zich...

Zijn kamer geleek een chaos van artisticiteit, zoals zijn machteloos dilettantengemoed een chaos was, waaruit zelden een schepping voortkwam. Boven een gebeeldhouwde eikenhouten kast hing een tropee van antieke wapens; de muren waren,tot het plafond toe, bedekt met porselein, schilderijen, platen en etsen, en vrouwenbeelden in marmer en terra-cotta schenen hem te omringen, als in een harem van krijtwitte en amberkleurige schoonheid. Overal slingerden boeken; uit losgestrikte portefeuilles slipten schetsen en gravures; op de grond, om de ezel, lagen penselen, kwasten en tubes. Een grote asbak was vol as en overal lag stof. Leentje, de werkmeid, mocht slechts bij grote gratie dit verblijf binnentreden.

En terwijl hij in zijn teleurstelling op en neer wandelde, scheen het hem, dat hij een verluchting zou gevoelen, wanneer hij al die artistieke rommel eens opruimen, zijn ezel op zolder brengen, en nooit meer aan een penseel denken zou. Het scheen hem toe, dat, ware zijn kamer gezuiverd van kunst, zijn geest vanzelf ook geen kunst meer verlangen en geen teleurstellingen ondervinden zou... Het was tijd verknoeien, hij kon toch niets, hij kon zich beter amuseren dan met dit gekladder... En hij bedacht, hoe hij zijn kamer dan opnieuw zou inrichten, ruim en eenvoudig, zodat men er zich in bewegen kon, zonder nu een beeld om te gooien of dan over een Oosterse draperie te struikelen. Maar toch, iets als weemoed overviel hem bij die gedachte; het was toch illusie... wel reeds lang gebroken en neergestort van haar voetstuk, maar waarvan hij nu ten laatste de scherven nog weg zou vagen...

Eensklaps hoorde hij Eline's schertsende stem op de corridor, en hij ging naar beneden, de achterkamer in, waar zij zijn moeder reeds omhelsde. Zij was met Ben gekomen; Betsy liet mevrouw Van Raat vragen, of zij genoegen zou hebben die avond op het Nassauplein te komen: er kwamen alleen mevrouw Eekhof met haar dochters Ange en Léonie,

Frédérique met haar twee broers en Vincent.

"We rekenen natuurlijk ook op jou, Paul!" sprak zij terwijl zij hem de hand reikte: "Cela s'entend, n'est ce pas...? Kom, mevrouwtje u moest het maar doen, wees nu niet zo onaardig te weigeren. U mag op uw gewone uurtje weer weg. Ce n'est pas à refuser..."

Enfin, mevrouwtje zou het dan maar doen, maar eigenlijk gevoelde zij zich niet thuis bij al die jeugd.

"Dat doet u juist goed, die vrolijkheid... zie mevrouw Van Erlevoort eens!" sprak Eline. "Aan die moest u een voorbeeld nemen..."

Mevrouw, niet bestand tegen de verlokking van de stem van haar lieveling, werd overwonnen; ook Paul beloofde te komen. En mevrouw zag Eline, die naast haar op de canapé zat, met nieuwsgierigheid aan, als overwoog zij iets bij zichzelf. Paul had Ben aan het ravotten gebracht, geërgerd over de zoetheid van het kind, dat stil op een bankje aan de voeten zijner grootmama was gaan zitten.

"ZegEline, ik moet je toch eens vragen...!" begon mevrouw Van Raat fluisterend. "Is het zo?"

Eline voelde een lichte blos haar wangen kleuren, maar zij deed, of zij de vraag niet begreep.

"Wat mevrouwtje? Hoe meent u?"

Mevrouw glimlachte, maar verklaarde zich niet verder. Alleen vroeg zij: "Frédérique komt ook vanavond, nietwaar...?"

"Ik denk het wel, tenminste..." begon Eline.

"Alleen...?"

"Neen, met... zoals ik u zo-even zeide, met haar broers, Otto en Etienne..."

"O zo!" sprak mevrouw achteloos, maar zij zag haar weder van terzijde

aan, terwijl iets als een schalksheid in haar doffe blik speelde. Eline glimlachte een beetje verlegen.

"Ik geloof, dat u erg ondeugend is!" sprak zij, over haar mofje strijkend.

"Ach, de mensen praten zoveel, nietwaar? Je hoort dit, je hoort dat... maar toch, soms hoor je ook wel eens de waarheid."

"En wat heeft u gehoord?"

"Iets dat je me allang had moeten vertellen, als je vertrouwen in mij gesteld had. Nu moest ik het waarlijk door Betsy het eerst weten."

Eline schrikte.

"Heeft Betsy gezegd...?" stamelde zij.

"Ja, liefje, en ik had het liever voor het eerst van jou gehoord!" herhaalde mevrouw Van Raat, in de lichte gekrenktheid van een oude dame, die meent te kort gedaan te zijn.

Eline werd heimelijk ongeduldig. Het is waar, Otto had haar gevraagd, maar zij kon zich nog niet beslissen, en het hinderde haar, hoe iedereen er van scheen te weten en ongevraagd raad gaf, hoe iedereen in bedekte en onbedekte termen tegen Betsy toespelingen waagde te maken en sommigen, gedekt door de sluier van intimiteit, haar zuster zelfs ingefluisterd hadden, bij Eline aan te dringen, opdat zij zich verklaren zou... Zij had ten laatste genoeg van die indiscreties, en zij was op het punt mevrouw Van Raat een bits antwoord te geven, maar zij bedwong zich en liet niets van haar ergernis blijken, terwijl zij aan mevrouws oor murmelde:

"Ach, wat had ik u moeten zeggen...? Het is zo, Erlevoort heeft mij gevraagd... maar ik mocht er toch niet over spreken, voordat ik zelf wist, wat ik zou doen."

En zij zag even naar Paul, schielijk haar blik afwendend, geërgerd ook op hem, daar hij met Ben op zijn rug, een poos het ravotten gestaakt had, haar nieuwsgierig aanzag en haar woorden poogde op te vangen. Zij zou

hun toch geen voldoening op die ongepaste onbescheidenheid geven, meende zij, en zij stond op, en brak mevrouw Van Raats overwegingen, waaruit bleek, dat de oude dame Otto gaarne mocht, zo spoedig zij kon af, door een omhelzing en een paar lieve woordjes.

En zowel de meerdere innigheid van mevrouw Van Raats bevende kus, als de dartelheid in Pauls ogen hinderde haar tot kribbigwordens toe, terwijl zij op Ben wachtte, daar zijn grootmama hem nog liefkozend in haar armen sloot.

III

Neen, Eline wist niet wat te beslissen. Zij huiverde een stap te doen, die haar gelukkig of ongelukkig voor haar leven maken kon; het was haar als hing haar toekomst thans alleen af van een enkel woord, dat zij draalde te uiten. Zij huiverde er voor een mariage-de-raison te doen, daar zij in haar hart een grote drang gevoelde naar veel liefde, al had zij die ook, willens en wetens, onderdrukt na haar teleurstelling. En Otto... zij had met hem gedanst, met hem gelachen en geschertst, maar nooit had zijn beeld haar gedachte ook maar een wijle vervuld, en zij had hem vergeten, zodra zij hem niet meer zag en hoorde. Toen zij echter zijn hartelijke eenvoud doorzien had, toen zij ried, dat hij haar liefhad, was dit vermoeden haar zoet geweest, en zij maakte zich wijs, dat het haar zou gehinderd hebben hem leed te doen, hem iets te moeten weigeren, zelfs haar hand... Bij die vrijwillige verblinding scheen de zachtheid van zijn stille hartstocht een balsem uit te gieten over haar gemarteld hart. De gedachte zijn vrouw te worden had haar onder dit zelfbedrog vervuld met een kalme vreugde: iets als een lieflijk verschiet was haar voor de blik gerezen, en... zij had financiële overwegingen gemaakt.

Ook, meende zij, lachte het haar toe, geheel onafhankelijk te zullen worden, en het huis harer zuster te verlaten, daar zij er zich, trots haar eigen fortuintje, als geketend gevoelde, als een lastige logée, die men duldde ter wille van de opinie der wereld. Maar onder al die schijnredenen, welke haar lokten Otto met een stille behaagzucht toe te lachen, school, een adder gelijk, onzichtbaar voor haar eigen blik, de bittere spijt over de ruïne harer ingestorte fantasieën weg, en zou zij zich ooit aan Otto geven, het zou zijn om zich te wreken op Fabrice, om zich

te wreken op zichzelf. Intussen, zodra hij gevraagd had, zodra zij nadenken moest, en zich niet in een overstelpende weelde van passie kon overgeven, was zij vol angst teruggedeinsd een beslissend woord te spreken. Hij, Otto wachtte; hij ten minste was bescheiden.

Hij had gedurende enige dagen het huis der Van Raats gemeden, en zij wilde hem belonen voor zijn discretie; zij had blozend Betsy verzocht hem een intieme invitatie te sturen, evenals aan Freddy en Etienne.

Hij zou komen, zij zou hem spreken en het scheen haar of zij door onzichtbare machten werd voortgestuwd op een hellend pad, of zij anders wilde dan zij handelde, maar onmachtig was de dwang van haar noodlot te ontgaan; hetscheen haar of zij geblinddoekt zocht naar haar geluk, angstvol luisterend haar handen uitbreidde naar iets wat er de echo van scheen, en toch zeker was het nimmer te zullen vinden, nimmer.

IV

Betsy schonk thee. Mevrouw Van Raat en mevrouw Eekhof zaten bij haar op een canapé en praatten met Emilie de Woude; Henk hoorde, met de handen in zijn zak, aandachtig naar Vincent, en Eline bladerde met Ange en Léonie Eekhof en Paul in haar muziek op de piano, toen Otto en Etienne binnenkwamen.

"En Frédérique?" vroeg Betsy verbaasd, terwijl zij Otto de hand reikte.

"Frédérique voelde zich wat moe, ze laat zich excuseren," antwoordde hij eenvoudig...

"Ze is tegenwoordig meer onwel!" sprak Etienne met overtuiging, als wilde hij de woorden van zijn broer kracht bijzetten.... Eline's hart klopte. Zij gevoelde zich zeer zenuwachtig, al wist zij die nervositeit te verbergen onder haar lieflijke vrolijkheid. Het was haar plotseling of ieder haar aan zou zien, zou raden wat zij dacht, en zij huiverde bijna haar wimpers omhoog te heffen, uit vrees het aanzicht van de salon eensklaps geheel veranderd te zullen vinden... Maar toch, toen zij opzag, was alles hetzelfde: de oude dames praatten met Betsy en Emilie door,

Vincent fluisterde bijna aan Henks oor, en de meisjes en Paul drukten Etienne de hand.

Otto trad echter naar haar toe. Zij wist bijna niet meer hoe zich te houden en meende, dat zij zeer onhandig stond, maar juist die aarzeling tekende in haar slank figuurtje iets weifelend schuchters af, dat haar een nieuwe bekoring gaf. Zij hoorde, hoe hij haar eenvoudig goedenavond zei, maar in zijn stem klonk iets vols en rijks, als een belofte van tederheid. Zij gevoelde eensklaps een nieuwe aandoening, een smeltende weekheid in haar hart, die zij niet begreep. Hij bleef bij hun groepje, bij de piano; hij stond vlak naast haar, maar sprak met Ange, terwijl Léonie luid schertste met Etienne, die haar brutaal het hof maakte. Een enkele maal zag Otto Eline aan, om haar te doen delen in hun gesprek over niets, en zij glimlachte zonder te horen. Zij kon haar gedachten niet meer volgen; die fladderden in haar geest als kapellen en het werd haar, of stemmen aan haar oren zongen...

Zij begreep, dat zij zich niet mocht laten neerzinken in de zachte weelde, die haar als met donzen armen omving, dat zij niet dromen kon te midden van een salon vol mensen. En zij ging, na een paar schertsende frazen, terzijde, terwijl zij zich verwonderde over haar gedempte stem, die klonk als door een gaas...

"Vincent, je speelt ook, nietwaar?" hoorde zij Betsy vragen, terwijl zij de oude dames en Emiliezag opstaan en Henk in de andere salon aan het speeltafeltje bespeurde, bezig de parelmoeren fiches uit een Japanse doos te nemen. Het was haar, als bewoog zij zich in een droom... Zij zag de kaarten in de vorm van een S uitgespreid op het ronde, rode laken; zij zag op de hoeken der tafel de bougies branden en de, van ringen glinsterende vingers van mevrouw Eekhof een kaart trekken.

Het werd haar, als was zij buiten van alles, ver af... Vincent ging zitten tegenover mevrouw Van Raat, Henk zou spelen met mevrouw Eekhof. Betsy keerde met Emilie terug, zij zouden later invallen.

"Mevrouw, wij hinderen toch niet, als we muziek maken, of is het daar een vreselijk ernstig partijtje?" vroeg Léonie aan Betsy, naar de speeltafel wijzend.

"O, volstrekt niet, amusez-vous toujours...!" antwoordde Betsy, en zij voerde met een vraag Otto en Emilie mede naar de canapé. Zij was voor vreemden steeds zeer innemend.

"Toe, Eline, laat je dan horen, kindlief, we smachten naar je sirenengeluid!" ging Léonie door in een onuitblusbare levendigheid:

"ik zal je accompagneren met mijn doigts de fée."

"Heus niet, Léo, niet vanavond... Ik ben niet bij stem."

"Niet bij stem? Ik geloof er niets van! Kom! Allons, chante ma belle! Wat moet het zijn...?"

"Ja, Eline, toe zing!" riep mevrouw Van Raat uit de andere salon en vroeg verlegen aan haar partner wat troef was.

Heus mevrouwtje, heus Léo, ik kan niet, ik voel het altijd wanneer ik niet kan... Ik laat me anders nooit bidden, nietwaar...? Maar jij hebt immers muziek meegebracht?"

"Ja, maar het zijn geen airs om mee te beginnen, dat is voor later op de avond... Eerst iets ernstigs, kom Eline, allons!"

"O, gedecideerd niet!" sprak Eline en schudde het hoofd. Het was haar waarlijk onmogelijk; zij gevoelde zich als in een koorts, die haar een zachte blos op de wangen joeg, haar oogleden kwijnend neervallen, haar pols jagen, haar vingers sidderen deed. Zij zou gevibreerd hebben, haar keel was klankloos.

"Gedecideerd niet?" hoorde zij zacht herhalen en zij zag om. Het was Otto, die, bij Betsy en Emilie gezeten, het haar vroeg en haar met zijn hartelijke ogen aanzag. Opnieuw schudde zij het hoofd, steeds, naar zij meende, onhandig, maar vol onbewuste bevalligheid.

"Waarlijk, ik zou niet kunnen..."

En zij wendde zich dadelijk af, vrezende, dat hij vermoeden zou, waarom... Daarbij gevoelde zij zich zeer verlegen, zodra haar blik de

zijne ontmoette, ofschoon niet het minste verwijt er uit straalde. En het werd haar nu of er iets scheefs was in de verhouding dier kennissen, welke hun salons vulden met hun gescherts en gelach, iets wat niet was zoals gewoonlijk en de regelmatigebanaliteit ervan verbroken had; maar toch, zo dacht zij, alleen Betsy en mevrouw Van Raat wisten, dat Otto haar gevraagd had, en dat zij hem deze avond haar antwoord zou geven... Wat de anderen ook mochten vermoeden, zij zouden geen woord laten ontslippen, dat haar zou noodzaken de sluier van hun geheim op te beuren, vóór zij het verkoos. En dit vertrouwen op de discretie van hun welopgevoedheid stelde haar gerust.

Léonie echter boudeerde en vond Eline een vervelende meid. Paul en Etienne riepen nu, dat zij, Léo, zingen moest en wilden haar muziek halen, die het meisje uit een affectatie van schuchterheid in de vestibule gelaten had. Alle drie vlogen ze lachend naar de deur, maar Léonie wilde hun niet permitteren de muziek te zoeken, en zij maakten een plotselinge, vrolijke drukte, die de whisters in de andere salon glimlachend over de kaarten deed opzien. Etienne echter zegevierde en bracht weldra met opgeheven armen de partituur van de Mascotte binnen, die aan een draad uit zichzelf hing. De Eekhofjes werden overgehaald en zij neurieden nu lachend en hakkelend, met twee dunne, schelle stemmetjes het duet van Pipo en Bettino:

"O, mon Pipo, mon Dieu, qu't'es bien!"

terwijl Etienne haar met dikwijls twijfelachtige accoorden begeleidde. Toch had het duet groot succes en in een stijgende vrolijkheid galmden zij weldra met hun vieren, Ange, Léonie, Etienne en Paul, zowel uit de maat als uit de toon, nu het langoureuze:

"Un baiser est bien douce chose!"

dan het comique:

"Le grand singe d'Amérique!"

en hun muziek dartelde als een gefladder van luchtige melodie vrolijk door de salons.

Eline was op een pouffe naast de piano gaan zitten, en zij leunde er haar koortsig hoofdje tegen aan, bijna verdoofd door Etienne's hard gerammel. Haar hand sloeg de maat op haar knie: zo scheen zij nog enig belang te stellen in wat zij deden. Zij hoorde de snaren der piano gonzen in haar oren, en dit gegons verhinderde haar na te denken en een beslissing te nemen. Telkens slingerde zij van het een op het andere... Ja, zij zou aannemen; zijn liefde, schoon niet beantwoord, zou toch haar geluk zijn, het was de vervulling van haar noodlot... neen, zij kon zich niet dwingen, zij kon zich niet, zonder een zweem van liefde, laten vastketenen. En het was haar of haar gedachte, tot bezwijmelens toe, gewiegeld werd naar twee zijden; het was haar of een klok hard in haar hersenen tikte, ja, neen, ja, neen... Verluchting zou het zijn in den blinde te grijpen... neen, slechts met juist overleg mocht zij haar besluit nemen... o, dat die klok toch bedaarde, zij vermocht niet zo te strijden metzichzelf, zij was er te zwak toe...

Zij wilde niet meer nadenken, zij zou zich laten medeslepen door de onzichtbare machten, die haar op het hellend pad dreven, zij zou zich geheel overgeven aan de drang der omstandigheden; die zouden beslissen voor haar... en zij gevoelde een rilling kil over haar huid glijden, toen hun blikken elkaar ontmoetten, en stond op.

V

Vincent was uitgevallen, Betsy viel in.

"En Elly, heb je nu al een dolle streek verzonnen, iets vreeslijk dwaas?" vroeg Vincent in de laatste woorden haar stem nabootsend.

Aan de piano was het kalmer geworden, Léonie was bij Emilie gaan zitten praten en verhaalde zeer levendig van een kleine sauterie bij de Van Larens. Etienne had zich omgedraaid op de tabouret en maakte nu gekheid metAnge, die in een schaterlach op de pouffe was neergevallen, terwijl zij haar gelaat met de handjes bedekte. Paul lachte mee en bladerde in de muziek.

"Hoe? Wat?... Hoe meen je?" stotterde Eline, die niet begreep.

"Je vertelde me immers verleden, dat je iets vreeslijk dols zou willen doen; nu vraag ik je of je misschien al iets weet. Ik doe gaarne mee."

Zijn scherts was haar een wanklank. In de, haar ongewoon ernstige stemming, waarin zij onwillekeurig door haar gedachten was gekomen, scheen de herinnering aan die poos van wuftheid haar een echo van vervlogen wensen toe. Neen, zij wenste zich aan geen berispelijke onzinnigheden toe te geven; zij wilde verstandig zijn als Otto was. Berispelijk onzinnig: haar teleurgestelde liefde, zo zij die naam aan haar dwaasheid mocht geven, was het al geweest; zij wilde zich voortaan niet meer zo laten medeslepen.

En zij drong in haar hart de bittere spijt terug, die er als een adder de kop scheen op te beuren.

Terwijl zij nauwelijks woorden vond om Vincent met een luchtige fraze te kunnen antwoorden, omving haar eensklaps een plotselinge schrik. Het was een gedachte, die nieuw bij haar oprees. Neen, er was geen terugdeinzen meer mogelijk. Otto, Betsy, moesten verwachten, dat zij zou aannemen. Zou zij anders hem met de intieme invitatie haar wens te kennen hebben gegeven, dat zij hem wilde zien? Zou zij hem anders niet geschreven hebben? Het was beslist, het kon niet anders en een grote rust verspreidde zich, na haar plotselinge schrik, door haar gehele wezen.

"Maar lieve meid, ik geloof, je lijdt aan distracties!" riep Vincent lachend uit. Hij had haar gevraagd, waarom Georges de Woude er niet was en zij had kwijnend gelispeld:

"O ja, dat is wel zo..."

Ze lachte nu zelve, zij werd nu weer zichzelve in de zaligheid van die rust. Zij gingen zitten.

"Neem me niet kwalijk; ik heb wat..." en ze brachtde hand aan de lokjes van haar voorhoofd.

"O, zeker hoofdpijn. Ik ken dat!" viel hij ironiek haar in de rede en zag

haar onderzoekend aan. "Ik geloof, dat het een familiekwaal bij ons is; we hebben dikwijls hoofdpijn."

Verschrikt hief zij haar blik naar hem op. Hij kon toch niets weten?

"Ik heb ook hoofdpijn gekregen onder het spelen, onder dat gerammel aan die piano. Het was, alsof ik er allerlei schelle kleuren zag, groen, geel, oranje. Als die kleine, vrolijke meid daar zingt, Léonie, geloof ik, zie ik altijd oranje."

"En als ik zing?" vroeg zij coquet.

"O, dan is het heel iets anders," hernam hij ernstig. "Dan zie ik altijd een harmonieuze climax van zeer licht roze tot purper toe, en alles smelt zacht in elkaar. Je lage tonen zijn roze, je hoge purper, en schitterend. Als Paul zingt wordt het me grijs, soms iets van violet."

Zij begon zeer vrolijk te lachen, en Paul, die hem gehoord had, ook.

"Maar Vincent, dat zijn visioenen van een overspannen fantasie!"

"Misschien wel. Soms is het toch iets heel moois. Heb je het nooit gehad?"

Zij dacht even na, terwijl Ange en Etienne, die het laatste van hun gesprek gehoord hadden, naderbij kwamen en luisterden, evenals Paul.

"Neen, ik geloof het niet."

"Heb je ook niet, dat sommige tonen de gedachte aan een geur bij je opwekken, bij voorbeeld opoponax of réséda? Orgeltonen zijn net als wierook. Als je die scène van Beethoven zingt: Ah, Perfido! dan ruik ik altijd verveine, vooral bij een van de laatste hoge passages. Als je het eens later zingt, zal ik je zeggen wanneer."

Ange schaterde.

"Maar, meneer Vere, hoe heerlijk zo geparfumeerd te zijn."

Allen lachten mee en Vincent scheen ook zeer opgewekt.

"Het is toch waar, parole d'honneur."

"Neen, ik heb wel, dat sommige mensen me aan beesten laten denken," fluisterde Etienne. "Henk bijvoorbeeld, laat me aan een grote hond denken, Betsy aan een kip, mevrouw Van der Stoor aan een krab."

Men gierde het uit: Otto, Emilie en Léonie stonden op en kwamen naderbij.

"Wat is dat toch voor een vrolijkheid?" vroeg Emilie nieuwsgierig. "Mevrouw Van der Stoor is een krab!" gilde Ange met tranen in de ogen van het lachen.

"En zeg eens, Eetje, waar laat ik je dan aan denken?" vroeg Léonie met glanzende ogen, nadat Eline haar op de hoogte van het gesprek had gebracht.

"O, jij en Ange zijn net twee kleine puckjes, roaff, roaff!" riep Etienne uit en blafte. "Freule De Woude met haar onderkin is een kalkoen!" fluisterde hij, overmoedig door zijn succes, Ange in die bijna stikte. "Juffrouw Frantzen is ook een kalkoen, in een ander genre. Willem, onze knecht, is een deftigeooievaar en Dien, de keukenmeid van de Verstraetens, een kakatoe."

"Het is een menagerie, een arke Noachs!" gierde Léonie.

En Eline!" vroeg Paul ten laatste.

"O, Eline!" herhaalde Etienne en dacht na. "Soms... een pauw, soms... een slang, op het ogenblik... een duifje."

Men schudde het hoofd over de dolle jongen, maar men bleef vrolijk lachen, zeer vrolijk.

VI

"Etienne is altijd opgeruimd," sprak Eline tot Otto, nadat men zich verspreid had en zij knikte mevrouw Van Raat, die Emilie haar plaats aan de speeltafel had afgestaan, vriendelijk toe. Vincent werd intussen zeer geplaagd door de Eekhofjes, die hem vroegen of hij een parfumeriewinkel ging opzetten...

"O ja!" antwoordde Otto. "Hij heeft ook geen reden anders te zijn, nietwaar? Hij heeft alles wat hij verlangt.

Er klonk iets weemoedigs in die woorden, als was dit met hem, Otto, niet het geval, en het was Eline onmogelijk hem nog iets te antwoorden. Een poos bleven zij zwijgend naast elkaar staan, terwijl haar bevende hand in de pluimen van de Makart-bouquet woelde, en zij gevoelde haar gedachte opnieuw wiegelen.

"Heb je me niets te zeggen?" fluisterde hij ten laatste zacht, maar zonder enig verwijt.

Zij haalde diep adem.

"Waarlijk, ach... ik... ik kan nog niet, vergeef me, maar heus... later, later."

"Goed later, ik heb geduld, zolang ik het nog mag hebben," sprak hij, en zijn kalme toon stilde dat gewiegel in haar hersenen. Toch, zij kon niet meer weigeren, maar zij kon zich ook niet uitspreken.

En zij bewonderde nu zijn tact vol eenvoud, terwijl hij met haar voortsprak over zaken, die hun op dat ogenblik geen van beiden veel belang inboezemden. Die eenvoud was zijn grootste bekoring, voor iedereen; hij was zo geheel en al die hij was, dat het scheen alsof er achter zijn oprechtheid niet het minste school, dat hij behoefde te verbergen. Terwijl hij praatte, scheen hij noch haar, noch zichzelf wijs te willen maken, dat dit gesprek belangrijk was; scheen hij het alleen voort te zetten, omdat hij gaarne bij haar was, gaarne naast haar stond, en dat zij iets tegen elkander zeggen moesten. Het klonk haar zo duidelijk uit de volle diepte zijner stem; hij dacht aan iets anders en hij poogde dit niet te verhelen. En voor het eerst gevoelde zij nu voor hem iets als medelijden; gevoelde zij, dat zij wreed was, en dat hij moest lijden, en

deze erbarming wekte opnieuw de smeltende weekheid in haar op, die zij niet begreep.

Gerard ging rond met een zilveren blad vol glazen, wijn en sorbets, daarna met twee grote porseleinen schulpen vol gebakjes.

"Wil u een sorbet, mevrouw, en een taartje?" vroeg Eline aan mevrouw Van Raat, wat verlaten opde canapé, nu dan glimlachend tegen het vrolijke troepje der jongelui, die elkaar kaart legden.

"Wacht!" vervolgde zij tot Otto: "mevrouwtje zit daar zo alleen, ik ga haar wat gezelschap houden."

Hij knikte haar vriendelijk toe en ging horen naar de horoscoop, die Ange voor Paul trok.

Eline wenkte Gerard en zij nam een sorbet, legde een taartje op een schoteltje, en bood het mevrouw Van Raat. Daarna zette zij zich naast de oude vrouw neer en vatte haar hand.

Mevrouw Van Raat roerde echter de verversingen niet aan, maar zag tot Eline op, recht in haar ogen.

"Nu, hoe is het?" vroeg mevrouw.

Eline kon in haar smeltende weekheid niet geërgerd worden over de onbescheidenheid. En zij antwoordde alleen, zeer zacht, bijna onhoorbaar:

"Ik... ik zal ja zeggen."

Zij zuchtte, en de tranen welden in haar ogen, toen zij voor het eerst dat besluit uitsprak. Zij zou ja zeggen. En zij kon niets meer vinden om de oude vrouw bezig te houden; dat ene woord, dat zij zou moeten uitspreken, vervulde haar zo geheel, dat alle andere gedachten vervlogen. Een ogenblik zaten zij dus zwijgend naast elkander, een weinig met de rug naar het vrolijke troepje, dat zich om een babytafel verdrong en de kaarten raadpleegde. En Eline hoorde eensklaps Ange's schelle stem, die schertste, terwijl zij de kaarten een voor een naast

elkaar scheen te leggen.

"Hoort u nu goed, meneer Erlevoort... ik ben veel geestiger dan madame Lenormand... dat is u, hartenheer... u is omringd van veel tranen, maar die klaren op in glimlachjes... u krijgt veel fortuin, en gaat in een kasteel wonen op de Pyreneeën. Of koopt u liever een villa bij Nice? Ah! daar is zij! Hartenvrouw, ziet u! Roze Mie! U gaat nogal ver van haar af, maar al de tussenkaarten zijn gunstig... U zal met veel bezwaren te kampen hebben, eer u tot haar doordringt, want ze wordt nogal gecourtiseerd... ziet u maar: klaverheer, ruitenheer, zelfs een plebejer, een sociaal-democraat: schoppenboer!"

"Zwarte Piet...!" riep Léonie. "Ah, fi donc!"

Eline glimlachte een weinig verschrikt en wiste een enkele traan af, die aan haar wimpers hing en mevrouw Van Raat die eveneens geluisterd had, glimlachte ook.

"O, kijk die azen heerlijk liggen!" juichte Ange voort. "Geen vrees meneer Erlevoort, geen vrees, alles klaart op..."

"De kaarten schijnen gunstig," fluisterde mevrouw Van Raat.

Eline trok glimlachend een minachtend mondje, maar zij was wat ontsteld: Zwarte Piet had haar aan Fabrice doen denken...

VII

Men was van de whisttafel opgestaan en men praatte druk door elkaar. De vrolijkheid was door de voorspellingen nog meer gestegen, en Etienne verweerde zich met een stortvloed van woorden tegen Ange, die hem voorspelde, dat hij een oudevrijer zou worden; hij bedankte daar hartelijk voor...

Terwijl Ange en Léonie Paul overhaalden nog iets te zingen en Léonie hem een lied van Massenet accompagneerde, nam Betsy met aandacht haar zuster en Otto op. En zij meende goed te zien: er was nog niets tussen hen verhandeld. Wat draalde Eline toch! Neen, dan had zij, Betsy,

het eenvoudiger gedaan; zij had Van Raat kalm geaccepteerd, toen hij haar in zijn onhandigheid gevraagd had... Waar zat Eline toch over te zeuren? Waarom zou ze Erlevoort nu in 's hemels naam niet aannemen? Zij waren geheel en al voor elkander geknipt... En ze ergerde zich zeer over die sentimentele aarzeling van haar zuster, terwijl deze een huwelijk kon doen met iemand van goede familie, met een redelijke positie... Haar blik gleed koud over Eline's ranke gestalte, waaraan steeds die weifelende schuchterheid een nieuwe bekoring gaf, en zij merkte die op, zij merkte ook een waas van ernst op, dat over haar schoonheid verspreid lag, en dat zij nooit te voren bij haar bespeurd had... Wat een pourparlers toch, als alles zo eenvoudig was! Maar toen zij haar man, die met Otto sprak, in het oog kreeg, ergerde die haar nog meer dan Eline: wat was hij toch dom! Zou hij waarlijk niets gemerkt en niet begrepen hebben, waarom Otto eigenlijk vanavond ten hunnent was!

Intussen, mevrouw Van Raat was reeds vertrokken, later dan zij gewoonlijk placht te doen en nog over Eline's besluit in een onzekerheid, die haar nieuwsgierig had doen dralen. Zij had zich enigszins de illusie gemaakt van een scène-de-familie en de avond was haar dus een teleurstelling geweest. Nu - het was bij half-een - maakten mevrouw Eekhof en haar dochters met Emilie, Vincent en Paul ook aanstalten tot vertrekken, en zij gingen, terwijl de meisjes, in een wervelwind van vrolijkheid, door Henk en Etienne naar de vestibule, naar haar rijtuig, werden geleid.

In het kleine boudoir waren Betsy, Eline en Otto een wijle alleen gebleven, in stilte, die hen enigszins verlegen maakte. Betsy echter begaf zich opzettelijk naar de salon, naar de speeltafel, als wilde zij de verstrooide fiches ordenen...

En het was Eline of de grond onder haar voeten wegzonk. Zij kon haar verwarring niet voor Otto's blik verbergen, en hij, hoewel hij geen voornemen had gehad deze avond op zijn verzoek terug te komen, gevoelde zich niet sterk genoeg tegen de verleiding der omstandigheden, nu zij zich beiden alleen bevonden...

"Eline...!" fluisterde hij met gebroken stem... "O, waarlijk, moet ik zo weggaan...?"

Bijna angstig hijgde zij haar ingehouden adem uit met een sidderende zucht.

"Otto... heus, heus... ik... ik kan nog niet..."

"Adieu dan, vergeef me, dat ik jevoor de tweede maal drong," sprak hij, drukte even haar vingers en ging...

Zij echter gevoelde zich eensklaps geheel en al smelten in haar weekheid. Bevende over haar gehele lichaam wankelde zij, maar zij stortte zich naar de portière, en zich aan de draperie vastklemmende, riep zij, terwijl zij zich geheel en al aan haar aandoeningen overgaf: "Otto! Otto!"

Hij kon een lichte kreet niet weerhouden, hij snelde terug en ving haar in zijn armen op en stralende van vreugde voerde hij haar terug in het boudoir.

"Eline, Eline," riep hij uit. "Is het waar?"

Zij antwoordde niet, maar wierp zich snikkend, gebroken door haar strijd, overwonnen, aan zijn borst en voelde, dat hij haar klemde in zijn armen...

"Je wilt dus... je wilt dus mijn vrouwtje worden?"

Zij waagde haar gelaat tot hem op te heffen, terwijl zij, rillende, geketend lag in zijn omhelzing en slechts haar blik vol tranen en haar vage glimlach antwoordden hem.

"O... Eline... engel!" fluisterde hij en zijn lippen drukten haar voorhoofd.

Stemmen klonken in de salon. Henk en Etienne waren uit de vestibule teruggekomen, Etienne met zijn overjas aan en zijn hoed in de hand...

"Maar waar blijft Otto toch?" hoorde Eline hem eensklaps uitroepen en zij onderscheidde tevens de stem van Betsy, die iets fluisterde. Otto zag glimlachend neer op het wenende hoofdje, dat, nu verschrikt, tegen zijn

borst lag.

"Kom, willen we dan gaan?" sprak hij, en in zijn eenvoud straalde hij van geluk.

Zij liet zich langzaam, zeer langzaam, medevoeren, steeds snikkende in zijn armen, het hoofd verborgen op zijn schouder. Betsy kwam hen glimlachend tegemoet en drukte Otto de hand met een blik van verstandhouding. Henk en Etienne waren ietwat verbaasd.

"Van Raat, mag ik je... mag ik je mijn aanstaande presenteren," sprak Otto.

Ook Henk glimlachte nu, ook Etienne, met zeer grote ogen.

"Die olijkerd, die schalk!" riep hij uit en dreigde zijn broeder met de vinger. "Als ik dat nu toch vanavond had kunnen denken."

Eline echter, steeds snikkende, maakte zich uit Otto's arm los en viel Henk om de hals. Hij kuste haar en zijn zware stem mopperde goedig:

"Nou van harte, zusje... maar drommels, kom, niet zo huilen... wat moet er dat nu bij... Kom, lach eens, kijk eens lief..."

Verlegen verborg zij echter haar hoofd in de handen en ook Betsy meende haar nu even te moeten zoenen, en schoof haar verwarde lokjes wat recht.

"Ik ben erg tevreden over mijn soiréetje, erg tevreden!" sprak zij met bedoeling.

VIII

Henk wilde Otto nog doen blijven, Etienne was reeds zo bescheiden zich uit de voeten te willen maken, maar Eline murmelde smekend, dat zij zeer moe was en Otto drong niet aan. Hij was te gelukkigom nog iets te verlangen, hij zou gaan, overvol van vreugde... En zij vond hem zeer lief, dat hij afscheid nam alleen met een handdruk, terwijl zij gevreesd

had, dat hij haar kussen zou, voor de anderen... De beide broers vertrokken en Eline vluchtte naar haar kamer, waar zij Mina trof, die het lampje ontstak. De meiden hadden door Gerard, die zoëven te ongelegener tijd in de salon was gekomen, het nieuws gehoord en Mina feliciteerde haar en keek haar nieuwsgierig glimlachend aan...

"Dank je, dank je... Mina..." stotterde Eline.

Gelukkig, zij bevond zich alleen... Even zag zij in de spiegel en zij schrikte over haar betraande bleekheid. Maar toch was het haar of haar ziel weggleed in een stil, blauw meer, dat roerloos zijn wateren over haar sloot, en waar een eeuwige vrede scheen te heersen, een Nirwana, waarvan de zaligheid haar geheel nieuw was.

naar boven

HOOFDSTUK XVI

I

Het was een frisse, heldere dag in mei, na een week van regen en kille mist. Jeanne had haar kinderen, Dora, Wim en Fritsje met de bonne een wandeling laten maken naar de Scheveningse Bosjes; zijzelve echter was thuis gebleven, daar zij voortdurend veel te doen had, en het bovenhuisje scheen haar uitgestorven toe, nu zij eenzaam zat te naaien en te stoppen in een bleke zonnestraal, die zij, onbevreesd voor haar tapijt en haar gordijnen, binnen liet vallen. Frans was uit de stad, naar Amsterdam, waar hij een geneesheer consulteerde. Het was nu halftwee, dacht Jeanne met een blik op de pendule, die hoorbaar in de stille kamer tikte, om halfzes ongeveer zou Frans terugkomen, en de uren, die zij nog zou moeten wachten, schenen haar eeuwen toe, hoewel zij het toch heerlijk vond eens ongestoord veel werk af te kunnen doen.

De bleke zonnestraal was schuins op haar neer komen zinken, maar het hinderde haar niet en zij koesterde zich integendeel in zijn zwakke lenteglans. Het licht tintelde langs haar lichtbruin haar, en gaf haar ingezonken, witte wangen een weerschijn van dof albast; het glinsterde ook over haar dunne, fijne vingers, terwijl zij met een regelmatige

beweging de naald haalde door de zoom van een hemdje. En zij verlangde naar de zomer; o, mei, met haar nattig, mistig weer, en haar zeldzame heldere dag, mocht zich zo snel mogelijk ten einde spoeden; hoe had zij zich nog enige illusie kunnen maken, dat mei een maand van lenteweelde zou zijn, zoals de dichters het logen! Zij glimlachte een weinig weemoedig, zich over het hemdje bukkend en de zoom met haar nagel dicht persend; zij glimlachte er over, dat iedere illusie, de minste zelfs, verstoof, terwijl haar leven voortrolde en de toekomst,waarvoor zij in een grote, geheime, onzegbare angst vreesde, steeds week voor de eentonige werkelijkheid en nu, nu rilde zij, nu rees weder dat bange voorgevoelen op in haar ziel, als een gesluierd spook; hun zou iets overkomen; een, niet af te wenden, ramp zou hen verpletteren. Zij haalde huiverend diep adem, met de handen geprangd aan haar borst, huiverend, niet voor haar, niet voor hem, voor de kinderen.

Zij stond op, het werd haar onmogelijk meer te werken, en toch, zij mocht niet lui zijn, de enkele zomerse dag, die de kinderen haar in rust lieten. O, waarom was zij niet sterk!

En zich leunende tegen de post van het venster, liet zij zich geheel beschijnen door de zonnestraal, als een bleke kasbloem, die naar licht en lucht verlangt, en zij zag, verloren in haar grauwe gedachten over wat komen zou, in het vierkante tuintje van de kruidenierswinkel beneden. Een sering begon er in blad te komen, maar in het middenperkje en in de perkjes aan de muurkant was nog niets geplant en voor Jeanne's gedachten doemde eensklaps een visioen van Perzische rozen op, zoals die op hun erf te Temanggoeng bloeiden groot als roze bekers vol zoete geur. Het was of zij die geur genoot: het was of de blozende kleur dier bloemen de grauwe gedachten verdreef en alleen maar wat heimwee opwekte naar warmte en liefde. Zo stond zij, toen er gebeld werd en Mathilde van Rijssel binnenkwam.

II

Zij hadden elkaar enige malen ontmoet bij de Van Raats, en zij wisten nu dat zij sympathie voor elkaar gevoelden.

"Ik kom eigenlijk met het boze voornemen je eens mee te tronen voor

een wandeling!" sprak Mathilde glimlachend. "Het is heerlijk buiten en het zal je goed doen."

"Maar Tilly, de kinderen zijn uit en Frans ook. Heus, ik kan niet, ik moet ook werken."

"Waarlijk onoverkomelijke bezwaren!" schertste Mathilde vriendelijk. "Je hoeft toch niet op het huis te passen!"

"Neen, maar als de kinderen thuis komen, en ze vinden mij niet..."

"Heus, Jeanne, dat is verwennen, ze kunnen toch wel een ogenblikje zonder je! En dat je man uit is... is dat ook al een bezwaar? Kom, ik zou maar mijn hoed en mantel aan doen en meegaan als een verstandige meid. Zomen? Dat doe je als het regent..."

Jeanne voelde een week genot zich de wet te laten voorschrijven door die zachte stem, die zelfs schertsend steeds een toon van weemoed liet doorschemeren. En zij gaf zalig toe, terwijl zij bijna neuriënd de trap opging om zich te kleden.

Weldra was zij gereed en na tal van vermaningen aan Mietje, ging zij met Mathilde de deur uit. Dekoele wind hief iets als een nevel van haar geest op, terwijl haar bleke wangen koud werden en bijna een kleurtje kregen. Zij luisterde verschrikt naar haar vriendin, die haar vertelde, dat zij eerst Tina en Jo naar de Van Raats had gebracht; Betsy en Eline hadden hen gevraagd om met hen en Ben te gaan toeren.

"En de anderen?"

"O, Lientje en Nico moesten absoluut met mama gaan wandelen; mama was al wanhopig, dat de oudsten uitgingen. Ik had ze niet mee durven nemen!" sprak zij lachend. "Die goede mama!"

Zij waren door de Laan van Meerdervoort op de Scheveningse weg gekomen en sloegen deze in. Er waren weinig wandelaars. Mathilde liet zich meeslepen door haar gevoel, liet zich opwekken door de heldere frisse lucht, hoe weinig spraakzaam zij ook anders zijn mocht en teruggetrokken in haar stille smart.

"Je weet niet hoe... hoe goed mama is," sprak ze. "Ze leeft zo geheel en al voor de haren, voor haar kinderen en haar kleinkinderen: ze heeft nooit de minste behoefte voor zichzelve; wat ze ook denkt of doet, het is voor ons. En ik geloof, als je vroeg van wie ze het meest hield, dat ze het niet zou kunnen zeggen. Ja, ze is dol op Etienne; Etienne is altijd vrolijk als een kind, en omdat ze ook vrolijk is en nog heel gaarne eens goed lacht, doen zijn grappen haar goed, maar of ze niet evenveel van Frédérique of van Otto of van mijn kinderen houdt, daar twijfel ik heus niet hard aan. Als mama naar Londen of naar Zwolle of naar de Horze schrijft, zijn het klachten zonder eind, dat zij die verloren schapen nooit ziet! Je kan begrijpen, hoe ongelukkig mama was toen Cathérine en Suzanne trouwden en ze haar verlieten... Ik geloof, ze zou het liefst een soort van hotel laten bouwen, waar ze ons allemaal in kon herbergen, Théodore en Howard en Stralenburg en al de anderen... Goede, goede mama!"

Ze zwegen beiden een poos. De Scheveningse weg slingerde zich als een lang, grijs lint voor haar uit, met een ver perspectief van boomstammen, onder het netwerk der bladerende twijgen. Zonneglanzen fonkelden op het jeugdige, geelgroene loof, hel en vrolijk wuivend onder de strakke, blauwe lucht; op de oude stammen gloeide een nieuw mos, fluweel gelijk. Een zacht getjilp van vogelen doortrilde de heldere atmosfeer als kristal.

"Wat is het hier heerlijk!" zei Mathilde. "Men herleeft. Maar laten we een zijpaadje ingaan. Die mensen vervelen me, denkelijk moeten wij hen ook vervelen. Wij detoneren hier in de natuur, ik vind mensen altijd zo lelijk tussen groen, vooral als het zo jong is...Je ziet,ik begin te filosoferen..."

Jeanne lachte even, overvol van geluk. De wereld scheen haar schoon en goed toe, volliefde. En zij dacht aan Frans...

III

Zij waren op een bank gaan zitten en Jeanne waagde te vragen:

"Maar jijzelve, MathIlde? Je spreekt altijd zoveel over je mama en nooit

over jezelve."

Mathilde zag met iets huiverends op.

"Over mijzelve? Ik doe mijn best mijzelve te vergeten. Ik ben... Ik ben niets meer voor mijzelve. Ik ben... alleen nog iets voor de kinderen. Voor hen denk ik nog en leef ik nog; als zij er niet waren, was ik dood."

Er klonk uit haar woorden de herinnering van een doffe smart die in berusting was weggewist.

"Als je je verbeeld hebt zeer gelukkig te zijn, gelukkig door en met iemand, voor wie je lichaam en ziel zou willen opofferen en je merkt... Maar ach, waarom daarover te spreken..."

"Doet je de gedachte daaraan dan zo lijden?"

"O neen, ik heb geleden; er is een tijd geweest, dat ik gek dacht te zullen worden en God vloekte, maar dat leed is een lethargie geworden, dat is voorbij... Ik denk er nooit aan, ik denk alleen aan mijn vier schatjes. En die gedachte vervult mij genoeg om geen levende mummie te worden... Je weet, ik leer ze totnogtoe zelf, en toch wordt het al langzamerhand voor Tina en Jo tijd om naar school te gaan. Otto zegt dat ten minste wel eens, maar ik zou ze te zeer missen, en mama is natuurlijk hierin op mijn hand... Lievelingen!"

Misschien verbeeldde zij het zich, maar Jeanne meende door die doffe berusting een onderdrukte, bittere toon te horen doorklinken, en zij kon niet nalaten Mathilde's hand te nemen en medelijdend te fluisteren:

"Arme meid!"

"Ja, jij... zeker, je bent rijker dan ik, jij hebt je kinderen en je hebt je man!" antwoordde Mathilde met een treurige glimlach, terwijl haar ogen zich met tranen vulden: "en al heb je natuurlijk verdriet en akeligheid op je tijd, je hebt meer... meer dan ik... Laat dat je tot troost zijn, denk in een treurige bui maar aan mij, denk er aan, dat ik je nog zou kunnen benijden, als... als alles niet dood in mij was, behalve dat ene."

"Mathilde! O, hoe kan je zo spreken! Het doet me pijn..."

"Dat moet het toch niet, want mij doet het geen pijn meer... Het is alleen maar zo een flauwe herinnering van iets wat geweest is, weet je... Verder niets... Maar toch is het beter er over te zwijgen: die herinnering op te rakelen doet me geen goed, al ben ik bijna een mummie..."

"O Mathilde, hoe is het je mogelijk dat altijd teverkroppen: ik, ik zou niet kunnen, ik zou moeten uitspreken wat me zo ongelukkig..."

"Neen, neen, Jeanne! O, waarlijk neen, nooit meer! Spreek daar ook nooit meer over... ik... ik voel... me anders... herleven!... Ik bid je... nooit... nooit meer..."

Zij leunde achterover tegen de bank en enkele tranen drupten van haar wimpers, terwijl zij, wasbleek in haar zwarte kleding, een beeld geleek van oneindige, bovenmenselijke smart...

Zij wilde met meer herleven, zij wilde dood zijn...

IV

Jeanne wenste gaarne niet al te laat thuis te komen, opdat zij de kinderen en Frans vóór mocht zijn. Zij gingen dus terug.

"En ik heb je nu zeker treurig gemaakt, terwijl ik je had willen opfrissen met een prettige wandeling?" vroeg Mathilde glimlachend. "Dat komt van al die filosofie, vergeef het me maar..."

Jeanne vond niets te zeggen en knikte haar even vriendelijk ontkennend toe, als wilde zij daardoor te kennen geven, dat zij waarlijk niet treurig was. En in het binnenste van haar hart moest zij het zich ook bekennen: hoe diep Mathilde's stille wanhoop haar ook in het eerst bedroefd had, nu deze zelve weer haar gewone schijn van berusting had aangenomen, vervloeide dat medelijden voor haar vriendin in een gevoel van kalmte en rust, wat haar eigen kleine ellenden betrof: bij die ene grote, zich steeds opkroppende, smart leken haar deze nietig en onbeduidend toe, licht te torsen lasten des levens, terwijl zij onder Mathilde's leed

verpletterd zou zijn neergezonken. Zij voelde een wroeging, dat zij ondankbaar was voor al het goede, dat haar geschonken was en haar behouden bleef, een wroeging, dat zij wel eens, o, altijd in stilte! zo rampzalig durfde zijn over haar noodlot, terwijl toch zoveel verdriet haar bespaard was geworden! Frans, hij mocht zijn fouten hebben, hij mocht driftig en onaardig zijn, als hij ziek was, toch had hij haar lief, en was hij steeds, na een poos nadenken, bereid om zijn ongelijk te bekennen; toch stelde hij haar op prijs. En in die zoete gedachte, welke haar fier maakte, was het haar niet meer mogelijk treurig te zijn uit medelijden; alleen vond zij er zich wel egoïst om, maar ach! ze voelde zo zelden zulk een zalige fierheid haar kleine ziel doortrillen; zou het dan slecht zijn, een weinig egoïst te genieten, voor een kort ogenblik?

Mathilde bracht haar weder thuis en Jeanne verlangde, alleen gebleven, vol opgewektheid naar de kinderen. Zij kwamen weldra, fris van de buitenlucht, en zij omhelsde hen bijna onstuimig en liet hen vertellen waar zij geweest waren, wat zij gedaan hadden. En toen haar Dora wat zeurde, maakte zij het zwakke poppetje met allerlei gekheid aan het lachen; het levenscheen nu zo somber niet, of zij kon vrolijk zijn.

naar boven

HOOFDSTUK XVII

I

Lili zat in de kleine salon te lezen, toen Frédérique binnenkwam. Zij had enige visites gemaakt en zij eindigde nu haar middag bij de Verstraetens.

"Is Marie uit?" vroeg Freddy.

"Neen," antwoordde Lili: "wij zijn uitgeweest. Marie is nog boven."

"Wat doet Marie daar toch?" hernam Frédérique met enige bevreemding. "Wat voert ze tegenwoordig toch altijd boven uit? Wanneer ik hier ook kom, zit ze boven. Jullie hebben toch niet gekibbeld?"

"O neen, volstrekt niet!" antwoordde Lili. "Marie tekent, geloof ik, of dikwijls zit ze ook te schrijven."

"Te schrijven, een brief?"

"Ach neen... een novelle, of zo iets... maar je moet er maar niet over spreken, misschien wil ze het niet weten."

Frédérique zweeg een ogenblik.

"Vind je Marie niet veranderd?" vroeg ze daarop.

"Veranderd? Marie? Neen, ik heb niets gemerkt. Waarom zeg je dat?"

"Ach, nergens om; ik dacht alleen: Marie heeft het tegenwoordig altijd zo druk; dan dit, dan dat."

"Maar dat heeft ze toch altijd gehad; ze zoekt zich altijd te occuperen, net als Jan; papa zegt, dat ik alleen de luie van de familie ben..."

Frédérique zweeg, maar in zichzelf verbaasde ze zich, dat Lili niet opgemerkt had, hoe Marie in de laatste tijd iets nerveus kreeg, dat afstak bij haar vroegere gezonde beweeglijkheid. Intussen, misschien verbeeldde zij het zich slechts, dacht zij, in haar mening een weinig aan het wankelen gebracht door Lili's verwondering over haar vraag.

"Je weet, we gaan vanavond naar de Oudendijken," zei ze, om over iets anders te spreken.

"Het is waar, je vertelde verleden, dat je er geïnviteerd was... Je gaat dus weer meer uit? Je bent immers een tijdje blasée geweest, nietwaar; ten minste je werd altijd onwel na een invitatie?" schertste Lili.

"Ach, ik had ook verdriet!" antwoordde Frédérique ronduit. "Het was... je weet wel... om die dwaasheid van Otto... Maar nu er niets meer aan te doen is, was ik mijn handen in onschuld... Hij is wijs genoeg, nietwaar... Ik heb ten minste geen lust mij te verkniezen, omdat..."

Zij voltooide niet, en haar ogen werden vochtig terwijl een trek van spijt

zich trots om haar lippen groefde.

"Maar Freddy," betuigde Lili zacht. "Hij kent haar toch zo lang, al de tijd, dat zij bij de Van Raats inwoont, en als hij nu van haar houdt..."

"O, ik wens niets liever dan dat alles goed gaat en dat ze gelukkig worden. Maar ik kan Eline nu eenmaal niet uitstaan. Natuurlijk, ik doe me nu geweld aan, ik ben nu lief tegen haar, maar je weet, ik kan me zo moeilijk anders voordoen dan ik ben... Ach toe, laten we over iets anders spreken; eris niets aan te doen en ik denk er liefst zo min mogelijk over... Willen we naar boven gaan, naar Marie?"

Lili vond het goed en zij gingen. In de zitkamer der beide zusters zat Marie voor een kleine schrijftafel; een paar bladen lagen beschreven voor haar, maar zij leunde met het hoofd in de hand en haar pen trok op een blank vel papier, als in verstrooiing, rechte schrapjes dwars door elkaar. Zij schrikte op, toen Freddy en Lili binnenkwamen.

"We komen je verrassen te midden van je drukke bezigheden!" begon Freddy te schertsen. "Ten minste, als je ons niet liever kwijt bent..."

"Wel neen!... Je weet wel beter, nietwaar... Die Lili is ook zo ongezellig om alleen beneden te gaan zitten..."

Lili antwoordde niet; het was immers niet haar beider gewoonte des namiddags op haar kamer te blijven, en Marie zelf was ongezellig dit te doen...

"Is het een geheim wat je schrijft?" vroeg Freddy met een blik naar de beschreven vellen.

"O neen!" antwoordde Marie schijnbaar achteloos. "Ik was al vroeger iets begonnen... een soort dagboek, een beschrijving van onze reis in Thüringen en het Schwarzwald, van verleden jaar, en ik wou er een schets, iets romantisch van maken, maar het verveelt me... Ik begrijp eigenlijk niet, hoe ik er toe gekomen ben," voegde zij er zacht bij. "Het is niets voor mij om te willen gaan schrijven, vind je wel...?"

"Dat weet ik niet!" sprak Freddy bemoedigend. "Lees er ons iets van

voor."

"Verbeeld je! Je te vervelen met mijn schoolmeisjes-stijl! Pas si bête, hoor," riep Marie lachend. "Ach, een mens moet iets uitvoeren; ik verveelde me; toen ben ik gaan schrijven, net als Lili is gaan lezen... Weet je wat, Frédérique!" vervolgde zij, terwijl zij haar vriendin ernstig-komisch aanzag: "ik vind, dat we zo oud worden! Oud weet je, bepaald oud, we worden vervelend... Weet je wel, dat we zeker in geen twee maanden zo hebben gelachen, als we vroeger wel eens deden?"

"Met Paul of Etienne!" voegde Lili er bij, terwijl zij glimlachte bij de herinnering.

"Met ze of zonder ze! Wij amuseerden ons ook zonder die jongens onder ons meisjes! Maar nu... ik weet niet, hoe jij er over denkt, maar ik vind ons criant vervelend! We krijgen onze beslommeringen... Jij hebt een tijdlang onder de druk van een antipathie tegen Eline rondgewandeld... Lili zegt geen woord tegenwoordig, maar rêvasseert de hele dag of vertelt me poëtische dromen, en ik... ik ga van verveling schrijven over blauwe bergen en wazige verschieten..."

"Wat zal daar het einde van wezen!" lachte Freddy. "Ik zie de toekomst duister in, vooral voor jou. Achter de blauwe bergen endie wazige verschieten schuilt iets, wed ik..."

"Schuilt iets?..." herhaalde Marie. "O neen, niets, volstrekt niets."

Frédérique meende een traan te zien glijden tussen Marie's vingers, die zij voor de ogen hield. Lili was in een boekenkastje aandachtig enige deeltjes aan het ordenen...

"Marie!" fluisterde Frédérique zacht... "Toe zeg me: is er iets, kan ik iets voor je doen, vertel het me dan... Ik zie toch wel, dat je over iets verdriet hebt; waarom schroef je je dan op?"

Marie stond op en wendde het gelaat af...

"Ach, wel neen, Freddy, verbeeld je toch niet zo iets! Je wordt net zo romanesk als Lili... Ik heb niets... Ik verveel me alleen, ik verlang naar

vrolijkheid... Zo, dag Janneman...!"

Janbroer was binnengekomen, enigszins verbaasd.

"Wat zitten jullie hier met je drieën te koekeloeren? Zeker over heren te praten?" riep hij met een luidruchtige, brutale stem.

"Heb je ooit zo een wijsheid gehoord!" antwoordde Marie en sloeg haar handen in elkaar. "Dat is je ingeboren mannelijke ijdelheid, die je dat laat zeggen, al ben je zelf nog maar een kwajongen... Wacht, ik zal je leren..."

Zij liep hem om de tafel na, terwijl hij behendig en met haar spottende, een paar malen over een stoel wipte, die hij haar vlug voor de voeten zette... Freddy en Lili schaterden om hun beider komieke zwenkingen rondom de tafel en de stoelen... Plotseling stormde hij weg en zij achtervolgde hem.

"Die Marie!" riep Freddy en zij verwonderde zich. Zij begreep niet. Na een poos kwam Marie terug, ademloos...

"Heb je hem gepakt?" vroeg Lili.

"Natuurlijk niet!" antwoordde zij. "Die jongen is als een geit zo vlug... Hup... hup... hup... hij vliegt over alles heen! Hè, heerlijk zo eens te rennen... Ik wou dat ik een jongen was."

Toen Frédérique wegging, vergezelde Lili haar de trap af; Marie zou dadelijk beneden komen...

Maar zij toefde even aan het venster en keek uit... In de schemering, die als een doorzichtige, askleurige mist neerzonk, lag het Kanaal groen en stil onder het vage lovernet der bomenrij. Daarachter dommelde de Maliebaan weg, uitgewist in schaduw, met een vochtig gaas van grijze dauw, recht oprijzende in haar vlakte. Marie zag uit en ze zuchtte. Zij zou dat gevoel, die wrede spijt uit haar hart altijd wegspotten, zoals zij nu gedaan had. Zij werd oud, bepaald oud, ze werd vervelend, ze kreeg haar beslommeringen. Onmeedogend voor zichzelf, zou zij die bloesem van haar ziel verdrukken, dat visioen afweren, altijd verdrukken, altijd afweren. Het was zelfkwelling, maar het moest.

En nu zij in die droefgeestige dauw, ginds over de vlakte stijgend, zich moe staarde, rees voor haar vochtig oog een dierbaar gelaat op, een flinke kop, met eenoprechte hartelijkheid in een paar trouwe ogen en stralend van een innemende lach; maar niet haar, Eline straalde die lach toe.

II

De trammen van de Oude Scheveningse weg naar het Kurhaus waren stampvol. Zij werden op de halte Anna Paulownastraat Laan Copes van Cattenburgh bestormd door een wachtende menigte, die, in een oogwenk, de wagens gevuld en de perrons overladen had of de imperiale was opgeklommen. Men verdrong elkander, zeer ernstig van gelaat, zelfs ter wille van het minste staanplaatsje, onbarmhartig voor wanhopige lotgenoten, onder wie vele dames, met een overspannen zenuwachtigheid, en een bont gefladder van lichte toiletten de tram omliepen, turende door de glazen of zij wellicht nog een zweem van een open plekje bespeurden. De conducteurs belden; zij riepen driftig tot de achtergeblevenen die wenkten, en daarop dadelijk de andere kant uitzagen, naar de, nog onzichtbare, volgende tram; want ach, de paarden zetten zich reeds in beweging en de ernstige gezichten van hen, die nu blijde op elkaar gepakt zaten, glansden van gelukzaligheid, na de overwinning.

"Wat een foule! Het is vreeslijk!" zei Eline, met een rustig glimlachje op het gewoel neerblikkend.

Zij zat naast Betsy in de open landauer, met Henk en Otto tegenover haar. Dirk, de koetsier, was een ogenblik genoodzaakt geweest even stil te blijven staan, maar nu kwam er opnieuw vlugger beweging in de file van equipages op de rijweg. Het palfreniertje, Herman, zat met gekruiste armen, als gegoten in zijn lichtgrijze livrei met schitterende knopen, onbeweeglijk en recht de lippen bijna aanmatigend op elkaar gedrukt.

"Het zal stampvol zijn!" meende Betsy. "Maar het is natuurlijk buiten, we behoeven dus met bang te zijn voor een plaats..."

Er woei geen zuchtje door het dichte bladerweefsel, en, na een dag van straffe, broeiende zonnehitte, scheen er bij het eerste waas van schemering nog een loden zwaarte in de lucht te blijven hangen. Eline, een weinig afgemat door die warmte, welke haar zeer bleek maakte, leunde achterover en sprak weinig; alleen blikte zij Otto een enkele maal tussen haar kwijnende wimpers toe met een schalke coquetterie, vol geluk. Betsy sprak voortdurend tegen Van Erlevoort, daar Henk ook niet spraakzaam was; hij overwoog namelijk bij zichzelf of het niet gezelliger zou geweest zijn, thuis in de tuin thee te drinken, dan zo dadelijk na den eten naar Scheveningen te moeten oprukken.

Betsy intussen, zeer gezond en opgeruimd, genoot van de lauwe lucht, waarin zij behaaglijk ademde; genoot van haar zachte gebombeerde kussens, van geheel haar weelderige equipage, die zo keurig uitblonk boven andere eigen rijtuigen, genoot zelfs van Hermans onberispelijke houding en van de zilveren initialen op de van de bok afhangende dekken. Zij was tevreden over zichzelf, over deluxe, die zij, al toerende, ten toon spreidde, tevreden over haar gezelschap. Eline was zo beeldig mooi, net een poppetje: haar toilet van lichtgrijs étamine was bijna opvallend eenvoudig, terwijl de brides van het capothoedje haar gelaat in een zijden lijst hielden omvat... Erlevoort zag er flink uit en zo gedistingeerd: Henk zo gezellig dik, zo goed doorvoed... haar man was toch nog zo kwaad niet, ze had slechter kunnen treffen.

En zij groette haar kennissen, terwijl Dirk hun equipages voorbijreed, met allerinnemendste hartelijkheid: zij wilde vooral niet trots schijnen, al vlogen haar mooie vossen ook nog zo hard.

"O, heerlijk, de lucht wordt frisser, ik voel me bepaald herleven!" murmelde Eline, zich, diep ademend, oprichtende, toen zij de Promenade voorbij waren. "Ik heb heus behoefte aan frisse lucht na zo een temperatuur als vanmiddag."

"Ach kom, kind, het was delicieus!" beweerde Betsy op een toon van tegenspraak. "Ik teken er voor, altijd zulk weer te hebben."

"Nu, ik zou binnen een maand dood zijn... Zeg Otto, je lacht, zeg eens eerlijk, denk je nu, dat ik me aanstel, of geloof je waarlijk dat ik niet tegen die warmte kan..."

"Maar Elly, natuurlijk geloof ik je!"

Zij keek hem opeens gemaakt boos aan en schudde verwijtend met haar kopje.

"Alweer Elly," fluisterde zij.

"O ja... hoe dom van me; nu, ik geloof wel, dat ik iets weet!" fluisterde hij verrukt terug.

"Wat conspireren jullie toch?" vroeg Henk nieuwsgierig.

"Niets, nietwaar, Otto... een geheimpje tussen ons alleen... cht!" zeide zij en hield zich de wijsvinger voor de mond, genietende in hun mysterie.

Zij wilde namelijk niet, dat Otto haar noemde bij de verkleinnaam, waarmede iedereen haar mocht noemen... Hij moest er een uitvinden voor hem alleen, een, die niet afgesleten was op aller lippen, een, die nieuw was en fris... hij vond haar toch niet erg kinderachtig, wel? En hij had zich uitgeput met te verzinnen, maar zij was niet tevreden geweest met wat hij verzonnen had... hij moest nog maar eens zoeken... nu, nu scheen hij dan gevonden te hebben?

"Ik ben heus nieuwsgierig!" fluisterde zij weer, glimlachend.

"Straks!" fluisterde hij terug en zij glimlachten beiden.

"Zeg eens, ik heb je totnogtoe altijd minder vervelend gevonden dan de meeste geëngageerde mensen, maar begin nu ook niet met zulke onuitstaanbaarheden!" riep Betsy, verontwaardigd, maar toch niet erg boos.

"Nu, jij vroeger met Henk!" schertste Eline, "nietwaar, Henk?"

"Nou, of!" antwoordde Henk en lachte haar vrolijk toe, terwijl zij bij de gedachte aan de verloving van haar zuster, thans jaren geleden, een uitgewiste herinnering voelde oprijzen van haar toenmalige gevoelens, als van iets, dat zeer ver en zeer zonderling was. Maar zij waren reeds

langs de villa's van deBadhuisweg, voorbij de Galerie, langs de achterzijde van het Kurhaus omgereden en zij hielden voor de trappen van het terras, aan de zeekant, op.

III

Om een tafeltje, dicht bij de muziektent, zaten de Eekhofs en de Hijdrechten, toen Betsy, Eline, Otto en Henk door het tourniquet, dat de controleur draaien deed, één voor één uitkwamen, terwijl Henk de kaarten toonde. Zij echter zagen hun kennissen niet en wandelden verder, terwijl Otto zijn hand op Eline's arm deed rusten.

"Kijk, daar heb je de Van Raats en freule Vere met Erlevoort!" zei de jonge Hijdrecht. "Ze komen hier tegenwoordig iedere avond."

"Wat kleedt Eline zich tegenwoordig bespottelijk eenvoudig!" merkte Léonie aan. "Waarvoor dient dat nu? Niets dan aanstellerij. En verbeeld je... een capotje! Ieder geëngageerd meisje meent dadelijk, dat ze een capotje op moet zetten... Ridicuul!"

"Het is toch een paar, waar je gaarne naar kijkt!" meende mevrouw Eekhof. "Je hoort wel van onverstandiger engagementen."

"Ze lopen ten minste fatsoenlijk met elkaar," zei Ange. "Soms zie je er, die bespottelijk zijn; bijvoorbeeld: Marguerite van Laren die altijd de pluisjes van de jas van haar aanstaande wegplukt... weet je nog, hoe we verleden gelachen hebben, Hijdrecht?"

Betsy intussen, rechts en links groetende, had verklaard, dat zij goed zouden doen, met langer te wandelen en naar een tafeltje om te zien; het was zeer vol.

Gelukkig, buiten zat men overal prettig, zelfs was het te verkiezen ver van de tent te zitten; anders verging men van het lawaai... Zij zetten zich dus een weinig terzijde, aan de kant der Conversatiezaal, waar nog tal van tafeltjes onbezet waren, toch vóór aan het wandelpad, zodat zij de menigte wandelaars konden zien en door deze gezien worden.

Het was dus een gewissel van groeten en knikjes en Betsy en Eline vermaakten zich soms fluisterend met een scherpe critiek over een bespottelijk toilet of een ridicule hoed. Eline zelf was zeer tevreden over de eenvoud, waarmede zij zich sedert haar engagement kleedde: een eenvoud, die zeer elegant, zeer cossu en zeer overdacht bleef, maar die toch in te groot contrast was met haar gewone weelderigheid, om niet sterk in het oog te vallen. Zij vond, dat die eenvoud haar vroegere lieftallige schoonheid als met plastischer lijnen deed uitkomen en haar ranke gestalte als in het marmer van een beeld modelleerde; zij vond, dat haar vroegere wuftheid er met een waas van gracieuze ernst door gesluierd werd, een ernst, die Otto's ingeschapen eenvoud zeker aantrekkelijk moest zijn.

Zij was nu zo en niet anders; zij gevoelde het, dat zij moeilijk zichzelf kon zijn, dat het haar integendeel gemakkelijker was, zich steeds in de ene of andere rol te denken: nude rol der enigszins poserende, maar altijd bevallige en overgelukkige aanstaande van een degelijke, jonge man, iemand uit haar eigen wereld, en die men algemeen mocht om zijn, hemzelve onbewuste, innemendheid. En overgelukkig - zij gevoelde dat tevens, met al de zaligheid van het gestild verlangen in haar hart, dat naar geluk gesmacht had - zij was het in de rust, die haar zijn grote, kalme liefde, welke zij meer ried dan begreep, geschonken had; zij was het in de blauwe stilte van dat meer, dat Nirwana, waarin haar, door fantasieën vermoeide, ziel gegleden was als in een donzen bed, en zij was daarin zó gelukkig, zó tot in haar fijnste zenuwen, welke waren als losgespannen snaren, dat zij vaak, onverwachts, een traan in haar oog voelde opwellen van innige dankbaarheld. De stroom van wandelaars draaide zonder ophouden voor haar blikken voort, en het duizelde haar een weinig, zodat zij een enkele maal niet teruggroette.

"Eline, waarom groet je niet...? Zie dan toch, mevrouw Van der Stoor en Cateautje!" fluisterde Betsy berispend.

Eline zocht met haar blik en knikte zo lief mogelijk, toen Vincent Vere en Paul van Raat hen kwamen aanspreken. Zij bleven staan, leunende op hun stokken, daar er geen stoelen in de omtrek te zien waren.

"Willen jullie een ogenblik gaan zitten, ten minste als Eline wat wil lopen?" vroeg Otto en hief zich half op.

Eline vond zijn plan uitmuntend. Henk en Betsy bleven nu niet alleen, en terwijl Vincent en Paul hun stoelen innamen, wandelden zij langzaam voort in de stroom der anderen. Zij naderden de muziektent en de hoge vioolpassages van Lohengrins Vorspiel zwollen als stralen van kristal voller en voller op... een groep van aandachtige muziekliefhebbers had zich in een halve cirkel om de tent geschaard, en tuurden de kapelmeester, die met het langzaam zwaaien van zijn staf de stroom van melodie beheerste, op de rug. Otto wilde Eline laten voorgaan in de nauwe doorgang tussen de bezette stoelen der veranda en de halve cirkel der staande toehoorders, maar zij wendde zich om en fluisterde:

"Even luisteren, wil je?"

Hij knikte en zij bleven staan. En zij genoot in haar kalme stemming van de statige zwelling dier tonenmassa's. Het was haar, als vloeiden daar geen klanken, maar de blauwe wateren van haar meer, rimpelloos als de vloed, waarop Lohengrins kaan was voortgegleden, en zij zag zwanen, statig en schoon...

Bij het zwaarste fortissimo haalde zij diep adem en toen de glazen toondraden der violen dunner en dunner uitsponnen, dreven ook de zwanen weg, statig en schoon...

Een applaus weerklonk; de halve cirkel van de toehoorders verbrak zich.

"Mooi... zo mooi!" murmelde Eline als in een droom.En zalig voelde zij Otto's hand haar arm zoeken... o, zij leefde zo zoet...

"Vind je het niet dwaas... ik voel me altijd zo... beter dan anders, als ik mooie muziek hoor; ik krijg dan bijna een gevoel of ik je toch wel een beetje waard ben!" lispelde zij bijna aan zijn oor, onhoorbaar voor wie hen omringden. "Het is misschien wel pedant van me, maar ik kan het toch heus niet helpen."

Zij zag hem glimlachend, maar bijna angstig aan, in spanning voor wat hij zou antwoorden: zij gevoelde dikwijls, voor wat hij van haar denken zou, een lichte vrees, als zou zij hem kunnen verliezen door een enkel ondoordacht woord, want zij begreep nog niet, hoe hij haar liefhad,

waarom hij haar liefhad...

"Ach, zet me toch niet zo hoog in de lucht!" antwoordde hij vriendelijk, terwijl zijn stem haar volheid dempte, waardoor hun gesprek slechts tussen hun lippen scheen voort te zweven. "Ik voel me zelf zo doodgewoon, zo niets bijzonder verheven boven anderen, je mag jezelve ook niet zo beneden me stellen. Jij mij een beetje waard! Waar haal je het vandaan? Kleine dwaas! Weet je wat; ik geloof nooit, dat je jezelf goed kent."

Zou hij gelijk hebben, zou zij zichzelf niet kennen? Een heerlijke verrassing vervulde haar; zij meende zichzelf zo goed te kennen: zou er nog waarlijk in haar ziel iets zijn, waarvan zij niet wist; iets, waaruit wellicht haar liefde voor hem vloeide? Zou hij haar zichzelf leren kennen?

"O, Otto!" begon ze.

"Wat?" vroeg hij zacht.

"Niets, ik hou zo veel van je, als je zo iets zegt van jou en van mij!" murmelde zij, vol van een zaligheid, die zij niet kon uiten. Zijn hand drukte zacht haar arm en zij trilde even, terwijl zij steeds voortgingen, en nu en dan groetende, voortgingen temidden der schertsende en dringende menigte, van de tafeltjes betuurd door wie hen kende, al was het slechts van aanzien.

"Kijk, wat lopen Erlevoort en Eline daar zalig met elkaar! perdus dans le même rêve... bepaald, ze zien ons alweer niet!" riep Léonie bijna met dépit uit, terwijl zij met Hijdrecht hen op een afstand voorbij ging.

IV

Eline en Otto hoorden eensklaps hun namen zacht uitspreken. Zij zochten even en zagen aan een tafeltje mevrouw Verstraeten met Marie, Lili en Frédérique zitten. Georges de Woude was reeds van zijn stoel opgestaan en wenkte hen glimlachend. Zij traden naderbij en gaven elkaar de hand.

"Zo Freddy!" sprak Otto verrast.

"Mevrouw was zo lief mij na het eten te laten vragen of ik meeging," antwoordde zij, bij wijze van verklaring. "Otto, we kregen, toen je weg was, juist een brief van de Horze:ze maken het allemaal goed en je moet veel groeten hebben. Jij ook, Eline."

"O, dank je wel!" antwoordde Eline hartelijk, terwijl zij een ogenblik Georges' stoel naast mevrouw innam. Marie was zeer bleek geworden, maar het viel niet op onder haar witte voile.

"Théodore schrijft dat Suzanne en Van Stralenburg met de kleine bébé over een week bij hen komen logeren en mama was een en al agitatie."

"Wat, wou mama naar de Horze gaan? En Howard komt hier?"

"Ja, dat was juist het dilemma."

"Die goede mevrouw Erlevoort," sprak mevrouw Verstraeten. "Percy heeft immers geschreven, dat hij in de laatste dagen van juli komt; nu, Van Stralenburg kan niet langer blijven dan tot de 20ste, schrijft Théodore. Je begrijpt" - en zij dwong zich Eline vriendelijk aan te zien - "je begrijpt, hoe mama te moede is: naar Zwolle te reizen, daar komt ze nu eenmaal nooit toe, en vóór de 20ste uit Den Haag te gaan terwijl Howard en Cathérine komen, dat kan natuurlijk niet..."

"Maar Howard gaat immers later ook naar de Horze?" vroeg Otto.

"Ja, maar hij zal toch eerst een beetje in Den Haag willen blijven en van Scheveningen profiteren," antwoordde Frédérique. "Mama zit nu allerlei bedenkingen te maken, hernam zij weder tot Eline: "zij zou wanhopig zijn, wanneer zij van de zomer haar nieuw kleinkind niet zag, dat kan je begrijpen..."..

"Nu, dan zal ik mama weloverhalen met mij naar Zwolle te gaan, een dezer dagen; dat is toch het eenvoudigste!" antwoordde Otto. "Naar de Horze is nog wel een omslachtiger reis."

"Je kan het proberen," antwoordde Frédérique. "Het zou zeker een oplossing van het raadsel zijn..."

Lili had intussen aan mevrouw gevraagd, of zij het goed vond, dat zij wat met De Woude ging oplopen, en mevrouw verzocht Otto nu ook een ogenblik te gaan zitten, tot zij terug zouden zijn...

"Wat is Eline toch mooi, vind je niet, De Woude?" vroeg Lili.

Zij had hem, sedert zij met hem had schaatsen gereden, toegestaan haar bij de naam te noemen, en zij noemde hem nu: De Woude, tout court. "Het frappeert me telkens, als ik haar zie..."

"Ja, ze ziet er heel aardig uit!" antwoordde Georges onverschillig.

"Neen, maar ik vind haar bepaald mooi, bepaald mooi!" drong Lili aan. "Hoe is het mogelijk, dat je haar niet mooi vindt! Wat een curieuze smaak heb jij dan toch!"

Hij lachte vrolijk, in het genot van een geheime gedachte.

"Ik kan toch heus niet helpen, dat ze me geheel en al koud laat: ik heb een ander ideaal van mooiheid. Maar als je nu absoluut wilt hebben, dat ik ze mooi vind, dan zal ik nogeens zien."

"O neen, het kan me volstrekt niet schelen, hoor!" antwoordde zij, ook lachend: "alleen, iedere heer vindt haar mooi, daarom begrijp ik het niet van je. Ik begrijp ook niet, dat Frédérique niet van haar houdt. Als ik een man was, werd ik smoorlijk op haar..."

"En zou je dus duelleren met Erlevoort..."

De pauze was aangevangen en het gedrang der wandelaars, die zich in een rechtse en in een linkse stroom hadden verdeeld, was zeer dicht. Georges en Lili bevonden zich als ingesloten tussen zich met moeite voortbewegende schouders en hoofden. Er was geen doorkomen meer aan...

"Het is wanhopig!" zei Iili. "Als het toch zo vreeslijk vol is, vind ik het

niets prettig. Het lijkt wel een zondag."

"Vind je het goed, als we een beetje naar buiten gaan naar het strand?" vroeg hij zacht. "We zijn vlak bij de uitgang..."

"Kan dat?" vroeg Lili, gestreeld door de verleiding. "Zou mama het goedvinden?"

"Wel zeker, onder mijn hoede; het kan uitstekend, hoor!" sprak hij geruststellend, bijna trots..

Zij stonden voor het tourniquet en de controleur draaide. Als bevrijd uit een klem van benauwdheid traden zij vlug de treden van het terras af, staken de rijweg over en haastten zich over de brede trap, die naar het strand leidt.

De grote mandstoelen stonden dicht bij elkaar, als waren zij opgeborgen. Hier en daar slenterde een Scheveninger op een langzame, plompe zwaaipas, die zich regelde naar het gedein van de hoop ronde rokken van zijn gezellin...

En over de zee, in de hoogte, ruiste voor de façade van het Kurhaus, in een gloed van gaslicht, een hel gewoel.

"Oef!" riep Lili uit. "O, is het hier niet veel ruimer?"

De zee zelf krulde haar, nauwlijks gerimpeld, satijn van wisselend groen en azuur en violet, met tintelende plooien schuim, uit van de einder tot het strand. Daarboven schitterden sterren en de melkweg scheen een stof van parelen, verspreid aan die geheimzinnige eeuwigheid van vaag blauw... Uit de zee steeg een bijna onzegbaar gesuis op, als uit een eindeloos grote schulp...

"Wat is het hier heerlijk stil na dat rumoer daarboven. Het is om te gaan dwepen!" murmelde Lili in extase.

"Ja," antwoordde Georges.

Zij was bijna over iets gestruikeld; hij had haar daarop gevraagd of zij

zijn arm niet wilde nemen, en zij had dit gedaan. Het werd hem toen of hij haar veel, zeer veel te zeggen had, en alsof hij zich nooit zou kunnen uitdrukken zonder belachelijk te schijnen. En ook zij gevoelde een lieflijke behoefte zich geheel en al te uiten, te spreken over de zee en de lucht, die haar zo schoon schenen, maar zij schaamde zich een weinig overde poëzie in haar hart, die te vreemd afstak bij de gewone banaliteit der kringen, waarin zij elkander steeds zagen. Zij was bang aanstellerig te schijnen en zij zweeg, en zij zwegen beiden, terwijl zij langzaam voortgingen, met het gesuis van de zee in hun oren, en met een zelfde zacht wiegend gevoel in hun harten, dat zij beiden in elkander rieden, en dat hun stilzwijgen scheen te vullen met meer dan woorden.

Zij liepen langzaam voort, altijd voort, als verloren in hun eenzaamheid, met de rust van de zee als een, nooit te bewegen, kalmte voor ogen.

En hij begreep, dat hij iets zeggen moest.

"Ik zou wel altijd zo met je door kunnen wandelen, tot Katwijk toe!" sprak hij en zijn schertsende toon verheelde een weinig, dat hij het meende.

Zij lachte; het was immers scherts.

"Dan zou het wel eens kunnen gebeuren, dat ik moe werd."

"Dan zou ik je dragen."

"Je zou niet kunnen, je zou bezwijken onder me."

"Heb je zo een min idee van me, dan zal ik het je eens tonen."

"Maar Georges! Hoe durf je toch zo brutaal zijn! Ik zal nog eindigen met me boos te maken, ten minste, als je niet dadelijk vergiffenis vraagt."

"Hoe moet ik dat dan doen?" vroeg hij deemoedig.

Zij liet hem woord voor woord een lange tirade herhalen: Ik, Georges de Woude van Bergh, vraag nederig excuus aan... voor..." en hij herhaalde elk woord, terwijl zij haar zin telkens meer uitspon, in het genoegen, waarmede de echo, die hij er van gaf, haar doortrilde.

Zij was ook niet zo toornig, als zij wilde doen blijken; haarzelf scheen het toe, dat hun wandeling nooit zou eindigen, dat zij langs die licht schuimende zeezoom zouden gaan, tot zij nieuwe kimmen zouden zien opdagen.

"Kom, we moeten omkeren!" sprak hij eensklaps: "we gaan te ver."

Zij keerden zich om, en verschrikten toen zij zagen, hoe ver het Kurhaus in de hoogte lag, in een rosse gloed van licht, maar in haar smolt die schrik eensklaps weg in een weekheid, een zachte onverschilligheid; wat gaf zij om hen daar boven: zij waren samen, aan de zee.

"Lili, heus we moeten voortmaken," sprak hij, een weinig verlegen lachende. "Je mama zal niet weten, waar we blijven!"

Nu was zij werkelijk gekrenkt, over zijn voortdrijven; hij voelde dan niet die weke, die zachte onverschilligheid; hij voelde niet voor haar dat egoïsme, dat zij voor hem gevoelde; hij voelde niet, dat er niets bestond, niets dan zij beiden, aan de suizende oever...

"Ik kan heus zo gauw niet door dat zand stappen!" sprak zij een beetje geërgerd en zij klemde zich vaster aan zijn arm;maar hij bleef onverbiddelijk, en zei, dat zij maar op hem steunen moest. Hij was toch eigenlijk verbazend koppig onder dat fijne waas van zijn lieve galanterie!

"Maar Georges, ik kan niet meer, ik ben doodaf!" hijgde zij boos, ofschoon de gewilde gramschap in haar stem versmolt tot een vleiend smeken. Hij echter vloog schertsend de brede trap op, haar bijna medeslepend, en haar arm goed in de zijne sluitend, en zij moest toch eigenlijk lachen. Het was wel curieus, dat gevlieg in het donker...

Zij waren nu ook, kalmer, de trapjes van het terras opgegaan en terwijl Georges de kaarten zocht, sloeg Lili een weinig het zand van de zoom van haar japon af...

De pauze was geëindigd, en het orkest klaterde de koperen fanfares van de mars der Reine de Saba uit... Er liepen nog wandelaars maar het gedrang was zeer verminderd. Zij haastten zich schijnbaar onverschillig,

maar Lili met een kleur op de wangen: naar hun tafeltje toe. Mevrouw Verstraeten zat alleen met Marie en Frédérique; Otto en Eline waren weg.

"Grote goedheid, waar hebben jullie met elkaar gezeten?" riep Marie uit, terwijl Georges en Lili plaats namen op de stoelen, die ter bewaring met een paar mantels waren behangen geworden. "Ik heb in die tussentijd met Paul gewandeld en Eline en Otto konden heus niet langer op je stoelen blijven..."

"We hebben bijna bovenmenselijke pogingen gedaan, om ze te behouden, nietwaar mevrouw?" voegde Frédérique er bij.

Maar ik heb je niet voorbij zien komen, waar ben je dan toch geweest?" vroeg mevrouw verwonderd. "In de Conversatie-zaal naar het dansen gaan zien?"

Georges vertelde van hun wandeling aan het strand en Lili bewonderde hem in stilte om de tact, waarmede hij haar moeder antwoordde.

V

Henk en Vincent zaten alleen aan het tafeltje bij de Conversatiezaal, daar Betsy met de jonge Hijdrecht in een, bijna te bruyante, flirtation rondwandelde, en Eline en Otto een ogenblik bij mevrouw Eekhof waren gaan zitten, die zij viermaal zonder groet hadden voorbij gestevend, zoals Ange beweerde.

"Ik was vanmiddag half dood, van die warmte!" mompelde Vincent.

"Ja, Eline kan er ook niet tegen," antwoordde Henk en dronk zijn Pilsener uit.

Vincent dronk niets; hij was enigszins duizelig door dat eeuwig gedraai van al die mensen. Hij kwam zelden te Scheveningen: des morgens verging men er van de hitte, die het zand roosterde en des avonds was het hem te vermoeiend. Een enkele keer ging hij; om er nu en dan eens geweest te zijn...

Hij had een vraag aan Henk op de lippen, een vraag, die hij bijna niet durfde doen, een vraag om geld. De tweede maal, dat Henk hem geld voorgeschoten had, was dit niet meermet de gewone goede gulheid gegaan. Vere's eeuwigdurend geldgebrek begon Henk te vervelen... het was altijd hetzelfde liedje! Vincent had dit opgemerkt, maar toch, het kon niet anders, en hij bereidde zijn vraag voor met een inleiding, geuit op schijnbaar luchtige toon.

"Ik denk, dat ik je nog deze week een deel van mijn schuld zal kunnen afdoen, Van Raat. Ik wacht geld. Alleen voor het ogenblik zit ik wat in verlegenheid... Als ik niet al zo dikwijls misbruik had gemaakt van je goedheid, zou ik nog eens je hulp durven inroepen, maar het zou indiscreet worden... Ik zal wel zien, dat ik deze week nog rondspring..."

Henk antwoordde niet maar sloeg met zijn stok een langzame maat: men speelde de ouverture van de Guillaume Tell.

"Het is vervelend, dat ik met die kinahistorie niet klaar ben gekomen!" ging Vincent voort. "Maar ik heb nu een brief gekregen van een vriend uit Amerika; hij is rijk en heeft veel relaties en zou in New-York aan een handelshuis eens voor mij rondzien... Maar zie je... op het ogenblik... Zeg, Van Raat, je zou me toch een immens groot plezier doen, als je me nog een vijftig gulden kon lenen..."

Henk keerde zijn groot lichaam driftig naar Vincent toe.

"Zeg, Vere, komt er nog geen einde aan dat gezanik, hè? Ik moet het gul bekennen, dat het me razend begint te vervelen. Het is dan vijfhonderd gulden, dan honderd gulden, dan vijftig gulden... Waar... waar wacht je dan toch op? Wat denk je te doen? Als je toch geen cent in de wereld hebt, luibak dan zo niet, maar zoek iets. Ik kan je toch niet onderhouden, hè...?"

Vincent had, in een vaag voorgevoelen, een uitbarsting verwacht, en liet de korte zinnen, die Henk, met drift, log uitstootte, over zich neerplompen zonder tegenspraak. Onder dit zwijgen werd Henk bijna verlegen en de klank van zijn eigen stem bleef hemzelf ruw in de oren hangen. Toch ging hij voort:

"Dan leuter je over geld uit Brussel... of uit Malaga, dan moet het komen uit New-York... Wanneer komt het dan? Je begrijpt, mij ruïneert het niet, als je me niet terug geeft wat je me schuldig bent, en ik val je er ook nooit lastig om, maar alles tezamen loopt het nu toch naar de tweeduizend gulden en het begint me de keel uit te hangen... Blijf dan toch niet zo ellendig hier in Den Haag lummelen, zoek dan toch iets..."

Henks toon van drift vervloeide reeds enigszins in een van goediger betuiging, maar Vincent bleef zwijgen, de ogen op de punten zijner schoenen gericht, die hij zachtjes met zijn rotting tikte, en Henkwist niet meer wat te zeggen... En het was hem een verlichting, toen Vincent eindelijk mat het hoofd opbeurde en fluisterde: "Het is zo... je hebt wel gelijk... maar het is niet mijn schuld... omstandigheden, nietwaar...? Enfin, ik zal zien, wat ik doe... neem me niet kwalijk, dat ik je lastig viel..."

Hij hief zich langzaam op, terwijl Henk bij die onderworpenheid zocht naar een fraze...

"Nu adieu dan, tot weerziens!" sprak Vincent ten laatste met een flauw glimlachje en hij knikte Henk toe, zonder hem de hand te reiken. "Adieu dan, ik moet weg."

Henk wilde zijn hand uitsteken, maar Vincent had zich reeds omgewend en Henk zag hem zich langzaam een weg banen door de menigte, terwijl hij een enkele keer met een loom gebaar zijn hoed afnam.

Zeer ontevreden over zichzelf bleef Henk alleen aan het tafeltje. Na een poos kwamen echter Eline en Otto terug en beklaagden hem schertsend over zijn eenzaamheid. En ook Betsy werd weldra teruggeleid door Hijdrecht, die zij hartelijk lachend de hand drukte. Het was reeds laat; tal van mensen waren reeds vóór het laatste nummer vertrokken, en nu het concert uit was, vloeide de menigte langzaam door de Kurzaal weg. Zachtjes-aan temperde de luidruchtigheid van die drukke atmosfeer vol muziek, gescherts, gasgloed en bonte kleuren zich tot een leegte en een rust, terwijl de lantarens reeds hier en daar werden uitgedraaid, en slechts enkele groepjes bleven zitten, genietende van de zachte lucht, die ruimer werd, als doorgeurd met een zilte frisheid... Men tuurde niet

meer naar elkaar, men zag naar de zee, naar de lucht en de bleke melkweg...

"Het is hier heerlijk, willen we nog wat gaan zitten?" vroeg Betsy.

"Laten we liever gaan toeren!" drong Eline aan: "tenminste als het je niet te laat wordt en je niet gelooft, dat de paarden moe zijn, Henk."

Betsy vond Eline excentriek om in de late avond nog te willen toeren, maar toch lachte zusjes idee haar ook toe. En zij begaven zich naar de achterzijde van het Kurhaus, waar hun rijtuig wachtte, te midden van enkele andere equipages.

Eline vond, dat de wind was opgestoken, en wilde vóór zitten, onder de half opgeslagen kap, naast Otto. Betsy beval Dirk door het Van Stolkpark naar huis te gaan.

Stil en schimachtig schemerden de villa's tussen de vage, donkere massa's van het geboomte, waardoor een enkele zucht, slechts somwijlen hoorbaar, scheen te ruizelen. Maar het getrappel der paarden en het lichte geratel der wielen over het grint bedekte dat hijgen der koelte in het loof met een luidruchtigheid, die geen woorden verbraken. Betsy lag gemakkelijk een weinig achterover en genoot. Henk was onder de onaangename druk van zijngesprek met Vincent, die hij meende leed gedaan te hebben, en Eline liet haar gedachte wegwiegelen in een zachtstrelende weelde. Zij had heur hoed afgezet en zij boog zich een weinig naar Otto toe en luisterde naar zijn ademhaling, die zich regelmatig uit zijn borst ophief. Hij, onzichtbaar in de schaduw der opgeheven kap, had zijn arm om haar middel gelegd, en haar een weinig naar zich toe getrokken, zodat haar wang bijna op zijn schouder lag, terwijl haar hand over zijn knie hing. En zij was zeer gelukkig, zij verlangde niets meer, dan zo, in zijn arm, zich een nacht lang te laten voortrijden in de avondkoelte, onder het nauw bewogen loverdak. Zij kon zich niets voorstellen, dat zoeter zou zijn, dan zo tegen hem aan te leunen, het stijgen van zijn adem, die, bijna een kus, heur haren deed trillen, te bespieden en zijn arm als een gordel van liefde om haar middel te voelen.

En overwonnen door haar weelde, liet zij heur hoofd ten laatste zinken

op zijn schouder.

"Wat is de naam, die je verzonnen hebt?" fluisterde zij eensklaps vragend aan zijn oor.

"Nily!" fluisterde hij terug en terwijl zij zijn arm vaster haar leest voelde omvatten herhaalden haar lippen bijna onhoorbaar de naam, die als een stille klank van liefkozing haar geheel doorjubelde.

VI

Mathilde van Rijssel had aan het strand een tent gehuurd, en Jeanne Ferelijn gezegd, dat zij maar, zoveel zij wilde, met haar kinderen bij haar moest komen zitten. Jeanne had eerst, uit bescheidenheid, slechts een enkele maal aan dit verzoek voldaan, maar Mathilde drong aan en Jeanne kwam nu zeer dikwijls; soms spraken zij beiden af des morgens reeds te vertrekken en boterhammen mee te nemen, - de kinderen konden aan de wagen der melkinrichting melk drinken, - en zij zaten dan beiden in het opgeslagen zeil der tent, waarop de zon broeide, en die slechts voor een bewaarplaats van trommels en manteltjes werd gebezigd, en werkten of lazen of praatten, terwijl haar beider kinderen òf vóór de tent in een grote zandkuil met hun schopjes groeven òf dicht bij de zee, als kleine ingenieurs, de wonderlijkste aquaducten schiepen. En Jeanne meende, dat de hare flinker werden en minder zeurden, nu zij door de woelige Van Rijsseltjes speels en vrolijk werden gemaakt, en zij en Mathilde zagen met genot op het zevental neer, dat als jonge honden van hun kuil naar hun waterleiding draafde. Vooral Jeanne had genoten van dat veelvuldig samenzijn met Mathilde, in wie zij een vriendin had gevonden, die haar beslommeringen begreep en die haar met de ondervinding ener treurigheid, waarin zij berustte, raad gaf, en zij spraken veelover hun kinderen en hun huishoudelijke zaken en Jeanne vond Mathilde, al was deze dan ook steeds gewend geweest aan een omgeving van groot comfort, zeer practisch en zuinig.

Maar niet lang duurde dit geluk aan het zonnige strand, want de Ferelijns moesten weldra vertrekken; zij zouden naar Boppard gaan, voor de koudwaterkuur van Frans, en Jeanne tobde en rekende het vermoedelijk totaal van hun reis- en verblijfkosten uit. Hoe zouden zij het daar nog

ander halve maand kunnen rekken met drie kinderen, terwijl zij haar bovenhuisje in de Hugo de Grootstraat toch niet konden opzeggen?

Mevrouw van Erlevoort was met Otto en Eline, die de familie van haar aanstaande wilde gaan opzoeken, voor een paar dagen naar Zwolle geweest, en mevrouw was een en al verrukking over de kleine Van Stralenburg: een baby, zo mollig en dik als er geen tweede was en met, o, zoveel donker, krullend haar! Zij was Otto dankbaar, dat deze de tocht naar Zwolle had doorgezet; naar de Horze ging ze iedere zomer, en de reis naar heur landgoed was haar zo gewoon geworden, dat zij er nimmer bezwaren in zag, maar de minste andere verplaatsing uit haar tehuis deed haar pijn, als sleurde men er haar voor altijd van weg. Zij genoot wanneer zij weder terug was in haar ruim huis op het Voorhout, met zijn enigszins ouderwetse luxe, verwelkt en verkleurd, maar vol gemak en gezelligheid. Eline vond de Van Stralenburgen allerliefst; Suzanne, een snoezig moedertje, niet mooi, nu en dan wat nonchalant gekleed, maar zó eenvoudig en vriendelijk, en zó dol op haar kleine jongen, dat het heerlijk was om aan te zien; hij, een goede, grappige vent, maar tot in het dolle toe bedorven door zijn vrouw, die hem zó bediende en zó voor hem de trappen afdraafde, dat Eline het soms moest uitproesten van het lachen... neen, zo zou ze nooit voor Otto worden; daar moest hij maar niet op rekenen, hoor! Maar hoewel zij Otto hiervoor schertsend gewaarschuwd had, op de grond van heur hart had zij gevoeld, dat het zalig was, zich zo geheel en al aan eén man te wijden als Suzanne zich wijdde aan Van Stralenburg; zo als een trouwe slavin in heur meester, in een man op te gaan, slechts voor hem te bestaan en geheel en al zijn eigendom te worden. Innig huiselijke voorstellingen van haar leven als Otto's vrouw, haar leven, dat komen zou, schiep zich dan haar fantasie, die steeds behoefte had te beelden en te boetseren, en die zelfs in een overgelukkig heden niet kon nalaten de toverbeelden van een nog gelukkiger toekomst op te roepen.

Indeze stemming, die haar ziel als met idyllen vulde, zag zij ook in alles de weerschijn van dat geluk, en de mensen harer omgeving schenen haar allen vriendelijk en liefderijk toe, nooit medegesleept in hartstochtelijke twisten, en levende voor elkaar, zonder een zweem van egoïsme. Scènes met Betsy schenen haar nooit meer te zullen voorkomen, nu dat zij haar zusters schampere toon niet overnam, maar die steeds beantwoordde met een stem vol milde zachtheid, als

gedoogde de waardigheid van haar geluk niet, dat zij het ontroerde door een enkele verstorende klank. Haar zenuwen kwamen tot een grote kalmte en zij was zelf verwonderd over haar gelijkmatig, blijmoedig humeur, door geen periodieke buien van levensmoede melancholie verbroken. Er hingen geen grauwe en zwarte nevels om haar heen; het was als ademde haar verruimde boezem in een lichte atmosfeer, vol azuur, bloemengeur en zonnevonken... Henk had na zijn explicatie met Vincent zich een paar dagen zeer ontstemd gevoeld; in zijn goedigheid deed hij ongaarne iemand het minste leed en hij meende Vere gekrenkt te hebben; die arme drommel kon het toch niet helpen, dat alles hem tegenliep... Henk had dus Vincent opgezocht, hem viermaal de gevraagde som willen ter hand stellen, maar Vincent had geweigerd en integendeel een groot gedeelte van zijn schuld aan Henk afbetaald: hoe hij aan dit geld was gekomen bleef Henk een raadsel, zoals alles in Vincent hem een raadsel was. Thuis verweet Betsy aan haar man, dat hij niet wist, hoe met Vere om te gaan en zij, in heur vage vrees voor die neef, in wie zij een geheime kracht vermoedde, die haar heerszucht naar welgevallen zou kunnen doen bukken, had het voornemen opgevat coûte-que-coûte haar mans brusquerie te doen vergeten. Eline was namelijk door Théodore op de Horze te logeren gevraagd en zij zou er de Erlevoorten en de Howards, die nu ook in Den Haag vertoefden, in het laatst van juli vergezellen, om gedurende de gehele maand augustus in Gelderland te blijven. Het zou, dacht Betsy, dus stil zijn in haar groot huis op het Nassauplein; het lachte haar niet toe nu, alleen met Henk, uit de stad te gaan; liever wilde zij in het begin van de winter, wanneer Eline getrouwd zou zijn, een reis naar het Zuiden maken - en het was dus zowel uit verlangen naar afleiding als uit diplomatieke aanvalligheid, dat zij Vincent vroeg gedurende de tijd, die Eline afwezig zou zijn, zijn tenten bij hen te komen opslaan. Zij droeg haar verzoek allerliefst en ongekunsteld voor: zij zou Eline zo vreselijk missen, zij zou zo alleen zijn en Vincent kon zo gezellig wezen en zo heerlijkover zijn omzwervingen causeren... hij moest het dus niet weigeren, en hij zou er haar een immens groot plezier mede doen... Vincent was ten zeerste verheugd door dit verzoek, dat hem een perspectiefvan kalmte en onbezorgdheid ontsloot: hij zou het goed hebben zonder een cent te behoeven uit te geven, een maand lang! En een maand van rust scheen hem in zijn tegenwoordig ellendig slingeren van de ene dag op de andere een tijdlengte toe, die nooit zou eindigen, een eeuwigheid van weelde. Hij nam Betsy's verzoek dus aan met heimelijke vreugde, uiterlijk echter

met zekere neerbuigende welwillendheid, als gevoelde hij nog wel een zweem van krenking over Henks weigering, en als wilde hij gaarne Betsy gelegenheid geven de onhartelijkheid van Van Raat goed te maken.

naar boven

HOOFDSTUK XVIII

I

Lili was boos, zeer boos; haar lippen beefden en de tranen welden haar bijna in de ogen.

"Ik begrijp volstrekt niet, waarom hij niet gevraagd kan worden!" antwoordde zij Marie wrevelig. "Hij komt geregeld hier aan huis."

"Maar Lili, hoe kan je zo dwaas zijn! Mama heeft hem van de winter immers een paar keer gevraagd en zo intiem zijn we niet met hem, om hem voor een buitenpartij te vragen. Als je er vreemden inhaalt, wordt het stijf."

"Hij is niets stijf."

"Daar heb je gelijk in; hij is mij bij nadere kennismaking ook wel meegevallen, maar we kennen hem toch niet zoals Paul en Etienne."

"Ja, lieve jongens! Ze slenteren van de Witte naar Linke en van de Bordelaise naar de Bodega en altijd met die lamme Vere. We zien ze tegenwoordig nooit; Paul komt bij hoge gratie eens aan en Etienne is voor mij een mythe geworden. Vraag dan Vere!" eindigde zij op vinnige toon. "Dan heb je het drietal compleet."

Marie haalde haar schouders op.

"Word nu niet boos op mij, Lili, omdat mama De Woude niet wil vragen. Ik kan het toch niet helpen!" antwoordde zij zacht.

"Ach neen! Maar het is altijd zo, als ik... als ik eens een idee heb. Het is

nooit goed. Ik bemoei me er ook niet meer mee. De hele partij kan me niets schelen."

Zij ging, met moeite haar tranen inhoudend, de kleine salon uit, terwijl Marie zuchtend haar boek opnam.

Mevrouw Verstraeten was bij haar man, in de serre, gaan zitten. Zij had iets opgevangen van Lili's korte, driftige zinnen, en zij was vol van een gedachte, die over haar vriendelijk gelaat een weerschijn van weifeling wierp.

"Wat is er?" vroeg de oude heer.

"Ach, het is over De Woude!" fluisterde mevrouw aarzelend, om niet door Marie verstaan te worden. "Lili, wil dat ik hem voor overmorgen vragen zal, maar..."

"Nu, waarom niet? Ikmag De Woude wel, al is hij wat fatterig; hij is nogal vrolijk zo met de meisjes..."

"Maar Karel, waarlijk, wij mogen dat niet aanwakkeren... Ik ben, als ik hem zie, altijd heel beleefd tegen hem, maar we behoeven hem niet aan te halen, wel? Wat kan daar nu van komen? Lili is nog een half kind en zet zich allerlei dingen in het hoofd, maar wat... wat wil je nu dat dit wordt?"

"Waarom moet je nu dadelijk denken, dat ze met elkaar willen gaan trouwen? Er is nu alleen maar kwestie van een invitatie..."

"Ach ja, maar jij ziet ze nooit samen, zoals ik ze zie... Als je eens een enkele keer mee naar Scheveningen ging..."

"Ik dank je hartelijk!"

"Dan zou je het zelf zien... Hij is niet af te slaan van ons tafeltje. Hij is wel zo discreet om niet altijd te accepteren, als ik hem vraag mee ijs te gaan eten, maar hij blijft tot wij weg gaan en spreekt zijn andere kennissen ternauwernood aan. Met Marie wandelt hij eventjes, pour acquit de conscience, en dan is het Lili voor en Lili na... Je begrijpt, ik zie

daar niets geen goed in..."

"En geloof je, dat Lili...?"

"Ja natuurlijk, zonder kwestie! Iedereen spreekt er ook over, iedereen kan het zien; ze winden er dan ook geen doekjes om. Ik weet het niet... ik weet niet wat daarvan worden moet!" sprak mevrouw en opnieuw gleed die weifeling over haar gelaat als een schaduw.

De heer Verstraeten zag een ogenblik peinzend voor zich uit; toen vroeg hij fluisterend iets aan zijn vrouw en zij spraken lang met elkaar op onderdrukte toon.

Marie intussen had niet kunnen voortlezen en zij ging naar boven, ten einde Lili te zoeken. Zij vond haar snikkende op haar bed neergezonken, met haar schokkend hoofd in de kussens verborgen.

"Lili!" riep ze zacht.

Lili schrikte toen zij Marie's stem herkende.

"Och, laat me!" riep ze ongeduldig uit, als wilde zij niet anders dan eenzaam en ongelukkig zijn.

Marie echter vatte haar bij de handen en dwong haar op te zien.

"Lili, hoe kan je toch zo onverstandig wezen!" berispte zij met haar zachte, doordringende stem. "Je maakt je immers akelig voor niets... Zo kan men op het laatst niet meer met elkaar omgaan en geen woord meer met elkaar spreken; van alles maak je tegenwoordig een scène. Lili, hoor nu!"

"Ach toe, laat me nu alleen..."

"Vind je het dan prettig je ongelukkiger te maken dan je bent en hier alleen te liggen huilen? Waarom spreek je liever niet ronduit met me? Het is immers veel beter vertrouwen in elkaar te stellen en alles te zeggen..."

Zijzelfhad zo gaarne willen spreken, veel willen spreken, alles willen zeggen, aan Lili of aan haar mama, maar er zijn sommige gevoelens, waarover men niet spreken mag...

Lili richtte zich een weinig op en streek van heur vochtig gelaat de verwarde haren weg.

"Ach, wat wil je dan hebben, dat ik zeg? Je weet immers alles! Georges kan tegenwoordig geen goed meer doen in de ogen van mama!"

"Kom, je overdrijft. Zowel papa als mama mogen hem beiden heel gaarne."

"O ja, zeker! Maar als het er op aankomt hem een attentie te bewijzen... Ach, en jij zelf immers ook..."

"Wat ik ook?"

"Je noemt hem immers zelf ook een vreemde, die het stijf zou maken!"

"Als ik geweten had, dat ik je met die betiteling verdriet zou doen, had ik iets anders gezegd. Alleen kan ik niet aanzien, dat je je opwindt voor niets, Lili. Je stelt je heus aan of je gehele leven voor altijd gebroken is, en dat alleen omdat mama het nu beter vindt De Woude niet te vragen."

"Het is toch ook voor mij niet prettig! Ik heb hem al... ik heb hem al over de partij gesproken en... hij rekent er natuurlijk op..."

"Waarom ben je dan zo onvoorzichtig! Mama vindt het natuurlijk ook niet prettig, als de mensen over jullie kakelen. Gisteren vroeg mevrouw Eekhof nog..."

"Wat kan ons mevrouw Eekhof schelen, als we van elkaar houden. Als je je aan iedereen wilt storen..."

Er trok om Marie's lippen een bijna spotzieke glimlach.

"Ja, Lili!" antwoordde zij, met een bittere treurigheid, die voor Lili echter verloren ging in haar scherts. "Je hebt het zwaar te verantwoorden! Je

houdt van Georges en Georges houdt van jou, en de gehele wereld is tegen jullie, mama, en mevrouw Eekhof en iedereen, nietwaar? Het is wel treurig, nietwaar kind, het is wel ongelukkig! En ik kan me zo begrijpen, dat je niet de minste hoop meer voedt, dat het anders wordt. Het is wel ongelukkig!"

"Hé, Marie! Hoe kan je zo spreken, als je weet... als je weet, dat ik verdriet heb."

"Ja, ik ben wreed, nietwaar?" ging Marie voort, maar haar glimlach werd zachter. "Kom, Lili, toe, huil nu niet meer, en geef me een zoen; vergeef me als ik onaardig was; wil ik mama nog eens zien over te halen?"

"O, als je zo lief zou willen zijn? Mama zal het zeker doen, als jij het vraagt."

"Ja, mij kan niemand iets weigeren, nietwaar? Mij loopt alles mee in de wereld. Het is alleen tegen jou, dat iedereen zich verzet. Arm kind, dat je bent!"

Lili lachte even door haar tranen heen, terwijl zij Marie aanzag. "Marie, wat ben je tochkomiek, als je zo plechtstatig oreert! Ik moet er heus om lachen!"

"Wel ja, zusje, lach maar; laten we maar lachen, zolang we het kunnen doen. Nu adieu, maak je haren wat op, ik ga naar mama."

Zij knikte Lili toe en zij ging en benijdde haar zuster, die kon uitspreken, wat zij gevoelde. En terwijl zij de trap afging, glimlachte zij weemoedig om Lili's smart en Lili's wanhoop over Georges. Zij dacht aan haar zuster als aan een kind, om speelgoed wenend, dat men het voor een poos ontnomen had; zij zag Lili's nu zo innig bedroefd gezichtje reeds stralen van een blijde lach, zoals het stralen zou, wanneer zij, Marie, over een half uur bij haar terug zou komen. Gelukkige Lili, die zo vrij mocht wenen, die zo vrij al in jubelende overmoed, mocht uitroepen:

"Wat kan ons mevrouw Eekhof schelen, als we van elkaar houden!"

II

De tocht ging naar een boer, welbekend bij de Verstraetens. Langs de Loosduinse weg, in de brandende zon, reed de volle Jan-Plezier, een enkele maal door de tram tegemoet gestoomd. Mevrouw Verstraeten en Mathilde zaten achter met Nico tussen haar beiden; Marie, Lili en Frédérique vulden met Paul, Etienne en Georges de tussenruimte; de voorbank was ingenomen door Tine en Lientje en de neefjes Verstraeten; Johan troonde op de bok en in de kattebak zat Cateautje van der Stoor met brutale Janbroer. Zo zou het een gezellige partij worden, geheel en al een onderonsje, zonder vreemde mensen, waarvoor men maar een lastig decorum zou te bewaren hebben gehad. Marie deelde uit een grote mand kersen telkens een handvol uit, aan wie maar wilde en Etienne vertelde, al etende, hoe Marguerite van Laren met een pretentieuze mond beweerd had, dat een Jan-Plezier burgerlijk was.

"De Van Larens gaan zeker altijd in hofrijtuigen naar een buitenpartij... met een gegalonneerde knecht!" zei Georges.

"In toiletten à la Watteau, met schaapjes aan roze linten!" voegde Lili er bij en zij lachten elkander toe.

Een ieder lachte en zij gevoelden zich allen zeer opgewekt, in een humeur om veel plezier te hebben, de meisjes in haar eenvoudige katoenen japonnetjes, de jongelui in hun lichte zomerpakken met strooien hoeden.

"Cateau, wil je kersen?" vroeg Marie, en er reisde een handvol naar Cateau toe. "Deel dan met Jan."

"O, ik zal het mijne wel krijgen," riep Jan met zijn brutale stem. "Toos, wil ik je een kunstje leren?"

"Wat voor een kunstje?" vroeg Toos.

"Kijk, je ziet die twee kersen aan elkaar? Nou, steek de ene in je mond. Zo..."

"Nu, wat is er dan?" vroeg Toos, en deed zoals hij begeerde.

"Dan neem ik de tweede, zie je. Zie je, zo!..."vervolgde de bengel en hapte naar de tweede kers met een flinke zoen op Cateau's lippen.

"Maar Jan!" bestrafte mevrouw verontwaardigd.

"Die Cateau! Domme meid!" riep Freddy lachend.

"Ik wist het heus niet!" betuigde Cateau: "die akelige jongen!"

"Kom Toos, dat meen je niet; je zou het niet geweten hebben!" plaagde Paul.

Cateau was vooral wanhopig, dat Paul haar niet geloofde...

En de Jan-Plezier ratelde voort langs de weilanden vol vette, grazende koeien, met huiden als glanzend satijn, zwart en wit gevlekt terwijl de knotwilgen aan de zoom der sloten op knoestige stam hun waaiers van zilvergrijs lover verhieven.

"Ik vind een wilg zo een melancholieke boom, vind je ook niet, Georges?" vroeg Lili met gevoel....

"O, Lili wordt poëtisch! riep Etienne. "Kom Lili, een ode aan de wilg."

"Ik schijn niets meer te kunnen zeggen, of jullie lachen me uit," antwoordde Lili verstoord. "Ik schijn al zeer bespottelijk te zijn..."

En het regende plagerijen op Lili en kersen in een ieders schoot.

De weg klom, terwijl duinachtige verschieten verrezen. Hier en daar lag een buitenplaats, verloren in het groen, of een boerderij, met velden vol wortelen en bloemkolen en rijen van bonenstaketsels of een tuintje vol zonnebloemen, papavers en stokrozen. Hier en daar glom een tuinspiegel, als gepolijst nikkel. Een vrouw, bezig met wasgoed aan een sloot uit te wringen, hief zich even op en glimlachte en twee boerenkinderen liepen het rijtuig achterna, daar Jan en Cateautje hun kersen toewierpen.

III

De weg klom en daalde tussen blonde velden van haver en vlas, blauw en rood doorspikkeld met korenbloemen en klaprozen, tot men ten laatste de boerderij bereikt had. De boerin verscheen met een gulle glimlach aan het hek en van alle kanten sprong men uit de wagen, terwijl mevrouw en Mathilde dozen, overdekte manden en korven aanreikten.

De koetsier spande uit en bracht zijn dampende paarden naar stal. Jan Verstraeten, Cateautje en de Van Rijsseltjes maakten zich aanstonds meester van de beide schommels. Jan had aan mevrouw Van Rijssel beloofd voorzichtig te zullen zijn en Cateautje zou vooral op Nico passen.

"Het is net een echtpaar met hun kroost!" lachte Marie, terwijl zij hen naoogde.

"Ik jaag je toch straks weg van de schommel, ik moet ook schommelen!" riep Etienne luidruchtig uit, reeds dronken van de zon en de buitenlucht. "Lili, schommel je straks met me? Ten minste, als De Woude het goed vindt!" fluisterde hij met smachtende ogen.

"De Woude heeft niets over me te zeggen! Maar ik hou niet van schommelen: ik krijg er hoofdpijn van, dank je."

"Ik ben er dol op, Eetje!" riep Marie: "ik reken straks op je, als cavalier, maar hoog, heel hoog, hoor! Tot in de wolken."

"Kom, laten weeens een prettig plekje gaan zoeken, een beetje verder, op de duinen," ried Paul aan.

"O, natuurlijk: Paul denkt vooral aan zijn gemak. Maar duinen zijn zonnig, Paultje," sprak Freddy.

"Neen, er zijn bomen, eikebomen, naar ik meen, voorbij de koepel."

"En route dan. Het is eigenlijk te warm om je te veel te vermoeien. Ik ben van Pauls opinie; ik hou zeer veel van een luie buitenpartij: heel lang liggen in de schaduw, en dan naar de wolken kijken boven je hoofd,"

lispelde Lili.

"Lili weet toch altijd het langoureuze met het poëtische te verenigen!" schertste haar zuster. "In godsnaam, De Woude, beweer eens wat. We kakelen allemaal door elkaar, en jij loopt stilletjes verzen te maken, geloof ik."

Georges sprak lachend tegen en zij baanden zich thans allen een weg door het lover, de twijgen afwerend, die achter hen met een geruis van bladeren weer dichtsloegen. Lili schrikte voor een spin, die aan een lange, zilveren draad naar beneden zakte, en toen De Woude het dier verwijderde, werden zij beiden zeer geplaagd: zij, als een schuchtere jonkvrouw, hij, als een dapper ridder, die de monsters om haar heen versloeg.

"Maar wat doen wij toch voor buitengewoons, dat wij het altijd moeten ontgelden?" riep Georges.

"Ach, Georges, trek het je toch niet aan!" sprak Lili. "Ze doen het om geestig te zijn. O, Paul, wat laat je ons klimmen en dalen in die warmte en ik glijd telkens uit. Het is een hele reis naar dat lieve plekje. En dan die vervelende takken. Ze vermoeien me. Ai!"

Zij bezag hijgend haar vinger, die een doorn geschramd had.

"Laat mij vóór je lopen!" fluisterde Georges, en hij fluisterde het zo zacht en gleed zo behendig vooruit, dat de anderen het in plagende vrolijkheid over Lili's klacht niet bespeurden. Zij beiden bleven een weinig achter en Lili ging glimlachend het laatst, terwijl Georges de takken zo lang tegenhield, tot zij haar niet meer in het gelaat konden zwiepen.

"Laat ze maar lachen! Kan het je iets schelen?" vroeg hij geheel en al verloren in zijn geluk.

"Niets!" antwoordde zij zeer kalm, haar blond hoofdje onder de grote hoed vol veldbloemen schuddend, terwijl een spotziek trekje om haar lippen speelde. "WiJ lachen ze achter hun rug uit. Wie gilt daar zo?"

"Etienne natuurlijk!" sprak Georges.

Paul en Etienne namelijk hadden onder kastanjebomen een mossige plek gevonden, vanwaar men een klein panorama zag: enig weiland doorsneden met de rechte strepen der sloten, die flikkerden onder de tintelende hemel, en hier en daar een koe. Een molentje in de verte en daarachter een zoom van populieren, regelmatig en slank.

Lili en Georges naderden en zij vonden de anderen inverrukking.

"Hier is het heerlijk!" sprak Paul. "Koel mos om op te liggen en een ruim uitzicht."

Zij beaamden het allen, dat het heerlijk was en lieten zich neer op de grond, moede van de onderzoekingstocht. Zij zetten hun hoeden af, die met de kanten of rode parasols der meisjes het donkere mos aanstonds met gloeiende, lichte kleuren bezaaiden, terwijl enkele zonnestralen, door de bladeren zinkend, strepen van lichtende atoompjes als glinsterend stof deden dansen over het kreukelend lichte katoen harer rokken en het blond en bruin heurer haren.

"Het is hier nu niet zo erg schaduwrijk. Ik zit ten minste helemaal in de zon!" meende Lili, zich in de rozige schaduw van haar en-tout-cas verbergend, en zij keek verontwaardigd naar Paul, die, het hoogst en in veel schaduw, zo lang als hij was, neerlag, het hoofd zalig in een uitgespreide zakdoek verbergend.

"Chut - Lili, niet spreken - slapen!" fluisterde hij, met gesloten ogen.

"Ja,je bent amusant, slaap maar toe! Maar ik brand hier!"

"Willen we een beter plekje gaan zoeken, Lili?" sprak Georges.

"Ja, doe dat, dat is een idee," meende Paul.

"En fluit dan, als je wat gevonden hebt!" sprak Etienne.

Georges beloofde te zullen fluiten. Zij stonden op, waarna Lili steunende op zijn schouders, het duin afkwam, terwijl het zand onder hun voeten weggleed...

"Je begrijpt, ze zullen ons laten fluiten, in plaats van zelf te fluiten," zei Etienne.

"Onrustig is die Lili altijd!" geeuwde Paul op zijn zakdoek.

Maar Etienne werd geërgerd over zijn luiheid en trok hem bij de benen naar beneden, tot groot vermaak der meisjes.

Het was echter zeer warm, en er was niets aan te doen; zij ook werden lui. Zij zouden na het déjeuner wel wat wandelen en verderop de duinen ingaan. Toen de vrede tussen Paul en Etienne gesloten was, ging Frédérique met haar hoofd op Eetjes knieën liggen, terwijl hij haar met een halmpje in de oren kietelde; Paul sliep bijna in, loom van warmte, en Marie zag peinzend, met iets zwaarmoedigs om de mond, uit naar de weilanden en de sloten en de koeien.

IV

Het pad, waarlangs Georges en Lili daalden, was zeer gemakkelijk. Zij zweefde als het ware naar beneden, terwijl zij met de handen op zijn schouder steunde, en hij op een drafje afwaarts ging. En hij ging al vlugger en vlugger, terwijl zij licht lachte. Het was, alsof zij vleugels aanschoot...

"Hoe dom van ze, daar in die zon te blijven braden; kijk, onder die bomen daar..."

"Die kastanjes?"

"Daar is veel meer schaduw. Willen we eens zien?"

"Goed..."

Zij klommen op, terwijl hij haar hielp en zij drongen het geboomte in, dat het panorama met zijn zonnige aquareltinten van groenen koeien voor hun ogen afsloot, maar het was er zeer lommerrijk, als in een koepel van bladeren, terwijl daar buiten de zon alles stoofde.

"O, hier is het lief!" riep Lili uit. "En kijk eens, viooltjes..."

Zij zette zich op een zetel van mossig zand en plukte. En hij vlijde zich aan haar voeten neer, te gelukkig om veel te spreken en speelde met de rode kwasten van haar parasol.

"Kom, nu moet je fluiten, Georges... om de anderen te laten komen!" sprak zij schalks, wel wetende, dat hij het niet zou doen.

"Ik kan niet fluiten, ik heb het nooit kunnen doen!" antwoordde hij en keek haar lachend aan.

Zij lachte ook en wierp hem haar viooltjes in het gelaat, en hij verzamelde ze, en stak ze in zijn knoopsgat. Toen vatte hij haar hand en zag haar aan.

"Hou je van me?" vroeg hij, met zijn ogen in de hare. Zij legde haar witte handjes op zijn schouders en terwijl zij hem vast aanzag, boog zij zich langzaam voorover.

"Wat?" vroeg zij, vol teerheid.

"Hou je van me?" herhaalde hij weer en zij boog zich voorover, zodat zijn lippen de lokjes op haar voorhoofd beroerden en ze kusten.

"Ja," sprak ze, en liet haar hoofd rusten op het zijne. "Ja, ik hou van je."

Zo bleven ze een wijle, terwijl hij in zijn ongemakkelijke houding genoot onder het wicht van het kopje op zijn hoofd. Maar toen zij zich oprichtte en hem weer lachend aanzag, vlijde hij zich meer naar haar zijde uit en legde haar arm om zijn hals.

"Weet je... Emilie..." begon hij.

"Wat?" vroeg zij.

"Emilie heeft met mijn vader gesproken, en zou ze niet eens met je ouders kunnen komen praten?"

"Ja!" antwoordde zij, in een glimlach glanzend. "Maar ik geloof niet... ik weet niet, of..."

Emilie kan goed praten..."

"Je houdt veel van haar, he?"

"Ja,.. ook van jou.." . .

Zij drukte zijn hoofd vaster in de mollige ronding van haar arm en zij gaf hem een kus op zijn hoofd: haar eerste... En de geur van het mos en de viooltjes, stovende in de lauwe warmte, die uit het dak van de bladerkoepel neerzonk, vermengde zich als een zucht, waarvan de zoetheid haar bezwijmelde, terwijl haar kleine hand zich liefkozend sloot en zijn lichtbruin haar verwarde.

Zij luisterde, steeds met die zelfde gelukkige glimlach, naar zijn zachte stem, terwijl hij haar vertelde van het gesprek, dat hij met zijn zuster had gewisseld vóór hij nog wist, of Lili ooit van hem zou houden. Hij had zich toen wel een poos wankelmoedig gevoeld; nu echter scheen de hele wereld hem een licht te torsen last toe.

"Emiliedacht, dat je geen arme man zou willen hebben... Wil je geen arme man hebben...?"

"Ben jij arm?"

"Ja, ik ben niet rijk."

"Goed, dan wil ik wel een arme man hebben. Ik ben, o, zo zuinig als het moet. Ik doe soms wel drie maanden met mijn toiletgeld voor één maand. En zie ik er niet altijd netjes uit?"

"Beeldig..."

"Maar ik geloof nooit, dat jij zuinig bent. Ik geloof, dat jij veel behoeften hebt, meer dan ik..."

"Ik heb geen behoeften als ik jou heb. Je bent alles voor me."

"Houdt Emilie van me?"

"Natuurlijk. Ze zal ons moedertje zijn. En je wilt dus overal met me mee. Naar Caïro? Naar Constantinopel? Naar de Kaap?"

"Naar Lapland, als het moet... Overal..."

"Mijn eigen vrouwtje!"

Hij sloot haar even vast aan zijn borst en kuste haar. Het werd hun, alsof de wereld voor hen wegzonk, en alsof zij alleen waren in een paradijs... het werd hun of zij het eerste paar waren, dat elkaar liefhad, of er nooit bemind was vóór hen.

V

"Mama vraagt, of jullie komen ontbijten?" riep Johan van Rijssel het viertal toe, dat lag te mijmeren, in de zon. "Luie, grote mensen; hè, jullie liggen te slapen, geloof ik..."

En hij klom naar hen toe en vocht met Paul, wiens grote ledematen, in volle lengte uitgespreid, hem ergerden. Frédérique en Etienne richtten zich op uit hun tedere houding en beweerden honger te hebben.

"Zeker van het nietsdoen?" schreeuwde Jan, die hen ook kwam roepen. "Wij hebben al geschommeld en gewipt en met de ezelwagen gereden en op een hooiwagen geklommen, en jullie liggen maar te dutten..."

"Chut! Meer eerbied, hoor, voor de ouderdom!" sprak Marie deftig.

Ze daalden nu allen het pad, dat zij eerst opgeklommen waren, af, opnieuw vechtende met de twijgen, die hun de doortocht versperden, toen zij achter zich hoorden fluiten. Omziende zagen zij Georges en Lili, vol heimelijke vrolijkheid.

"We hebben een plekje gevonden, heel koel!" sprak Georges ironisch.

"O, zo koel!" herhaalde Lili.

Nu werden zij overvallen met een kruisvuur van verontwaardigde blikken en plagerijen en hielden zich dus wijselijk een weinig achter; toch zorgden zij er voor, tegelijkertijd met de anderen aan de ontbijttafel te komen.

Mevrouw Verstraeten en Mathilde waren ijverig geweest, trots de warmte. Op het grove, witte tafellaken verhieven zich stapels van broodjes, met schalen vol kersen en aardbeien en een grote kom vol room tussen twee blonde tulbanden. Zestien stoelen stonden om de tafel geschaard en de Van Rijsseltjes, rood van hitte, moe van het draven, met glinsterende oogjes en vochtige, op de voorhoofdjes klevende haren, namen met begerige ogen alles op. Nico zat reeds, rammelend met glas en vork, en allen zetten zichen mevrouw en Mathilde hadden het druk met aanreiken naar alle kanten.

"De Woude, er wordt niet gepresenteerd, neem wat je aanstaat!" sprak mevrouw en het was weldra een luidruchtige vrolijkheid, terwijl de broodjes en de tulbanden verdwenen, en de kippen met de haan zenuwachtig rondliepen om de tafel; vooral in de nabuurschap van Nico, die ze tot wanhoop van Mathilde hele boterhammen offerde. Jan, intussen, verweet opnieuw aan de drie jongelieden hun luiheid, en naar hij beweerde met volle reden.

Achter de boerderij namelijk lag een brede vaart, met een bootje, en Jan en Cateau hadden er reeds gebruik van willen maken, maar mevrouw Verstraeten had het hun verboden, zolang er niet een van de ouderen bij was. Na het ontbijt stormden zij er dan ook naar toe; Paul en Etienne zouden roeien; Jan beweerde goed te zullen sturen en Frédérique, Marie en Cateau waren de "schone en zoete last", zoals Etienne beweerde.

"Zouden Georges en Lili zo maar vertrouwd zijn, met hun beidjes?" vroeg Paul, terwijl hij met zijn roeispaan de boot van de oever afstiet. "Kom, Etienne, gelijk op..."

"Waar. zijn ze? O, kijk, daar verdwijnen ze, achter die heg!" riep Frédérique. "Marie, dat je als oudere zuster zo iets toelaat!"

Marie lachte goedig.

"Ach, laat ze maar gelukkig zijn!" sprak ze eenvoudig.

Etienne had echter veel drukte, zeker om het gemis aan roeikunst te bedekken, terwijl hij de vreemdste bewegingen met zijn riem maakte. Paul werd beurtelings wanhopig en driftig...

"Maar Etienne, je kan er niets van, laat je roeispaan toch niet zo neerploffen."

Een regen van druppels was over hen heen gezonken...

"Je maakt me kletsnat!" sprak Frédérique verontwaardigd.

"Ach kom, denk je, dat ik niet roeien kan?"

Cateau en Jan lachten Etienne uit en hij maakte zoveel dwaasheid, dat Toosje aan Paul durfde vragen of zij eens roeien mocht. Zij beschouwde toch meneer Van Raat als de kapitein. Etienne werd, trots tal van wederstrevingen, die de boot bijna deden omkantelen, van zijn post ontzet en Cateautje zette zich triumferend naast Paul, vol ijver om met hem gelijk in de maat te blijven met het rijzen en het dalen van haar roeispaan, die zij krampachtig, zonder vrees voor blaren, in beide handen hield omvat. En zij genoot, wanneer hun riemen, als door één kracht bewogen, gelijkmatig het groene water scheerden...

"Prachtig, Cateau, je kan het!" prees Marie. "Jan, stuur eens naar die lelies toe en naar die plompen..."

Jan stuurde en het bootje zwenkte langzaam naar een plas vol kroos, waarop de witte en gele bekers der waterlelies en plompen lagen, tussen de platte, ronde blaren. Marie boog zich, vatte een lelie bij haar taaie, lijmerige stengel en trok,en trok tot zij de bloem met een zeer lange steel uit het kroos ophief.

"Daar, daar zijn er veel!" riep Jan, verderop wijzende.

En zij gleden voort, tussen een zoom van wilgen met in het water slepende, zilverige lovertakken en een zoom van weiland, en Marie plukte werktuiglijk de modderige bloemen uit het water, zonder doel. Zij hoorde niet meer, hoe de anderen schertsten, hoe Cateautje en Etienne in een hevig dispuut waren over de wijze, waarop men een riem moest houden; zij rukte slechts, onbevreesd voor het kroos, haar bloemen op, wier stelen zij als vochtige slangen aan haar voeten wierp, en zij dacht er aan, dat als men hard, steeds hard rukte, zo hard tot de stengels bijna de vingers wondden, de bloemen moesten loslaten. Zo kon men ook een dwaasheid zich hard, hard rukken uit zijn gedachte... al bloedde die ook later na.

VI

De Van Rijsseltjes, die Mathilde niet in de boot vertrouwde, als Etienne er bij was, hadden zich, toen hun ongelukkige gezichtjes na die teleurstelling afgewist en opgeklaard waren, met schommel en wip opnieuw tevreden gesteld. Tina duwde Nico, die zeer deftig zat, heen en weer en Johan, met Lientje tussen zijn benen zittend, weerde zich op de tweede schommel. Daar kwamen echter Marie en Etienne aan, en toen Nico moe was van zijn deftigheid, klommen zij op de plank.

"Hoog, Eetje, heel hoog!" riep Marie.

Etienne, de voeten vast op de plank, bracht met een paar krachtige buigingen van zijn benen de schommel in beweging.

"Ah! Ik zie, je kan beter schommelen dan roeien!" riep Marie.

Zij ook maakte lichte bewegingen, en de schommel zwiepte al hoger en hoger, terwijl haar rokken door de wind opbolden, haar lange ceintuur fladderde, haar hoed afwoei en enige haren in haar wangen warrelden. Zij haalde diep adem, terwijl zij, hoog in de lucht, bijna horizontaal over Etienne hing, neerzwaaide en weder opvloog. Zij had een gewaarwording, alsof er een onmetelijke afgrond onder haar gaapte, en of zij hoger, steeds hoger in de blauwe lucht steeg, als op de wieken van een grote vogel. Haar ogen schitterden, haar wangen gloeiden en zij had gaarne de koorden losgelaten, om zich met een wanhopige vlucht te

storten in het ijle...

Daar bespeurde zij de vier kinderen, die beneden ontzet naar die "grote mensen", die zo hoog mochten schommelen, opzagen, en zij wilde ze een woordje toeroepen, maar haar keel weigerde geluid te geven... Etienne was als dronken en hoger zwaaide de plank...

"Etienne... genoeg... genoeg, Etienne!" murmelde Marie en sloot haar ogen.

En een duizeling overviel haar bijna, toen de vlucht van de grote vogel verminderde, langzamerhand verminderde en ten laatsteophield. Zij wankelde toen zij weer op de grond stond.

Etienne raapte haar hoed op...

"Heerlijk geschommeld, hè?" riep hij buiten adem.

Marie knikte glimlachend, en streek zich met een hijgende zucht haar verwarde haren uit het gelaat. En toen Etienne, gekheid makend, het op een lopen zette, en zijn neefJes en nichtjes toeriep, dat zij hem nooit zouden vangen, en toen de Van Rijsseltjes hem narenden, Nico het laatst, haastig voortschuddende op zijn dikke beentjes... toen zeeg Marie in het gras neer, bij de schommel, en barstte in tranen uit... Zij dacht aan Lili en Georges, hoe die beiden alleen en zeer gelukkig waren geweest, terwijl zij, Marie, naar de weilanden en de koeien gestaard had, tot zij sterren voor haar ogen had zien schemeren, en hoe zij, Georges en Lili, alleen en zeer gelukkig waren geweest, terwijl Zij lelies en plompen uit het water had gerukt, hard, heel hard...

naar boven

HOOFDSTUK XIX

I

"Eline! Eline!" klonk het uit de tuin.

Eline was met schrik om half-acht wakker geworden - men ontbeet op de Horze om acht uur - en zij was bezig zich te reppen met haar toilet. Nu, half gereed, trad zij aan het open venster en zag naar buiten. Het waren de twee oudste meisjes van Theodore, Marianne en Henriette, zestien en veertien jaar, vlug en schalk. "Goedenmorgen!" groette Eline vrolijk."

"Wat, ben je al opgestaan? Nu, dat is vlug, hoor! Kom je gauw?"

"Dadelijk, ik ben zó klaar..."

"Dag Eline, dag Eline!" riep een nieuwe stem van buiten. Eline zag uit en bespeurde Gustaaf, een mooi ventje van tien, met een paar brutale, blauwe ogen, een echte straatjongen, met niet te wassen vuile handen en komiek als een clown.

"Dag Gus," riep zij.

"Zeg Eline,je weet wat je me beloofd hebt?"

"Neen?"

"Je trouwt met mij, en niet met oom Otto, nietwaar? Je hebt het me beloofd, hoor je!"

"Ja, met jou, hoor! Maar Gus, ik moet me kleden, anders kom ik niet klaar!" riep Eline, opnieuw voor de spiegel met heur haar bezig...

Zij hoorde het gewoel in de tuin al levendiger worden en het maakte haar zenuwachtig... Haar mooie gazellenogen stonden nog wat klein, heur lokjes vielen niet zoals zij wilde... En toch, uit het park, vol zonlicht en schaduw, steeg reeds een veelstemmige vrolijkheid op, waartussen zij zowel de zware stem van Théodore, als het lustige geschreeuw van de Van Rijsseltjes onderscheidde.

"Eline, Eline!" riepen meer stemmen buiten.

"Ja, ja, ik kom!" antwoordde Eline bijna ongeduldig en ze snoerde haar ceintuur vast en vloog weg, de lange corridor door, somber van bruin

eikenhout, de brede monumentale trappen af, de vestibule uit...

In de tuin liep Cathérine Howard met haar broer,Otto. Zij was niet mooi, maar had een blijmoedig, opgewekt gelaat, en zij was bijna zo druk van bewegingen als Etienne.

"O, Otto, ik kan het me zo goed van je begrijpen!" sprak zij dwepende en hangende aan zijn arm. "Ik vind haar een snoesje... Uit Freddy's en Mathilde's brieven maakte ik me een voorstelling van zo een beetje een Haags nufje, zie je, want ik herinnerde mij haar niet goed meer; ik had haar alleen vroeger een paar maal gezien, toen zij nog bij die oude tante inwoonde... een weduwe Vere, geloof ik, nietwaar?"

"Ja," sprak Otto.

"Maar, zie je, ik vind ze een snoesje, een snoesje! Ze heeft zo iets hartelijks en liefs als ze spreekt, iets eenvoudigs en toch iets vreselijk gedistingeerds, quite a lady... En ze is een beeldje, ze is bepaald mooi..."

"Vind je?" vroeg Otto.

"Nu hoor, je mag wel trots zijn... zo een vrouwtje is niet voor iedereen weggelegd... o, daar gaat de bel, ze zijn hier altijd vroeg bij de pinken..."

Zij wandelden samen naar de open tuinkamer, die met een paar treden in de tuin uitkwam en traden binnen. Aan de lange ontbijttafel zat reeds de oude mevrouw Van Erlevoort en knikte met een blijde glimlach haar zoon en haar dochter toe. Eline stond te praten met Théodore, die haar noch aan Otto, noch aan Etienne liet denken, stevig en breed geschouderd als hij voor haar stond met zijn enigszins ingedrongen, krachtige gestalte en zijn korte, volle baard, maar uit zijn luide, vrolijke, zware stem, klonk de aangeboren, gezonde blijmoedigheid van de Erlevoorten. Zijn vrouw, de jonge mevrouw Van Erlevoort, of Truus, zoals hij haar noemde, was, bijgestaan door Mathilde en Frédérique, nog bezig met enige voorbereidselen tot het maal. Juffrouw Frantzen zette reeds de Van Rijsseltjes op hun stoelen en bond hun servetjes om. Uit de tuin kwam Etienne met Cor, de achttienjarige zoon des huizes, die adelborst was en nu met groot verlof op de Horze vertoefde; hem volgden de meisjes en de jongens, Willy en Gustaaf, uitgelaten van scherts om hun

Engelse oom Howard, die zij niet begrepen en die Hollands van hen moest leren.

"Dag Nily!" zeide Otto, terwijl hij Eline naderde.

"Dag Otto!" antwoordde Eline, en zij bood hem haar hand en zij fluisterden even samen. Zij voelde zich zeer gelukkig in de nieuwe bekoring, die haar door een druk familieleven geschonken werd, haar, die als kind slechts één zuster tot speelgenoot had gehad en als meisje eenzaam bij haar oude tante haar jeugd als vermijmerd had; zij voelde zich zeer gelukkig in het rumoer van zovele mensen en anderen tezamen en zij scheen het leven eerstnu van een andere kant te zien, dan zij in haar roes van soirée's en bals in Den Haag gezien had. De mensen, zij waren allen vriendelijk, zij schenen haar allen genegen, zelfs Frédérique; de kinderen, zij liet ze op haar schoot klinmen, en zich met welbehagen door hun vuile vingertjes liefkozen, zouder vrees voor haar toilet of haar kapsel. Zij was nu als verliefd op Tina, die, fijntjes als een klein nufje, door Eline's bevalligheid en vriendelijkheid werd aangetrokken, zoals Cateau van der Stoor er vroeger door aangetrokken was en Eline zat dan ook steeds aan tafel tussen Otto en Tina. De oude mevrouw Van Erlevoort zat tussen haar twee kleinste kleinkinderen, de jongste van Théodore, Edmée of Memée en Kitty Howard, de enige van haar Engelse schoonzoon, en toen zij een langzame blik over de lange tafel, stralend van jeugd en vrolijkheid, weidde, scheen het haar toe, dat er niemand op de wereld gelukkiger kon wezen, dan zij met haar grijze haren en haar jong hart.

Na het ontbijt sloeg Théodore voor, een tocht te maken naar de zogenaamde "dikke boom", want hij beweerde, dat onder de vele dikke bomen van Gelderland, de hunne, die van de Horze, volstrekt niet de minste was. Hij zou met Howard, Etienne en Cor wandelen; Eline en Otto voegden zich bij hen en de kinderen, zelfs Memée en Kitty, bestormden, onder de hoede van de drie meisjes, de reeds aangespannen tentwagen.

Door de eetkamer scheen een orkaan gewoed te hebben. De stoelen stonden schots en scheef. De tafel was één wanorde van borden en glazen; servetten slingerden op de grond met een hoed van Tina, een schop van Nico en een bal van Memée.

"Is het u heus niet te druk, mama?" vroeg Truus, terwijl zij mevrouw Van Erlevoort, nog aan de ontredderde onbijttafel gezeten, zuchtende bij de hand nam. "Waarlijk, ik ben soms zo bang: de kinderen maken zo een verschrikkelijk leven, het is een verademing als ze weg zijn."

"Foei!" sprak mevrouw: "je moest je schamen zo te spreken."

"Ik ben soms al wanhopig over mijn viertal, Truus!" sprak Mathilde: "maar behalve Cor, die zich langzamerhand gaat voelen, zijn die van jou toch ook nog al woelwaters."

"Maak je niet over mij ongerust, Truus!" sprak mevrouw. "Ik doe de hele winter niets anders dan naar de zomer en de Horze verlangen, en het doet me goed bij jullie te zijn. Ook vind ik het lief van je, dat je Eline gevraagd hebt."

"Voor het volgende jaar, wanneer ze getrouwd zijn, heb ik ze al gevraagd bij ons in Londen te komen, gedurende de season," sprak Cathérine. "Ik mag haar heelgraag."

De jonge mevrouw Van Erlevoort zag een weinig bedenkelijk voor zich, terwijl zij een servet opvouwde.

"En jij, Truus?" vroeg haar schoonmoeder, wie dit opviel. "Jij mag haar toch ook graag?"

"Ach, wat zal ik je zeggen, maatje; ik ken Eline nog zo weinig. Ik vind het heel lief van haar, dat ze zich geheel en al schikt naar onze gewoonten, naar onze leefwijze, en dat ik mij dus niet als voor een vreemde te generen heb; daar zou ik het te druk voor hebben. Dat vind ik zeker lief in haar. Maar u weet, ik loop niet zo dadelijk weg met iemand..."

Dat klinkt mij te diplomatisch toe, kind. Ik hou van iemand, of ik hou niet van iemand, dat gaat heel eenvoudig bij mij."

"O, u moet niets achter mijn woorden zoeken, dan wat ik er mee zeg. Ik ken Eline alleen sedert de week, dat ze bij ons logeert; ze heeft op mij een lieve indruk gemaakt. Maar ik weet nog niet goed, wat ik aan haar heb."

Mathilde had het op de lippen te zeggen, dat zij, die Eline sedert jaren kende, dit ook nog niet wist, maar zij zweeg.

En dan... maar u moet niet boos worden, mama! We spreken er nu over, nietwaar?"

"Zeker kind."

"Ziet u, ik zie zo iets in Eline, alsof ze zich nooit goed in onze familie thuis zal voelen. Zij schikt zich, zoals ik zeg, maar ik weet niet, of dat geheel uit haar hart komt. Ik doe u toch geen verdriet door zo te spreken? Ik wens niets liever, dan dat ik mij vergis in Eline, en als ik haar langer ken, nietwaar...?"

Zij aarzelde het ronduit te zeggen, zij hield niet van Eline. Zij was een kloeke, grote vrouw, en een verstandige moeder, die flink haar klein rijk regeerde, die vriendelijk maar beslist haar wil deed gelden; uit die kloekheid en beslistheid vloeide voort, dat zij meestal rond voor haar mening uitkwam, maar nu: zij wist, dat mama Eline, als de aanstaande vrouw van Otto, reeds tot de hunnen rekende; zij had bespeurd, dat Eline de oude vrouw met een enkel zacht woord, met een enkel liefkozend gebaar, tot liefde kon roeren, en zij wilde mama geen leed doen in de verloofde van haar zoon. Maar in hun landelijke atmosfeer - zij kon zich dit niet ontveinzen - detoneerde Eline als iets gekunstelds, als iets dat niet waar was en dit ergerde Truus. Zij kon het niet weten, dat Eline op de Horze wellicht nog het meest zichzelf was, dat zij er zich inderdaad gelukkig gevoelde in hun eenvoudig familieleven, als in een vernieuwende en louterendewedergeboorte; zij kon niet tot Eline doordringen, zij ried slechts iets van de oppervlakte harer ziel; zij zag niet de zalige rust dier zenuwen, overspannen in een leven van overbeschaafdheid en luxe; zij zag alleen die ingeboren wereldsheid schemeren door een aangenomen eenvoud, en dit hinderde haar, zoals de grote, blauwe zijden strik op Eline's glad, lichtblauw katoentje haar hinderde.

Cathérine Howard was een en al verontwaardiging. Hoe was het mogelijk, dat Truus zo iets zeggen kon; dat was toch al heel weinig hartelijk in een aanstaande zuster. En zij holde met bijna kinderlijke

extase in zulke liefkozende zinnen over Eline door, dat de trekken van de oude vrouw, strak gespannen door de woorden harer schoondochter, weldra weder glansden van genoegen.

"Neen waarlijk, Truus, ik begrijp je niet... Ik, integendeel, bewonder Eline, dat ze, vreemd als ze in onze familie is, zich juist zo dadelijk thuis voelt, met ons allemaal. Ik kan je verzekeren, toen ik toch met Howard in Londen kwam - ja, ik kende zijn familie in het geheel niet, dat is zo - maar ik voelde me toch wel eens onder hen als een eend in een vreemde bijt, hoe hartelijk ze ook allemaal waren! En Eline... lieve hemel! Het is of ik haar altijd gekend heb; ze is zo gemakkelijk, zo toeschietelijk, je hebt niets geen moeite met haar. Neen, ik begrijp heus niet, hoe je ook maar kan denken, dat ze zich niet thuis bij ons zal voelen... Lief... vind ik dat allesbehalve van je."

Truus lachte, dat Cathérine vuur en vlam vatte en verontschuldigde zich zo goed mogelijk, en daar de meid binnenkwam om af te nemen, ging de oude mevrouw met Mathilde en Cathérine boven op het ruime, overschaduwde balkon zitten, terwijl Truus de gehele verdere morgen onzichtbaar bleef, verloren in de drukte van haar huishouden.

II

De tentwagen was reeds lang uit zicht. Théodore, Howard, Etienne en Cor liepen voorop en Otto met Eline volgden in de schaduw van Eline's grote, kanten parasol.

Het gesprek der vier voorgangers was een mengeling van Engels en Hollands; Howard beweerde het laatste te verstaan en zelfs twee of drie woorden er van te spreken, terwijl Théodore telkens over zijn Engels struikelde in zijn uitleggingen over pachters en bouwlanden. Enige arbeiders in zondags pak gingen met een eerbiedige groet voorbij.

De weg was zonnig tussen het gloeiend goud van rogge en haver, en geen zuchtje deed de stengels wuiven. Daarachter schemerde, wit op rood, de bloesemende boekweit. In de verte gluurde een boerenwoning tussen enig geboomte uit, met een pluim van rook, vaag grijs op het blauw van de tintelende lucht.

"Je voelt je hier zeker koning inje land?" vroeg Howard.

"Ach neen!" antwoordde Théodore. "Ik voel me hier meer boer dan koning. Maar keer je eens om; hier zie je dwars door de tuin heen, op ons paleis."

Zij wendden zich en bleven staan, zodat Otto en Eline hen weldra inhaalden. Door een grote opening in het lover van het park zag men, reeds in de verte, de Horze, blank als pleister, met haar jaloezietjes en kleine, witte punttorens, zich spits verheffen in het blauw, terwijl de grote, met wingerd begroeide, balkons haar blanke eentonigheid met lommerrijke plekken verbraken. De vijver lag als een ronde spiegel midden in het frisse groen der gazons, bespikkeld door een witte, fladderende vlucht duiven.

"Wat een alleraardigst uitzicht," sprak Eline verrukt. "Maar kijk, wie wuift daar?"

"O, dat zullen grootmama en de tantes zijn!" riep Cor uit.

Zij bespeurden in de schaduw van een balkon enige donkere silhouetten, die zakdoeken schenen te zwaaien, en zij wuifden allen terug, verheugd over die groet van thuis, terwijl Etienne hoera schreeuwde.

Dat is nu het kijkje," sprak Théodore, en drukte op het lidwoord. "Maar kom, vooruit nu, anders komen we nooit aan de dikke boom."

Eline sprak tamelijk vlug Engels en Howards conversatie vlotte het best met haar. Howard voerde haar in een druk gesprek, terwijl Eline aan Otto's arm, in de schaduw van haar parasol, die hij vasthield, Howard schertsend antwoordde. En het verbaasde Eline zelve, hoe zij zonder zich de minste moeite te geven, op iedere man een aangename indruk kon maken, terwijl zij een vrouw slechts met al de listen van haar liefheid tot sympathie verlokken kon.

Door haar gesprek vol scherts en vrolijkheid vloog als een bliksemstraal die gedachte: Mevrouw van Erlevoort hield slechts van haar ter wille van Otto; Cathérine uit luchthartigheid, en haar beider sympathie wortelde

niet in een overtuiging; anders was het met de oude mevrouw Van Raat, met Cateautje, met Tina... En met een glimlach leunde zij zwaarder op Otto; wat deerden haar die anderen; zijn liefde stelde haar ruimschoots schadeloos voor wat zij in anderen miste; zijn liefde was haar rijkdom en zij gaf niets om de sympathie der menigte...

Het was een drie kwartier wandelens naar de dikke boom. De weg boog zich uit het blond der korenbloemen langs heiden, roze van erica, of heuvelachtige dennebossen, welriekend van een sterke harsgeur en vol schaduw tussen de rechte stammen en onder het donkere, sombere loof.

Eensklaps, als een verrassing, bij een wending van de weg, lag het dorpje Horze voor de ogen der wandelaars; enige huisjes en hutjes met een broodwinkel, een pastorie, een uitspanning, een stal, verstrooid om een klein kerkje, en Eline zag verbaasd rond, enzeide, dat ze het dorp niet zag.

"Maar je bent er... hier... daar... dat is het dorp!" zei Otto.

"Wat? Dat anderhalve huis?" vroeg Eline met grote ogen.

Zij lachten allen, zelfs Howard, en Etienne vroeg aan Eline of ze zich iets in het genre van Nice of Biarritz had voorgesteld.

"Minstens toch iets als Scheveningen met een Kurhaus, nietwaar Elly? Zeg Elly, weet je nu al het verschil tussen rogge en haver?"

"Neen, niet goed... boekweit ken ik... vlas ken ik, zo heel lichtgeel, vol fleurs des champs... en aardappelvelden ken ik!" telde Eline op haar mooie vingertjes. "Maar rogge en haver en tarwe en gierst, neen... neen, ik weet er niets van! Kom me er niet mee aan, Etienne! Maar Théodore! Is dit nu heus Horze? Ben je heer en meester van die een, twee, drie, vier schuren?"

En zij schaterde het uit onder de brede rand van haar grote, strooien hoed; en zij lachten allen mee om Elines naïeve verbazing, hoewel Théodore zich innerlijk een weinig gekrenkt voelde. Eline zelf had dadelijk berouw over haar vrolijkheid, die niet in de toon was, en ze beweerde met een ernstig gezicht, dat er heel pittoresque plekjes waren,

zo een huisje met een paar bomen, heel lief, waarlijk...

"En de dikke boom, waar is de dikke boom?" vroeg Eline.

Zij gingen het dorp door, tussen de pikkende kippen, die verschrikt wegstoven, terwijl de hoefsmid en een paar boeren de landheer, die hun allen een woordje toeriep, gul groetten en zijn vreemde familie nastaarden. Men ging over een vonder, en Théodore rukte een hek open en riep de jongen toe, de koe op het weiland vast te houden, daar Eline bang was voor het grote, vette beest, dat zij met zijn uitpuilende, starende ogen en zijn kauwende, kwijlende bek, wel wat onrustbarend vond.

"Etienne, Cor, schei toch uit, Cor!" riep zij, aan de arm van Otto, Etienne en Cor toe, die een droefgeestig boe! tegen de koe bauwden, om haar bang te maken.

"Dat komt er van omdat je Horze hebt uitgelachen, Eline!" riep Théodore met zijn basstem, maar zij zag hem, lachende, zo zacht tussen haar half geloken wimpers aan, dat hij geheel ontwapend werd en Etienne en Cor toemompelde, toch niet zo flauw te zijn... Aan het einde van het weiland stond de dikke boom, een eik op forse, omvangrijke stam, als een ineengedrongen reus. Frédérique, Marianne, Henriëtte, en de kinderen hadden zich reeds tussen de uitschietende wortels neergevlijd, als tussen de voeten van een kolos. De anderen werden met een luid gejuich welkom geheten en men drong Howard en Eline zeer, hun bewondering voor de boom toch te uiten.Eline verzamelde enige woorden als: kolossaal, immens, maar Théodore bespeurde aan haar spotziek lachje, dat de eik hoegenaamd geen indruk op haar maakte, en hij dreigde haar met de vinger, tot zij in een klaterende schaterlach uitbarstte en er niet treuriger om werd, toen Howard, zeer ernstig beweerde:

"A big tree, indeed! I never saw such a big one. Quite interesting!"

"Wacht, ik zal je krijgen!" riep Théodore en hij liep Eline na, die met een lachende gil vluchtte, tot zij weldra hijgende in het gras neerzonk en haar handen uitstrekkend, riep:

Théodore, schei uit hoor! Ik roep Otto!"

"Ik zal je leren! Jou kwade meid! Roep Otto maar. Ik zal je leren!" en hij vatte haar polsen, en schudde haar uit scherts, terwijl zij zich aanstelde, of hij haar vreeslijke pijn deed... Daarna hielp hij haar op, en zij beloofde, steeds lachende, niet meer zo weinig gevoel voor de natuur te hebben.

De kinderen waren, elkaar bij de hand vasthoudende, met hun Engelse oom bezig de boom te omvademen.

"Bespottelijk van Théodore, Eline zo na te lopen," mompelde Frédérique ontevreden en Etienne hoorde haar.

Hé jij wordt zo vervelend!" riep hij luid uit. "Je zou op het laatst geen grapje meer kunnen hebben!"

III

Terzijde van het kerkje was een heuvelig pijnbos, en Eline had er zich op de gladde naalden uitgestrekt en leunde het hoofd op de hand. Otto zat naast haar. Zij hoorden het touw van de klok knarsen over de katrol, terwijl er een geluid klonk als van een langzaam belletje. De kerk ging aan. Enige boeren en boerinnen, glimmende in zondags laken en zijden schorten, liepen, het kerkboek in de hand, op de dorpsweg, en Eline en Otto volgden hen met de ogen na, zelve ternauwernood zichtbaar achter de dikke stammen. De verspreide kerkgangers waren weinig in getal... nog enkelen, die zich verlaat hadden, spoedden zich en alles was stil onder de adem van een landelijke zondagsrust. In de verte blaatte een geit.

Het is waar: Eline had zich de Horze grootser en weelderiger voorgesteld, en de doodeenvoudige leefwijze op het landgoed, dat nog slechts de sporen van grootsheid en weelderigheid droeg, deed haar soms glimlachen als zij zich Ouida's Engelse kastelen, vol hertogen en prinsen, voor de geest riep, zoals zij er in haar verbeelding gelogeerd had gedurende haar lectuur bij tante Vere's ziekbed. Het was dan ook wel een groot verschil, die pracht van ideale aristocratie, en deze eenvoud van wel bemiddelde, maar noodzakelijk zuinige adel. En toch,

zij had nu niet willen ruilen, en zij sprak glimlachend tegen Otto van Ouida en de Engelse kastelen en beweerde aan de Horze de voorkeur te geven, zoals zijook de voorkeur gaf aan hem, haar arme landjonker, boven de schatrijke Schotse hertog, die zij zich vroeger gedroomd had, naar het type van Erceldoune of Strathmore...

Ja, Eline gevoelde haar geluk groter en groter worden, in die stille eenzaamheid, onder het donkere dennelover, terwijl Otto's stem, zo diep en vol, in heur oor klonk. Hij zeide haar, hoe hij nog niet begrijpen kon, dat zij hem toebehoorde, voor altijd, nietwaar? en dat zij weldra geheel en al een zouden worden, geheel en al een... En hij zei haar, dat zij maar één fout had: namelijk, dat zij zichzelve niet kende, zoals hij haar kende; hij zeide, dat zij zoveel goeds in zich sluimeren liet, dat zij schatten had, waarvan zij niet wist, en dat hij dit alles in haar zou pogen te wekken... In de volheid van haar geluk werd zij oprecht, ook voor zichzelve, zó als zij het nooit was; zij zag hem bijna weemoedig aan, en antwoordde, dat hij nog wel veel slechts ook in haar zou ontdekken, later, als hij haar beter kende. Neen, neen, waarlijk, hij kende haar niet door en door, al meende hij het. Er ging zoveel in iemands hart om, dat men zo maar niet altijd kon zeggen, tenminste, dit was het geval bij haar, Eline, en zij wilde hem wel bekennen, dat zij niet altijd goede gedachten had; zij wilde hem ook wel bekennen, dat zij niet altijd zo gelijkmatig van humeur was, als hij haar altijd zag: zij kon kribbig zijn en zenuwachtig en melancholiek, zonder reden, maar zeker, ze zou voor hem zich trachten te herscheppen in het beeld, dat hij zich van haar voor stelde; hij was toch eigenlijk een groot idealist! Zij gevoelde zich rein en goed in die biecht; zij wist nu, dat zij hem gedachten kon openbaren, die zij zichzelve niet altijd bekend zou hebben; zij was ook niet meer angstig hem te zullen verliezen door een onvoorzichtig woord; zij zag het zo duidelijk: hoe lief hij haar had; zij was hem toch het liefst, wanneer zij over zichzelve op die eenvoudige wijze, bijna zonder na te denken, sprak, en het werd haar vaak of hij haar geweten verpersoonlijkte, waaraan zij alles verhalen kon, wat een meisje verhalen mocht. En hoe meer zij zichzelve in zulke ogenblikken van oprechtheid en waarheid afbrak, hoe meer hij haar vergoodde, en hoe meer hij haar ziel meende te doorgronden door die glans van schoonheid en behaagzucht.

Zij hoorden het psalmgezang der boeren uit de kerk dringen als een zachte, brede galm van eenvoudige vroomheid, en in hun stemming

scheen hun dit onkunstige gezang volvan een poëzie toe die zich vermengde met de poëzie der donkere tinten van het lover, met de geur der dennenaalden, met de liefde in hun hart. Het werd Eline zo vol, dat zij zich een weinig oprichtte, haar lokkig hoofdje aan Otto's borst legde en zich met weerhouden kon haar armen om zijn hals te strengelen, en toen zij zich zo tegen hem aan voelde met haar boezem op zijn hart, doorschokte haar eensklaps een plotselinge snik.

"Mijn God, Eline... wat... wat is er?" vroeg hij zacht.

"Niets!" antwoordde zij bijna stervend in heur weelde: "niets, laat me... ik ben zo... zo gelukkig!"

En zij weende in zijn armen.

IV

Men stond op de Horze vroeg op en ging er vroeg naar bed, en de dagen vlogen om. Men leefde er, een paar regenachtige dagen uitgezonderd, in de buitenlucht, vooral de kinderen, die, met goed weer, slechts binnen waren om te eten of te slapen. Hun wangen en hun handjes verbrandden en zij zagen er uit als kleine nikkers, de Van Rijsseltjes, de beide jongens, Willy en Gustaaf, en Edmée en Kitty Howard. Tussen de duiven, die van haar til over de gazons en de vijver fladderden, fladderden zij rond, soms angstvallig door juffrouw Frantzen, de juffrouw van Truus en de Engelse bonne van Cathérine nagevlogen, vooral door Juffrouw Frantzen, die in een voortdurende vrees leefde bij de gedachte aan Nico en aan het water. Zij gingen naar de volière en de stal zien en waren de beste maatjes met de tuinbaas en zijn arbeiders, met de koetsier en zijn staljongen. Zij voederden de vogels en de kippen en de eenden, en reden, vastgehouden door de goedige stalknecht, op Théodore's ongezadeld rijpaard, of zij zwommen of zagen in de gymnastiekkamer naar de toeren van Théodore, die zeer sterk, en van Howard, die leniger en buigzamer was, terwijl Otto beweerde zijn techniek verloren te hebben, en Etienne woest tussen de ringen zwaaide en over de bok sprong. Maar vooral zagen de Van Rijsseltjes ademloos op naar Cor, die met een pedant gezicht, zeer kalm en zeker van zichzelf, de moeilijkste toeren uitvoerde, met de jeugdige kracht van zijn

lange, slanke ledematen. Na het koffiedrinken speelden de jongens met Howard cricket of, in de schaduw der hoge bomen van het park, met de meisjes lawn-tennis, of zij lagen lui onder een boom, met een boek, of niets doende, dromende, met de handen onder het hoofd. Na den eten toerden zij of zij dreven een weinig in het bootje op de vijver en de avond viel en het was tien uur voor zij er aan dachten.

En Eline werd door haargeluk en door de weelde van dit zonnige landleven zo geheel zichzelve, dat zij zich verwonderde, hoe zij nog dezelfde was van vóór enige maanden geleden. Zij gevoelde zich een geheel andere; het was haar of heur ziel zich uit glanzende draperieën had losgewonden en eenvoudig met de naakte blankheid van een beeld, vóór haar stond. Zij omsluierde zich niet meer in haar gemaaktheid; ze speelde geen rol meer; zij was zoals zij was: het vrouwtje van haar Otto, en deze oprechtheid gaf zulk een nieuwe bekoring aan heur gebaren, aan het minste woord, dat zij uitte, dat Truus, tot Cathérine's zege, bekende, zich in haar vergist te hebben, dat Frédérique soms uren lang met haar sprak in zusterlijke ontboezemingen, dat mevrouw Van Erlevoort haar een engel noemde. Wanneer zij alleen was, en zich even in haar nieuwe, frisse gedachten verdiepte, welden de tranen haar in de ogen uit dankbaarheid voor al het goeds, dat haar geschonken werd, en zij wenste alleen nog, dat de tijd niet zou voortsnellen, dat het ogenblik, het heden stil zou staan. Verder wenste zij niets en om haar heen zweefde een oneindige rust, een blauwe kalmte, als een extase van zaligheid.

V

Langzaam viel de avond en de lucht bleef helder, in een parelgrijze tint, vol sterren. In grote, vage massa's schaduw lag het park op de achtergrond, terwijl de glazen deuren der verlichte tuinkamer openstonden en buiten de theetafel blonk in de zachte, huiselijke glans, die er uit het vertrek vloeide. De kinderen waren naar bed, maar de meisjes, Marianne en Henriëtte, bleven nog op. En zij zaten in een grote kring en luisterden, terwijl Truus thee schonk. Binnen zong Eline en somwijlen viel er een ster.

Cathérine accompagneerde Eline, terwijl Otto, op de canapé, luisterde.

Het scheen Eline toe of zij haar stem voor het eerst hoorde, nu zij Mozarts Abendempfindung voordroeg, terwijl de klanken van haar lippen vielen als fluweel en kristal beide, maar meer als fluweel, zacht en bijna donzig, zonder hun vroegere, schitterende, metalen glans. Zij zong zonder moeite, zij dacht aan geen techniek, aan geen kunst, zij dacht aan geen planken en décors en publiek, als zij deed in haar duo's met Paul. Zij opende haar lippen en geheel haar geluk scheen uit haar ziel op te wellen in haar zang, terwijl de weemoed der woorden tot geen treurigheid, maar slechts tot een diepere gevoeligheid stemde. Op deze lange, lichte zomeravond, nadat de ontoombare drukte der kinderen was bedaard, goot haar muziek in hun aller huiselijk geluk een melodieuze kalmte en zij hadden haar des te meer lief om de poezie die zij hun schonk...

Na het lied klonkeen licht applaus en zij hoorden Eline even vrolijk lachen en haar spreken met Otto en Cathérine. Henriëtte en Marianne stoven naar binnen om haar een complimentje te maken.

"O, ik zal het nooit zo kunnen als jij!" riep Marianne, want Théodore's kinderen, allen, tutoyeerden hun toekomstige tante met een aangeboren vrijmoedigheid. "Er is op mijn kostschool in Bonn wel een koorklasse met een oude vervelende meester, maar het geeft me niets. Heb je lang les en van wie?"

Eline zette zich naast Otto op de ouderwetse ruime bank, terwijl de beide meisjes zich op de brede leuning wiegelden, en zij vertelde van Roberts en haar duo's. Cathérine was naar buiten gegaan.

"Maar Eline, zeg me eens, verveel je je niet hier op de Horze?" vroeg Henriëtte.

"Me vervelen? Waarom? Integendeel..."

Henriëtte zag haar verbaasd aan. Zij was zeer zwaar voor haar leeftijd maar toch zeer jongensachtig, zoals zij op de leuning der bank, met de losse veters harer rijglaarzen en haar rode kousen, zat te wiegelen, bijna slordig en nog niets coquet. Haar rossig blond haar hing haar in een dikke vlecht op de rug; zij had vrolijke, brutale, grijze ogen, een grote mond en prachtige tanden. Eline wekte in haar altijd een verward visioen

van bals, met gouden uniformen en gedecolleteerde dames op. Eline was voor haar de verpersoonlijking van Den Haag en in Den Haag deed men niets dan dansen en mooi zijn.

"Ja, ik dacht, in Den Haag is het toch heel anders!" riep zij met haar jongensstem. "Veel amusanter, zo altijd uitgaan, plezier maken! Zie je, ik geloof niet, dat het me zou aanstaan, maar ik zou het toch wel eens willen zien! Ik kom bij je logeren, later, als je getrouwd bent. En daarom dacht ik, dat je het hier vervelend vond... het is hier altijd hetzelfde. O, ik vind het heerlijk: ik heb mijn ezelwagen en mijn ezel en ik heb mijn bok, en ik zou het wanhopig vinden als ik naar kostschool moest..."

"Wacht maar, nog twee jaartjes!" riep Marianne, die reeds zo wat nuffig begon te worden. "Dan ben ik come-out en dan marcheer jij naar Bonn!"

"Met je ezelwagen of op je bok!" sprak Otto lachend.

"Ajakkes! Naar Bonn! Nou maar, ik bedank je hoor! Ik hoef zo knap niet te worden. Juffrouw Voermans is goed genoeg voor mij."

"Is dat de gouvernante?" vroeg Eline.

"Ja, ze is nu bij haar familie in Limburg. Ze is al lang bij ons; nu leert ze mij en de jongens, maar mama vindt, dat de jongens te oud worden, en dat ze naar kostschool moeten. Papa niet, die is veel verstandiger, die houdt nietvan al dat geleer. Het is een goed mens, juffrouw Voermans, meen ik, maar affreus, en mager als een bonenstaak. Dus je vindt het hier prettig?"

"Zeker... ik ga hier ook niet vandaan, we blijven hier, nietwaar Otto?"

Hij knikte glimlachend en vatte heur hand.

"Kom, Jet! We vervelen ze!" riep Marianne opspringend en haar zuster bij de arm trekkend. "Zie je dat dan niet? En hoe dom van je..."

"Wat dom?"

"Om te vragen aan Eline of ze zich niet verveelt..."

"Waarom?" vroeg Eline.

"Wel, als je toch geëngageerd bent, dan verveel je je niet!"

"Hoe weet jij dat?" bromde Jet. "Mal spook! Het is of je het al tienmaal geweest bent."

Otto en Eline lachten om haar grappige jongensstem, kortaf en quasi mopperend, en stonden op.

"Waar ga je naar toe, oom?" vroeg Marianne.

"Wel, naar de tuin, naar de anderen..."

"Dat zou jij nooit doen hè, Marianne?" plaagde Jet. "Je ging in een hoekje met je love, in het donker."

Marianne zag Jet verontwaardigd van het hoofd tot de voeten aan en haalde haar schouders op, terwijl Eline haar schertsend beklaagde en haar arm nam.

Buiten had Truus het theeblad laten wegnemen en er verscheen een grote bowl lichte Rijnwijn, geurig van aardbeien en frambozen. De stilte, die onder Eline's zang geheerst had, was reeds vervangen door een gezellige kout, terwijl Truus met een lange glazen lepel glas na glas vulde.

"Maar waar blijven Théodore en Etienne toch?" vroeg de oude mevrouw en zag rond.

"Ze zijn zoëven gaan wandelen, de tuin in!" antwoordde Mathilde, terwijl Frédérique riep:

"Théodore! Eetje!"

Otto echter zei ze te zullen gaan zoeken, en hij drong het park in, donker, onder de vage dichtheid van het lover, vol schaduwen tussen de silhouetten der boomstammen. Waar het gebladerte ijler was,

schemerde de parelgrijze avondlucht als een hoog verschiet, en er glansde een bleke witte maan. Otto liep langzaam de brede, slingerende weg af, maar hij zag niets, en ten laatste riep hij ook:

"Théodore! Etienne!"

Een zware stem antwoordde hem, en op dit geluid sloeg hij een zijpad in. Hij zag zijn twee broers, verloren in het donker, zittend op een bank. Hun gezichten kon hij ternauwernood onderscheiden.

"Er wordt zeer naar je verlangd!" sprak hij. "De bowl is verschenen!"

Hij meende Etienne te zullen zien opspringen met zijn gewone luidruchtigheid en hij begreep niet, dat zijn jonge broer zitten bleef, de ellebogen op de knieën en het hoofd in de handen.

"Kom je?" vroeg hij verbaasd.

"Ja, kom dan toch, Etienne!" sprak Théodore. "Maar laten we langzaam oplopen. Otto, ik wou je iets zeggen. Ik heb met Etienne gesproken, en ik schijn het niet diplomatisch genoeg gedaan te hebben. Meneer is tenminste gepiqueerd."

"Ach,volstrekt niet!" bromde Etienne.

"Maar wat is er dan?" vroeg Otto.

"Ik ben volstrekt niet gepiqueerd, maar Théodore heeft een tact om je in een kwartier met zoveel liefs te overstelpen, dat je groen en geel ziet. Ik ben lui, ik voer niets uit, ik loop leeg, ik sla geld stuk, en ik weet niet wat ik nog al meer doe; in één woord ik ben een lammeling."

"Kom baasje, sla nu niet zo door. Daar kom je niet verder mee. Ik heb je wat verveeld met financiële overwegingen, en ik heb je eens over je toekomst gesproken, maar gerust, dat kan geen kwaad. Wat zeg jij, Otto?"...

"Ik heb wel eens met Etienne een dergelijke conversatie gehad, en dan hoorde hij mij heel welwillend aan, maar ik geloof niet dat er hem veel

van bijbleef."

"O! Nu, dan is het nog zo kwaad niet, dat ik minder diplomatisch ben dan jij; mijn ruwheid schijnt dan wat meer indruk gemaakt te hebben."

"Je hebt me een tafereel opgehangen, alsof we geruïneerd waren!" riep Etienne radeloos uit.

"Lieve jongen, je overdrijft als een jong meisje! Ik heb je alleen eens voorgerekend, dat zowel mama in Den Haag, als wij hier op de Horze zo zuinig mogelijk moeten leven, zuiniger dan wij nu doen, wil er niet eens een tijd komen, dat we ons op een zeer onaangename wijze zouden moeten bekrimpen. En mama uit haar huis, waar ze zoveel souvenirs heeft, dat is een gedachte, die er bij mij niet in kan. Daarbij komen Mathilde en de kinderen. Van Rijssel heeft naar het schijnt geen sou; op wie anders komen de lasten van hun opvoeding dan op mama? En ik verzeker je, hoe doodeenvoudig wij hier al leven, dat heb je van de winter, toen je hier met Van Raat logeerde, kunnen zien en dat zie je nu ook. De enige luxe die we ons permitteren, is jullie des zomers bij ons te hebben. Intussen ben jij te Leiden in een troepje van jongelui, die allemaal rijk zijn of doen alsof en verteer je, alleen, een beetje minder dan ik hier met mijn hele familie. Je begrijpt, vriendje, dat gaat niet langer zo. Ik misgun je daarom niet plezier te hebben in je leven en ik begrijp, dat, als je eens in een sleur van uitgaven bent, het heel moeilijk valt op de dubbeltjes te gaan zien. Maar toch, waarlijk, probeer het eens in het vervolg, Etienne."

Zij liepen langzaam door, en Etienne boog het hoofd. Zijn vrolijke luchthartigheid zwoegde onder al die ernst, maar hij voelde iets als zelfverwijt.

"En dan, kerel, denk er eens aan af te studeren.Je bent, vooral tegenwoordig, verschrikkelijk aan het lummelen, geloof ik."

"Ach ja, in de zomer, ik voer niets uit!" riep Etienne oprecht.

"En de vorige winter! Hard geblokt, zeker?"

Etienne zuchtte.

"Ach neen, maar God! dat weet ik nou wel! Je begrijpt, ik zal toch wel eens klaar komen. Ik zal zien; ik zal... ik zal werken."

Otto glimlachte, maar hij gevoelde medelijden met Etienne... Etienne en werken!

"Goed, dat is tenminste een belofte!" sprak Théodore onverbiddelijk. "En ik hou je aan je woord, hè? Nietwaar, geef je me je hand erop?"

Etienne gaf hem zijn hand.

"Mooi zo. En wees nu niet meer boos, of gepiqueerd."

"Ach, ik was niet gepiqueerd!" riep Etienne wrevelig, en ontevreden over zichzelve, daar Théodore's vermaningen hem in een onaangename stemming hadden gebracht, terwijl een verschiet van examens voor zijn blik verrees. Hij wist, dat hij zwak was, dat het houden van zijn belofte hem veel zou kosten. Hij had nooit geweten, dat hij kwaad deed; hij had nooit gedacht, dat hij zijn mama, Mathilde, Théodore, en de kinderen benadeelde door plezier te hebben en fijne soupers met zijn clubgenoten te bestellen, en dit alles warde nu in zijn hersens dooreen als een amalgama van onaangename zaken, waarin hij geen gat zag. Intussen waren zij bij de grote kring gekomen, en Truus was steeds bezig de glazen te vullen.

"Grote goedheid, zijn jullie daar eindelijk? Ik zou het niet nodig gevonden hebben iets te bewaren als jullie nog langer op je had laten wachten?" riep zij quasi vertoornd uit. "Eline was al ongerust voor je, Otto; ze dacht, dat je in de vijver zou lopen."

"Ach, wel neen!" riep Eline, maar Cathérine, Cor de adelborst en de meisjes, Henriëtte en Marianne, beweerden, dat zij het nu niet wilde erkennen, en zij maakten zulk een luidruchtige vrolijkheid om Eline, die zich verweerde, dat Etienne er door werd medegesleept en hen allen weldra overschreeuwde. Frédérique zocht tevergeefs hem te bedaren en Mathilde vertelde aan Howard, wat eigenlijk de kwestie was.

Mevrouw van Erlevoort schudde het hoofd.

"Foei! Eline zo te plagen!" fluisterde zij zacht en haar verdediging bracht Etienne buiten zichzelve van vrolijkheid.

VI

Het was zwoel en drukkend heet geweest. Het koffiedrinken was gedaan en de kinderen hadden zich verspreid langs de vijver, waarlangs de duiven fladderden, rondom de twee ooievaarsnesten, die op hoge stelten te midden van het gazon zich verhieven. In de open veranda, die met een paar treden in de tuin uitkwam en op de vijver zag, zat de oude mevrouw te midden van haar dochters. Eline en Frédérique waren met de heren biljart gaan spelen.

"Waar zijn de kinderen toch?" vroeg Cathérine, en zij zag uitover het geschoren gras, waar zij anders croquet speelden, of woelig over elkander rolden, terwijl nu de drie honden van Théodore er ongestoord lagen te sluimeren.

"Zij zijn na het eten dadelijk weggevlogen!"

"Ze zijn gaan wandelen, naar de Witte Kuil, geloof ik," antwoordde Truus.

"Naar de Witte Kuil?" riep Mathilde verschrikt. "Maar dat is wel een uur lopen, en ik geloof zeker, dat we regen krijgen."

Truus stond op en zag naar de lucht.

"Het is mogelijk, dat je gelijk hebt, Tilly. Ik had het ze niet moeten toestaan, maar die Jet zeurde zo en jouw troepje zeurde mee en ik had eigenlijk niet op het weer gelet. Ik kan ook niet op alles letten, mijn hoofd loopt me soms om van al die drukte, die ze maken: Maar trek je dat niet aan, ik vind het daarom wel gezellig, hoor!" Intussen zag het er buiten onheilspellend uit. Zware, loodkleurige massa's dreven aan de hemel samen en een schemering scheen als een grauwe as neer te vallen. De bladeren sidderden aan de twijgen en het water van de vijver rimpelde zich met lichte kabbelingen. Truus was blijven staan en keek steeds uit.

"Ik hoop maar, dat ze parapluies bij zich hebben!" zei de oude mevrouw ongerust en zij verhief zich eveneens met Cathérine en Mathilde.

"Parapluies! Ja, dat kan u denken! Daar zijn het me net kinderen naar. Ze zullen nauwelijks een hoed opgezet hebben! Wat moeten we doen? We krijgen een saus van belang!"

"We kunnen ze toch niet zo aan hun lot overlaten. Weet je zeker, dat ze naar de Witte Kuil zijn?" hernam mevrouw.

"Zeker? Ja, ik durf er niet op zweren. Maar ze spraken er toch over. Ik zal in alle geval Klaas met de tentwagen naar de Witte Kuil laten rijden. Wacht!"

En zij ging naar achteren om de koetsier te waarschuwen.

Enkele dikke druppels vielen neer. De honden op het gazon rekten zich een voor een uit en kwamen lui en langzaam binnen, zeker van dichtbij een goed thuis te zullen vinden. Mevrouw Van Erlevoort bleef onrustig in de veranda rondlopen, en ook Cathérine en Mathilde klopte het hart en zij bedaarden slechts een weinig, toen de tentwagen met Klaas wegratelde, naar de Witte Kuil toe.

Het bliksemde, als een plotseling flikkerende glans, die de vaaggrauwe schemering even doorschoot, en de donder barstte uit en rolde met een dof gerommel weg. Het ruiste in het lover en de regen stroomde neer als een klaterende val van water. Uit de biljartzaal kwamen Eline en Frédérique met Théodore, Howard, Otto, Etienne en Cor en zij bleven allen, bekommerd over de kinderen, in de brede veranda, hoewel heter een weinig inregende, tussen de gepleisterde en omwingerde zuilen. Een vochtige lucht, een geur van natte bladeren woei uit het geboomte over en de groenig-blauwe tinten van de vijver verdonkerden zich tot somber violet, waarop de regen onophoudelijk neerkrinkelde. Het bliksemde telkens en de donder rolde zwaarder en zwaarder.

"Ik zou hier toch niet blijven!" riep Cathérine angstig uit. "Laten we toch naar binnen gaan. My poor Kitty!"

Truus was teruggekomen, radeloos, nu het weer erger en erger werd, en zij overstelpte zichzelve met verwijtingen, daar zij de kinderen veroorloofd had uit te gaan; daarop voer zij los tegen Cathérine en Mathilde, die, hoewel onrustig, haar niets ten laste legden; daarop tegen haar man, tegen haar moeder, ten laatste tegen Etienne, die er met parapluies op uit wilde. De jongen was gek! Waarom hadden zij haar ook niet gewaarschuwd, alles kwam op haar neer, zonder haar marcheerde er niets in huis en zij stond voor alles alleen! Niemand hielp haar ook; en plotseling keerde zij zich tot Eline.

"Maar Eline, blijf daar toch niet tussen die pilaren. Je wordt kletsnat en het is gevaarlijk met dat licht. Er is immers niets aan te doen; laten we toch naar binnen gaan. Als ze maar geen ongeluk gekregen hebben! Ik word dol als ik er aan denk! Waarom heb je mij dan toch niet gewaarschuwd, Mathilde? Het is ook altijd zo: alles draait om mij, je hebt van niemand enige hulp!"

Zij dreef ze, woedend van onrust, allen naar binnen met uitgespreide armen, brommende op haar man, die zij niet aanhoorde, en op de drie juffrouwen, die haar vragen deden. Ook de "jongens": Howard, Otto, Etienne en Cor, dreef zij de deuren in; zij was al angstig genoeg over wie daar buiten waren, en het hielp niets of zij uitkeken... als ze soms dachten, dat de kinderen er eerder om zouden komen! Intussen liep zijzelf zenuwachtig van binnen naar buiten, terwijl de regen steeds stromend plaste op de vijver en over het mozaïek der veranda, en het weerlicht zijn korte glans uitwierp en de donder dof, als op kolossale raderen, wegrommelde.

Binnen waren zij gaan zitten, onrustig en stilzwijgend, vol verwachting. En het was een algemene verruiming toen de oude tentwagen aanrammelde, met overal dichtgeknoopte zeilen, waartussen men handjes en glurende hoofdjes bespeurde. De wagen reed de Horze om en hield stil voor de overdekte achterpoort. Allen stormden naar achteren, om de geredden te ontvangen.

Klaas ontknoopte de zeilen en zij kwamen een voor een te voorschijn. Marianne en Henriëtte het eerst, die, met Willy en Gustaaf, de Van Rijsseltjes en Memée hielpen uitklimmen, terwijl Cathérine naar Kitty vloog, die huilde. Zij kwamendruipnat te voorschijn, met bemodderde

schoenen en handen, vuil van het natte zand van de Witte Kuil, terwijl het onophoudelijk druppelde van de verslapte randen van hun strooien hoeden. Er was in het eerste ogenblik, dat zij naar binnen geleid werden, geen orde onder te houden, want zij renden juichend door de vestibule en de grote eetkamer, alles bevochtigend en bemodderend, en bassend nagevlogen door de drie honden.

Marianne en Jet schaterden van het lachen, om Willy, die een schoen in de Witte Kuil had achtergelaten, en Tina, Johan en Lientje vertelden schreeuwend, tegelijk, aan Mathilde, hoe Nico bijna was achtergelaten door Klaas, omdat hij nog naar zijn schop had willen zoeken, die in het zand was verloren geraakt. Maar zo zou het niet lang duren, want Truus was meesteres in haar huis en zij verhief haar stem, en klopte bevelend op de tafel, en er begon enige orde en enige stilte te ontstaan, terwijl de kinderen beknord en naar boven gebracht werden. Juffrouw Frantzen, de juffrouw van Truus en de Engelse bonne liepen zenuwachtig in de kleedkamers, in de kasten zoekende naar schone kousen en flanelletjes, en Truus bracht enige ruwe handdoeken aan, om de kinderen droog te wrijven. Zij werden ontkleed, allen tegelijk, en niemand had meer oren en ogen voor het onweer daarbuiten; ieder beijverde zich om te helpen, Marianne en Henriëtte verdwenen in haar kamer en sloten de deur, daar alles maar in- en uitliep, papa en de ooms niet uitgezonderd. Ook Willy en Gustaaf werden door Truus gedreven zichzelf te helpen, en zij gooide hun handdoeken toe en schone onderkleren en vermaande hen zich hard en goed af te wrijven, hun rug, hun borst, hun voeten; zij zou wel andere schoenen halen!

In een andere kamer hoorde men Kitty nog flink huilen te midden der Engelse frazen van Cathérine en haar bonne. Maar de meeste last gaven de Van Rijsseltjes aan mevrouw Van Erlevoort, Mathilde en Frédérique; juffrouw Frantzen verschoonde namelijk Memée, omdat de bonne van Truus maar geen schone kousen vinden kon voor Jet, die met haar blote benen telkens in de deur verscheen, scheldend op dat akelige mens, dat haar zo nakend liet rondpatrouilleren.

"Tina, kleed je dan toch uit!" riep Mathilde verstoord, bezig met Johan, terwijl haar mama Nico en Frédérique Lientje hielp, maar Tina bleef zeurend op haar stoel zitten en wilde geholpen worden, toen Eline eensklaps binnenkwam. Zij had alles voor Tina bijeen gezocht, kousjes,

schoentjes, een hemdje, een rokje, een fris japonnetje, en zij vloog naar haar lieveling toe.

"Foei, Tina, zo te mopperen, als mama het druk heeft! Mag Eline je helpen? Ja?"

Tina knikte neerbuigend, dat het goedwas, als een pruilend prinsesje. Eline zette zich op de grond, ontknoopte haar smerige laarsjes en stroopte haar doornatte kousjes af.

"Maar schatje, hoe heb je toch zo lang zó kunnen blijven!" riep zij ontsteld, en zij wreef de kille, witte voetjes en de slanke beentjes van het kind met een harde handdoek, tot zij warm en rozig werden en Tina reeds lachend er mede in Eline's schoot woelde. Eline kreeg haar zo ver, dat zij onder de afwrijving zelf haar blouse en haar ceintuur losmaakte.

"Kleed je nu van boven zo een beetje uit, dan zal ik straks je haren borstelen en kammen. Vind je dat niet heerlijk?"

"Zal je mij dan kappen? Zo hoog als jij het draagt?"

"Maar, kleine dot! Ben je dwaas? Je krijgt een vlecht hoor, net als anders."

"Neen toe, Eline, toe, kap me nu mooi, als een dame!"

"Goed, goed, maar doe dan wat ik je zeg, kleed je dan uit! Gauw, Tina!"

Daar vloog Tina's blouse over Eline's hoofd op de grond, en Eline, die haar reeds geschoeid had, deed haar op een stoel staan en hielp haar verder, terwijl Tina ratelde over de Witte Kuil en hoe zij zo bang was geweest voor het licht. Eline wreef haar gehele koude, slanke lijfje, tot het reeds huiverende kind gloeide, rozig en warm, terwijl zij als een pop met zich liet dollen. Zij hief haar armpjes op en sloeg ze Eline om de hals, alsof zij haar wurgen wilde, en Eline lachte.

"Het is of je je hele leven met kinderen hebt omgegaan, Eline!" riep Mathilde vriendelijk en dankbaar, nog bezig met Johan, en mevrouw van Erlevoort en Frédérique zagen glimlachend om. Jet had eindelijk haar

kousen gekregen en zat ze nu midden in het vertrek nog brommende aan te trekken, terwijl Willy en Gustaaf haar plaagden. De hele kamer was een chaos van natte kousen en schoenen, en slingerend ondergoed en neergesmeten handdoeken.

Eline lachte tevreden en zij kleedde, trots op haar handigheid, Tina vlug aan.

"Kijk eens, hoe grappig ze er uitziet in haar borstrokje! Wacht, ik zal je kietelen, hoor... Hier, allons! je benen in je broekspijpen. Lastige meid, je staat geen ogenblik stil... En handjes thuis, s'il te plait, je maakt al mijn haar in de war. Kom, knoop zelf je jersey dicht, hoor! Denk je, dat ik alles voor je doe! Nu, waar is de borstel...? Wacht, ik zal ook even een kam halen!"

"En mijn rood lint!" riep Tina van haar stoel.

Eline ging en kwam en tussenbeide hielp zij nog even Marianne, om een grote strik in haar ceintuur te maken. Maar Tina werd ongeduldig, en riep jaloers:

"Eline,hè Eline!"

"Ja, ja, dadelijk!" antwoordde Eline en zij vloog naar Tina en kapte haar even uit gekheid met een hoog kapsel, dat iedereen schateren deed, hoewel Tina het beeldig vond. Daarna vlocht zij het zware, bruine haar samen en kamde haar pony uit.

"Zo, zo ben je veel liever, hoor!"

"Kom kinderen, wie klaar is, gaat naar beneden!" kwam Truus enigszins bedaard, aan de deur commanderen; en Jet rende woedend de twee plagende jongens achterna, de trappen af...

"Die Eline met Tina!" fluisterde de oude mevrouw later tot Truus. "Je had het moeten zien. Het was net een plaatje. Ik ben toch blij dat alles zo goed is afgelopen."

VII

Men ging op de Horze steeds vroeg naar bed; om half-elf was alles stil. Eline had een uur in Frédérique's kamer zitten keuvelen, en zij had zich gelukkig gevoeld in Frédérique's steeds toenemende sympathie. Op de rand van het bed had zij gezeten terwijl Freddy er reeds in lag en zij hadden elkaar allerlei vertrouwelijke mededelingen gedaan, over honderden onderwerpen. Soms hadden zij zeer gelachen, maar haar lach ingehouden, want het was alles stil in huis, doodstil. Ten laatste was Eline zachtjes, op de tippen van haar tenen, weggeslopen en zij bevond zich nu alleen in haar eigen vertrekje. Zij ontstak haar kaars en ontkleedde zich langzaam, met een onbewuste en gelukkige glimlach op de lippen. Een ogenblik bleef zij peinzend zitten, met haar loshangende haren en haar blote armen en hals en steeds met haar glimlach. Zij verlangde niets, niets meer, zij had alles wat zij wenste...

En zij ontsloot haar venster en zag naar buiten. Het regende niet meer, maar een geur van vochtig lover steeg op. De hemel was klaar, als schoongewist van de sombere, loodkleurige massa's; een schitterende maansikkel dreef de enkele ijle wolknevels door. De velden lagen zwijgend en ver uit elkander gespreid; een enkel molentje verhief zijn zwarte wieken roerloos in de tinteling van de bleke glans. De sloten schitterden als strepen metaal. En een geurige frisheid hief zich uit de sluimering van het landschap op als een zachte adem. Eline leunde aan het venster en zij vouwde haar armen over haar blote hals. Het was haar, of die geurige frisheid, die zachte adem ook al haar gedachten verfrist en doorgeurd had als met een geur van veldbloemen, die de ongezonde muffe reuk van haar vroegere denkbeelden, als een ontzenuwend parfum van musc en opoponax, verdreven had. Zij voelde zich zo innig jong, zoals zij vroeger nooit geweest was, en o - dat wist zij nu zeker - nooit had zij liefgehad als zij thans deed, nooit, nooit! Haar Otto! Wanneer zij hem zichnu dacht, gevoelde zij geen behoefte zich een geïdealiseerd beeld voor de geest te roepen; zij dacht hem zich zoals hij was, zo mannelijk en flink in zijn hartelijke eenvoud, en met één gedachte, die geheel zijn geestelijk leven beheerste, de gedachte aan haar. Zijn liefde was zo rijk, zo vol, zijn liefde vulde alles in hem. En de hare vermeerderde iedere dag, meende zij... neen, kon niet meer vermeerderen, kon het niet meer! Geen wens meer, geen overpeinzingen meer over haar toekomst; vanzelve zou zich die

ontrollen, een verschiet van glans en goud! Niets dan de stilte van dat meer, waarin heur ziel gegleden was, niets dan de rust en de liefde van die blauwe extase vol zaligheid! Alleen dat, niets anders, niets meer! Zij wist niet wat nog meer te wensen zou zijn door een menselijke gedachte... Maar alleen: één schemerend streepje door de klaarte van al dat blauw! Alleen de vrees... de vrees, dat het ooit anders zou worden! Zij had in zo lang niet meer gebeden, zij wist niet meer, hoe zij het zou doen, murmelend of slechts denkend... ach, zij wist zelve niet meer, of zij aan God geloofde, zij wist dat niet meer... maar nu, nu had zij gaarne willen bidden, willen bidden, dat het zo zou blijven, nooit veranderen, altijd dat zachte geluk, altijd die rust, dat blauw!

"Nooit, nooit meer als vroeger, God... altijd zo, altijd zoals nu! Veranderde het, ik zou sterven!" fluisterde zij onhoorbaar en terwijl zij haar handen vouwde, trilde een traan aan heur pinkers... Maar het was een traan van geluk, want in haar geluk verdronk die vrees als een druppel in de zee.

naar boven

HOOFDSTUK XX

I

In Den Haag ging augustus gloeiend voorbij, maar de avonden waren koel op het Terras te Scheveningen of in de Tent van het Bos. Het was nu zondagavond, en Betsy bleef thuis: de oude mevrouw Van Raat was in zo lang niet bij haar geweest en zij had haar schoonmoeder gevraagd eens te komen; zondags was het toch niet prettig op Scheveningen. Men zou thee drinken in de groene serre, waarvan al de glazen deuren geopend waren. Henk liep met mevrouw even de tuin door, en de oude dame bewonderde zijn prachtige stamrozen. Betsy en Vincent zaten alleen.

Ik heb een brief van Eline; ze komt woensdag met de Erlevoorts terug; de Howards blijven nog wat op de Horze," sprak zij.

"Zo?" antwoordde Vincent. "En als Eline komt, moet ik zeker weg?" vroeg hij op de man af.

Betsy schrikte en zij glimlachte zeer lief.

"Verbeeld je. Volstrekt niet. Je weet, ons huis staat voor je open, tot je iets gevondenhebt. Hoor je niets meer van... hoe heet die vriend uit New-York ook weer?"

"Lawrence St. Clare. Neen, ik heb in lange tijd geen tijding van hem; ach, je vergeet je vrienden als ze zo ver zijn. Ik neem het hem niets kwalijk."

Hij leunde achterover in zijn rotting leuningstoel, met iets van een slachtoffer. Intussen gevoelde hij zich zeer behaaglijk, aangenaam gestreeld door de luxe, die in de serre, tussen het groen der planten, in het weifelende halflicht schemerde. De tuin was keurig onderhouden, rijk aan bloemen, met marmeren vaas op een gazon. En in die omgeving, in de tegenwoordigheid van Betsy, zeer elegant in haar licht zomertoilet, bij het zachte geschitter van zilver en Japans porselein op het theeblad gevoelde hij zich veilig voor de onaangenaamheden des levens. Het was rust, het was eentonigheid, maar zij verkwikten hem... Betsy wist hij te kunnen beheersen, maar het was niet nodig zijn macht te doen gelden; ook was hij er te traag toe. Hij leefde immers gemakkelijk, hij had zich om niets te bekommeren.

"Wat zou je er van zeggen, als ik een vrouw zocht?" vroeg hij eensklaps, bij Betsy's aanblik denkend aan de genietingen van een rijk huwelijk.

"Een vrouw? O, uitstekend! Wil ik er een voor je zoeken? In welk genre?"

"Mooi is geen vereiste, maar elegant... Niet al te naïef en idealistisch!... En geld natuurlijk..."

"Natuurlijk. Een dwaasheid uit passie verwacht ik niet van je... Wat zeg je van een van de Eekhofjes?"

"Ben je dwaas! Twee giechelende lachebekken! En geen geld, he?"

"Men zegt van wel. Anderen beweren, dat ze te groot leven. Enfin, je zou kunnen informeren. Maar sprak je in ernst, Vincent, of voor de conversatie?"

"Volstrekt niet. Ik geloof, dat ik verstandig deed, als ik trouwde. Keur je mijn plan niet goed?"

Betsy zag hem doordringend aan, vol geheime minachting. Met zijn doffe ogen, zijn matte gebaren, zijn moede stem, scheen hij haar geen ideaal van een echtgenoot voor een jong meisje.

"Niet geheel en al. Ik geloof, dat je een gloeiende egoïst bent. Ik geloof ook niet, dat een vrouw veel steun aan je zou hebben. Je bent zwak... ik meen natuurlijk moreel..."

Zij gevoelde aanstonds berouw over haar woorden, en zij was geërgerd over haar onvoorzichtigheid. Zij huiverde bijna, nu hij haar met zijn geheimzinnige glimlach aanzag, met zijn zachte, fletse slangenblik.

"En een vrouw heeft altijd steun nodig, hé?" sprak hij, syllabe voor syllabe. "Jij ook, nietwaar, je steunt op Henk, je laat je heel en al op hem neer, en hij is er sterk genoeg voor... ik meen natuurlijk fysiek..."

Ieder woord onderschrapte hij als met een hatelijke bedoeling en ieder woord trof haar als eennaald in haar, van natuur heerzuchtig gemoed, maar zij durfde hem niet antwoorden, zij verzonk weg in vrees en lachte slechts goedig, alsof hij een aardigheid gezegd had. En ook lachte hij nu, met haar zelfde lach, goedig en zacht, maar vol bedekte wraakzucht.

Zij bleven een ogenblik stil, beiden bewust van de strijd onder die uiterlijke vriendelijkheid, en Betsy wist het eerst te zullen moeten toenaderen en begon zacht enige klachten te uiten over de oude mevrouw Van Raat, die haar altijd verkeerd begreep, en waarmede zij maar nooit zou leren overweg te kunnen. En terwijl hij onverschillig toeluisterde, zag zij duidelijk in, hoe zij hem verafschuwde, hoe zij hem nu gaarne, na een maand met hem samen geleefd te hebben, het huis zou uitjagen, maar zij wist het: dat zou niet gaan zonder een geweldige scène; hij zou blijven hangen, blijven hangen tot in der eeuwigheid toe, en zij zou geen middel weten om hem te verwijderen. Alles was de schuld van Henk; had haar man Vincent dat ellendige sommetje geld gegeven, zij zou nooit op het idee zijn gekomen hem in huis te nemen. Zij verafschuwde Vincent en zij verafschuwde zichzelf om haar vrees; zij

was immers rijk en gelukkig; wat zou hij haar kunnen doen? Maar hoe meer zij redeneerde over die angst, hoe meer die angst zich vastklemde in haar geest, als een ontzenuwende idiosyncrasie, waarvan zij zich niet wist te bevrijden. Mevrouw Van Raat en Henk kwamen langzaam uit de tuin terug en zij zetten zich in de serre, bij een der open glazen deuren. Maar de oude vrouw was, na een paar frazen over de rozen, stil en peinzend: te midden der weelde van het huls van haar zoon overviel haar nu een kilte, een leegte, die haar melancholiek maakte, nog meer melancholiek dan in haar eigen eenzaam huis. Vroeger had zij dat gevoel toch niet bij haar Henk gekend, maar nu was het, of de liefde voor haar zoon geen gloed genoeg gaf om die kille leegte te verwarmen. En opeens trof haar de waarheid: zij miste Eline, Eline, die overal waar zij zich vertoonde haar liefelijke bekoring uitstraalde, zij miste haar goed kind, zo geheel anders dan Betsy, zo hartelijk en sympathiek. En zij kon zich niet weerhouden met haar treurige stem te zeggen:

"Je huis is uitgestorven zonder Elly. Wat zal het zijn, als ze getrouwd is en voor altijd weg. Die lieve Elly."

Zij hoorde niet wat Betsy en Vincent antwoordden, zij hoorde niet, hoe Henk ook iets zeide, zij liet haar grijze hoofd neerzinken op de borst en zij staarde voor zich uit, de geaderdehanden gevouwen in de schoot. Het leven scheen haar troosteloos, een grijs bestaan van smart, van scheiden en wenen, waardoor de mensen als tragische schimmen somber en droef ronddwaalden.

En zij huiverde, tot Betsy vroeg, of zij het koud vond, en Henk de glazen deuren dichtsloot en het gas liet ontsteken.

II

Betsy, al had zij het nooit gezegd, had, als haar schoonmoeder, het eveneens, trots Vincent die "zo gezellig kon wezen", eenzaam en vervelend in huis gevonden. Men had 's zomers ook zo weinig afwisseling: het was eeuwig de Tent en eeuwig Schevenigen, het begon haar eindelijk de keel uit te hangen! En nu Eline terug was, stralende in haar fris geluk, dat een geur van landelijkheid door Betsy's peluche salons verspreidde, nu Eline opgewekt duizend verhalen deed over de

Horze, over Théodore en Truus en de kinderen, over de Howards en de Van Rijsseltjes, zag Betsy in, dat mevrouw Van Raat gelijk had gehad, dat Eline de bekoring van haar huis was. Zelf blikte Betsy nu enigszins angstig het tijdstip, waarop Eline haar verlaten zou, tegemoet en deze angst maakte haar bijna zacht van humeur. Otto, die zij vroeger te strak en te geposeerd had gevonden, beviel haar uitstekend, nu dat zij hem vaak zag, want zij had er op aangedrongen, dat hij dikwijls zou komen dineren.

De gesprekken aan tafel werden weder levendiger en vrolijk, geheel anders dan de slepende conversaties tussen haar, haar man en Vincent. Zij was vriendelijk tegen Eline, uit dankbaarheid, dat deze weder de oude gezelligheid deed heersen, en zij hadden eindeloze beraadslagingen over Eline's uitzet, waarmede zij nu toch moest voortmaken, als zij in het najaar wilde trouwen. Zij sleten haar middagen samen bij naaisters en in winkels; zij reisden samen met Otto eens voor twee dagen naar Brussel, waar Eline haar bruidstoilet wilde bestellen, rijk maar eenvoudig, niets dan wit satijn, zonder kant of strikken.

Eline had intussen, in al deze drukte, weinig tijd tot nadenken, en alleen des avonds kwam zij tot rust. Des avonds bleven zij veel thuis; het was september, Scheveningen verloor langzamerhand zijn aantrekkelijkheid, en nu Otto kwam dineren, werd het vanzelve laat, zonder dat men het bespeurde. Zij zat met hem samen in de tuin of in het violette kabinetje en zij gewende zich zeer aan haar kalm geluk; het was alsof zij nooit iets anders gekend had... Alles was zo rustig en tevreden in haar ziel dat zij bijna naar emoties verlangde... Maar neen, zij had Otto zo lief, en deze ene emotie was haar genoeg... Nooit iets anders, altijd die rust, altijd dat blauw! Toch, zich langzamerhand ook gewennend aan haar oude omgeving, werd zijeen weinig stil, haar eerste levendigheid temperde zich, toen de verhalen van de Horze alle gedaan bleken te zijn, en het scheen, of haar waas van landelijkheid zich uitwiste, nu zij niet meer op de grond stoeide met de kinderen, of met Otto in de dennebossen lag, maar rustig glimlachend, en in een mollige fauteuil op haar aanstaande wachtend, luisterde naar Vincent... Hij praatte met zijn zachte stem over zijn reizen, over steden en mensen, die hij gezien had, over zijn eigen levensfilosofie, en de uren dat zij Otto niet zag, werden haar gevuld door het genot, dat zij smaakte in Vincents conversatie. Zijn pessimisme bestreed zij, kalm en als hoogmoedig door haar geluk, op haar aardige,

onlogische wijze, waarover hij schertsend de schouders ophaalde... zij zou het zelf ook wel eens ondervinden; men kon zich zijn leven zo maar niet maken; het een hing af van het andere, alle omstandigheden schakelden zich samen, van het minste schijnbare toevalligheidje af, tot de verpletterende catastrofe, en het leven was een keten, die het noodlot van al deze toevalligheidjes en catastrofes smeedde... daar was niets aan te doen...

"Je gelooft dus, dat alles voorbeschikt is, en dat als ik denk mijn eigen wil te volgen... ja, hoe zal ik zeggen?..." vroeg zij, verward in haar gedachten, toen zij op een namiddag een dergelijk gesprek met hem voerde, in haar kamer.

"Je slechts schijnbaar je zin volgt, en het uitvloeisel van die wil

inderdaad het uitvloeisel is van honderdduizenden vooraf gebeurde zogenaamde toevalligheden...Ja, dat geloof ik zeker."

"Maar Vincent, wat een fatalisme. Dan vind ik maar het beste om op een stoel te blijven zitten en af te wachten wat komt."

"Daar zou je niet zo kwaad mee doen. Maar wees verzekerd, dat als jij op je stoel bleef, die passieve handeling niet het gevolg zou zijn van je wil, maar wel van allerlei kleine oorzaakjes, die je natuurlijk meestal alle zou zijn vergeten of niet zou inzien."

Zij dacht vaag glimlachend na en knikte langzaam.

"Het is curieus, maar ik geloof toch wel, dat je gelijk zou kunnen hebben; ik voel wel zo iets, dat het waar kan zijn."

Zij had behagen in zulk een gesprek; meestal werd zij het met hem eens. En telkens weer gevoelde zij voor hem de sympathie, die zij vroeger reeds gekoesterd had, telkens weer deed hij haar aan heur vader denken, in zijn gezegden, in zijn gebaren, in zijn blik. Zij zag hem interessanter dan hij was, en haar, van natuur romanesk, gemoed vond op één ogenblik in de kalmte harer liefde voor Otto niet meer die voldoening. Als een bliksemschicht flitste deze gedachte door haar brein,slechts gedurende een ondeelbaar ogenblik, en zij schrikte er voor

als voor een spook. Maar het spook verdween en zij lachte weer zacht... Wat kon zij soms toch zonderlinge, nerveuze fantasieën hebben!

"Dus je gelooft..." begon zij weer, nog een weinig verschrikt en de draad kwijt.

Hij zag haar glimlachend aan.

"Wat?" vroeg hij.

"Je gelooft, bijvoorbeeld, dat als ik met Otto trouw, dit onvermijdelijk was voorbeschikt."

Hij vatte haar zacht bij de hand.

"Beste meid, waarom zou je je eigenlijk vermoeien in die uitpluizingen. Je houdt van Erlevoort, je bent gelukkig, stel je daar tevreden mee; het geluk is een kapel: als het om je heen fladdert, moet je het niet zoeken te grijpen om het anatomisch te ontleden, daar is het te broos en te etherisch toe, dan gaat het dood."

Zij zag hem verrast aan; hij kon vaak zijn gedachte in zo een aardige vorm kleden, en hij deed het zo gewoon, zonder poëtische affectatie, alsof hij iets heel eenvoudigs zeide. Het was iets, dat in hem was, en hij wist het nauwlijks, dat hij het deed, onbewust van deze tint van artisticiteit in zijn karakter. Maar toen zij hem zo verrast aanzag, ontstelde zij hevig. Hij was wit als een lijk geworden en had zich uit zijn stoel opgericht, met starende, verwijde ogen en twee violette doodstrekken om zijn neerhangende, kleine mond...

"Mijn God, Vincent, wat heb je?" riep zij eveneens oprijzend...

"Niets, ik ben wat benauwd... doe je raam open..." smeekte hij.

"Wil je niets hebben... water?" vroeg zij bevende.

"Neen, neen... lucht..." smeekte hij weder.

Zij stortte op het venster toe, maar haar trillende handen vermochten

het niet te openen en zij belde...

"Mijn God, mijn God!" riep zij.

Vincent was flauw neergevallen op de Perzische divan, en hij gleed langzaam van de kussens op de grond; alleen zijn hoofd bleef roerloos tegen de matras aanliggen. Een zweet parelde dik op zijn voorhoofd en een benauwde ademhaling rochelde op uit zijn borst.

"Mijn God!" gilde Eline radeloos.

Zij snelde de deur uit en riep aan de trap:

"Betsy, Mina, Henk... Betsy! Vincent... Kom toch! Vincent! Hij sterft, geloof ik..."

En zij keerde weer terug en belde hevig...

Daar hoorde zij beneden stommelen en Betsy vloog de trappen op, gevolgd door de drie meiden, door Gerard, de knecht, en Ben. Henk was uit.

"Vincent!..." riep Eline haar tegen. "Vincent! Hij sterft, geloof ik..."

Betsy schrikte, maar zij bleef zeer kalm. Zij beval aanstonds Anna, de kindermeid, met Ben weg te gaan en stuurde Gerard naar een dokter in de buurt; Reijer zou toch niet thuis zijn. Met Eline en Mina tilde zij Vincent op de divan en Grete vroeg zij om azijn."Gauw, haast je!" beval zij kort.

Vincent was roerloos blijven liggen met gesloten ogen en de vale, violette trekken om de mond. Betsy knoopte zijn jas en vest los en deed zijn boord en das af.

"Geef ook wat Eau de Cologne, Eline... toe help me dan toch; je weet hoe onhandig ik altijd met zoiets ben!"

Intussen handelde zij toch en wreef zij Vincents slapen en polsen met zakdoeken, doorweekt met azijn of Eau de Cologne...

Zij vroeg Eline, hoe het gekomen was, en Eline vertelde het: zij hadden eenvoudig zitten praten, en toen was hij ineens opgestaan en zó neergevallen... ze was zo geschrikt...

"Zou hij dood zijn?" vroeg zij trillend.

"Wel neen... het is alleen een flauwte; hij heeft het nog eens gehad, toen je op de Horze was."

"Nog eens?" vroeg Eline met open mond.

Betsy antwoordde niet, maar de deur werd zacht geopend en Otto verscheen.

"Ik hoorde van Grete... Kan ik je helpen?" vroeg hij zacht.

"Neen, neen, laat maar... neem Eline maar mee, ze is zo geschrikt."

"Toe, laat me je helpen!" smeekte Eline.

"Ach neen, straks komt de dokter, hoop ik, en dan is alles in orde. Ga maar!"

Otto vroeg, of hij naar Reijer wilde lopen, maar Betsy weigerde en hij voerde Eline weg. Hij kwam van zijn bureau, en zij hadden afgesproken te gaan wandelen, maar hij bracht haar nu naar de salon en deed haar zitten. Zij was zeer geschrikt en zij begon te wenen.

"Betsy vertelde, dat hij het meer heeft gehad... maar ik heb nooit zo iets gezien... Ik dacht, dat hij dood zou gaan... Tante Vere had die zelfde trekken om de mond toen zij stierf...!" hijgde zij tussen haar snikken uit.

Hij trok haar aan zijn borst en kuste haar voorhoofd.

"Kom, lieveling, bedaar nu... ik geloof ook niet, dat het iets is... Wat ril je..."

"Ik ben er zo zenuwachtig van geworden! Ik... ik voel me niet meer! O,

Otto!"

Hij klopte haar zacht op haar handje, dat hij hield omvat.

"Wees nu maar kalm... kom... kom..."

"Zo iets maakt me geheel van streek... ik kan er niet tegen zo iets te zien..."

Het was, of er iets als zelfverwijt in haar ziel sloop en zij dacht na, of er een verband was tussen haar laatste woorden tot Vincent en zijn flauwte. Maar zij herinnerde zich hun gesprek niet meer, en zij liet zich moe tegen Otto's schouder neerzinken.

"Wat een kind ben ik, hè?" murmelde zij nog bevend. "Maar heus, ik kan zo iets niet zien... Ik herinner me: vroeger heb ik eens een hond zien overrijden, en ik huiver nog, als ik er aan denk...!"

"Je bent wat overgevoelig," sprakhij.

"O ja, ik ben zo... ik ben zo... laat me, laat me zo maar liggen!" lispelde zij en vlijde zich dichter tegen hem aan.

"Lieveling!" fluisterde hij.

"Mijn Otto! Mijn man!" antwoordde zij smachtend. "O ja, ik ben zo overgevoelig! Wat zal je een last van me hebben... Ik ben altijd zo... Die arme Vincent, hè?"

"Ja, hij is niet gezond, geloof ik..."

Zij bedaarde in zijn kalmte, terwijl zij lang tegen hem liggen bleef. Zij weende niet meer, maar haar ogen stonden vochtig en droevig, want zij dacht na over de bliksemende gedachte van dat ondeelbare tijdstip, dat spook, waarvoor zij geschrikt was, en zij herriep het in haar geest om het goed onder de ogen te zien... Het mocht nooit meer terugkomen, nooit meer: het had haar zo doen ontstellen!

III

Na het middagmaal, inderhaast gebruikt, toen de dokter uit de buurt reeds vertrokken was, liet Betsy toch Dirk met de coupé naar dokter Reijer rijden, en zodra deze kwam, ging zij met hem naar Vincent, die men te bed had gelegd. Zij wist, door de eerste flauwte van Vincent, alles wat zij nu te doen had, en zij had hem volgens dokter Reijers aanwijzing zeer laag met het hoofd laten liggen, door kussens onder zijn rug te schuiven. Langzamerhand kwam Vincent bij en opende hij even zijn ogen, maar hij sloot ze aanstonds en dwaalde slechts even met de hand over het dek rond. Dokter Reijer temperde het licht in de kamer en hij beval de grootste rust aan, zowel in het vertrek als in het gehele huis.

"Het is toch niet gevaarlijk, wel dokter?" vroeg Betsy beneden in de salon, waar Eline, Otto en Henk waren.

"Niet onmiddellijk, mevrouw!" antwoordde Reijer, die haast had, en zijn elegante demi-saison dichtknoopte. "Maar u begrijpt, zo tweemaal in betrekkelijk korte tijd... het prouveert niet voor meneer Vere's gestel. Hij schijnt me zeer anemiek, zeer, zeer zwak... Rust, zoals ik u zei, nietwaar... Heeft u de familie Ferelijn reeds gezien? Ze zien er uitstekend uit, allemaal, de kinderen ook... Een allerliefst vrouwtje... Nu, adieu, ik mag zeker nog van uw equipage profiteren. Adieu, adieu; blijft u binnen, meneer Van Raat..."

Anna, de kindermeid, ging bij Vincent waken. En het bleef zeer stil in huis, terwijl Henk zijn dutje maakte en Betsy zelve, opdat er geen rumoer door Mina's onhandigheid zou ontstaan, Ben naar bed bracht. Otto en Eline waren alleen in het boudoir.

"Ben je nu weer kalm?" vroeg hij zacht, terwijl zij op een kussen aan zijn voeten ging zitten en haar hoofd tegen zijn knieën leunde. Zij haalde diep adem en knikte van ja. Zo, bij hem, voelde zijzich veilig en rustig, en dacht zij er niet aan zich rekenschap te geven van haar gedachten, die een weinig warden in haar brein. Vincents plotselinge ziekte; hun gesprek dat haar maar niet goed voor de geest kwam; haar medelijden voor die neef, die haar heur vader deed herdenken... Zij wilde nu niet aan dat alles denken, zij wilde nu slechts gelukkig zijn, bij haar Otto...

"Bij jou ben ik altijd kalm, bij jou heb ik het altijd zo goed."

"Maar je zegt me wel eens, dat je soms zonder reden nerveus bent en... en melancholiek, geloof ik, ook, niet? Natuurlijk, nu ben je getroffen, nu was er wel reden voor... Maar als je nu eens zo zenuwachtig wordt zonder reden, zal je dan ook bij me komen?"

"Natuurlijk..."

"Zal je dan bij me komen, en me alles vertellen, wat je maar vertellen kunt, en vertrouwen in me stellen, omdat ik van je hou en altijd zal proberen je weer op te heffen uit die buien? Zal je dat? Beloof je me dat?"

"Ja, natuurlijk.... Vroeger had ik niemand dan Henk, bij wie ik dan wel eens mijn troost zocht, maar ik geloof niet dat hij me begreep, hoewel hij altijd heel vriendelijk was... Maar nu heb ik jou... Zeg, Otto, geloof je ook niet, dat je maar eens in je leven heus van iemand houdt? Zie je, heus houden, niet maar zo eens verliefd zijn, voor een ogenblik... Dat heb je wel eens meer, geloof ik... Jij niet?"

"Nu niet!" antwoordde hij glimlachend.

"Dan ben je het ook met me eens... Van mij hou je, op mij ben je nu niet zo een beetje verliefd, omdat ik er aardig uitzie... In het eerst begreep ik nooit waarom je van me hield, maar nu wel: het is omdat, omdat... ach ik weet het niet, ik kan het niet zeggen... en toch voel ik het zo goed: ik ben nu alles voor je, niet? Maar toen je mij van de winter die waaier gaf, die waaier van Bucchi... hoe hield je toen van me, zeg!"

Hij liet haar zachtjes voortkeuvelen, aan zijn voeten en hij antwoordde met een kus op haar haar. Zij wist het, dat zij het hem kon beloven: vertrouwen, volslagen vertrouwen; hij zou haar begrijpen en hij zou haar weer gelukkig maken, ieder ogenblik, dat zij het niet zoude zijn. Maar eindelijk, na het gekeuvel, was zij moe, zo moe van haar schrik, van al die emoties, en zij sprak niet meer en neuriede slechts een weinig, tot zij in de avondschemering, die tussen de zware gordijnen viel, insliep, steeds met het hoofd op zijn knie.Hij verroerde zich niet, maar bleef onbeweeglijk op haar staren en voor het eerst sedert hij haar liefhad,

rees iets als een twijfel in hem op, of alles wel worden zou, zoals hij het zich voorstelde. Een droeve weemoed straalde uit zijn blik, die onafgewend op haar rusten bleef en hij voelde nu, dat, hoe gelukkig men was, het geluk altijd vermengd werd met een droppel alsem, al vloeide die ook slechts uit eigen overpeinzingen en eigen vertwijfelingen er in.

naar boven

HOOFDSTUK XXI

I

Georges de Woude van Bergh studeerde druk voor zijn examen voor vice-consul, en Emilie was, op een goede dag, naar de Verstraetens getogen en had een lang gesprek gehad met meneer en mevrouw, terwijl Lili, zeer zenuwachtig en ongelukkig, door Marie en Frédérique was getroost geworden. Emilie had zich schertsend verontschuldigd over het weinig ceremoniële van haar bezoek, maar, waarlijk, haar oude vader was ziekelijk en ging nooit uit en zij nam hem alles uit handen, tot zelfs een verzoek om acces voor zijn zoon. O, zij was het nog volstrekt niet met Georges eens, dat men leven kon zonder geld, en zij begreep zeer goed, dat meneer en mevrouw Verstraeten ook nogal bezwaar in zo een levensopvatting zagen, maar enfin, de jongen had toch een toekomst, nietwaar, en de kinderen schenen nu hun zinnen zó op die dwaasheid gezet te hebben, dat men er die toch niet uit zou praten. Het kwam er nu maar hier op aan: hadden meneer en mevrouw iets tegen zijn persoon, of wilden zij de kinderen toestaan van elkander te houden en te wachten, tot zij samen de wereld konden ingaan, zonder al te grote waarschijnlijkheid, dat zij van honger zouden omkomen? Zouden meneer en mevrouw zich op een gegeven ogenblik van Lili kunnen scheiden? En was het antwoord gunstig en geen bepaald refus, hoe zouden zij dan de zaak willen opvatten? Een bepaald engagement, of alleen een... enfin, een verbinding des harten, zonder meer? Het was zeker niet goed van de kinderen, dat ze zich een weinig geafficheerd hadden, en dat de hele stad er van wist, maar het waren twee onbezonnen schapen en ze zouden mettertijd wel voorzichtiger worden. De vraag was nu maar... en Emilie preciseerde haar vragen nogmaals op haar vrijmoedige,

levendige, joviale manier, slechts inwendig een weinig ongerust over het antwoord, dat komen zou.

En mevrouw Verstraeten zuchtte en schudde bedenkelijk het hoofd, maar meneer had tot Emilie's blijdschap niet al te veel onoverkomelijke bezwaren. Maar bezwaren: hij had ze... Lili was nog zo jong, nog zo een echt kind; was het niet beter, dat ze zich nog niet bond en liever eens rond bleef kijken,of de ware Jacob niet ergens anders school? Hij mocht De Woude heel gaarne: hij had ook wel gemerkt, dat er een degelijk fond in de jongen zat, maar toch: waren zijn optimistische financiële overwegingen niet al te veel gebaseerd op zijn verliefdheid? Had hij niet inderdaad meer behoeften, dan hij nu, wellicht in zelfverblinding en dweperij, voorgaf? Hij was toch gewend aan zekere luxe, aan uitgaan. Emilie hoorde schijnbaar oplettend toe, innerlijk ten volle overtuigd van al die bezwaren, die zijzelve eens geopperd had, maar nu, nu had zij zich tot de dwaasheid van dit bezoek laten verleiden, en nu wilde zij ook haar jongen niet afvallen; nu wilde zij het laten voorkomen, of al die bezwaren alleen bij de heer Verstraeten bestonden en bij niemand anders en nu zou zij trachtten ze te weerleggen. Zo ging het: als men eens iets dols deed, verviel men van de ene dwaasheid in de andere en zij zou nu moeten redeneren tegen haar eigen gevoelen in. Het was een moeilijke taak, al kon zij nog zo goed praten, en het was misschien tot het ongeluk van haar Georges, dat zij zo pleitte, maar ach, de jongen was zo verliefd, en misschien had hij het toch wel aan het rechte eind! Zij was ook niet een orakel, en er waren wel meer huishoudentjes, die het krap hadden, kleine ambtenaartjes, eerste luitenants... Neen, neen, au fond vond ze zich toch bespottelijk, maar er was niets, niets meer aan te doen!

En terwijl zij pleitte voor Georges, was zij innerlijk woedend, dat hij haar zó ver gebracht had. Kon zij die jongen dan niets weigeren, en moest zij zelf medewerken tot zijn verderf?

Maar zij hield woord, zij viel hem niet af, en zij pleitte zo goed, dat mevrouw Lili ging halen, die zeer weende en Emilie herhaaldelijk kuste. Van een engagement zou echter nog geen sprake zijn; mevrouw hield niets van zo'n armelui's-engagement, dat wel jaren duren kon, en Emilie praatte Lili voor, dat de verbintenis des harten, gesanctioneerd door haar ouders, reeds heel veel betekende in de gegeven omstandigheden. Het was toch ook beter zó, nietwaar; bevielen zij elkander niet bij nadere

kennismaking, dan werd er nog niets verbroken dan een platonische band, en bevielen zij elkander meer en meer, welnu, dan des te beter. Kom, zij moest het maar niet al te donker inzien, er was werkelijk nogal een beduidende overwinning behaald op die ompantserde ouderharten en... wat wilden ze dan toch eigenlijk meer? Zo maar ineens trouwen zeker, hè... morgen receptie, over een paar dagen naar stadhuis en kerk en dan op een zolderkamertje onder de hanebalken!Zeker, dat zou charmant zijn!

Lili lachte door heur tranen heen en zij kuste haar ouders; zij zou alles goed vinden, zoals papa en mama het wensten.

II

Die middag werd Georges ten eten gevraagd, en men had daarna een heerlijke septemberavond in de tuin. Het was laat, toen Georges wegging; laat, toen Marie en Lili samen heur slaapkamer opzochten en zich ontkleedden... Marie luisterde vriendelijk en geduldig naar Lili's gesnap over honderden plannen voor de toekomst; zij zou het heerlijk vinden te reizen en Georges' betrekking bracht natuurlijk mee, dat zij dit later veel zouden doen; dit zou zij zich niet uit het hoofd laten praten, al beweerde hij ook, dat zij zich niet al te veel illusies maken moest. Behaaglijk strekte zij zich tussen de koele lakens uit, glimlachend tegen de rozige visioenen harer fantasie, de armen boven heur hoofd gebogen, dat in het verwarde lichtblond van heur haren lag.

Ook Marie vlijde zich ter ruste, en het was een ogenblik stil in het donkere vertrek, toen er zachtjes aan de deur geklopt werd, die dadelijk openging... De meisjes schrikten even...

"Cht! Stil! Het is niets... Ik ben het!" fluisterde een onderdrukte stem en zij zagen een kleine, gebogen gestalte, in nachtjak en nachtmuts, met een kandelaar binnentreden... "Cht! Het is niets! Ik wou alleen maar eens even komen babbelen..."

Het was oude Dien, het familiestuk der Verstraetens, de goedige meid, die altijd zo handig hielp met comediespelen en tableaux-vivants. Zij kwam op haar kousen aan, terwijl het licht van de blaker op haar

verschrompeld gelaat onder de witte muts een gele gloed wierp.

"Maar Dien! Je laat me schrikken! Je lijkt wel een schim!" riep Marie.

"Cht! Stil! Iedereen is al naar bed, maar ik dacht, dat je toch nog wel niet zou slapen... Ik kom eens even babbelen... mag ik?"

"Zeker Dien! Je mag, hoor!" sprak Lili opgewekt. "Wat heb je te vertellen...!"

Dien zette zich op de rand van Lili's bed.

"Je begrijpt, oude Dien is niet zo oud, of ze merkt wel wat, als er iets aan de hand is... En zie, als ze dat zo merkt, dan kan ze dat niet voor zich houden, dan moet het er uit. Jou kleine ondeugd!" Zij dreigde Lili met de wijsvinger.

"Wat Dien?" vroeg Lili.

"Kom, liefje, hou je nou maar niet zo onnozel! Denk je, dat ik niet weet waarom je vanmiddag gedaan hebt, of je huilde en waarom freule Emilie zo lang in de serre heeft gezeten... Zie je, toen dacht ik al zo iets!" vervolgde zij met een knipoogje van haar ingevallen oog: "en ik prakkezeerde bij mijn eigen, en jawel... om half zes, daar komthij aanzetten en hij bleef lekkertjes eten, hoor!"

"Ach wat, Dien. Wat kakel je toch?" verweerde Lili zich.

"Neen, neen. Dien kakelt niet, Dien weet heel goed, wat ze weet... Nou hoor, je weet ook wel wat je doet."

"Wat dan?"

"Wel kind, je hebt groot gelijk. Het is wat een bestendige jongen. Zo een lief zacht gezichtje, met zo een blond snorretje. Het is net een mannetje voor je! Jij bent ook nog al fijntjes; ze zijn net een spannetje, nietwaar, juffrouw Marie?"

Geknipt voor elkaar!" gaapte Marie van uit haar lakens.

"Dus hij bevalt je?" vroeg Lili.

"Keurig!" antwoordde Dien. "En hij is altijd zo vriendelijk tegen mij en tegen Bet; hij kan het altijd zo aardig zeggen, als ik hem open doe: 'Zo, dag Dien, hoe maak je het?' Altijd zo een woordje er bij, begrijp je. Zo niets trots. En dan vergeet hij nooit zijn voetjes af te vegen."

Lili schaterde het uit.

"Jij bent toch niet boos, dat ik dat zeg?" vroeg Dien.

"Wel neen, Dien, ik ben heel blij, dat hij in je gratie is."

"Slapen doe je toch niet in het eerste uur, wel? Zie je, overdag heb ik het altijd te druk om me goed lucht te geven: dit is nu net een uurtje om vertrouwelijk te zijn. En Dien mag je toch wel eens een raad geven, hè? Zie je, ik ben ook getrouwd geweest, en het is niet alles, kind, het is niet alles. Ja, in het begin denk je, dat het heel aardig is huisje te spelen, maar later dan komen de kleintjes, en dan komen de zorgen. Ik heb er drie gehad; kinderen, zie je, en het is wat een moeite ze groot te brengen. En je weet, ik heb niet veel plezier van ze beleefd. Een is er gestorven, een jongen, toen hij veertien was, en mijn andere heeft niet al te best opgepast, ja gerust, dat heeft hij; hij is toen als zoveel als koloniaal gegaan. Alleen mijn meisje, daar heb ik plezier van: je weet ze is in Rotterdam, getrouwd met een kleermaker?"

"Ja, Dien..."

"En zeg eens, wanneer denk jij nou te trouwen met je mannetje?"

"Ach, Dien, waarlijk ik weet het nog niet... we trouwen nog in lang niet, en je moet er niet over kakelen, hoor!"

"Neen, maar daar zal ik wel voor oppassen. Trouwens je begrijpt, Bet merkt ook wel wat... Zou er een jaartje overheen moeten?"

"O, minstens, maar kom Dien, ga nu naar bed."

"Ja liefje, maar zie je, als er kindertjes komen, van die kleine blondjes, - jullie zijn allebei zo blondjes - dan ga ik van jema weg en dan kom ik bij jou, vind je dat goed?"

"Als kindermeid? Dank je, daar zal je dan veel te oud toe zijn!"

"Nou hoor! Ik zou ze nog goed ploeteren en wassen..."

"Dien, ik vind, dat je onvoegzame dingen zegt!" riep Marie. "Foei."

"Nou, wat is daar nu voor onvoegzaams aan? Maar kom, ik ga, het is al half een, warempel... En hoor, juffrouw Marie, nou moet jij ook aan de beurt komen... die kleine meid is jou nou al voor, nou niet blijven zitten, hoor! Zal je er voor zorgen?"

"Zeker Dien! Ik zal mijn best doen!" sprak Marie.

"Droom er dan meer lekkertjes van... en jij ook liefje, droom maar van hem. En zeg hem, dat Dien hem een lieve jongen vindt, met zijn klein snorretje... Zal je het doen? Zal je het doen, ondeugd...?"

Zij pakte Lili, die weer schaterde, schertsend bij de schouder.

"Ja,ja, Dien, ik zal het doen. Maar je hoeft me niet zo te schudden, ai! Nacht Dien!"

"Nou, nacht dan, schatjes!... Cht, kind, lach toch zo niet... De oude lui zullen wakker worden... Cht! Cht! Ik ga... stil!"

Dien ging, geelachtig wit in de gloed van de blaker met een laatst knipoogje, vol geheimzinnige vrolijkheid, onhoorbaar sluipend op haar kousen...

"Die gekke Dien!" lispelde Lili, nog lachend en half reeds in slaap. De kamer was weder donker geworden en stil, zeer stil, en Marie lag recht met het hoofd op haar kussen, de ogen open omhoog naar de zwarte zoldering gericht...

naar boven

HOOFDSTUK XXII

I

Vincent bleef zeer zwak en dokter Reijer had hem uitdrukkelijk verklaard, dat hij in de eerste weken niet mocht uitgaan, daar de minste aanleiding hem weer flauw zou kunnen doen vallen. Vincent schikte zich zeer lijdzaam in dit voorschrift en Reijer prees hem en beweerde, dat als meneer Vere niet in de laatste tijd zo verstandig geworden was, hij reeds lang niet meer tot de levenden zou behoord hebben. Hij prees Vincent, dat deze zich steeds menageerde, weinig dronk, niet rookte en ten laatste rust vond, want Vincent had hem gesproken over zijn, anders onverzadelijke, lust naar verandering, die hem als een passie overmeesterde; terwijl hij nu in een goede verzorging zich, als in een aangename warmte, behaaglijk koesterde. Alleen over zijn gebrek aan eetlust schudde Reijer bedenkelijk het hoofd.

Zijn dagen bracht Vincent in Eline's boudoir door, daar Betsy hem geen aparte zitkamer kon geven. Hij lag er op de Perzische divan en had zich uit zekere behaagzucht in een wijde Turkse chambercloak gehuld, een herinnering uit zijn dagen van weelde te Smyrna. Vaalbleek, met zijn uitgebluste ogen, als van dofblauw porselein, met zijn kortgeknipte, lichtbruin haar, lag hij daaronder Eline's aralia, in zijn bloedeloze vingeren een boek, dat hij niet las. Het was hem, of er geen denkbeelden in zijn brein waren en of hij hersenloos was weggezonken in een matte rust, in een vermoeidheid, als van een zware lichamelijke inspanning. Hij had alleen kleine, kinderachtige gedachtetjes, die als broze bellen in zijn geest opwelden en aanstonds uitspatten; hij had kleine genietingen en koesterde zich in Reijers lof, die hem streelde, terwijl hij zeer leed, wanneer hij, zonder honger, op Eline moest wachten, die hem twee minuten over de tijd zijn ontbijt bracht. En verder niets; hij lag slechts en tuurde Eline's kamer rond, en hij telde al de platen, de palmen, al de kleine voorwerpen van luxe, die er verspreid waren. Des ochtends zette Eline zich bij hem en las hem voor, of zong met halve stem bij haar piano, nu een fraze, dan een roulade, en Vincent luisterde dromend toe, verloren in een vreemd visioen vol zonderlinge geuren en vale tinten, die zich met krullende arabesken dooreen woelden als een caleidoscoop van coloriet en parfum. Hij sprak niet en

ook Eline sprak weinig, doordrongen van een romantische vreugde, een vreugde, die zij ook aan tante Vere's bed gevoeld had: die van zich te kunnen wijden aan een zieke. Vincent werd er haar al meer en meer interessant om en in zijn Turks gewaad met zijn Turkse muilen werd hij haar zeer dierbaar, om de zorgen, waarmee zij hem overstelpte.

Des middags bleef zij thuis tot na vieren, tot Otto haar voor hun wandeling halen kwam en wanneer hij haar zacht verweet, dat zij niet genoeg aan haar eigen gezondheid dacht, en zich te veel door Vincents ziekte liet opwinden, zag zij hem dwepend en bijna wenend aan en vroeg zij, of hij dan niet diep, diep medelijden met Vincent gevoelde, die zo verlaten op de wereld was, zo ongelukkig en zo zwak. De drukke beraadslagingen over haar uitzet met Betsy waren door deze zorgen een weinig verminderd, en eens zelfs zeide zij met starende ogen tot haar zuster, dat zij het toch vreeslijk zou vinden in november te trouwen, wanneer Vincent bijna stervende was. Betsy haalde echter haar schouders op en toonde haar catalogussen voor linnengoed en stalen van damast en kant, maar Eline kon hier nu onmogelijk haar gewone belangstelling voor tonen en zij ging naar Vincent, wiens blik, naar zij meende, haar verwijtend aanzag. Zij had zich ten laatste hun gesprek, gewisseld vóór hij flauw gevallen was, herinnerd, en er was een plotselinge stortvloed van emoties door heur ziel gegolfd. Zij verbeeldde zich, dat hij alleen in onmacht was gezonken, omdatzij gevraagd had, of het onvoorwaardelijk was voorbeschikt, dat zij met Otto zou trouwen; zij verbeeldde zich, dat hij zo ziek was, omdat hij wellicht een geheime hartstocht voor haar koesterde, die hij tot nu toe angstvallig verborgen had. Hij was immers nog nooit zo lang in Den Haag gebleven als deze keer; hij bevond er zich nu bijna een jaar, terwijl hij er anders nooit dan enkele weken vertoefd had. Arme Vincent... haar zorgen troostten hem nu... alleen, zoude hij er niet te veel voedsel voor die hartstocht uit putten, die hartstocht, die toch hopeloos moest blijven, daar zij van niemand anders dan van heur Otto houden kon?

Zij had gaarne aan iemand die gedachten bekend, maar het was zo moeilijk, aan wie...? Aan Otto, dat vond zij niet kies; aan Betsy, die zoude haar zeker vragen, dat wist ze vooruit, waarom ze zich toch altijd hersenschimmen in het hoofd moest zetten. Aan mevrouw Van Raat?

Ja, die zou haar raad geven, zij zou naar mevrouw Van Raat gaan, op een

ochtend, alleen, zonder Otto... Maar toen zij bij de oude vrouw kwam, vond zij haar vermoedens over Vincent zo moeilijk in woorden te brengen, dat zij niet tot de biecht besluiten kon en wegging zonder zich geuit te hebben... En zij troostte zich met de weemoedige gedachte, dat Vincent wellicht sterven zou, vóór zij getrouwd waren, en dat haar zorgen hem dan zijn laatste dagen nog hadden verzoet...

De dagen gingen voorbij, terwijl het vermoeden, dat Vincent die stille hartstocht koesterde, haar meer en meer zekerheid werd en zij als wegzonk in een vreemd medelijden voor haar arme zieke. Haar kalm geluk, dat onverstoorbaar had geschenen, glipte haar al meer en meer als een vogel, die zij tevergeefs zocht vast te houden, uit de vingeren en een nerveuze onrust begon in haar ziel op te borrelen, terwijl zij de moed miste zich bij Otto uit te storten. Want de gedachte aan Vincent schoof een nevel tussen haar en Otto, een nevel die dichter en dichter werd, als iets wat hen kon scheiden. Zij rilde, wanneer zij dit gevoelde, en na een halve dag met Vincent en in haar onrust te hebben geleefd, smachtte zij naar heur Otto, in wiens kalmte zij hoopte te zullen bedaren... Na vieren kwam hij, zij gingen wandelen, hij bleef eten, zij waren 's avonds veel thuis, zij waren veel alleen en wanneer hij om half twaalf weg was en zij zich terugtrok in haar slaapkamer, moest zij zich geweld aandoen om niet in tranen uit te barsten, daar zij uit zijn bijzijn niet meer zo weldadig een rust putte,als voorheen. Integendeel: zijn bedaardheid ergerde haar nu en dan, als iets onverschilligs en laconieks, dat haar in heur, langzamerhand van onrust opbruisende, stemming hatelijk scheen, vooral wanneer zij hem met Vincent vergeleek, in wie zij een wereld van stil woelend leed vermoedde. Otto's eenvoudige woorden, waarachter zij nog zo kort te voren schatten van liefde had zien schuilen, ergerden haar nu ook... Barstte hij dan nooit eens uit in een vlaag van passie, in een hartstochtelijke betuiging over... over wat ook maar! Bleef hij dan altijd zo, kalm, kalm, eeuwig gelijkmoedig; gevoelde hij dan nooit iets, dat in zijn hart worstelde met iets anders, iets, dat in hem ziedend bruiste en zich in een stortvloed van woorden moest uiten? Zou hij zich door niets laten ontroeren, zich door niets laten schudden uit die rust, die bijna lethargie scheen! Ja, hij was wel lief en goed, maar hij had geen diep gevoel: misschien was zijn kalmte wel niets dan egoïsme, dat zich niet liet bewegen door de smart van anderen! En die smart van anderen... stelde zij zich nooit anders voor dan verpersoonlijkt in het martelaarsschap van Vincent...

Diep ongelukkig gevoelde Eline zich na zulke gedachte. O, God, het waren de spoken, de spoken die al grijnzender en grijnzender opdoemden, nadat het ene spook was opgedoemd, zo plotseling, in dat gesprek met Vincent... Zij wilde, zij wilde zich niet door hen laten medeslepen, zij wilde ze weg, wegjagen, maar telkens en telkens rezen zij weder op en wierpen zij haar hun kille twijfelingen in de ziel, en zij streed met ze... een vreselijke strijd! Zij dwong zich de zoete gedachten, welke haar met idyllische weelde vervuld hadden, tijdens haar verblijf op de Horze, nog ééns te denken; zij dwong zich haar zacht geluk, haar blauwe extase weder te vinden... maar dat geluk, die extase, ze waren weg! En toen zij dat gevoelde, eens op een slapeloze nacht, terwijl een zware stilte door het gehele huis suisde en zij, met grote, starende ogen, zo eenzaam op haar bed lag, toen zij dat voor het eerst vol en wreed gevoelde, gevoelde dat ze weg waren, dat ze nooit meer haar zouden toelachen met hun gouden glans, toen eindelijk barstte zij los in een hevig en wild gesnik, zo wild en hevig als zij nog nooit gesnikt had, en zij omhelsde woest haar kussen als was dat haar geluk, als was dat de vogel, die aan de klem van haar vingers ontsnapte. Zij schudde haar hoofd... neen, neen, zij wilde niet, zij wilde gelukkig zijn als vroeger, zij wilde van haar Otto houden, zoals toen, in de dennenbossen... O,God, hield ze dan nu... niet meer van hem? Het was onmogelijk, het mocht niet, het zou ook niet zijn... Ze wilde zich dwingen met al de geestkracht van haar wil van hem te blijven houden, zoals zij totnogtoe gedaan had, ze wilde zich aan hem blijven vastklemmen, zoals zij zich nu klemde aan haar kussen en grijnzende spoken zouden hem niet uit haar omhelzing kunnen losrukken... Het bleef roerloos stil in huis; alleen... daar hoorde zij de grote klok in de keuken, beneden, hard tikken, onophoudelijk tikken, en een dodelijke angst overviel haar bij de hardheid dier metalen seconden. Een dodelijke angst, dat haar geluk zich niet binnen haar ziel zou laten dwingen; een dodelijke angst, dat onzichtbare machten haar een hellend pad zouden afjagen, terwijl zij opwaarts wilde, opwaarts... En toen, een woede, een woede, omdat zij het zo duidelijk gevoelde en het niet gevoelen wilde en omdat zij te zwak bleef zich krachtig om te wenden en tegen de onzichtbare machten op te dringen.

II

Toen Eline de volgende morgen wakker werd, was zij betrekkelijk kalm. Zij was moe en had een weinig hoofdpijn, maar haar ellende bleef haar alleen bij als de herinnering aan een sombere droom, omdat zij er zich niet in verdiepte... zij huiverde dit te doen. Neen, zij zou nu weer zichzelve worden; zij zou zich nooit meer laten medeslepen door zulke afschuwelijke nachtmerries, die haar alleen in een afgrond van smart wilden storten, omdat zij niet sliep... Het was niets dan dat: ze was onwel, ze sliep slecht, en in die slapeloze, stille nachten rezen dan al die spooksels op... zij zou met dokter Reijer spreken over haar insomnies; o, zij voelde zich verlucht en verruimd, nu zij, na nog een weinig te zijn ingedommeld, het vale daglicht door de gordijnen zag schemeren. Zij stond vroeg op, stoeide beneden met Ben, bracht als naar gewoonte Vincent zijn chocolade en zijn kadetje, - een oplettendheid, die zij nooit aan Mina over liet - en zag zij met Betsy de catalogussen en de stalen na... Zoveel fijne tafellakens, zoveel fijne servetten van zoveel, en dan gewone, voor iedere dag, van zoveel... en nog van die beeldige slopen met geborduurde letters van zoveel; die waren niet duur in de Louvre: Betsy moest bedenken, ze behoorde nu goed op de dubbeltjes te gaan letten... En dan, in die andere catalogus, van die aardige theedoekjes...

Intussen dwarrelden haar gedachten verstrooid heen en weer, en diep in haar ziel bleef een somberheid liggen, als een zwarte modder op de grond van een meer, schijnbaar onbewogen en blauw. Toch spande zij al haar zielskracht in en Betsy merkteonder de beraadslagingen niets. Daarna ging Eline naar boven, naar Vincent; zij wilde hem een grote brief brengen, die voor hem gekomen was.

Hij lag als steeds in zijn Turkse chambercloak op de divan. Toch kwam hij langzamerhand bij: Dokter Reijer had hem zelfs verklaard, dat hij nu een kleine wandeling zou kunnen maken, maar zijn rust was hem te lief geworden en hij had beweerd, dat hij nog te zeer tegen een wandeling opzag. Nu Eline binnenkwam, knikte hij haar vriendelijk toe; hij was verwend door haar duizenden kleine zorgen en hij was er haar dankbaar voor en deze dankbaarheid ontstak in zijn dof oog een vriendelijke gloed, die Eline voor liefde aanzag.

Zij reikte hem de brief en vroeg hoe hij het maakte.

"Goed... zo langzamerhand beter en beter!" sprak hij mat, maar hij

richtte zich eensklaps vlug op en scheurde de enveloppe open. Eline wilde zich aan de piano zetten.

"Zo, eindelijk dan!" hoorde zij Vincent bijna verheugd uitroepen. Zij keek hem vragend aan en daar een portret in kabinetformaat uit de enveloppe gevallen was, raapte zij het op.

"Het is uit New-York, van Lawrence St. Clare!" sprak Vincent, de brief vlug doorlezend. "Hij heeft iets voor mij gevonden... aan hetzelfde handelshuis, waarbij hij belang heeft, zal een plaats openvallen."

Eline schrikte; zij bezag het portret: het was een weinig beschadigd door de poststempels.

"En - en wat denk je?" vroeg zij.

"Hoe meen je?"

"Wat denk je te doen?"

"Zodra ik beter ben te gaan, maar... maar, ik ben het nog lang niet!" eindigde hij kwijnend.

"Te gaan, naar Amerika?"

"Ja...zeker..."

"Ben je dan blij, dat je kan gaan...?"

"Natuurlijk; wat zal ik hier blijven hangen, nietwaar...? nu ik weer een betrekking kan krijgen..."

Hij dacht nauwlijks aan wat hij haar antwoordde. Hij viel terug in de Perzische kussens en een dans van bonte visioenen dwarrelde rond voor zijn geest. Hij herinnerde zich zijn vroeger leven van eindeloze afwisseling, van telkens wisselende verschieten en deinzende horizonten... Afwisseling was het leven, afwisseling zou hem weder genezen, zou hem weder verjeugdigen. Hij herinnerde zich zijn vriend, een kerngezonde ziel in een krachtig lichaam, de enige man, die hem

deed vermoeden, dat er iets anders in het leven was dan levensmoeheid.

Eline echter gevoelde diep medelijden voor Vincent...

Ja, hij was dan wel verheugd, dat hij kon heengaan, heengaan wellicht vóór zij gehuwd was, dat hij geen getuige behoefde te zijn van de treffende slag, die zij hem zou toebrengen... Zij had hem nog nooit in zulke levendigheid zien opspringen als nu... Hij had haar dan wel lief... en hij leed wel!

Zij stond nog steeds met het portret voor hem.

"Is... is dit St. Clare?" vroegzij, bijna wenend om zijn, door haar gedroomde, smart.

"Ja," antwoordde hij en nam het haar uit de hand. "Het is heel goed gelukt! Zo is hij... zo open en flink, met zo iets levendigs en opgewekts..."

"Is hij bruin of blond?"

"Donkerblond... zijn baard ook... een prettig gezicht, he?"

"Een mooie kop... Maar Vincent..."

"Wat?"

"Vincent, heus!... Denk er nog over...? Je bent nog zo zwak. Je zou kunnen instorten. Raadpleeg eerst Reijer."

"Maar Elly, ik ben immers altijd geweest als nu, ik ben nooit gezond geweest en... en wil jij me dan onderhouden, als ik hier blijf?' vroeg hij met een glimlach.

Voor haar was die glimlach weemoedig en zij verweet zich, dat zij hem tegenhield. Neen, hij moest gaan; alleen, misschien zou er een verandering in alles komen, een zo grote verandering, dat hij niet behoefde te gaan of anders zou gaan... Het dwarrelde haar; zij wist niet

meer wat zij wilde en zij dorst de gedachte die in haar oprees, niet uitdenken. Het zou te vreselijk zijn. Te vreselijk voor Otto, te vreselijk voor haarzelve ook.

Die gehele middag bleef Vincent zeer opgewekt en Reijer kwam en ried hem zich niet te veel te overspannen. Op Amerika zou hij nog wel later terugkomen, daar was vooreerst nog geen sprake van. Maar een kleine wandeling of een toertje. Het weer was zacht en warm. Waarlijk, dat zou meneer Vere goed doen.

Betsy liet dan ook om half drie de landauer komen en zij steeg met Eline en Vincent in. Nu, in de buitenlucht, zag Eline eerst goed, hoe

zeer hij was afgevallen, hoe groezelig-vaal zijn tint was boven de witte, zijden foulard, die hij om zijn hals geplooid had, hoe dof en mat hij er uitzag in de elegance van zijn leverkleurige demi-saison en zijn glanzende hoge hoed. Hij lag onbeweeglijk en recht tegen de kussens aan, zijn geschoeide handen rustend op de zilveren knop van zijn stok. Een duizelende lichtheid vervulde zijn hoofd en zo hij niet gezeten had, ware hij gewankeld, nu zijn longen als een golf van zuurstof inzogen. Hij sloot even de ogen, die hem pijn deden, terwijl het suisde in zijn oren, en de wielen van het rijtuig draaiden in zijn hersens. Maar langzamerhand gewende hij zich aan de frisheid der lucht, aan de ruimte voor zijn blik, aan de wendingen van de weg en hij ademde diep en verlucht. Hij voelde zijn levensvatbaarheid geprikkeld worden; hij voelde zijn zenuwen zich een weinig sterken.

Eline deed zich geweld aan en praatte vrolijk met hem of met Betsy. Toen zij na een uur terugkwamen, hielp zij Vincent uitstijgen en bracht hem, geleund op heur arm, naarhaar zitkamer. Zij hielp hem zijn overjas uittrekken en moede van emoties en verandering van atmosfeer, viel hij neer op de divan en verzocht haar hem alleen te laten... hij wilde slapen.

Betsy had thuis gegeven en er kwamen enige visites, mevrouw Eekhof met Ange en Léonie, mevrouw Hovel en de jonge Hijdrecht, die met een gegons van conversatie de schemerende salon vulden. Henk was naar de sociëteit, maar Eline voegde zich bij hen en weldra kwam Otto. En Eline gevoelde, toen hij binnentrad, in plaats van de gewone zalige warmte, waarmede zijn verschijning vroeger steeds haar hart doortrilde,

een ijskoude onverschilligheid... O God, hoe was dat gekomen, hoe was die warmte langzamerhand zo verkoeld, zo verkoeld tot ijskoude? Zij wist het niet, maar het was zo en zij kon er niets aan veranderen... Zij knikte hem even vriendelijk toe en reikte hem haar hand... zij moest zo huichelen en terwijl zij Otto's hand vasthield, praatte zij met Hijdrecht door over de nieuwe chanteuse-légère van de opera... Aanzien kon zij Otto niet, maar wel hem zo vasthouden, al pratend... Zij hoorde nauwelijks wat Hijdrecht antwoordde: zij vloeide bijna over van onpeilbaar medelijden... daar stond hij, Otto, naast haar, daar hield zij zijn hand in de hare, daar voelde zij zijn zachte, vriendelijke blik op haar rusten, zijn adem bijna heur haar beroeren, terwijl hij leunde op de rug van haar causeuse. Daar stond hij naast haar, vol liefde en zij... zij voelde niets meer dan ijskoude! Neen, neen, het mocht niet, het zou niet, zij zou zich dwingen, zij had te veel medelijden met hem, zij was er hem te zielsdierbaar voor...

"Nily... wat heb je, kind?" vroeg hij zacht, terwijl de dames en Hijdrecht opstonden, en Otto steeds de krampachtige druk van haar vingers op zijn hand voelde.

"Ik?... Ik...? Niets, wat hoofdpijn, geloof ik...!" sprak zij stotterend en zij blikte hem aan, voor het éérst die middag... Zijn oog zag diep in het hare en zij was op het punt zich woest aan zijn borst te werpen, hem te omklemmen en hem nooit meer los te laten, om hem niet te verliezen... Maar zij glimlachte en reikte haar hand aan mevrouw Eekhof, aan Ange...

"Is het niet meer terug te dwingen? Zou het niet meer terugkomen?" dacht zij radeloos.

Ze bleven alleen, enige minuten voor het diner...

"Nily... vrouwtje, zeg me, ben je niet wel?" vroeg hij angstig. "Je hand is koud..."

"Ik ben wat koortsig... we hebben getoerd in een open rijtuig met Vincent... ik begrijp niet, dat Reijer het wilde hebben... Ik... vond het koud... ijskoud..."

"Als je maar niet ziek wordt..."

"Neen, het zal wel overgaan."

Zij zag hemglimlachend aan, en eensklaps, in een aandrang vol wanhoop, omhelsde zij hem met beide armen.

"Wat ben je lief zo bezorgd over me te zijn...!" fluisterde zij en haar stem brak. "Je bent zo goed en... ik hou zoveel van je, ik hou zo dol veel van je..."

III

Vincent at die middag nog niet aan tafel. Betsy vertelde aan Otto van de brief uit Amerika; Vincent zou nu een betrekking krijgen, in New-York...

"En wanneer denkt hij te gaan?"

"Zodra hij beter is. Ik zal God danken, als hij weggaat."

Eline vermocht haar zelfbeheersing niet meer te bewaren.

"Reijer zegt, dat hij er in de eerste weken nog niet aan denken moet!" zei ze vinnig, met een woedende blik op Betsy. "Maar natuurlijk..."

"Wat natuurlijk?"

"Als je het niet voor je fatsoen liet, zou je hem, ziek als hij is, op straat zetten..."

"Als ik kon, dan ja, zou ik het zeker doen. En het is eens voor al: hij komt nooit meer bij me aan huis... Ik heb nooit iemand gezien, die zo indiscreet blijft hangen."

"Maar Betsy... als hij toch bijna stervende is!" riep Eline, trillend van woede.

"Ach gekheid!"

"Wat gekheid? Als je hem zag, zoals ik hem zie!" krijste zij.

"Ach toe, Eline, laten we niet kibbelen over Vincent. De hele jongen kan me niets schelen. Je maakt er een melodrama van. Stel je toch niet zo aan."

"Ja, 'stel je toch niet zo aan!' Daarmee word je altijd doodgeslagen als je het minste gevoel toont... Jij, je hebt geen hart, jij..."

"Eline!" sprak Otto zacht.

Gerard, de knecht, bracht de vleesschaal binnen. Er heerste een pijnlijke stilte.

"Je vergeet de jus, Gerard," zei Betsy kort. Gerard ging.

"Jij... jij zou een mens kunnen vertrappen, als hij je maar een voetbreed in de weg lag, als hij je maar zoveel hinderde in je plat egoïsme! Je denkt om niets dan om jezelve, en je begrijpt niet, dat niet iedereen zo laag is als jij en..."

"Eline!" sprak Otto nogmaals, terwijl Gerard voor de tweede maal binnentrad, met een sauskom.

"Ach wat! 'Eline! Eline!' Qu'est ce que me fait cet homme! Betsy ne veut pas le voir... mais je t'assure, que Vincent se meurt... II s'est endormi dans ma chambre, pâle comme un linge et essoufflé par la fatigue, que lui a causé cette stupide promenade, recommandée par Reijer... Et c'est pour cela, que je ne veux pas souffrir, qu'on l'accuse d'indiscrétion et de tout cela... S'il ne fût pas si malade, il ne resterait pas longtemps chez nous... j'en suis sûre...!"

Zij sprak driftig, met vlammende ogen, en de Franse woorden vielen van haar lippen, scherp en vlijmend als naalden, hoogmoedig en trots.Ook Betsy kookte van woede, terwijl Gerard verdween, maar zij antwoordde niet en hield zich in. Henk kon een zucht niet onderukken.

"Nily-lief," sprak Otto. "Ik draag Vincent geen kwaad hart toe, hoewel ik geen sympathie voor hem voel, maar ik zal toch ook blij zijn, als hij weg is."

"Zo... jij ook al...!" snauwde zij hem toe.

"Mag ik uitspreken?" vervolgde hij, haar ijskoude hand omknellend. "Ik zal het tenminste zijn, als zijn tegenwoordigheid en zijn ziekte in staat zijn je zo op te winden en uit jezelve te brengen, als op het ogenblik. Je weet niet meer wat je zegt, Nily, minstens niet op wat een toon je spreekt."

Zijn kalme woorden maakten haar razend.

"En jij... jij... jij met je eeuwige kalmte, je eeuwige laconieke kalmte!" barstte zij bijna gillend uit, terwijl zij van tafel opstond en haar servet neersmeet. "Ik word er dol onder... onder die kalmte! O, God, ik word er dol onder! Betsy verplettert me onder haar egoïsme, en jij onder je kalmte, onder je kalmte, onder je kalmte! Ik, ik... ik kan het niet meer uithouden... ik stik er onder!"

"Eline!" riep Otto..

Hij rees op en hij omklemde haar polsen, en zag haar vlak in de ogen. Zij verwachtte iets vreeslijks; zij verwachtte, dat hij haar op de grond zou neergooien, dat hij haar zou slaan.... Maar hij schudde slechts langzaam, terwijl hij haar vasthield, zijn hoofd, en zijn stem klonk bedroefd, toen hij eenvoudig zeide:

"Eline... Foei!"

"O God! O God! Ik word... ik word krankzinnig!" schreeuwde zij in een vlaag van snikken, en ze rukte zich los uit zijn greep, en stortte zich de kamer uit, terwijl zij in haar vaart enige glazen van de tafel sleepte, die rinkelend in scherven vielen...

IV

Betsy sidderde van woede en zij wilde Eline nalopen. Otto hield haar echter tegen.

"Ik bid je... laat haar!" smeekte hij.

Ook Henk was opgestaan en toen Gerard binnentrad, gevoelden zij zich alle drie verlegen voor de knecht over het plotseling afgebroken diner, over de glazen, die in scherven lagen.

"Laat maar... laat maar, Gerard," sprak Betsy bijna deemoedig. "Laat maar, neem maar af."

Het was hun onmogelijk een houding aan te nemen: het kon niet anders of Gerard begreep, dat er iets was voorgevallen, al bleef zijn gelaat ook strak en deftig.

Eline intussen was de trap opgevlogen en stortte haar boudoir in, maar eensklaps schrikte zij: zij had vergeten dat Vincent er was en zij deinsde terug in de geopende deur. Intussen was het toch te laat, maar... Vincent sliep nog, terwijl zijn middagmaal onaangeroerd op een tafeltje naast de divan stond. Vincent sliep en Eline gevoelde een wrede, romantische voldoening, datzij voor hem zo gestreden had tegen Betsy, tegen Otto... Toch wilde zij hem niet wakker maken, en, de deur sluitend, sloop zij in haar slaapkamer en wierp zich op haar bed. Haar snikken waren eensklaps opgehouden en zij was wanhopig, dat zij niet wenen kon. Haar eenzaamheid, de kalmte om haar heen goten een koud bad uit over haar geprikkelde zenuwen, en hoewel zij zich haar woorden niet goed herinnerde, meende zij toch vreeslijke dingen gezegd te hebben, vooral tegen Otto... Waarom had zij dat gedaan? Waarom was zij zo tegen hem uitgevaren? Ter wille van Vincent? Ter wille van zichzelf, omdat zijn bedaardheid haar ergerde? Zij wist niet meer waarom; alles warde in haar brein door elkaar en zij schudde haar hoofd op het kussen heftig heen en weer, als om dat gewar te doen bedaren... Ja, zij dacht, ze had zeker zo gesproken om Vincent, die niemand op de wereld had dan haar en zijn vriend, die ver was... Zij had medelijden met Vincent, maar... had zij dan niet meer medelijden met Otto? Had zij zich dat voorgenomen, zich zo aan haar passies over te geven, als zij zoëven gedaan had? Was dat dan de wilskracht waarmede zij zich had willen dwingen, willen dwingen van Otto te blijven houden, omdat zij hem en zichzelve

ongelukkig zou maken wanneer zij niet meer van hem hield? Vroeger, op de Horze - wat scheen dat lang geleden! - vroeger had zij nooit, nooit ook maar de minste onenigheid met Otto gehad, en nu, nu had zij hem haar ziedende verwijtingen in het gelaat gegooid, nu had zij... o God, waarom? Waarom moest zij dat gedaan hebben; zou Vincent zeggen, dat dit ook onvermijdelijk was voorbeschikt door een keten van andere, zich aaneenschakelende, onvermijdelijkheden...? Maar wat was dan het leven? Wat was dan een mens? Een willoze speelbal, die door het noodlot her- en derwaarts geslingerd werd? Zij had gewild, zij wist het zeker, zij had zich willen dwingen, maar zij was zwakker dan haar noodlot en nu... wist zij het... nu was het uit! Het was gedaan... voor altijd; zij was overwonnen.

Langzaam begon zij te wenen en zij was blij, dat zij het doen kon, en zij dwong zich al heviger en heviger te snikken... toch mocht Vincent het niet horen... Het werd donker; daar hoorde zij Vincent lopen in de aangrenzende kamer, daar zag zij een straal van licht door de reet der deur glijden, maar zij bleef liggen, en zij wrong haar handen en liet de snikken steeds haar boezem schokken.

V

Otto was in de salon gaan zitten en hij tuurde opde grond met starende, vochtige ogen, toen Henk binnenkwam.

Hij bespeurde die enkele traan in Otto's blik en in Henks gewone soezige goedheid begon iets te koken.

"Erlevoort!" sprak hij en legde de hand op Otto's schouder.

Otto richtte het hoofd op.

"Erlevoort! Kom kerel, wees een man! Zusje is wel eens een lastig zeilschip, maar ze is niet kwaad! Je moet je niet aantrekken, wat ze tegen je gezegd heeft, hoor. Ze was alleen maar boos op Betsy, omdat ze nog al van Vincent houdt, en toen is het van de weeromstuit op jou neergekomen. Maar je moet het je niet aantrekken. Daar straf je haar het meest mee."

Otto antwoordde niet en bleef zitten, zoals hij zat; er was een te grote twijfeling in zijn ziel gezonken, dan dat Henks goedigheid hem zou kunnen opbeuren. Hij dacht er aan, hoe hij Eline eens gezegd had, dat zij maar één fout had, dat zij zichzelve niet kende, dat zij schatten in zich liet sluimeren, dat hij haar wekken zou uit die sluimering, maar nu zag hij in, dat hij het niet vermocht, dat hij slechts ergernis in haar wekte, en... dat zij dol werd en stikte.

"Ze kan soms vervloekt driftig worden!" ging Henk voort, terwijl hij door de salon lopend, en innerlijk woedend, enige troostredenen poogde te verzamelen. "Maar als ze iemand heeft, waar ze van houdt, en waar ze tegen opziet, dan laat ze zich leiden, en dan... Wil ik haar gaan opzoeken en eens met haar praten?"

"Ik... zou haar... maar laten!" bracht Otto met moeite uit. "Ik denk wel, dat ze zelve..."

Hij trachtte zich haar in te denken, en te raden hoe zij zich nu gevoelde, en waar zij was. Maar hij kon geen logische gedachtenloop volgen, want hij leed nog te zeer onder haar slag. Hij had haar nog nooit zulke woorden horen spreken, met die krijsende, schreeuwende stem; hij had nog nooit zo haar gelaat, tot lelijkheid toe, verwrongen gezien door haar drift... En hoe hij ook trachtte te denken en te raden, hij kon het niet, in die ene grote, martelende smart, die hem vooral doorvlijmde.

Zijn ineengezonken, troosteloze houding deed Henk pijn. En het was Henk eensklaps, alsof zich iets in hem staalde. Hij zou het niet dulden, dat Eline Otto, die hij zo hoog stelde, zo straffeloos verguisde; hij zou het niet dulden. Er was iets veerkrachtigs in zijn zware stap, nu hij de salon verliet. Op de trap ontmoette hij Betsy, die naar beneden ging.

"Waar is Eline?" vroeg hij.

Betsy zag hem even aan, verrast door zijn besliste toon.

"Ik weet het niet," antwoordde zij droog.

Henk steeg verder detrap op en trad Eline's boudoir in. Hij vond er

niemand, daar Vincent, moe van zijn eerste toer, zich reeds in zijn slaapkamer had teruggetrokken, onbewust van de storm, die beneden gewoed had. En Henk klopte aan de tussendeur.

"Eline!" riep hij.

Er klonk geen antwoord en hij draaide kalm de knop om. Op de grond, bijna in het donker, lag Eline, haar tenger lichaam geschokt door een onhoorbare snik en het gelaat verborgen in de, in elkaar gewrongen, handen. Hij bleef even wachten, maar zij richtte zich met op.

"Eline, sta op!" sprak hij kort, bijna bevelend.

Woest hief zij zich omhoog en woest krijste zij:

"Wat is er? Wat moet je hier in mijn kamer? Ga weg."

"Sta op."

"Ik wil niet, ga weg, ga weg! Ik zeg je, ga weg!"

Hij boog zich en vatte haar bij de polsen, vol van een drift die al zijn bloed naar zijn gelaat joeg. Hij deed haar pijn en zij slaakte een kreet.

"Vervloekt! Sta op?" siste hij tussen zijn tanden, bijna niet meer meester van zijn woede, terwijl hij haar woest omhoog trok.

Zij schrikte van zijn bloedrood gezicht, van zijn flikkerend oog, van zijn sissende stem en zijn vloek. Wankelend liet zij zich omhoog trekken.

"Wat wil je?" vroeg zij nogmaals, maar nu kalmer, schijnbaar hoogmoedig in haar schrik.

"Dat zal je horen. Ik wil, dat je ogenblikkelijk, ogenblikkelijk, versta je? naar Erlevoort gaat, en hem vergiffenis vraagt. Je weet misschien niet meer, wat je geraaskald hebt in je dolle drift, maar je hebt hem beledigd, beledigd. Ga, dadelijk!"

Zij zag hem ontsteld met open mond aan. Zij huiverde van zijn beslist

bevel en kromp bijna ineen van angst, terwijl hij, in het halfdonker, zo hoog en breed met zijn forse gestalte, haar de deur wees. "Je vindt hem beneden in de salon. Ga je haast?"

Zij sidderde van vrees, maar zij wilde hem niet laten zegevieren. "Ik wil niet!"

"Als je niet wilt, sleur ik je de trappen af tot je voor zijn voeten ligt, ik verzeker je, dat ik het doe, ik verzeker het je!" siste hij lettergreep voor lettergreep haar in het gelaat.

Zij deinsde gekrenkt achteruit.

"Henk!" riep zij, ontsteld dat hij zo iets tegen haar durfde zeggen.

"Ga je?"

"Ja... ja, ik ga, ik ga, maar... Henk! O spreek niet zo tegen me, spreek niet zo tegen me!... Waarom? God! Ik ben immers al zo diep ongelukkig!"

"Dat is je eigen schuld, dat maak je jezelf, maar dat is daarom nog geen reden, dat je het een ander hoeft te maken, vooral niet Erlevoort..."

"Ja, ja, je hebt gelijk!" snikte zij nu, gebroken. "Ik zal gaan, maar ga met me mee,ga met me mee, Henk..."

Hij ondersteunde haar, terwijl hij haar de kamer uitbracht en de trap afleidde. Zij schrikte echter, toen zij de salon binnentrad. Er was niemand anders dan Otto, die, met het hoofd in de hand, op de canapé zat. Maar in de tweede kamer der suite zag zij Betsy en Gerard, die het theeblad juist had binnengebracht. Zelfs toen de knecht vertrokken was, draalde zij nog, maar Henk zag haar aan, en zij durfde niet meer dralen; zij wilde ook niet meer dralen, toen zij Otto zo stil wanhopig zag. Zij stortte op haar knieën voor hem neer en wilde iets zeggen, maar vermocht geen woorden te uiten, zo hevig snikte zij, nu niet meer gedwongen, met een onhoorbaar droog gehik, maar geheel natuurlijk, wegsmeltende in een vloed van tranen. Zij legde haar bonzend, gloeiend hoofd op zijn knieën en zij zocht zijn hand te vatten en snikte, snikte...

Ook hij sprak niet en zag haar diep in de ogen.

En ten laatste bracht zij het met moeite uit, terwijl Henk als een rechter naast haar bleef staan...

"Vergeef me, Otto, vergeef me, vergeef me..."

Hij knikte haar langzaam en zacht toe, nog niet getroost door haar berouw, daar hij wist, dat het niet worden zou, als hij het zich had voorgesteld, maar hij bukte zich, trok naar naar zich toe en kuste haar voorhoofd.

"Vergeef me, toe Otto, vergeef me, o vergeef me..."

Hij strengelde zacht zijn arm om haar heen en drukte haar even aan zijn borst, terwijl zij snikken bleef, en hij sloot de ogen om een paar tranen tegen te houden, die hij niet kon bedwingen, en die tussen zijn geloken oogleden af drupten. Want hij wist het: het was gedaan...

Na een halfuurtje ging hij die avond weg, een weinig somber, hoewel Henk hem op de schouder klopte en hem joviaal vroeg nog te blijven, nu alles weer in orde was. Van Eline nam hij weemoedig glimlachend afscheid. Eline vroeg daarna ook Betsy vergiffenis, in tegenwoordigheid van Henk. Betsy knikte haar toe met een knikje, dat het goed was en zweeg. Maar in haar ogen flikkerde bijna een blik van haat, terwijl zij Eline nastaarde, die verpletterd wegging. Toch, toen Henk haar daarna vertelde, hoe hij Eline gedwongen had tot Erlevoort te gaan, zagen die zelfde ogen Henk bijna bewonderend aan... nooit had zij gedacht dat haar man sterker dan Eline zou blijken, als Eline zich tot een strijd had opgewonden.

VI

Er waren een paar weken voorbij gegaan en schijnbaar was alles als vroeger geweest. Vincent was dikwijls gaan toeren met Betsy en Eline en voelde zich betrekkelijk gezond. Betsyzelve had echter Eline's woorden niet vergeten en zij voedde een stille wrok tegen haar zuster. Zo ging

het... als je te lief was, zou je op het laatst niets meer te zeggen hebben in je eigen huis; een zieke, hatelijke neef, terwille van wie de grootste onaangenaamheden oprezen, en een zuster die je in huis had opgenomen en die langzamerhand ongenietbaar werd! Zij werden met hun beiden de eigenlijk meesters, zij verstoorden de rust en de gezelligheid in haar, vroeger zo prettig, interieur, maar - zij beloofde het zich! - het zou niet lang duren. Als Eline getrouwd was, ging zij, Betsy, met Henk en Ben op reis en Vincent de deur uit, om er nooit meer in te komen! Ze zou wel eens willen zien, dat hij er nog eens in kwam! al lag hij stervende voor haar deur, ze zou hem laten liggen, ja, daarin zou ze Eline gelijk geven!

Eline zelf gevoelde zulk diep berouw om haar uitval tegen Otto dat zij al haar bekoring verzamelde om alles te doen vergeten. En omdat Otto gaarne wilde vergeten en gaarne nog wilde hopen slaagde zij een weinig. Maar er was iets gescheurd, dat gescheurd bleef. Want Otto zag het in: ieder kon wel eens driftig zijn en in die drift woorden zeggen, die men daarna ongezegd wenste, en Eline's woorden schenen hem, nu hun eerste krenking geheeld was, zelfs niet meer zo vreselijk toe, alleen... hij drong verder in hun diepere betekenis, en toen vond hij, dat als Eline hem lief had gehad, zoals hij dacht dat zij deed, - een weinig uit egoïsme: niet zozeer om hem als wel om haarzelve en omdat zij geluk en rust in hem vond, zij nooit zulke woorden had gesproken. Zij had dan wel driftig kunnen zijn, om Vincent of om wie ook, maar zij had haar drift anders geuit. Hij zag het in: zij had hem niet meer lief om zichzelve, want zijn kalmte stilde haar niet meer, ergerde haar integendeel; zij had hem ook niet lief om hemzelve, dat nooit; zij dwong zich nog lief tegen hem te zijn, uit medelijden! Al zijn fierheid richtte zich gegriefd op, toen hij dit doorzag en een ogenblik dacht hij er aan haar heur medelijden in het gezicht te werpen, zoals zij hem zijn kalmte in het gezicht had geworpen, maar hij kon niet. Hij kon niet, hij had er haar te lief voor, en hij kon zichzelf die slag niet toebrengen. Hij bukte zich dus onder haar medelijden als onder een laatste weldaad, die hem nog iets deed hopen, die hem nog een restjevan zijn vroeger geluk gunde, en... toch wist hij, dat het gedaan was.

Dat het gedaan was, hij zag het in de zachte koudheid, waarmede zij hem ontving, nadat zij met haar bekoring er in geslaagd was hem een weinig de krenking te doen vergeten; hij zag het in de kille

onverschilligheid, waarmede zij zijn lippen haar voorhoofd liet kussen; hij zag het in de haast, waarmede zij zich terugtrok als hij haar omhelsde; hij zag het in haar melancholiek zwijgen, in alles. En hij zag voor het eerst, hoe vol haar blik op Vincent rustte, en hoe zij, al was hij nu genezen, nog tal van oplettendheden voor hem had. Hij wilde daar niet verder in doordringen; dat kon niet zijn...

Zij zelve gevoelde zich diep ongelukkig; want zij wist, dat zij zich niet dwingen kon Otto te blijven liefhebben, en zij stierf bijna van smart onder het verwijt van zijn weemoedige blik. Zij wist, dat zij overwonnen was. En op een middag bleef zij boven en liet zij door Mina weten, dat zij ziek was en niet beneden kwam. Hij vroeg of hij op heur kamer mocht komen zien, maar zij liet antwoorden, dat zij moe was en behoefte had aan rust... En er tekende zich al duidelijker en duidelijker een voornemen in haar geest af: zij moest het doen, zij was het zijn geluk en het hare verplicht. Ook de volgende dag ontving zij hem niet; hoewel Henk er zeer bij haar op aandrong, schudde zij slechts langzaam haar hoofd: zij kon het niet doen, zij was ziek. Reijer? Die had ze niet nodig.

En zij bleef boven, terwijl hij beneden at met Betsy, Vincent en Henk en vroeg wegging.

VII

Die avond bleef zij lang op haar divan liggen, starende in het donker. Ook Vincent wilde zij niet ontvangen. En eindelijk stak zijzelf het gas aan, deed de gordijnen dicht en zette zich aan haar schrijftafeltje. Het moest.

Kalm begon zij te schrijven, telkens ophoudende en ieder woord overlezende:

"Mijn beste Otto,

Ik bid je, vergeef me, maar het kan niet anders. Stel jezelf de vraag of ik je gelukkig kan maken en of ik je niet het leven tot een last zou doen zijn. Ik heb gedacht, dat ik je gelukkig zou kunnen maken, en die gedachte zal ik me steeds herinneren, want zij is mijn grootste geluk

geweest. Maar nu..."

De tranen waren haar in de ogen geweld onder het neerschrijven dier woorden en opeens barstte zij in snikken uit en zij verscheurde het papier. Zij was niet in staat hem zulk een leed te doen. O God, zij kon niet! Maar wat dan? Die pijnigendeverhouding laten voortduren, tot de ene of andere catastrofe toch een scheiding veroorzaakte? Neen, neen, dan was het nog beter in vriendschap elkander te verlaten met een laatst weemoedig vaarwel! Maar zij had hem reeds zoveel verdriet gedaan, zonder het te willen; zij verlangde hem voortaan zo min mogelijk verdriet te doen, en nu... O, dat zij toch zo geslingerd werd in zulk een strijd, alleen en verlaten, zonder iemand tot steun, en zonder eigenlijk te weten wat zij wilde en wat haar plicht was! Zij was er te zwak voor, voor zulk een strijd! Maar zij nam toch een nieuw vel papier en schreef opnieuw: "Mijn beste Otto!"

Enige regels volgden daarop vlot, bijna gelijk aan het eerste begin, dat zij verscheurd had. Maar hoe het hem verder te zeggen, hoe... Toch vloog opeens haar pen over het papier, woest, met bijna onleesbare letters, en in een hartstochtelijke, overspannen stijl...

"Ik verzeker het je, dat mijn hart breekt, nu ik je zo schrijf... nu ik je vragen moet... of het niet beter... was, dat wij elkander niet meer vleien met de hoop... dat wij in elkander ons geluk zouden vinden. Het is zo wreed die vraag te doen, omdat er zo een heerlijke tijd is geweest, waarin we..."

Zij bleef doorschrijven, verloren in de wrede herinnering dier dagen, terwijl een grote, sidderende snik haar borst telkens ophief als met een marteling, en een steeds toenemende hoofdpijn, zwaar als lood, met tal van hamers in haar slapen klopte en haar hersenen in een ijzeren band scheen samen te schroeven.

Een heerlijke tijd is geweest, waarin we... zoveel van elkander hielden... Ik verzeker je, dat ik onder deze brief lijd... als ik niet wist dat een mens lijden kon, maar ik geloof, dat het mijn plicht is, en dat, zo ik nu niet schreef, ik je ongelukkig zou maken.

Wij moeten elkaar vergeten, wij moeten nooit meer aan elkaar denken...

Zo zal het beter zijn, voor ons beiden, vooral voor jou. O, wanneer ik nog hoop koesterde, dat ik mij verbeteren kon en dat ik je nog waardig kon worden, dan zou ik dit papier verscheuren, maar al mijn hoop is weg.

Ik geloof wel, dat ik jou, mijn beste Otto, ook onder deze brief doe lijden, maar vergeef me die laatste smart, die ik je aanbreng, en vergeet me. Je bent zo goed en zo lief; je vindt zeker later, als je me vergeten hebt, een meisje..."

Zij liet haar pen vallen en wierp zich, verbrijzeld van ziel, met haar hoofd op de tafel, in haar doorweekte zakdoek, terwijl de afmartelende, sidderende snik nu haar gehele lichaam doortrilde, ende hamers klopten in haar slapen, tussen haar ogen en in haar nek. Zij schudde dat bonzend hoofd van links naar rechts, van rechts naar links, maar de pijn vermeerderde met duizend kleine speldeprikken, en zij richtte zich weer op, en schreef verder, terwijl zij met haar gebalde vuist op heur hoofd klopte. Zij kon geen afscheid nemen van haar brief, die haar Otto zou doen verliezen, en zij schreef door, telkens in herhalingen vervallende en telkens hem verzekerend, dat zij zo gelukkig met hem geweest was, dat zij leed nu zij hem verloor, en dat het haar plicht was te schrijven. Dat denkbeeld van plicht maakte zich, als iets romantisch, geheel van haar meester, en zij schreef het telkens neer: plicht, plicht... Maar ook dacht zij dat, zolang ze schreef, ze hem nog niet verloren had en er nog iets tussen hen was, dat hen bond... Zodra zij haar naam gezet zou hebben, was het gedaan, voor altijd... En zij draalde die naam te zetten en herhaalde telkens haar arme zinnen:

"Dan vind je iemand, die je waard is en belangeloos van je houden zal, daar ben ik zeker van. Dan ben je gelukkig en dan heb je mij vergeten... Maar o, vergeet me dan niet geheel en al: vergeet dan alleen je liefde voor me, en denk dan nog eens om me..."

Haar hele ziel golfde op in die laatste smeekklacht...

"Denk dan nog eens om me, zonder wrok en haat, en heb dan nog wat medelijden met je arme Nily, die..."

"Ik kan niet, ik kan niet!" gilde zij opeens, en vatte het papier, nat van tranen, en bijna onleesbaar, op, om het te verscheuren, maar zij zuchtte

slechts diep... en zij eindigde snel en kort... Daarna wiste zij haar gelaat af en schreef de brief over, een weinig kalmer, nu zij niet meer te denken had, wat zij zou zeggen...

Toen een postzegel op een enveloppe en het adres:

Den Hoog Welgeboren Heer

den Here O. Baron van Erlevoort ter Horze,

Lange Voorhout. Den Haag.

Daarop las zij de brief over. Haar smart verlevendigde zich dadelijk bij de lezing van die wrede woorden, en nu zij slechts de brief had in te sluiten, aarzelde zij nog... Wilde zij dan haar Otto verliezen, of... of wilde zij het eigenlijk niet? Neen, neen, zij wilde het niet, maar zij moest het; het was haar plicht, haar plicht... En zij drukte een lange kus op het papier, en sloot de enveloppe.

O, God, waarom moest zij leven als er zulke smarten bestonden? Zij stond op en staande tuurde zij naar de brief, als verwachtte zij, datdie plotseling zichzelve zou vernietigen, zou verdwijnen. Maar de brief bleef onbewogen en vierkant liggen, met het koele adres: Den Hoog Welgeboren Heer... dat alleen nog zichtbaar was. Eline zag even in de spiegel. Het was haar, of ze zichzelve niet herkende, zulk een bleek, overtraand, bijna vermagerd gelaat staarde haar toe, als een geest, met verwarde haren. Daarna belde zij tweemaal en wachtte even, steeds turende naar de brief.

Er werd geklopt: Gerard trad binnen.

"Gerard, hoe laat is het?"

Zij schrikte van haar klankloze, schorre stem.

"Bij twaalven,juffrouw."

"Is meneer nog op?"

"Meneer is in zijn kantoor, mevrouw is al naar bed en meneer Vincent ook."

"Kan je even een brief voor me in de bus doen?"

"Goed juffrouw."

"Nu dadelijk?"

"Zeker juffrouw."

"Hier dan, maar dadelijk, wil je? Wanneer wordt de eerste bus gelicht, morgenochtend?"

"Ik geloof om acht uur, juffrouw."

"O... hier... maar dadelijk, wil je?"

"Subiet, juffrouw."

Gerard ging, met de brief, en Eline bleef staan, bijna wezenloos. Zij hoorde Gerard de trap afgaan, zij hoorde hem de zware voordeur achter zich dichttrekken. Verder bleef het grote huis stil.

En een kille schrik vloeide als een ijskoud water Eline over de huid. Gerard was nu op straat, nu bij dát huis, nu bij dát huis, nu naderde hij de bus bij de Nassaulaan. En het was, of zij de brief dof er in hoorde vallen, een slag als van een doodkist, die neerviel. Zij was op het punt in onmacht te zinken, want het scheen in haar door hoofdpijn toegeschroefde hersenen, dat tastbare verschrikkingen als spoken haar omsingelden. En opeens, als ontwaakte zij uit een nachtmerrie, besefte zij wat zij gedaan had, een onherroepelijke daad! Zij voelde nu haar hele lichaam als in koorts sidderen en haar vingers, haar lippen trilden. Morgen, morgen in de ochtend, zou Otto de brief krijgen, die brief...

O, God, het mocht niet, het kon niet zijn! Het was haar geluk, dat zij met de beide handen van zich geslingerd had, omdat de rust van dat geluk haar verveeld had! Het was haar geluk, dat zij nooit meer herwinnen kon!

Het scheen haar, of het plafond op haar neerzakte, of zij niet ademen kon. En zij stortte wankelend naar de deur, haar kamer uit, het brede portaal over, de slaapkamer van Betsy in.

"Mijn God... mijn God... Betsy...! Betsy!" schreeuwde zij benauwd uit, alsof een vuist haar worgde.

Betsy lag in bed, in de, slechts door een nachtlampje verlichte, kamer en zij ontwaakte met een dodelijke schrik. Een verwarde gedachte aan iets ontzettends, aan brand, aan moord rees bij haar op.

"Wie! Wat! Wat is dat? Wat is er, Eline?"

"Ik... o, God... ach..."

"Wat is er dan? Wat is er dantoch, Eline?"

"Ik heb Otto... ik... heb Otto..."

"Wat?"

"Een brief... gezonden..."

"Een brief?"

"Ik heb... ik heb hem afgeschreven... ik heb het afgemaakt... o God, o God!"

Betsy was uit het bed gesprongen en zij stond rillend voor Eline, die op de vloer was gezegen en zich snikkend het gelaat, omwarreld door het losgewoelde, kronkelende haar, bedekte.

"Wat zeg je?" vroeg zij verpletterd.

Eline sprak niet meer en snikte slechts. De deur van Henks kantoortje en van Bens kamer stonden beide open, en Henk, die had zitten lezen, kwam haastig aan.

"Wat is er?" vroeg hij ongerust.

"Sluit Bens deur, Henk. Hij zal wakker worden!" sprak Betsy bevend.

Henk sloot de deur.

"Eline heeft Otto geschreven, ze heeft het afgemaakt!" vervolgde Betsy, nog ontzet van verrassing.

Ook Henk bleef verpletterd staan, zonder te spreken, zonder Eline op te beuren. Maar zij richtte haar afgemarteld hoofd op en, haar handen wringend, ijlde zij bijna van smart:

"Ja, God, ik heb het gedaan... ik heb het nu eenmaal gedaan... Een lange brief... En o, het is vreeslijk... het is vreselijk, het is vreselijk, dat ik het gedaan heb... maar ik weet niet meer, wat ik doe, ik weet niet meer, wat ik wil, ik weet niet meer, of ik van hem hou, of dat ik niet van hem hou, of dat ik van een ander hou... ik weet niets meer... En alles klopt hier en klopt hier in mijn hoofd!.. Toen heb ik het geschreven, omdat ik dacht, dat het mijn plicht was... Ik zou hem ongelukkig gemaakt hebben... Maar het is wel vreselijk, dat ik het gedaan heb... Misschien had ik het niet moeten doen, misschien had ik toch wel van hem kunnen houden... O God, ik wou, dat het nu maar uit was, dat ik dood was, want ik kan niet meer, ik kan niet meer..."

Dof en klankloos vielen de zinnen haar van de lippen, terwijl zij, op de grond zittende, neerzonk, haar handen wrong en haar hoofd langzaam heen en weer wreef over het tapijt.

Betsy zag Henk aan: wat zou zij doen? De geheime wrok, die zij voor haar zuster gevoelde, smolt voor het ogenblik weg in een groot medelijden bij het aanschouwen van Eline's smart. En nu zij haar man steeds wezenloos op Eline zag staren, werd zij geërgerd, dat hij niets beters wist te doen. Zij stak het gas aan, en wierp zich een peignoir om... en zij ontzette van Eline's veranderd gelaat, nu zij stil en radeloos voor zich uit tuurde met haar roodgeschreide ogen, de handen gevouwen op de knie...

"O, Elly!... Elly!... Hoe heb je het kunnen doen!" sprak Henk dof en hij

dacht aan Otto.

Eline antwoorddeniet en bewoog alleen het hoofd.

"O, mijn hersens barsten!" murmelde zij flauw.

"Heb je pijn?" vroeg Betsy.

"O..." kreunde Eline.

Betsy doopte een zakdoek in water en bette Eline's gelaat, haar slapen en haar voorhoofd, waarvan zij het verwarde haar wegstreek. Henk was eveneens gaan zitten. En hij wist niet wat hij zou doen, wat hij zou zeggen; hij zag alleen Otto voor zich...

"Hoe heeft ze het kunnen doen? Hoe heeft ze het kunnen doen?" dacht hij slechts.

"Is het zo beter?" vroeg Betsy zacht.

Eline lachte schamper en minachtend.

"Beter... neen... maar het is toch wel koel... dat water..."

"Wil je iets drinken?"

"Dank je..."

Zij snikte niet meer, maar steeds bleven haar tranen vloeien. En langzaam, wezenloos kijkend, sprak zij bijna onhoorbaar:

"O, niet te weten wat je doen zal... niet te weten wat je wil... en dan zonder het te willen zo iets te doen... Mijn arme man! En dan die pijn... o God... het is of ik gek word..."

Betsy richtte opeens levendig het hoofd omhoog.

Wil Henk morgen vroeg naar het Voorhout gaan en de brief terugvragen, voordat hij hem gekregen heeft... bijvoorbeeld aan Willem of de meid...

zonder dat Otto er iets van merkt... zeg, Eline?"

Eline zag haar dof aan.

"Ik weet het niet... ik weet het niet!" murmelde zij, haar hoofd schuddend.

"Toe bedenk je nu!..." drong Betsy aan.

"Ach neen, laat maar... het moet zo! Het kan met anders: het kan nooit meer worden zoals het was..."

Het was of Betsy en Henk dit begrepen; zij drongen niet verder en Henk zuchtte.

"Laat me je dan uitkleden en ga dan wat liggen op bed... wil ik vannacht bij je blijven?"

"Gaarne... ach neen, het hoeft niet..."

"Kom dan mee naar je kamer..."

Zij voerde Eline als een kind mede en zij kleedde haar als een kind uit, terwijl Eline's armen slap bleven hangen.

"O, mijn hoofd!" kreunde Eline en zij viel in de kussens van haar ledikant neer. Betsy ontkleedde haar verder en zij dekte haar toe en bette haar gelaat opnieuw met een natte doek.

"Toe, probeer nu wat te slapen... Er is voor het ogenblik niets aan te doen... misschien komt later alles nog in orde. Henk kan altijd nog gaan, morgenochtend..."

Eline schudde het hoofd.

"Wil ik bij je blijven zitten?"

Eline antwoordde niet en staarde met haar doffe blik. Betsy schoof een der rode gordijnen toe en zette zich.

Zij spraken geen van beiden meer, en Betsy hoorde Eline slechts zachtjes kreunen, achter het gordijn. Het witte nachtlampje gloeide als een ster op de tafel en er glansden lichtweerschitteringen in het paneel van een kast, in de spiegel van de psyché over de flacons en coupesvan het mousseline toilette-duchesse, terwijl overal grote schaduwen roerloos lagen als donkere schimmen. Betsy huiverde in haar peignoir; zij wilde denken, maar zij vermocht het niet te doen, want telkens doemde het feit in haar op, dat Eline Otto geschreven had... De tijd kroop langzaam voorbij, en Betsy hoorde het één uur, hoorde het halftwee slaan in de keuken, onder Eline's slaapkamer... Toen stierf het gekreun achter het rode gordijn weg... Betsy stond op, en zag er even achter; het scheen dat Eline sliep, zij lag roerloos met gesloten ogen... Langzaam en voorzichtig verliet Betsy de kamer.

In haar eigen kamer zat Henk steeds, met het hoofd in de handen. Zij gingen geen van beiden naar bed, en zij bleven fluisteren met elkaar en luisterden nu en dan aandachtig, of er zich iets in Eline's kamer bewoog. Zij vreesden beiden voor iets, waarover zij niet spraken en dat zich slechts in hun gedachte aftekende als een vage angst...

"Cht!" riep Betsy opeens, want Henk fluisterde nog en zij hoorde iets. Beiden luisterden. In Eline's kamer klonk een hevig gesnik, als van een ziel in wanhoop, hartstochtelijk en luid... Een kille huivering overviel Betsy.

"Ik ben zo bang...!" stamelde zij met bevende stem.

Henk verliet zo zacht mogelijk het vertrek en sloop het donkere portaal over. De meiden, de knecht waren naar bed, het gehele huis was donker. In Eline's zitkamer echter brandde het gas, waaraan zij niet meer gedacht had. Henk zette zich er neer en hij hoorde Eline in de aangrenzende kamer... Zij snikte, snikte, zoals hij nooit had horen snikken, schor, krijsend, woest, als in een radeloze smart; iedere snik moest haar pijnigen als een marteling en iedere snik dreunde in zijn hoofd weer; bij iedere snik wachtte hij op de volgende.

Ten laatste verminderde het gesnik tot een zacht gesteen; toen hield het op. Alles was stil. En de haren rezen Henk te berge... Een dodelijke angst

overviel hem in de tragische stilte, die nu het grote huis doorgonsde... Hij stond op, hij was niet meer meester van zichzelf, hij moest zekerheid hebben, hij moest zien... Toch aarzelde hij een ogenblik Eline's slaapkamer binnen te gaan, maar ook slechts een ogenblik; hij draaide de deur open en trad binnen.

Op het verwarde bed, in de rode weerschijn der gordijnen lag Eline in een verwrongen houding, omwoeld door heur haren en haar verkreukeld nachtkleed. De dekens had zij van zich geworpen... En ook nu scheen zij te slapen: zij lag ook niet roerloos, maar bewoog haar hoofd, haar handen en een brekende ademhaling doorschokte, als met een electrische schok, haar lichaam. Onder haar dichte ogen groefden zich tweediepe, donkere kringen... Hij zag op haar neer en zijn mond trilde van aandoening, bij het zien van die smartelijke slaap. Zacht spreidde hij de dekens over haar uit en hij voelde, dat zij kilkoud was. Nog even bleef hij staren op dat in tranen verwelkte gelaat, toen ging hij door het boudoir waar hij het gas uitdraaide...

En die zelfde tragische stilte vervulde daarna geheel en al het donkere huis, in die nacht van smart en angst.

naar boven

HOOFDSTUK XXIII

I

Otto was reeds uit, toen Willem, de knecht, de brief des ochtends in de eetkamer binnenbracht. Alleen mevrouw Van Erlevoort en Frédérique bevonden er zich. Mathilde was met de kinderen een wandeling gaan doen en Etienne lag nog te bed.

"Wat is dat?" vroeg mevrouw.

Frédérique nam de brief aan.

"Het is voor Otto, mama... leg hem maar op de schaal, Willem... of... geef eens hier."

Zij nam de brief terug.

"Ik geloof, dat het de hand van Eline is... zo een dikke brief... hoe curieus!"

"Van Eline?" vroeg mevrouw.

"Ik geloof zo."

Zij gaf de brief terug aan Willem, die hem op een Japanse schotel op het buffet legde en wegging. Moeder en dochter zagen elkaar even aan, maar zij zwegen. Een onbestemde vrees, welke zij beiden in elkander rieden, doemde in haar op, terwijl die brief, in haar nabijheid, de geheime aankondiging van een naderend onheil scheen. Toch zwegen zij en bleven zij bezig, mevrouw aan haar uitgavenboek, Frédérique aan een groot handwerk van zware, kleurige wol. Er ging enige tijd voorbij en het sloeg tien uur. Rika, de meid, ruimde de ontbijttafel een weinig op en liet een couvert staan voor Etienne, toen er gebeld werd. Mevrouw lette niet op die éne bel tussen de telkens herhaalde bellen van de leveranciers, maar Frédérique scheen het, dat de klepel doffer klonk dan gewoonlijk en zij schrikte.

Willem kwam binnen.

"Mevrouw, daar is mijnheer Van Raat, die vraagt, of hij u even spreken mag."

"Meneer Paul?" vroeg Frédérique snel.

"Vraag excuus, freule, meneer Van Raat van het Nassauplein."

"Laat meneer binnenkomen!" sprak mevrouw.

Zij ook was geschrikt, de steeds kalme grijze vrouw. Zij, evenals haar dochters, had bespeurd, hoe Otto in de laatste tijd somber en teruggetrokken was, hoe Eline hun huis had ontweken.

"O mama!" kon Frédérique zich niet weerhouden angstig uit te roepen.

Henk kwam. En uit zijn dralende groet, uit zijn verslagen gelaat, dat zich niet beheersen kon, rieden zij reeds veel. Mevrouw wees Henk een stoel, en zag angstig naar hem op.

"Van Raat! Wat is er, waarover... waarvoor?" stotterde zij gejaagd.

"Ik dacht goed te doen, mevrouw, eens even aan te komen. Eline heeft Otto geschreven."

"Ja."

"Weet u het? Heeft hij de brief al gelezen?"

"De brief?Neen... Willem bracht hem zoëven... Mijn God, Van Raat, het is toch niet, dat Eline Otto...?"

Henk keerde zijn gelaat af, zoekende naar zijn woorden. De inleiding, die hij onderweg verzonnen had, vergat hij geheel en al bij de angstige blikken van mevrouw en Frédérique. En toen de laatste hem smekend drong dat hij toch zou spreken, maakte hij een wanhopig gebaar en riep uit:

"Ach ja, het is zo, ze wil hem zijn woord teruggeven, ze heeft hem een lange brief geschreven. Het spijt me zo, u weet niet, hoe het me spijt."

Mevrouw was sprakeloos met trillende handen op haar stoel gezonken en Frédérique werd doodsbleek.

"En zelve is zij er zo naar onder... zo kapot... ze heeft vannacht niet geslapen, telkens hoorden wij haar huilen."

Met zijn moeilijk uitgebrachte, afgebroken zinnen, verhaalde hij van die nacht van smart en angst. Hij was nu gekomen, niet om de brief heimelijk terug te halen, vóór Otto die gelezen zou hebben, - het kon toch niet meer worden, zoals het eens geweest was, had Eline gezegd, - maar hij kwam uit een onberedeneerde drang om te troosten en mede te lijden waar geleden zou worden. Dat hijzelf echter dat leed moest aankondigen, viel hem zwaar, en zijn gedachten weigerden bijna zich in

woorden te uiten.

Mevrouw Van Erlevoort was verpletterd. Zij hoorde niet meer naar Henks moeilijke zinnen, zij dacht slechts aan de grote smart, welke Otto wachtte. Zij poogde zich haar zoon voor te stellen onder die slag en het scheen haar, dat zij zijn gelaat vergeten was, dat het geheel anders moest zijn, dan zij zich verbeeldde, Frédérique's ogen stonden vol tranen, alles woelde in haar om, en een grote haat voor Eline sloeg als een vlam uit smeulende as in haar hart omhoog.

O, op dat ogenblik had zij Eline kunnen vermoorden, kunnen vermoorden! Met die donkere ogen, wenend in dat strakke, door haat en stille woede overgoten gelaat, staarde zij op haar moeder, die, nu gebroken, de handen voor het gelaat, zachtjes snikte. Henk zweeg ten laatste en bleef droef voor zich turen.

Kinderstemmen weerklonken in de vestibule, de deur werd geopend en Tina, Johan, Lientje en Nico kwamen naar binnen, vrolijk en springende, gevolgd door Mathilde. Henk stond op. Mathilde zag aanstonds, dat er iets was voorgevallen; zij zag haar moeder wenen, zij zag Frédérique's machteloze toorn, zij zag de verlegenheid van Henk.

"Breng... de kinderen!..." snikte mevrouwen zij stootte Nico van zich af.

Mathilde wenkte ze aanstonds tezamen aan de geopende deur.

"Ga naar boven, naar juffrouw Frantzen, en stil zijn!" fluisterde zij. De kleinen gingen verbaasd, terwijl Nico huilde.

Mathilde sloot de deur, zij trad nader enzag Henk angstig aan. Frédérique deelde met trotse stem het haar mede, in een enkel woord, terwijl haar ogen flikkerden.

"Mijn God!" fluisterde Mathilde sidderend.

"Hoe het hem te zeggen, hoe het hem te zeggen!" snikte mevrouw. "Hoe kan Eline dat doen! Hoe is het mogelijk, dat ze hem zo ongelukkig wil maken. En ik die dacht... o God, o God!"

Zij trok Mathilde tot zich en verborg het schokkende hoofd aan Mathilde's borst. Mathilde wist het: als er geleden werd, kwam men tot haar, en zij sloeg de arm om de hals van haar moeder en kuste ze.

"Otto zal het kunnen dragen, mama."

"Hoe kan je dat zeggen, het is zo onverwachts, het zal hem verpletteren, mijn jongen, mijn arme jongen. O, hoe kan Eline, hoe kan Eline dat doen. Hoe is het mogelijk, dat ze dat doet..."

Zij hoorden op de trap vrolijk fluiten, met de brutale helderheid van een straatjongen, terwijl stappen bij tussenpozen bonsden als van iemand, die de treden bij twee of drie tegelijk afsprong. Etienne kwam binnen.

"Goedenmorgen saam! Dag mama! Zo dag, gezellige dikzak, hoe kom jij hier, hoe maak je het...!"

Hij groette op zijn gewone opgeruimde wijze, maar hij bespeurde aanstonds die uitdrukking van ontstemdheid op hun aller gelaatstrekken. En verbaasd zag hij zijn moeder aan, terwijl ze snikkend uitriep:

"Begrijp jij het, mijn kind, begrijp jij het, hoe Eline dat doen kan, hoe Eline niet meer van Otto kan houden... o, God, begrijp jij het?"

"Hè?" vroeg hij wezenloos.

Maar weldra begreep hij, en toen hij de smart zijner grijze moeder, die altijd zo zonnig en blijmoedig was, begreep, knielde die grote jongen voor haar neer, en pakte haar troostend, onder een stortvloed van lieve woorden, als van een kind, in zijn armen... En Mathilde wist ook dit: al zocht haar moeder medegevoel bij haar, Mathilde, zij vond eerst troost bij haar lieveling, bij Eetje...

II

Toen Otto voor het koffiedrinken thuiskwam, hadden mevrouw, Mathilde en Frédérique zich bereid hem met kalmte te ontvangen, om hem zijn smart zoveel mogelijk te helpen dragen. Mevrouw begreep niet,

dat hij betrekkelijk kalm bleef, terwijl Mathilde hem zitten deed en, met zijn handen in de hare, de slag hem scheen voor te bereiden. De oude vrouw had hem zich zo geheel anders voorgesteld, hartstochtelijk en opbruisend in wilde smart, dat zij nog in stilte God dankte, die haar kind kracht schonk om zijn leed te torsen... Zij zag alleen zijn flink, vriendelijk gelaat strak worden als een masker, zij zag alleen zijn lippen trillen...

"Die brief... Waar is die brief?" bracht hij eindelijk uit.

"Otto..."

"Die brief... ik bid je..."

Mathilde stond op en gaf hem de brief, envoór hij zich er mede kon wegspoeden, omhelsde zij hem krachtig in haar beide armen.

"Wees een man, nietwaar, Otto, wees een man!" fluisterde zij hem onder haar innige kus toe en zij liet hem los en hij ging.

Mevrouw Van Erlevoort had Otto nauwlijks toegesproken; zij had gesidderd in haar opgeschroefde kalmte, en zij lag nu opnieuw zacht tegen Etienne aan te snikken, terwijl hij haar een enkele maal kuste of haar zacht over de schouder streek met een strelende liefkozing. Mathilde tuurde uit het raam, zwijgend en de ogen vol tranen. Frédérique zat roerloos en trots... haar had men niet nodig, zij had nooit verdriet gehad, zij begreep dat niet: zo dachten zij zeker...

Tina kwam van boven, ongeduldig dat oma zolang wachtte met te gaan koffiedrinken, en Mathilde wilde haar wegzenden, maar mevrouw sprak snikkend:

"Laat haar blijven, Tilly... En roep de anderen... Ze willen eten... Ik... ik kan niet, ik kan niet eten..."

Steeds snikkende maakte zij zich los uit Etienne's armen; zij werd bedrijvig, vol zenuwachtigheid, en opende een eitje voor Tina en sneed haar boterham.

"Waarom huil je zo, oma? Ben je niet wel?" vroeg het kind. Mevrouw schudde haar hoofd en glimlachte weemoedig door haar tranen heen... Haar gewone gelijkmoedigheid was verdwenen; zij werd nerveus in verdriet, en haar trillende handen, die een bezigheid zochten, bereidden nu ook een ontbijt voor de drie anderen, die nu kwamen. Frédérique stikte bijna in haar ingehouden tranen, toen zij de kinderen, een weinig bedrukt door de somberheid, welke zij om zich rieden, zag eten... Zo ging dan het leven onafgebroken en eentonig voort, als met een reusachtig egoïstisch materialisme: er werd geleden en er daalde geen algemeen rouwfloers neer op de wereld; er werd geleden en toch bleef alles het zelfde en lachte men, sliep men, at men rondom dat leed.

Otto had zich niet de tijd gegund naar zijn eigen kamer te gaan. Hij had zich in de grote salon op een bank geworpen en de brief geopend... En hij las thans die taal van smart en van berouw. Eline behoefde het hem niet te verzekeren, dat zij onder dit schrijven geleden had, als zij niet wist, dat iemand lijden kon: hij las dat in elk dier woorden, die van tranen schenen te vloeien, elk dier woorden die elk een nieuwe smart in zijn ziel goten. Hij las, hoewel zij het niet schreef, eveneens, dat elke poging om zijn geluk in haar liefde, - mocht hij die ook opnieuw kunnen doen ontvlammen - weer te vinden, tevergeefs zou zijn; hij las er, dat zij eeuwig gescheiden waren, omdat zij geen kracht had gehad haar liefdete bewaren... Een grote, onmetelijke wanhoop vervulde hem; hij dacht, dat zó ze kracht had gehad, zó zij met hem samen ware gebleven, hij haar gelukkig had kunnen maken, omdat zij, in de rust van zijn gemoed, in de weldoende kalmte zijner liefde zou gesluimerd hebben en ontwaakt zou zijn, vol van stille weelde... Eens was hij verzekerd geweest, dat zó hun toekomst zich zou ontrollen, nu bleek die zekerheid een ijdele hersenschim geweest te zijn...

Nogmaals staarde hij de brief over en het scheen of hij het nu eerst goed las: hij had haar verloren, voor altijd! Een leegte, als ware hij in een woestijn verdwaald, omving hem in zijn eenzaamheid, in de ruime salon, vol onbezielde glans, vol grote, kille spiegels en verkleurd fluweel, en hij zag met zijn vochtige ogen om zich en rilde... Toen liet hij zich achterover vallen op de bank en hij bedekte het gelaat met de handen en een pijnlijke snik drong stotend uit zijn borst. Het werd hem of alles in hem brak en knakte, als riethalmen, of alles in hem verbrijzeld werd tot scherven, of die enkele ademtocht van een orkaan alles in hem deed

verstuiven... het werd hem, of er niets meer in hem was dan die grote, onmetelijke wanhoop, en op dit ogenblik had hij willen sterven.... Zachtjes snikte hij door, achter zijn handen, en sombere bitterheid welde in hem op. Waarmede had hij dit verdiend, hij, die eens zoveel rijkdom in zich had gevonden, hij, die niets gewenst had, dan een ander die rijkdom te schenken, die rijkdom van rust en vrede? Hij was versmaad geworden, die rijkdom, en zelf gevoelde hij zich nu armer dan de armste en leeg, zo leeg, slechts vol wanhoop en levensmoeheid...

De deur werd zacht geopend. Het was Mathilde, die hem op zijn kamer was gaan zoeken, die hem ten laatste hier vond... Zij naderde hem, als een weemoedig beeld van medelijden, zij zette zich naast hem en poogde zijn handen van zijn gelaat te nemen. Hij schrikte hevig en zag haar aan, met twee grote, wild starende ogen, vol vocht.

"Wat kom je bij mij doen?" vroeg hij met een troosteloze stem. Er was immers niets bij hem te doen, niets; hij was al gestorven.

"Wat kwam jij vroeger bij me doen, nu wel vijf jaar geleden, wanneer je naast me kwam zitten en me tegen je aantrok? En wat kwam je bij me doen, eens op een avond, ook vijf jaar geleden, toen ik mijn man... van me... had laten gaan... mijn man, die ik na die avond nooit meer gezien heb... Zeg, wat kwam jetoen bij me doen?... Heb ik je toen soms ook gevraagd, wat jij me nu vraagt?" sprak zij met een droef verwijt.

Zij zag zijn borst zich telkens verheffen onder de grote snik, die hij onderdrukte en zij sloeg haar arm om zijn hals en dwong hem zijn hoofd tegen haar aan te vlijen. En in zijn smart schrikte hij van de herinnering aan de hare, waarover zij nooit sprak, en hij gevoelde, dat zij hem wel gaarne wilde troosten, als zij zichzelf, hem terwille, zo in verdriet dompelde.

"Waarom spreek je daarover?" vroeg hij, want hij wist, dat zij, zwijgend, kalmer leed.

"Om je te laten voelen, dat ik je begrijpen kan. En om je te laten zien, dat ik nog leef, en nog langer leven moet. En vooral om je te tonen, dat je niet alleen al het verdriet hebt, dat er op de wereld is... Misschien, dat je dat een beetje troost..."

"O!" riep hij snikkend uit en klemde zich aan haar vast, en reikte haar bevend de brief.

"Daar, lees! kreet hij.

Zij las weemoedig en streelde zijn haren, als zij een kind gedaan had. Zo was het goed, zo dwong hij zich niet meer tot zelfbeheersing, zo schaamde hij zich geen tranen in zijn hardnekkige mannelijkheid. En terwijl zij las, mijmerde zij over Eline.

"Zou ze weten, wat ze in je weggooit?" dacht zij. "Wat zou ze doen, als ze je zo zag... Zou ze slecht zijn, dat ze je kan mishandelen? Is ze je niet waard, mijn Otto, mijn broer? Of is ze alleen maar ongelukkig, zoals wij?"

Mevrouw Van Erlevoort kwam binnen met Frédérique.

Mathilde beurde zijn hoofd op.

"Daar is mama!" sprak zij eenvoudig, als wilde zij hem niet houden, nu een moeder hem eiste. Maar het brak hem geheel en al die zachte moeder te zien, die wegsmolt in zijn verdriet. Hijzelf moest haar troosten.

"Mama, mama, niet zo huilen! Zo vreeslijk is het niet!" riep hij uit in vertwijfeling.

Frédérique was blijven staan en zij leunde tegen de deurpost der porte-brisée, haar hoofd in haar armen. Op haar sloegen zij geen acht. Mathilde, mama konden troosten, maar aan haar had hij niets; zij was kinderachtig en zij zou hem niets weten te zeggen. Het heugde haar, hoe zij hem eens, lang vóór zijn verloving, over Eline gesproken had, maar nu had zij niets te spreken, totaal niets. Zij begreep immers niet wat smart was, zij had zelf nooit geleden, en zij had geen gevoel, ze was een steen.

Een steen! Ze denken dat ik een steen ben!" herhaalde ze zacht en zij bleef tegen haar deurpost en snikte onhoorbaar in haar opgeheven armen,troosteloos, dat zij Otto niet troosten kon.

Daar voelde zij een hand op haar schouder en zij keerde zich om, bijna trots over haar miskenning. Maar toen ze zijn smartelijk, ontdaan gelaat bespeurde, met die vochtige ogen, waarin zij voor het eerst tranen zag, met die lippen, trillend onder zijn snor, met die zware rimpels op zijn voorhoofd, toen wierp zij zich, overvloeiende van medelijden, aan zijn borst en hem in haar armen knellend, overdekte zij zijn gelaat met hartstochtelijke kussen.

naar boven

HOOFDSTUK XXIV

I

Nadat het mededogen van Betsy zich in een zusterlijke verpleging geuit had, werd zij al meer en meer verteerd door een heimelijk ziedende kribbigheid. Het was dan ook alleronaangenaamst, dat Eline haar engagement verbroken had. En in Godsnaam, waarom, waarom? Zij, Betsy, begreep het niet; met de beste wil van de wereld begreep zij het niet. Wie kon Eline zich liever dan Otto wensen, ook al was hij nu eenmaal niet schatrijk? Zo waren dus ook haar eigen plannen voor de toekomst vernietigd! Eline trouwde niet, Eline bleef natuurlijk bij hen, en Vincent... Vincent bleef waarachtig ook hangen, eeuwig hangen! Zij kreeg genoeg van hen allebeiden, en toch wist zij niet, hoe zij een toestand zou veranderen, die de gezelligheid van haar huis verdreef en haar gehele leven van oppervlakkig genot vergalde.

Men sprak, tot Betsy's ergernis, veel over Otto en Eline, nu hun engagement af was. Toch zou Betsy het onvermijdelijke dezer praatjes hebben ingezien en zich hebben getroost met de gedachte, dat zij spoedig zouden zijn uitgestorven, indien Eline, nu zij immers haar wil had, nu alles uit was, langzamerhand de zelfde geworden was van vroeger. Betsy bespiedde haar zuster, als in afwachting, wanneer zij eindelijk haar dwaze rouw over Otto van zich zou schudden, wanneer zij weer glimlachend en vrolijk en innemend zou worden. Werd Eline weder zoals zij de eerste tijd van haar verblijf in hun huis geweest was, een prettig, mooi zusje, waaraan men iets had, en die lief hielp, als er een

dinertje was of als er des avonds mensen kwamen, o, Betsy zou niets liever gewenst hebben, dan ze altijd bij zich te houden, altijd. Maar nu zij Eline nooit zag dan òf dof en teruggetrokken, met iets wezenloos' over haar bleek gelaat, òf driftig en schreeuwend; nu Eline niet uitging en eens, toen zij niemand anders ten eten gevraagd had, dan mevrouw Eekhof met Ange en Léonie, Marguérite van Laren met haar aanstaande en de jonge Hijdrecht, zelfs hoofdpijn had voorgewend en op haar kamer was gebleven, werd Betsy wrevelig en alles aan Eline begon haar te ergeren. Waarom behoefde ze zich zo lelijk te maken en zo slaperigte kijken, en waarom kapte ze zich tegenwoordig zo nonchalant? Ook de urenlange gesprekken van Eline met Vincent ergerden haar; al was hij een half dode neef, toch vond Betsy het niet passend, dat Eline zich, als het ware, met hem opsloot in het violette kabinetje, in haar boudoir, of in de serre. Betsy moest er iets over zeggen, het kon zo maar niet voortgaan.

In deze ergernis, in deze kribbigheid was zij zeer prikkelbaar en kortaf en wanneer zij Eline of Vincent met met talloze kleine hatelijkheden, als met speldeprikken, kwetste, vaarde zij los tegen de meiden en Gerard, tegen Ben en Henk. Zij had voor geen van allen een goed woord over, en zij liep, quasi druk bezig, door het huis te dwalen, telkens de bedienden op de vingers tikkend voor kleine onoplettendheden, voor een stofdoek die slingerde, of een loper die niet recht lag. Zij bromde op haar kind, terwijl het, steeds zoet en stil een beetje soezig zat te spelen, of zij overstelpte haar man met verwijtingen, haar man, die de gewoonte had aangenomen, dadelijk de deur uit te gaan, zodra zij begon! En het meest ontevreden was zij over zichzelf, daar zij haar goed humeur langzamerhand geheel en al verloor... toch lag de schuld niet bij haar, maar bij haar neef en bij haar zuster.

Eindelijk barstte haar ergernis los. Het was op een middag, voordat zij aan tafel gingen. Er was niets anders gebeurd, dan dat Vincent, die zich reeds, vóór er gebeld was, in de eetkamer bevond, uit een karaf wijn zijn glas had ingeschonken. Betsy kwam juist binnen, toen hij dronk en in de overmaat harer kribbigheid al haar vroegere vrees voor Vincent vergetende, voer zij woedend op hem los en verweet hem in de hevigste termen zijn onhebbelijkheid. Hij scheen niet te weten hoe hij zich in een fatsoenlijk huis te gedragen had, en zij had hem allang eens willen vragen, of hij ook manieren bezat. Zij stonden beiden, vlammend van

gramschap, tegenover elkander: hij kalm en zich inhoudend; zij schreeuwend en niet meer in staat haar haat in te tomen, die haar verwijtingen als met een onbesuisde vlam doorgloeide. Zo vonden hen Henk en Eline, die binnentraden, en terwijl Eline zweeg en geen partij scheen te kiezen, poogde Henk zijn vrouw te bedaren. Zij holde echter door, opgewonden van drift en kwaadheid, en haar man beschuldigend, dat hij te lam was om haar ook maar een enkele maal in haar recht te handhaven. Het kon haar niet schelen om dat enkele glas wijn: Vincent kon net zoveel drinken als hij wilde, maar hij dacht zeker dathun huis een herberg was, waar niet betaald werd, waar hij precies zolang kon blijven tot hij er genoeg van had, en waar hij maar van alles dat hij vond, kon eten en drinken... Ze wilde het nu eenmaal niet dulden dat hij aan haar tafel kwam, voor zij zaten: zij vond dat onhebbelijk, onhebbelijk en ploertig...

Zij overwon, want Vincent ging kalm de kamer uit, zonder haar te antwoorden dan met een enkele blik, vol spot, haat en minachting, een blik waaronder zij had kunnen kruipen van angst, nu haar overmoed verspild was. Maar toen Vincent was verdwenen, vroeg zij Henk en Eline kort, of zij niet dachten te dineren die middag, zodat Henk zich met een wanhopige zucht aan tafel zette, en Eline, steeds zwijgend, het gelaat vol tragische, doodse kalmte, haar stoel nam en haar servet langzaam openplooide. Noch Betsy, noch Henk sprak daarna veel, en Eline zweeg, zweeg steeds.

Die avond pakte Vincent zijn koffer om de volgende dag te vertrekken, naar Londen, zoals hij zeide. Henk poogde slechts zwakjes hem van zijn voornemen af te brengen; zelf begreep Henk, dat, als Vincent weg was, er ook een steen des aanstoots minder zou wezen. En al voelde hij een weinig medelijden voor Vincent, het was hem zoet, te denken, dat hij zijn huiselijke rust nog herwinnen kon, als Betsy niet meer geërgerd werd door een neef, die zij haatte, die zij vreesde, en die zij uit vrees gekoesterd had, tot zij van hem walgde.

Voor hij vertrok, des ochtends, had Vincent een laatst gesprek met Eline, in haar boudoir.

"Je gaat dus, onherroepelijk?" vroeg zij.

"Maar natuurlijk, beste meid. Je ziet toch ook in, dat Betsy mij niet langer uit kan staan."

"Wat gaje in Londen doen?"

"Ik moet in Londen enige vrienden opzoeken... enige geldzaken regelen, voordat ik naar Amerika ga."

"Ga je dan naar Amerika?"

"Dat weet je toch: je hebt me immers zelf de brief van St. Clare gebracht."

"Ik... ik wist niet, dat je gedecideerd was. Arme Vincent!"

Hij zag haar zacht glimlachend aan. Nog niet geheel en al hersteld van zijn vorige zwakte, streelde het hem beklaagd te worden.

"Heb je zo een medelijden met me?"

"Ja... oja, ik heb medelijden met je. Je zal nu weer gaan zwerven en wie weet, of ik je ooit weer zal zien... Misschien wel nooit, misschien wel nooit!"

Zij zuchtte.

"Ik ben altijd het gelukkigst, wanneer ik zwerf!" antwoordde hij.

Zij gevoelde een hartstochtelijk verlangen hem te vragen of zij hem vergezellen mocht, of zij aan zijn zijde ook haar geluk elders in verre streken zou mogen zoeken. Maar zij wist niet, hoe haar vraag in te kleden en zijwachtte of hij misschien iets zou zeggen. Hij had haar immers lief; vroeger had hij om haar willen vertrekken, nu was er niets meer wat hen behoefde te scheiden.

"Hij durft niet... hij durft niet!" dacht zij en zij wist niet, of zij verheugd was, dat hij niet durfde, of dat het haar smartte...

"Het gelukkigst, wanneer je zwerft!" herhaalde zij peinzend en mat. "Het

is mogelijk... Je bent een man, je kan zwerven... En ik ben een jong meisje, ik heb hier altijd kalm gewoond... en gelukkig, God, neen, dat ben ik niet."

Hij zag haar even aan, of hij haar iets vragen wilde, maar hij zweeg een poos. Toch vroeg hij daarop:

En waarom... ben je niet gelukkig?"

"Waarom ik het niet ben? Ik weet het niet... ik weet het niet!" murmelde zij.

Zij wachtte, tot hij verder zou gaan, tot hij wellicht een vraag zou doen, waarop zij reeds dagen wachtte. Maar het was wellicht uit kiesheid, dat hij niet vroeg: het was nog zo kort geleden, sinds zij Otto geschreven had... Toch meende zij in de zachte klank zijner stem liefde te horen doorklinken en zij zag hem aan... Enige zonneschijn vloot langs de ronding van het gordijn naar binnen en omgaf hem op de bank, waar hij zat, met een lichte glans, en zij ontstelde, toen zij hem, in die verheerlijking, treffend heur vader zag gelijken... Deze schrik deed heur hart sneller kloppen, en zij wond zich op en meende, dat zij Vincent liefhad, terwille van de nagedachtenis haars vaders, liefhad, omdat zij een slachtoffer van de kleingeestigheid der wereld in hem zag, iets ideaals en romanesks. En ook hij bleef haar aanzien, met medelijden, want hij wist, dat zij haar geluk van zich had gestoten. Hijzelf meende dit vaak gedaan te hebben, maar van hemzelve had het hem nooit zo duidelijk en klaar voor de geest gedoemd, als nu van haar. Een ogenblik meende hij haar zo iets te zeggen, maar hij zag er geen nut in en hij zweeg. Zij zou het toch niet hebben willen erkennen.

"Vincent!" stamelde zij ten laatste, zenuwachtig, door haar overspanning, door het wachten op iets, dat niet kwam. "Vincent, zeg me... misschien zien we elkaar hierna nooit weer terug... heb je me niets... niets te zeggen?"

"Heel veel, Elly-lief. Ik heb je te danken, dat je me als een zusje verpleegd en vertroeteld hebt, hier in je eigen kamer, in een tijd, toen je geleden hebt."

"Hoe weet je, dat ik geleden heb?"

"Ik heb een klein beetje mensenkennis."

Zij schudde ontkennend het hoofd.

"Ik geloof het niet: ik heb niet geleden, ik heb medelijden met... met Otto, maarzelf heb ik niet geleden..."

Zij martelde zich met die leugen, maar het was ter wille van Vincent, die haar liefhad en niet van haar smart mocht weten. Doordringend zag hij haar aan, zichzelve afvragend, waarom zij loog, maar hij moest zich het antwoord schuldig blijven, hij begreep haar leugen niet; hij begreep alleen, dat er in een vrouweziel altijd iets raadselachtigs bleef hangen, als een nevel.

En ook zij begreep hem niet. Zij begreep niet, waarom hij haar niet vroeg hem lief te hebben, nu niets hen meer scheidde, en nu hij op het punt stond te vertrekken. Nog een uur en hij zou gegaan zijn.

O, misschien dacht hij, dat het te laat was. Zij zuchtte en dringend sprak zij nu:

"Vincent, iets moet je me beloven: als ik ooit iets voor je doen kan, als ik je ooit van hier helpen kan, schrijf me dan uit New-York en ik verzeker je, dat ik je niet zal teleurstellen. Beloof me dat."

"Ik beloof het je en ik dankje."

"En dan nog iets: ik weet, dat je dikwijls in geldverlegenheid bent. Als ik je ook daarin kan bijstaan, schrijf mij dan ook. Op het ogenblik, bijvoorbeeld, heb ik tweehonderdvijftig gulden liggen; kan je die gebruiken, dan zijn ze tot je dienst. Mag ik ze je geven?"

Zij rees reeds op om haar schrijftafel te ontsluiten, maar hij vatte haar hand met iets als aandoening.

"Elly... Elly... neen Elly... dat niet... Ik dank je, ik vind het allerliefst van je, maar ik zou ze je moeilijk in de eerste tijd kunnen teruggeven..."

"Toe, weiger het me niet, het zal me plezier doen..."

"Nog eens, ik weet niet, hoe ik je voor je aanbod danken moet, maar waarlijk, ik... ik kan het niet aannemen... ik kan het niet..." Zij bleef staan en zij verbleekte... Ja, ja, hij had haar lief; hoe had zij nog kunnen twijfelen, dat hij haar liefhad... Had hij anders dit geld geweigerd? O, ja, hij wilde haar geen geld schuldig zijn, omdat hij haar liefhad... Maar waarom sprak hij dan niet...? Eindelijk stond hij op; het rijtuig zou over enige minuten komen.

"Maak het nog goed met Betsy!" sprak zij smekend en smeltende van weedom. "Het is zo akelig zo te scheiden."

"Zeker, ik denk wel in der minne van haar te gaan. Maar nu ga ik ook werkelijk. Adieu dan, mijn beste Elly, adieu dan: dank je nog duizend maal voor alles wat je voor me gedaan hebt..."

"Adieu dan, Vincent, adieu."

Hij maakte een gebaar, of hij haar kussen wilde en zij sloeg haar armen om zijn hals en gaf hem een zoen op iederewang.

"En denk nu en dan eens aan me, wil je? Ik hou van je en ik hou van niet veel mensen; ik kan mijn affecties wel tellen. Nu, dag Elly, adieu, misschien wel tot weerziens..."

Zij kuste hem nogmaals, de ogen vol tranen en terwijl hij wegging, zonk zij op de divan neer en knikte hem voor het laatst toe. Hij verdween, de deur achter zich sluitend.

Een poos tuurde zij op die deur. En toen zij na enige tijd zijn rijtuig hoorde wegrollen, verwonderde zij zich, dat hij haar zo koel had gekust, in dat laatste ogenblik van vertrouwelijkheid. Zij wilde er in doordringen, zij wilde over hem peinzen, omdat zij hem niet begreep, zij wilde ook in zichzelve nagaan of zij hem waarlijk liefhad, maar zij was moe en zwaar in haar hoofd, dat zij met een zucht in de kussens liet vallen en met de handen bedekte.

II

Betsy had zich op het laatste ogenblik nog met Vincent verzoend; nu hij ging was het niet nodig boos te blijven en zij had hem dus met enige lieve woordjes zoeken wijs te maken, dat wanneer hij thans niet was weggegaan, hij toch spoedig hun huis had moeten verlaten omdat zij reisplannen maakte, met het najaar. Zij werd na zijn vertrek ook weer meer zichzelf en voer niet meer om de minste aanleiding tegen de bedienden of tegen Eline, Henk en Ben uit. Zij sprak zelfs somtijds Eline vriendelijk toe; het was toch niet goed zich zo geheel en al van de wereld af te sluiten, men werd er eenzelvig en treurig door en het gaf aanleiding tot praatjes; de mensen zouden bepaald denken, dat ze Erlevoort regretteerde! Ze moest zich integendeel een enkele keer vertonen; ze behoefde niet iedere uitnodiging aan te nemen, als ze nog geen lust in uitgaan had, maar voor alles bedanken, waarlijk, dat zou geen goede indruk maken. Bijvoorbeeld nu... een diner bij mevrouw Hovel over acht dagen. Mevrouw Hovel gaf altijd nogal intieme diners; de invitatie was ook intiem; ze zou er Emilie en Georges de Woude vinden en Paul... zou ze dus maar voor Eline accepteren?

Eline zelf gevoelde behoefte aan een andere omgeving, dan die van haar eenzaamheid, waarin haar gedachten, als over een cirkel, steeds een zelfde loop beschreven en steeds op het zelfde terugkwamen; zij gaf Betsy dus gelijk en zij accepteerde de invitatie van Mevrouw Hovel; het zou de eerste maal zijn, dat zij zich in gezelschap vertonen ging na het verbreken van haar engagement. Dat diner over enige dagen werd toen een rustpunt voor haar gedachten, die overigens doelloos rondwaarden, slechts somtijds zich op Betsyvestigend, welke, na het vertrek van Vincent, met wellust op hem losstormde, haar hart lucht gevend in, zich telkens herhalende hatelijke zinnen. Het was toch een zegen, dat ze die half gestorven neef kwijt waren; het was waar, ze had zich om een kleine onhebbelijkheid wel wat driftig gemaakt, maar een onhebbelijkheid was het toch geweest en nu haar drift zo een goed gevolg had gehad, had zij er niet het minste berouw van! Lieve hemel, wat een jongen! Hoe had ze ooit kunnen denken, dat hij gezellig en causant zou zijn! Hij had haar verveeld met zijn half dode gezicht, tot zij hem verafschuwd had als een reptiel. Maar enfin, nu was hij gelukkig opgebonjourd, en wilde ze geen kwaad van hem spreken...

Aan tafel, iedere dag, vloeiden die zinnen van Betsy's lippen als een vlug gekakel, waarbij ze nauwlijks meer dacht, omdat zij het goed van buiten kende. En terwijl zij ratelde, ratelde over Vincent, tot zij voor die dag uitgerateld was en zich geheel en al lucht had gegeVen, zwegen Henk en Eline, versuft door die hagel van woorden, hoewel de laatste zeer geprikkeld werd tot tegenspraak. Ze was er echter te moe voor en zij zweeg en zuchtte van verlichting als Betsy ten laatste een ander thema ter tong nam, en zij leed stil om Vincent, die haar lief had en zo kies was geweest.

De dag van het diner was aangebroken. Voor het eerst sedert weken had Eline zich weer met zorg gekleed, hoewel Betsy, toen Eline binnen trad, in afwachting van het rijtuig, haar costuum aanstellerig genoemd had. Het scheen, of ze in de rouw was; het was ridicuul! Eline echter antwoordde niet en haalde haar schouders op. Ze zag in de spiegel en zij vond zich zo goed; zij maakte een indruk van elegante melancholie met haar bleek, treurig gelaat en haar zwart tulle toilet, een wolk van zwarte tulle, een weinig open aan de hals.

Toen Eline bij de Hovels binnenkwam - de Van Raats kwamen het laatst, - meende zij, dat iedereen haar opnam met een soort van nieuwsgierigheid en zij gevoelde voor het eerst van heur leven enige verlegenheid in het gezelschap dier mensen, welke zij toch allen intiem kende. Er waren niemand anders dan Emilie en Georges de Woude, Françoise Oudendijk, Hijdrecht en Paul. Maar het was de eerste maal, dat zij haar zagen, nadat het bekend was geworden, dat haar engagement verbroken was, en zij moest zich wel dat pijnlijk kruisvuur van blikken getroosten. Aan tafel zat zij tussen Georges en Hijdrecht; zij gevoelde weinig lust tot spreken en vond het gemakkelijk, dat Hijdrecht zeerlange verhalen deed, waarnaar zij schijnbaar, met een vaag lachje, hoorde, zonder ze met een woord te onderbreken. Georges was stiller dan hij gewoonlijk placht te zijn. Maar aan de andere zijde der tafel ontvonkte een luidruchtige scherts tussen Emilie en Françoise, die Paul, tussen haar beiden gezeten, om strijd bedienden.

Het suisde Eline een weinig in het hoofd, de scherts daar ginds, de eindeloze verhalen van Hijdrecht, die zich door niets van zijn stuk liet brengen en het verwarde gegons der anderen. De knechts, die haar telkens wilden inschenken en de naam van een wijn noemden, haar

cavalier, die haar bediende, verveelden haar. Maar eensklaps werd zij uit haar doffe neerslachtigheid gewekt door een naam... Betsy vertelde aan de heer Hovel, dat Vincent hen verlaten had en misschien naar Amerika zou gaan.

"Om u de waarheid te zeggen, ik ben blij, dat hij weg is. Ik hou niets van hem, ik vind hem bepaald onaangenaam: een onaangenaam mens... Ach natuurlijk, hij is een eigen neef, dus we kunnen hem niet geheel niëren, maar hij is au fond zo een raar sujet; ik was altijd bang, dat hij ons compromitteren zou..."

Eline hoorde niet meer naar Hijdrecht; zij was geheel en al oor voor Betsy, wier ratelende stem zij duidelijk onderscheidde tussen het gegons en gelach der anderen. Het was dus niet genoeg, dat zij thuis die, zich immer herhalende, hatelijkheden slikte; zelfs hier, onder vreemden, moest Betsy haar haat tegen Vincent lucht geven! En Eline luisterde in een stijgende woede...

"Hij heeft zo iets van om te huiveren... zo iets van... een pad, van een reptiel, vindt u niet? Iets griezeligs, met die valse, gluiperige ogen..."

Eline kon haar gramschap niet meer beteugelen. Hem, die haar aan heur vader herinnerde, die haar nu het dierbaarst was van alle mensen ter wereld, hem hoorde zij door haar zuster verguizen met de laagste scheldwoorden. En Hovel lachte... hij lachte om die scheldwoorden! Haar ogen flikkerden en, haar stem verheffend, riep zij over de bloemen en het kristal der tafel haar zuster met een stem vol trillende trots toe:

"Betsy! Ik verzoek je, kies je woorden een beetje uit! Je bent niet thuis en ik raad je aan, meneer Hovel met iets anders te amuseren dan met die vulgaire hatelijkheden op Vincent..."

In haar stem klonk zulk een toon van hard bevel, dat de gesprekken alle even ophielden en ieder naar Betsy en Eline zag, verrast door die bruuske aanval, welke de vrolijke gezelligheid als met een kille toverslag verbrak. En Eline, die een scène onder vreemden vroeger het vreeslijkste onheil zou genoemd hebben, dat haar overkomen kon, bleef Betsy driest aanzien, haar uittartende, henallen uittartende, die daar verrast waren, omdat zij hun conventionele wetten van fatsoen dorst te

trotseren. Betsy was op het punt een briesend antwoord te geven, maar zij wist zich gelukkig in te tomen, en, met een hoge kleur van zenuwachtigheid, zich tot Hovel wendend, sprak zij schijnbaar kalm:

"Ik vraag u excuus, meneer Hovel, voor de interruptie van mijn zuster. Ze is een weinig prikkelbaar in de laatste tijd; wees zo vriendelijk en sla er geen acht op."

En, met tact haar woede terugdringend, praatte zij aanstonds over iets anders door en lachte zij weldra luid.

Mevrouw Hovel was een weinig verlegen geworden bij de gegeneerde stilte harer gasten. Maar Emilie de Woude, met haar jovialiteit, toonde nog meer tact dan Betsy te bezitten om de gastvrouwen hen allen uit die hachelijke toestand te redden. Zij richtte rechtstreeks het woord tot Eline, die nog bleek, met schitterende ogen naar Betsy staarde en zij sprak eerst vriendelijk, later komiek:

"Ach ja, Eline, ik vind hem nu ook zo vreselijk onverdraaglijk niet, als de meeste mensen hem vinden. Maar je begrijpt, Betsy als huisvrouw heeft misschien een ondervinding van zo een mannelijke logé opgedaan, die haar minder zachtzinnige ideeën heeft doen krijgen. Dat is zeer natuurlijk; zo een jongen in huis geeft altijd last; daar heb je mij nu met Georges... Zou je wel willen geloven dat ik soms wanhopig word door al de drukte en de onaangenaamheid, die hij mij bezorgt?"

"Ik!" riep Georges verschrikt uit. "Ik?" en hij verdedigde zich met warmte.

Allen lachten spoedig hartelijk om die komische strijd tussen een broeder en een zuster, van wie men wist dat zij elkander aanbaden; zelfs Eline glimlachte even en mevrouw Hovel was Emilie zeer, zeer dankbaar!

III

Het had die dag zwaar geregend en een gierende herfstwind geselde de kreunende takken, die een gedwarrel van bladeren en geknakte

twijgen over de grond verspreidden. Met de avond, om half-elf, nu Betsy, Eline en Henk in de landauer huiswaarts reden, was die gierende wind tot een stormende woede gestegen, die razend langs de gevels der gebouwen huilde, die de glazen der lantarens luid deed rinkelen en dakpan bij dakpan afsmeet... Betsy had zich voorgenomen Eline in het rijtuig goed de waarheid te zeggen, maar de tragische woede van de wind, die door het portier drong en Betsy deed huiveren, legde haar bijna het stilzwijgen op.

"Wat een weer!" mopperde zij angstig. "Zou het niet gevaarlijk zijn, zouden de paarden niet schrikken, Henk?"

Henk schudde van neen, eveneens luisterend naar de weeklagende jammerkreten van de storm en naar het geruis van de regen, die op de kap van het rijtuig ratelend neerkletste. Ook Eline bleef zwijgen. Ophet Nassauplein werden zij door Gerard opengedaan, nog vóór Herman gebeld had, en Betsy en Eline repten zich naar binnen, terwijl Henk Dirk een zorgvolle vermaning over de paarden toeriep. Eline ging aanstonds naar haar kamer.

"Wat een weertje, mevrouw!" sprak Mina bibberend toen zij Betsy's rotonde afnam. "Het is of de wereld vergaat. Er zullen zeker wel bomen in het bos omwaaien, denkt u niet? Ik ben er bang van geworden met Grete... hè, ik ben blij, dat u maar thuis is!"

Betsy antwoordde niet en begaf zich naar boven; zij zou nu met Eline spreken. Maar de wind die buiten gierde, scheen ook, een weinig, haar gramschap te verstuiven en zij wist niet goed meer wat zij zeggen wilde, nu zij vreesde, dat er ergens een raam openstond, of dat de schoorstenen van het dak zouden waaien.

"Gerard! Mina!" riep zij van het bovenportaal.

Zij antwoordden beiden.

"Weet je zeker, dat alles goed toe is?"

"O ja, mevrouw!"

Ga toch eens kijken, op zolder bijvoorbeeld."

Mina betuigde, dat zij zeker was van de zolder; zij had er zelf de ramen gesloten, die middag.

"Ga toch eens kijken, je kan nooit weten..."

De meid en de knecht liepen het huis door, alle kanten onderzoekend. Door hun drukte vergat Betsy haar angst en begon een weinig tot zichzelve te komen. Ze ging dus naar Eline: Eline moest niet denken, dat Betsy zich alles zou laten welgevallen.

Betsy trad Eline's boudoir binnen. Het gas was er aangestoken; de wind jammerde tegen de trillende ruiten aan en de gordijnen sidderden voor de vensters. Eline deed juist haar grote mantel af.

"Wat wil je!" vroeg ze trots. "Ik wou gaarne alleen zijn."

"Mag ik je doen opmerken, dat je in mijn huis bent, en dat als ik hier binnen wil komen, ik het doe. Ik kom je spreken."

"Maak het dan kort, want ik zeg je nog eens, ik wil alleen zijn."

"'Ik wil! Ik wil!' Wat denk jij te willen, wat heb jij te willen? Jij bent hier bij mij, en jij hebt niets te willen! Wat verbeeld je je, hè?" krijste Betsy, zich thans opwindende tot een briesende drift. "Denk je soms, dat je een prinses bent, die hier kan doen en laten wat ze verkiest? En denk je soms, dat ik me door jou de les laat lezen aan een diner bij vreemden, denk je dat? Denk je, dat ik niet weet wat ik zeggen mag en niet, en dat ik niet vrij ben Hovel te amuseren, zoals ik wil? Je raad heb ik niet nodig."

"En ik verzeker je, dat voortaan, telkens als je je zo laag over Vincent uitlaat, alsje iedere dag doet, als je je zelfs nu niet geschaamd hebt bij Hovel te doen, ik je je mond zal doen houden. Dat verzeker ik je."

"Zo, verzeker jij me dat? Ik heb je verzekering anders niet nodig! Ik ben niet van plan me te storen aan jouw idiote gevoeligheid voor Vincent! Nu Vincent het huis uit is, heb je, verdraaid! nog last door dat être! Heeft hij

je soms die nette manieren geleerd om iemand onder vreemden zo te interromperen, als jij mij hebt durven doen? Ik begrijp niet, hoe het je in je hersens komt, om het te durven... hoe je het durft! Ze zullen gedacht hebben, dat je stapelgek was. Als je dat bent, dan is dat je enige excuus! Mij, mij noem je vulgair, hè, en wat ben jijzelf? Jij, die alle vormen vergeet en mij bij vreemden..."

"Ja, dat weet ik nu al:je hebt durven interromperen, wil je zeggen! Zeg toch niet altijd hetzelfde! Maar je zal zien, dat ik nog meer durf dan dat, als je Vincent weer aanvalt. Je vindt hem vals, maar ik vind jou vals, jou, die hem zelf vraagt hier te komen, die hem daarna het huis uitjaagt, door om een nietigheid tegen hem te schelden als een viswijf! Jou, jou vind ik vals!"

"Hou je gedistingeerde benamingen voor je, alsjeblieft!"

"Hou jij dat lamme gescheld op Vincent dan ook voor je, alsjeblieft!" gilde Eline, ziedende van hartstocht. "Ik verkies het met meer, hoor je, ik verkies het niet meer aan te horen, ik heb het al lang genoeg in je verdragen om de vrede te bewaren, en nu verdraag ik het niet langer! Versta je!"

"Zo, verdraag je dat niet langer! Heb je om die lieve Vincent misschien Otto ook niet langer verdragen...?"

"Zwijg over hem!" schreeuwde Eline radeloos.

"Ben je misschien gecharmeerd van dat reptiel, en heb je misschien daarom Otto behandeld, alsof hij een kwajongen was, waar je een amouretje mee had? Je verkiest niet langer mijn gescheld op Vincent te verdragen, maar ik verkies dan ook niet langer door jou gecompromitteerd te worden! Het zou waarachtig mooi zijn! Eerst ben je zo zot je engagement af te maken, louter uit een gril, zonder de minste aanleiding, zeg ik je! zodat iedereen je over de tong haalt; dan stel je je hier in mijn huis met Vincent aan, alsof je verliefd op hem was en op het laatst durf je me nog impertinent les toe te dienen onder vreemden. Dat verdraag ik dan niet langer, begrijp je? Als je die onbeschoftheden geleerd hebt in je idiote, filosofische gesprekken met Vincent..."

Eline was zich nietmeer meester. Haar zenuwen waren als koorden gespannen en trilden onder Betsy's beledigingen als onder ruwe handen. En Betsy's toespelingen op Otto, op haar sympathie voor Vincent, die zij geheel en al meende verborgen te hebben, maakten haar razend van machteloze woede. Zij greep Betsy's polsen in de nerveuze greep van haar vingers en, sissende tussen haar tanden, kreet zij met een schelle stem:

"En nu stil. Hou je mond, zeg ik je. Praat niet meer over Otto, praat niet meer over Vincent, want ik bega... ik bega een ongeluk aan je! Je agaceert me, je agaceert me, ik word dol, zoals je me agaceert... Pas op!"

Betsy rukte zich gekrenkt los.

"Eline, word je krankzinnig?" riep zij, maar Eline liet haar niet uitspreken. Zij bleef vlak voor Betsy staan en haar sidderende handen balden zich.

"Ik zeg je, je agaceert me, je agaceert me met dat geroep over je huis. 'Mijn huis! Mijn huis!' Ik weet wel, dat ik in je huis ben, maar ik heb niet gevraagd bij je te komen en ik wil niet herinnerd worden, dat ik in je huis ben, alsof je me een weldaad doet. Ik ben niet afhankelijk van je en al ben ik in je huis, ik wil niet door je beperkt worden, ook niet in de minste van mijn handelingen. Ik ben vrij, geheel vrij te doen en te laten wat ik wil."

"Dat ben je niet, je bent bij mij en je hebt je te gedragen, zoals ik het wens! En als je niet weet hoe je je te gedragen hebt, zal ik je dat zeggen, zolang je in mijn huis bent."

Henk verscheen in de opengebleven deur. De luide zinnen van haar beider twist weerklonken door het gehele huis, scherp en schril te midden van de weeklagende stormvlagen, die gierend om het huis joegen en aan de vensters schudden. Henk verscheen en hij wilde met een strenge stem haar beiden bevelen zich te matigen, maar het was hem onmogelijk zich te doen verstaan.

"En ik laat me niet door je zeggen, hoe ik me te gedragen heb!" krijste Eline. "Ik zeg je, ik ben vrij! Ik heb je huis, waarover je zo schreeuwt, niet

nodig, en ik zweer je, dat ik er geen seconde langer in blijf! Dat zweer ik je, dat zweer ik je bij al wat heilig is! Geniet van je huis of stik er in voor mijn part!"

Zij was zich nauwlijks meer bewust wat zij zeide, daar zij zich tot een paroxysme van woede had opgeschroefd, en zij was zich nauwlijks meer bewust, wat ze deed, nu zij de neergevallen mantel opraapteen die om haar schouders wierp. Zo stortte zij naar de deur, maar Henk hield haar tegen.

"Eline!" begon hij streng.

"Laat me, laat me los!" brulde zij hem in het gelaat, als met de smartelijke kreet ener gewonde tijgerin en zij duwde zijn groot lichaam met zulk een kracht van overspanning weg, dat hij even wankelde. Hij wilde haar nogmaals tegenhouden, maar zij stortte reeds de deur uit, de trap af.

"Eline! In Godsnaam, Eline! Je weet niet wat je doet!" donderde hij haar wanhopig van het portaal toe, en hij vloog haar achterna... Zij hoorde niet meer, zij had slechts één gedachte: weg te vluchten van onder dit dak, waar men haar heur aanwezigheid verweet. Zij zag niet meer: noch Gerard, noch de meiden, die haar met ontzetting nastaarden; zij ijlde de vestibule door, slingerde de glazen deur open, en rukte de grendel van de voordeur weg. Maar nu, nu hoorde zij achter zich een kletterend gerinkel: de glazen deur viel door de plotselinge tochtvlaag in een geratel van scherven neer...

IV

Ook de voordeur sloeg rammelend dicht en zij stond op straat. Een stortregen plaste stromend neer en de gierende wind rukte haar mantel op en sloeg haar als met vochtige gesels in het gelaat. Het was haar onmogelijk tegen die woeste kracht in te gaan en zij wendde zich om en liet zich doelloos voortstuwen door de storm, die haar in de rug vloog als een reusachtige vampier, met brede, verscheurende klauwen. Doelloos liet zij zich voortslepen in die jammerende nacht. Niemand zag zij op straat en in haar eenzaamheid van sombere duisternis, van plassende

stortregen, van rukkende vlagen, overviel haar, nu zij zichzelf bewust werd, een kille ontzetting. Het was haar, of zij uit het gewone leven was weggerukt en in een sfeer vol helse angst en rampzaligheid neerzonk. Zij stierf bijna van angst voor dat donker, dat haar als een floers van smart omwaaide, voor die zondvloed, die zich op haar bloot hoofd uitgoot, zonder dat zij zich beschutten kon, voor de windstoten, die haar bijkans heur mantel afrukten, die haar deden verstijven van koude in die zwarte tulle, welke om haar heen fladderde. Haar kleine, verlakte schoentjes waadden in wanhoop door plassen en modder, die onder heur tred opplofte; heur verwarde haren hingen haar kletsnat over het gelaat, en een ijzige vochtigheid voelde zij onder heur mantel, langs haar hals en over haar ontblote borst glijden. Zij wist niet meer waar zij was; zij schrikte voor de twijgen, die om haar heen vielen, voor het zink der daken, dat zij boven zich als een onheilspellend gerommel hoorde verschuiven. En zij zag niemand, niemand...

Haar toestandbracht haar geheel tot zichzelf. Zij werd zich bewust gevlucht te zijn uit het huis van haar zwager. Zij wilde even blijven staan om zich te bedenken, maar de wind blies haar voorwaarts, als ware zij één van die herfstbladeren geweest, welke zij over zich voelde dwarrelen. En zij liet zich voort blazen, en dacht na, lopende, met een, haars ondanks versnelde, tred. Berouw voelde zij, trots haar rampzalige toestand, niet. En zij verbaasde zich op eens over haar moed. Nooit had ze gedacht, dat ze had durven wegvlieden in een nacht als deze, zonder te weten waarheen. Die verbazing wekte enige hoogmoed in haar op, die haar schraagde. En zij dwong zich te denken: zij kon zo niet blijven dwalen, zij moest een doel hebben.

Zij bespeurde eensklaps, dat zij zich in de Laan Copes van Cattenburgh bevond. Door de wind gedreven, ijlde zij over het doorweekte, modderige pad, terwijl de orkaan over het Alexanderveld loeide. Telkens deinsde zij voor de takken terug, die de bomen over haar neerschudden, en zij begreep nu voor het eerst, dat zij gevaar liep verpletterd te worden door één dier krakende stammen. Een vrees voor haar leven belette haar door te denken, maar hoe angstiger die vrees haar het hart omklemde, hoe krachtiger zij er zich toe dwong. In Godsnaam, waarheen moest zij zich wenden? Kille ontzetting doorsidderde haar thans geheel en al en zij wankelde in de modder, terwijl haar, in radeloosheid vergrote, ogen starend door de duisternis zochten te blikken. Naar wie te

gaan? Naar de oude mevrouw Van Raat? O, al had die haar lief, zij zou nu tegen Eline partij trekken voor haar zoon en haar schoondochter! Naar de Verstraetens, naar familie van haar zwager? Het stormde om haar heen en zij... zij voelde zich verloren in haar zwarte eenzaamheid steeds meer en meer zinkende in een afgrond van smart en modder!

Otto's gestalte rees haar voor de geest en zij had haar verder leven er voor willen geven, zo hij nu tot haar had kunnen komen, zo hij haar nu in zijn armen had kunnen wegdragen, gekluisterd aan zijn hart, naar een oord van warmte, licht, liefde en veiligheid. Zijn naam welde, als een klagende kreet van angst, haar op de lippen, maar zijn naam verdoofde in de angstkreten der natuur. Zij voelde nauwlijks nog moed verder te gaan, zij had zich nu kunnen storten in die modder, waardoor zij waadde en blijven liggen en de stormen over haar heen laten zwiepen, totdat zij gestorven was! Maar dat zou te laf zijn na de moed, die zij betoond had en zij wilde, zij wildenu nadenken, waar zij zou kunnen wegschuilen. Mevrouw Van Raat niet... de Verstraetens niet... o God, waarheen, waarheen? En eensklaps, als een bliksemstraal door die nacht van somberheid en rouw, flitste een gedachte in haar op, een gedachte aan een klein bovenhuis, een gedachte aan Jeanne, haar oude vriendin. Het moest zo: zij wist niemand anders en zij kon niet eeuwig blijven doordwalen in die stortvloed, in de wind. Zich als een wanhopige tegen de wind inzettend, sloeg zij dus het Alexanderveld links om, teneinde zich naar de Hugo de Grootstraat te begeven. Zij worstelde tegen de vlagen op, haar openwaaiende mantel om heur borst dichtklemmend, verkleumd en nat tot op de huid. Daar zag zij, aan de andere zijde van het veld, de hier en daar verlichte achterkant van de huizen van het Nassauplein, maar ze wist niet goed te onderscheiden welk het hunne was - nu niet meer het hare. Een woest verlangen vol berouw doorgloeide thans haar arm, radeloos hart bij de gedachte aan wat zij ginds verlaten had, bij de gedachte, dat zij nog zo lang door de stortvloed te waden had, vóór zij de Ferelijns bereikt zou hebben. En zij was vermoeid, tot in onmacht zinkens toe, vermoeid door haar twist met Betsy, door de regen, die haar onophoudelijk vlak in het gelaat snerpend striemde met scherpe, ijzige stralen; door de wind, waarmede zij streed als met een onmetelijk, zwart monster, dat haar als speelbal her- en derwaarts slierde. Zij was vermoeid, van elke tred met haar verlakte schoentjes, die vol modder liepen, en telkens aan heur voet dreigden te ontslippen. En zij had kunnen sterven van rampzaligheid, van armoede,

van gebrek....

Maar zij moest voort en zij kampte door met het monster en won telkens een pas verder. Zo bereikte zij de Javastraat en sloeg zij rechts om, naar de Laan van Meerdervoort toe. De storm schudde haar, of hij haar breken wilde als een riet, en een grote tak viel haar over de schouder neer en schramde heur gelaat, zodat zij een smartelijke gil gaf. En eensklaps, wanhopig in geheel haar lichaam en haar ziel, wanhopig van angst en smart, poogde zij, snel, als op een draf te vluchten... naar de Ferelijns toe! Maar de woedende wind hield haar, als met opengespreide armen, tegen: zij mocht slechts pas na pas moeizaam haar weg winnen.

"O God! Wat heb ik gedaan!" kreet zij in vertwijfeling uit. Die straten, welke zij iedere dag betrad, waarlangs zij iedere dag reed, waren haar in die loeiende duisternis als de onbekende wegen van een demonische stad, waarin zij ronddoolde gelijk een, door God vergeten, schim. Zij moestal haar moed en wilskracht verzamelen om voorbij het huis van de oude mevrouw Van Raat te gaan, om niet te bellen aan die deur, welke haar geopend zou worden, welke haar toegang zou geven tot warmte en licht. Maar neen, het was zo laat, mevrouw zou reeds slapen; zij zou Eline haar vlucht van het Nassauplein verwijten. En zij ging door, tragisch voortgedreven door de wind en door een hardnekkig idee-fixe, dat haar naar de Ferelijns toejoeg. Zij ging door, hoewel zij haar doorweekte schoentjes, zwaarder en zwaarder, bij iedere tred als lood voelde wegen. Zij ging de Van de Spieghelstraat in... nog hoeveel minuten zou zij moeten lijden?... Toen... de Hugo de Grootstraat...

En vlijmender snerpte de striemende regen in haar gelaat, woedender rukte de wind aan heur mantel, nu zij... Goddank! voor hun deur stond... Nergens zag zij licht, maar zij aarzelde niet... Slechts hier was redding... En zij belde, hevig, hartstochtelijk, dringend, als met een rinkinkelende roep om hulp, zij belde, zij belde door...

V

Het scheen haar zo lang toe, dat men haar wachten liet, een onmetelijkheid van seconden! Toch, ten laatste, hoorde zij stappen de trap afdalen, de grendel knarsen in het slot, de deur werd op een kier

geopend, en een gelaat verscheen in die kier...

"In Godsnaam!" riep zij smekend en zij duwde de deur geheel open en stortte naar binnen. "Ik ben het, Eline..."

De deur sloeg dicht en zij stond in het duister voor Frans Ferelijn, die, ontzet van verbazing, haar naam uitriep. Boven aan de trap verscheen Jeanne met een lamp, en daar Eline vooral behoefte aan licht, aan warmte, aan gloed gevoelde, hief haar wil nogmaals haar zinkende krachten op en ijlde zij de trap op... "Jeanne!... Jeanne!... Ik bid je... help me... Ik ben het... Eline! O, help me! Help me!"

"Mijn God! Eline!" kreet Jeanne verpletterd.

"Help me, toe... ik ben van... hen weggelopen... toe, help me of ik zal doodgaan."

Zij was druipnat voor Jeanne's voeten neergezonken, terwijl ook de trap droop van het vocht, dat uit haar slepende mantel vloeide. "Mijn God! Eline!" kreet Jeanne, die haar ogen niet geloven kon.

Eline was in snikken uitgebarsten en bleef aan haar voeten liggen. Jeanne poogde haar op te richten. En waar zij Eline voelde, voelde zij haar steenkoud en druipend van de regen.

God! Eline! Wat heb je gedaan? Wat is er gebeurd? Je bent zo nat... zo nat... overal nat en koud. Mijn God! Eline!"

Zij voerde Eline, die wankelde, in het kantoortje van Frans, en zette de lamp neer. Eline zonk uitgeput in een stoel, alles bezoedelend met de zwarte, vuile vloeistof, die haar ontsijpelde.

"Ja...ja!" riep Eline. "Ik ben van hen weggelopen! Ik kon niet langer bij hen blijven... En ik kom bij je... ik kom bij je... omdat ik niet weet, waar ik anders naar toe moet... o Jeanne, ik bid je, help me!" eindigde zij, brekende van snikken.

Jeanne beefde van zenuwachtigheid en medelijden.

"Vertel me dat later, Eline! Laat mij je uitkleden... Je zal doodziek worden in dat natte goed..."

"O ja, toe, kleed me uit... Die mantel, o! Die schoenen, o! Ik walg van mezelve... Ik ben een en al modder... O God! O God! Waarom ben ik maar niet dood!"

Zij wierp zich snikkend achterover. Frans was binnengekomen. "O, Frans, zie eens!" sprak Jeanne sidderend en wees op Eline. "Als ze maar niet ziek wordt... Zonder hoed, in dat dunne toilet en... gedecolleteerd!!"

"Ik zal beneden de kachel zien aan te maken. Kleed haar uit..." Hij was nog verpletterd door Eline's verschijning en ook hij trilde van medelijden, zonder zijn woorden te kunnen vinden, nu hij haar in die stoel zag hangen, met haar druipende haren op heur doodsbleek gelaat en haar marmerkoude hals klevend in haar zwart avondkleed, dat als een natte, uitgewrongen lap om haar heen plakte. Maar hij ging. Hij moest handelen.

En buiten gierde de storm.

VI

Zij lag nu in hun verlichte huiskamer, op een bank, die Frans naast de vlammende kachel getrokken had, en zij rilde van koorts onder haar wollen dekens. En toch gevoelde zij zich zalig, in dat licht, bij die vlammen, zalig, dat zij gered was uit de demonische machten der duisternis. Eensklaps hief zij zich op.

"Jeanne!" krijste zij met schorre stem tot het bevende vrouwtje, dat een gloeiende grog gereed maakte. "Jeanne! Ik bid je, vergeef het me, dat ik je in zo een nacht wakker hou door mijn ellende! Maar God! Waar moest ik naar toe! O, die regen, die wind! Ik word gek, als ik er aan denk! Ik wist niet dat een mens zulke armoede kon lijden, als ik deze nacht gedaan heb! Maar zie je, ik kon niet langer bij hen blijven! O, die Betsy, die Betsy, die Betsy, ik haat haar, ik haat haar!"

"Eline! Ik smeek je, neem nu rust!"

"Waarom heeft ze Otto's naam genoemd! Wat heeft zij het recht Otto's naam te noemen! Ik haat haar! Ik haat haar!"

"Eline! Eline!" kreet Jeanne met gevouwen handen.

Zij wierp zich voor de bank neer.

"Eline, ik smeek het je, ik smeek het je bij God! Wees kalm! Ga liggen! Rust uit, rust nu uit, Eline."

Eline zag met haar koortsige ogen Jeanne lang aan en zij wond haar arm om Jeanne's hals.

"Rust nu, Eline,rust nu, als je niet slapen kan."

Een holle snik doorknarste Eline's keel.

"Engel, die je bent!" fluisterde zij brekend. "Ik zal het nooit vergeten, wat je voor me doet, nooit. Het is of je me gered hebt van een afgrond. O, die modder! Je houdt dus van me, Jany?"

"Ja, ja, Eline, ik hou van je, maar rust nu, rust nu uit."

"O, rusten..."

Dat ene woord doorsneed Jeanne's ziel. Eline sprak het uit met een stem vol wanhoop, alsof er voor haar geen rust kon zijn, nooit meer. Maar toch liet zij zich, met een zware zucht, door Jeanne in de kussens vlijen en dronk zij het hete glas uit, dat Jeanne haar toehield.

"Dank je, dank je..." stamelde zij.

Jeanne dekte haar dicht in de dekens en zette zich naast haar neer. De ruiten schenen in de vensters te klappertanden en heen en weer geslingerde takken zwiepten er in wanhoop tegen aan. De pendule op de schoorsteen sloeg, kort en hard, drie uur.

VII

Het had ook drie uur geslagen, die nacht, in het huis der Van Raats, toen Frans Ferelijn met een rijtuig voor hun deur stilhield. De storm brulde nog als een gekwetst monster, dat zich boven de donkere stad woedend verweerde. Frans sprong uit het rijtuig en belde. Hij zag dat de vestibule verlicht was.

"Ik heb geen geld bij me, maar kom morgen! Je zal hebben, wat ik je beloofd heb!" riep hij de koetsier toe.

Ogenblikkelijk werd hem open gedaan. Het was Henk, die iemand scheen te verwachten. Maar hij deinsde verbaasd terug, nu hij Frans zich naar binnen zag storten.

"Ben jij het, Ferelijn?" riep hij uit.

"Ik ben het, wees kalm!" sprak Frans, hem bedarend, daar hij zag, dat Henk in de grootste opgewondenheid was. "Alles is terecht, Eline is bij ons."

Hij trad verder naar binnen en het kraakte onder zijn voeten: de gehele vestibule lag vol glasscherven.

"Bij jullie!! O, Goddank!" kreet Henk. "Ik was dol ik was radeloos, ik wist niet wat ik doen zou! Goddank, dat ze bij jullie is!"

"Kom binnen, Ferelijn!" sprak Betsy bevend, die in de deur van de eetkamer verscheen.

Ook de meiden en Gerard waren in de vestibule en hun angstige gezichten klaarden een weinig op, terwijl zij zich fluisterend in de keuken terugtrokken. Frans kwam met Henk de eetkamer in.

"Wees maar niet bang, mevrouw; waarlijk, het is voor het ogenblik geschikt. Eline was door en door nat, maar Jeanne heeft haar goed verzorgd. Verbeeld u onze schrik toen wij die late bel hoorden en haar zagen, druipnat..."

Hij verhaalde kort Eline's aankomst te hunnent in die nacht van jammer, en stelde hen gerust, toenhem eensklaps voor het eerst Henks gelaat opviel...

"Maar wat is jou overkomen! Je wang bloedt!"

"Ja, maar het heeft niets te betekenen. Toen Eline wegliep, wou ik haar achterna, om haar tegen te houden, en door de tocht is de glazen deur in de vestibule stuk geslagen. De scherven zijn me in mijn gezicht gesprongen en in mijn ogen; daardoor was het mij onmogelijk haar dadelijk achterna te rennen. Toch ben ik, zo gauw ik kon, met Gerard op straat gegaan, om haar desnoods terug te slepen. Maar het was zo vervloekt donker - de lantarens waren uitgewaaid - en ik zag haar niet meer. Ik wist niet meer wat ik doen zou. Toen zijn we naar het politiebureau op de Schelpkade gegaan, en vandaar zijn enige nachtwachts haar gaan zoeken. Ze was in zulk een toestand... ik dacht, dat ze misschien een einde aan haar leven wou maken, en alles kon haar overkomen met dat helse weer. Ik heb nog pijn, hier, mijn oog; ik zal morgen dadelijk naar een oogdokter gaan."

Betsy liet zich zuchtend in een stoel neer. "Het is verschrikkelijk, verschrikkelijk!" stamelde zij. "Die Eline kan zijn, of ze dol is!"

"Als je ook alles doet om haar dol te maken!" riep Henk woedend uit, met de hand aan zijn oog.

"Ah, bien! Nu krijg ik er de schuld van."

"Van Raat, ik moet je nog het een en ander zeggen!" viel Frans Betsy in de rede. "Je begrijpt, ten eerste ben ik zonder aarzeling hier in de nacht gekomen, omdat ik vreesde, dat je in dodelijke ongerustheid zou zijn."

"Kerel, ik weet niet, hoe ik je danken moet."

"Dat is van later zorg. Maar ten tweede heeft Eline me verzekerd, dat ze niet bij je terug wil komen. Je begrijpt, zo een historie lekt gauw genoeg uit; er komen praatjes en dat is allesbehalve aangenaam. De zaak wordt verergerd zodra er over gesproken wordt. En de meiden en de knechts hebben alles gezien, nietwaar?"

Betsy zag Frans dankbaar aan, dat hij dit punt aanroerde.

"Ach, wat is daar aan te doen!" riep Henk ongeduldig. "De mensen kletsen toch dadelijk."

"Daar is ook niet veel aan te doen, maar kom in elk geval morgen dadelijk bij ons aan en zie Eline over te halen hier terug te keren. Ten minste, als ze niet ziek is; ik dacht zoëven dat ze nogal koortsig was. Ik zou haar dus nu in alle geval rustig laten, maar kom morgen zo vroeg mogelijk."

"Goed!" sprak Henk, bijna versuft.

"Ik geloof, dat zij ijlde, toen ik een rijtuig ging halen, maar toch sprak ze zeer gedecideerd. Ze zou niet terug komen enze gaf mij haar sleutels, die ze bij zich had. Ze droeg mij op - hij zag Betsy aan - haar zaken hier te regelen, en haar goed te laten wegbrengen. Maar ik geloof, dat zij dat alles in haar drift heeft gezegd; ik hoop ten minste, dat we morgen om deze tijd veel in der minne geschikt zullen hebben."

"Hoor eens, Ferelijn!" sprak Betsy onrustig, "je begrijpt, hoe wanhopig ik ben. Grote goedheid, ik heb wel eens met Eline gekibbeld, maar wie kon vermoeden, dat ze tot zo een dolle streek capabel zou zijn! En zoals je zegt: heel Den Haag zal er de mond vol van hebben! Als je haar dus weet over te halen terug te komen, zal ik je eeuwig dankbaar zijn. Ons huis staat altijd voor haar open. En wat die sleutels betreft, laat die maar hier: ik denk ook wel, dat alles nog goed zal aflopen. God, wat een geluk, dat ze naar jullie is gegaan! Maar in die nacht, alleen, in die storm! Hoe heeft ze het gedaan. God, God! Hoe heeft ze het gedaan!"

Frans besprak met Henk nog het een en ander en Henk verzocht hem te blijven tot de volgende morgen, daar Frans zijn rijtuig had weggestuurd en de storm nog niet bedaarde. Gerard geleidde Frans naar Henks kleedkamer, opdat hij zich van zijn natte kleren kon ontdoen.

"Je mag Ferelijn wel op een delicate manier vragen hoeveel hij voor dat rijtuig betaald heeft, Henk!" sprak Betsy met een nederige stem, zodra zij alleen waren. "Het zal hem toch heel veel gekost hebben in dat weer,

en het is toch aardig, dat hij dadelijk gekomen is."

"Delicaat, ja praat jij me van delicaat!" donderde Henk haar toe en hij liet haar alleen, huiverend van schrik bij de gedachte aan wat de wereld van hen zeggen zou.

VIII

De volgende morgen reed Henk met Frans zeer vroeg naar een oculist. Er waren in Henks oog slechts een paar aartjes gesprongen en hij gevoelde zich reeds verlicht toen het lancet hem van een enkel glaskorreltje verlost had. Over zijn wang was echter een lange snee zichtbaar.

"Ik zie er uit, of ik uit de oorlog kom!" sprak hij met een poging tot scherts Ferelijn toe, zodra zij weer in de coupé zaten, op weg naar de Hugo de Grootstraat. "En o, kerel, het schijnt tegenwoordig wel oorlog bij ons: ik krijg er tenminste mijn buik vol van."

Ferelijn gevoelde enig medelijden met hem, toen hij dat goedige joviale gelaat overtogen zag met een sombere versuffing. Het was hem duidelijk, dat Henk zeer tegen het onderhoud, dat hij met Eline zouhebben, opzag.

Maar het werd hem bespaard. Eline weigerde hartstochtelijk hem te ontvangen, en in de aangrenzende kamer luisterde hij angstig naar haar verwijtingen tegen Frans. Waarom wilde Frans haar tot hem brengen, en waarom had zij Frans haar sleutels gegeven? Kon zij Frans ook al niet meer vertrouwen?

Eline's stem klonk schor en hees en het scheen Henk, dat zij ijlde. Daarop vernam hij een zacht verwijtend gefluister van Jeanne, vervolgens hoorde hij Eline snikken en zich van ondankbaarheid beschuldigen.

Frans kwam weldra tot hem en haalde zijn schouders op. "Ze wil je niet zien. Ik zou er maar in berusten. Ik geloof, dat ze een violente koorts heeft. Zou Reijer nog thuis zijn? Rij dan naar hem toe."

"Goed," sprak Henk gedrukt. "Ik zal gaan."

Eline lag nog steeds op haar bank, onder haar wollen dekens, en zij woelde zich kreunend om en om, als werd zij gefolterd op een pijnbank. Jeanne had de kinderen boven doen blijven.

"Je bent zo goed voor me, Jany, maar je begrijpt, ik kan je niet lang blijven lastig vallen!" ijlde zij smartelijk. "Je bent klein gehuisvest, ik doe je overlast aan, ik zal vanmiddag naar een hotel gaan."

Jeanne zette zich bij haar neer en vatte haar handen.

"Eline, als je nu verstandig wilt zijn, praat daar dan niet meer over. Geloof me, je bent ziek. Blijf rustig bij ons. Ik dring niet bij je aan, dat je naar Betsy terug gaat, maar ik wil ook niet hebben, dat je van een hotel spreekt."

"Ja maar, als ik ziek ben - ik geloof het niet, maar enfin, je beweert het - als ik ziek ben, dan zal het lang duren eer ik je verlaten kan. En... en... o, neem het me niet kwalijk, als ik je dat zeg; ik weet, dat je het niet doen kan, mijn Jany-lief, vergeef me, dat ik het je zeg, vergeef het me.

Jeanne zag Eline zacht aan en haar ogen welden vol tranen.

"Als het dat is, Eline, betaal ons dan en blijf bij ons; betaal ons dan en spreek niet meer over een hotel. Ik zal er mij niet voor schamen; je mag me voor mijn zorg betalen, als je dat verlichten kan. Maar blijf."

Eline schrikte op met haar woeste ogen en haar verwarde haren, die Jeanne steeds tevergeefs wegstreek. En zij omklemde Jeanne wild, als dompelde zij zich, brandend van smart, in een koele bron van sympathie.

"O, engel, engel!" gilde zij uit. "Vergeef me, ik meen het zo niet, maar... maar... O ja, ik wil gaarne blijven, je bent zo goed. Mag ik blijven?"

IX

Die middag kwamen de oude mevrouw Van Raat enmevrouw Verstraeten om Eline te zien, en haar over te halen naar het Nassauplein terug te keren. Eline weigerde echter ze te ontvangen. Zelfs Betsy liet zich daarop door Jeanne bewegen tot Eline te komen, om haar vergiffenis te vragen. Jeanne meende, dat Betsy dit aan haar nu zo zieke zuster verplicht was en dat het Eline misschien roeren zou. Ook Betsy liet Eline niet tot zich toe. En in de aangrenzende kamer vernam Betsy met haar schoonmoeder en haar tante, evenals Henk die ochtend, zwijgend, en angstig, hoe Eline zich tegen Jeanne verweerde; zij wilde, zij wilde niemand van hen zien. Zij wilde alleen Jeanne bij zich hebben, alleen Jeanne!

Weldra verhaalde men in de kring hunner kennissen, hoe Eline zich gebrouilleerd had met de Van Raats, en bij de Ferelijns, als het ware, gevlucht was. Men verwonderde zich zeer, toen men hoorde, dat zij de vorige middag nog bij de Hovels gedineerd hadden, maar de jonge Hijdrecht beweerde toch ook - hij was ook op het diner geweest - dat de zusters toen al niet zeer opwekkende conversaties hadden gewisseld en dat hij zich nog nooit zo naast freule Vere verveeld had, als die middag: ze had haar mond niet tegen hem opengedaan. De détails van de twist wist men niet goed; alleen was men er zeker van, dat Eline 's nachts - in die storm! - met een nachtwacht en een jong mens in een rijtuig gezeten had, en men vond dat, minstens genomen, vreemd!

Enfin, Eline was altijd nogal excentriek geweest; des winters ging ze alleen ochtendwandelingen maken in het Bos - welk fatsoenlijk jong meisje deed dat nu! - die geschiedenis met Erlevoort was ook toch nogal duister, en nu die roman met een jongmens en een nachtwacht! Het was zo jammer, want ze was toch au fond zo lief, zo mooi en zo elegant; maar was het niet altijd een vreemde familie geweest bij die Vere's?

Betsy verbeet zich van nijdigheid over deze praatjes, waarvan zij het geruis als in de lucht ried en zij vertoonde zich ternauwernood en zocht alleen haar toevlucht bij de Verstraetens en Emilie de Woude.

naar boven

HOOFDSTUK XXV

I

Er was een maand verlopen, een maand, welke Eline bij de Ferelijns doorbracht, daar Jeanne haar niet van zich wilde laten gaan, voor zij geheel hersteld zou zijn. Reijer had namelijk geconstateerd, dat Eline een zware koude gevat had, die haar bij de minste verwaarlozing noodlottig zou kunnen worden. Jeanne intussen verpleegde haar met medelijdende zorg; zij had Frans' kantoortje voor Eline laten inrichten, en toen Eline zich verweerd had en opnieuw van een hotel had gesproken, meende Frans zelf,dat hij toch niet zoveel werken mocht als hij placht te doen: de professor uit Amsterdam was daar ook tegen. Eline omhelsde Jeanne dus met een hartstochtelijke dankbaarheid en bleef, terwijl haar krijsende hoestbuien het kleine bovenhuis als met een smartelijke echo vervulden. Zij hoestte nu iets minder; zij gevoelde nu ook minder pijn op haar borst. Maar zij was vermagerd, en haar ogen stonden wat hol en somber in heur gelaat, waarover nu een vaalgele bleekte lag. Zij zat in een grote stoel, dicht bij het kleine kacheltje en zij tuurde uit het raam en vermaakte zich een weinig met de leveranciers te volgen, de slager, de groenteboer, de melkboer, die aan huis na huis belden; zij vermaakte zich een weinig met de meiden, die open deden: een dikke, rode in die deur, en een lange, magere in die deur, terwijl de deur verder door een juffrouw werd geopend, met een zwarte boezelaar en een vuil kanten mutsje.

Daarna stond zij, hoestende, op en zag even in de kleine spiegel, een zeer kleine met zwarte lijst, eenvoudig als alles nu eenvoudig om haar heen was. Zij wachtte iemand en zij bestudeerde haar gelaat: zij had hem in zo lang niet gezien; welke indruk zou zij op hem maken met dat gele gezicht en die holle ogen?

Betsy had namelijk een lange brief geschreven aan haar oom, Daniël Vere, die tijdens Eline's minderjarigheid haar toeziende voogd was geweest, en die, nog jong, sedert kort getrouwd, te Brussel woonde. Toen oude tante Vere stierf, was hij nog ongehuwd, zodat er geen sprake van was geweest, dat Eline bij hem haar intrek zou nemen. Hij kwam weinig in Den Haag en toen hij Betsy's brief, die Eline's vlucht uit hun huis beschreef, ontving, scheen het hem, dat men hem in zaken haalde waar hij niets mede te doen had. Hij antwoordde desniettemin en schreef tevens Eline, met verzoek om een onderhoud. Zijn brief verraste

haar en verraste haar aangenaam, als voorzag zij in zijn bemiddeling een uitkomst uit haar tegenwoordige toestand, die, als zij genezen zou zijn, onhoudbaar zou worden. Zij antwoordde hem dus in de liefste termen, en beweerde zich te zullen schikken naar zijn wensen, mits hij niet eiste, dat zij zich met haar zuster verzoenen en opnieuw bij de Van Raats haar intrek nemen zou; dit zou zij coûte-que-coûte moeten weigeren, daar het verleden geleerd had, dat Betsy en zij niet met elkaar overweg konden: door wier schuld, liet zij in het midden.

Vere telegrafeerde daarop dag en uur, waarop hij Eline zou komen zien. En nu wachtte zij hem, en bestudeerde zij de trekken vanhaar vermagerd gelaat, en zij vreesde, nu zij zich zo vermagerd zag, dat zij niet meer die onweerstaanbare bekoring, waarmede zij iedere man won, van zich zou kunnen doen uitstralen. Het gordijn liet zij een weinig neer, zodat het licht niet zo schel op haar teint viel. Des middags liet Jeanne hem bij haar binnen. Hij was lang en slank, met de enigszins vermoeide bewegingen, die de Vere's, behalve Betsy, welke meer harer moeder geleek, eigen waren. Op Eline, die hem in twee jaar niet gezien had, maakte hij, in zijn pels, een indruk van vriendelijke distinctie en elegante wereldkennis, en zij schaamde zich een weinig haar oom te ontvangen in dit kleine kamertje, in deze eenvoudige omgeving. Zij rees langzaam op, als een lome vorstin en trad hem tegemoet, terwijl Jeanne de deur sloot en zich terugtrok.

"Dag oom!" sprak Eline zacht en zij verkende het terrein een weinig. "Ik ben heel blij u te zien, heel blij..."

Zij reikte hem de hand en wees hem een stoel. Hij zette zich, zag haar onderzoekend aan, glimlachte vriendelijk weemoedig en schudde ten laatste afkeurend het hoofd.

"Foei, foei, Eline!" begon hij langzaam. "Wat heb je me een verdriet gedaan. Weet je wel, dat ik niets tevreden over je ben, nichtje!"

"Heeft Betsy u veel kwaads van me geschreven?" vroeg zij innemend, innerlijk nieuwsgieriger dan haar conversatietoon blijken liet.

"Wat Betsy me alzo geschreven heeft, heeft me verrast, alsof ik het in Keulen hoorde donderen! Ik wist er niets van, dat je niet met je zuster

sympathiseerde. Ik dacht, dat je gelukkig bij Van Raat was. Je schreef me verleden voorjaar een opgetogen brief over je engagement, en nu een paar maanden geleden hoor ik door Betsy, dat je Van Erlevoort zijn woord terug hebt gegeven. Maar nog was dat geen reden, om zulke scènes te vermoeden als er nu zijn voorgevallen. Eline, Eline, hoe kan je je zo, alleen door je gevoel, laten meeslepen, zo, zonder de minste zelfbeheersing..."

Hij zocht een weinig naar zijn woorden, voorzichtig, wantrouwend of zij zich door hem zou laten leiden. Haar vlucht had in hem een denkbeeld opgewekt, alsof zij onbesuisd en niet te regeren was, koppig en hartstochtelijk driftig. Haar zachte gedruktheid scheen hem zelfs verdacht en hij vreesde, dat zij plotseling zou opspringen en iets geweldigs doen. Zij antwoordde echter zeer rustig.

"Oom, al ben ik van Henk en Betsy weggelopen, daarom moet u toch niet van me denken, dat ik niets dan dwaasheden doe. Ik was mezelf niet meer van drift, zo agaceerde Betsy me. Zelve heb ik nu berouw, dat ik me niet meer heb kunnen intomen, dat ik haarniet eenvoudig de rug heb toegedraaid, en de volgende dag, op een kalmere wijze, haar huis vaarwel heb gezegd. Maar ik hoop, dat u me zal toegeven, dat er soms momenten in het leven zijn, waarop men... ja, niet meer weet wat men doet!"

"En je blijft er dus bij, niet bij hen te willen terugkeren?"

"Ik dacht, dat ik over dit punt geschreven had!" antwoordde zij, een beetje hoog.

"Dat is ook zo, maar ik hoopte... je zou misschien van opinie kunnen veranderen."

"Nooit!" sprak zij kalm en beslist en steeds uit de hoogte.

"Enfin, dan zullen we er maar niet op terugkomen. Het spijt me, maar als je zo gedecideerd bent, heb je er zeker goed over nagedacht, nietwaar?

"O,ja!" sprak zij en hoestte.

"Nu, dan moet ik je wat anders voorstellen; of eerst... wat denk je zelf te doen, als je die akelige hoest kwijt bent?"

Eline zag hem angstig aan en haar trots verzwond.

"Daar heb ik ook al eens over zitten denken. Ik weet het niet. Misschien op mezelve gaan wonen. Ik bezit toch genoeg van mezelve en ik ben zuinig. En dan iemand bij me te nemen."

Haar verbeelding dacht zich haar wonende op een klein, bekrompen bovenhuisje, als dit, en de tranen welden in haar ogen.

"Dit is ten minste een verstandig idee. Hier in Den Haag?"

"Ach ja, ik denk wel, ik weet het ook niet. Misschien op een kleine plaats."

"Enfin, dat is dan nog iets van later zorg. Want, zie je, ik wou je iets voorstellen."

Hij nam haar hand en zag haar met zijn moede ogen aan. En zij dacht, dat hij haar zou vragen bij hen in Brussel te komen; zou zij dat aannemen?

"Ik ga van de winter met je tante Elize op reis. Ik moet lachen nu ik van je 'tante' spreek, want ze is, zoals je weet, maar vijf jaar ouder dan jij. Als je haar dus ziet, zal je haar zeker Elize noemen. We gaan eerst naar Parijs, en later denkelijk naar Spanje. En nu wou ik je voorstellen, beste meid, of je niet met ons mee zou gaan. Je hebt wel eens afleiding nodig, na al wat er gebeurd is. We blijven denkelijk de gehele winter uit, misschien korter, misschien ook langer. Verveel je je, dan kan je altijd terugkeren en zoals je dat nu verkiest, op jezelf gaan wonen. Met mijn vrouw zal je wel sympathiseren, al ken je haar niet; ze is levendig en vrolijk, een echte Française. Wat zeg je van dat plan?"

Eline zag hem verward aan, met haar wenende ogen. Ja, zij had afleiding nodig, zij zou een gehele winterreizen! Het was of zij een zee van zonneschijn door de sombere duisternis harer ziel voelde vlieten. Afwisseling was het leven, zei Vincent altijd.

"Oom, ik weet heus niet!" begon zij ontroerd. "Ik ben tegenwoordig niet vrolijk, ik zal geen prettige reiskameraad zijn."

"Lieve meid, dat weet je niet. Zodra je een andere omgeving ziet en andere mensen, krijg je ook andere ideeën. Er is niets wat zo een levensbehoefte voor een mens is, als afwisseling."

Zij schrikte en zag hem glimlachend aan. Hij sprak daar evenals Vincent! En zij gevoelde zich dankbaar, zeer dankbaar voor zijn vriendelijk aanbod, voor zijn vriendelijke stem. Ja, zij nam aan, zij nam dankbaar aan.

"Zie je, kom dan eerst wat bij ons logeren te Brussel en blijf bij ons, tot we gaan. We reizen nogal veel en doen het zuinig, zonder ons enig plezier te ontzeggen - want we hebben er tact van - en jij... je bent immers toch zo een rijke partij!" eindigde hij schertsend.

"Ik een rijke partij! Mijn rijkdom is niet schitterend, oom, en à prendre ben ik niet meer!" sprak zij, weemoedig lachend. "Ik word zo langzamerhand oud; ik heb uitgediend."

Hij wekte haar vrolijk op; hun reis zou haar wel genezen van die sombere ideeën. Nadat Jeanne, die Eline geroepen had, van het plan had gehoord, vertrok hij, hij moest nog op het Nassauplein een visite maken, bij Van Raat.

Eline bleef alleen, terwijl Jeanne hem uitliet. Honderden gedachten bruisten in haar op als dwarrelende rozebladeren, als sprankelende zonnevonken, als tintelende schuimbellen. Zij zag naar buiten, maar de wind blies er een vale stofwolk van de straat omhoog. En zij wendde zich om, huiverend van die herfst daar buiten, toen haar blik plotseling op Frans' scheurkalender viel, die aan de wand hing en door Jeanne trouw werd afgescheurd. Met grote, zwarte cijfers zag zij er: 15 november.

O God, dat was de dag, die Otto en zij een paar maanden geleden bepaald hadden als... hun trouwdag! Zij staarde als wezenloos naar die zwarte cijfers. Wilde smart overbruiste eensklaps haar nieuwe, heldere vreugde en zij wierp zich woest in haar grote stoel en snikte, alsof zij

haar ziel uit wilde snikken.

II

Men wist het spoedig, de Eekhofs, Hijdrechten en Van Larens vertelden het aan elkander: Eline Vere ging op reis naar haar oom Daniël Vere, die te Brussel woonde en een jaar geleden getrouwd was. Ook Henk en Betsy zouden, met de kleine jongen, Den Haag voor enige tijd verlaten. Zij gingen denkelijk naar Algiers.

naar boven

HOOFDSTUK XXVI

I

Anderhalf jaar was verlopen. Bij de Verstraetens op de Princessegracht zag het er allerfeestelijkst uit. De vestibule, de eetkamer, de beide salons en de serregeleken bevallige wintertuinen, daar kunstige palmgroepen zich in de hoeken als pyramiden van groen verhieven, terwijl de roze en witte bloesems der volbloeide azalea's daartussen haar grote, ronde bouquetten opbeurden. Want er was een bruid in huis en men vierde hoogtijd.

Het was de middag der receptie en de salons waren gevuld met een steeds wisselende drukte van gelukwensende kennissen. Het tuinraam van de grote salon was geheel en al verborgen door een groep van groen, waarvoor zich een halve cirkel van fauteuils aan weerszijden ener canapé rijde en voór die canapé stonden Georges de Woude van Bergh en Lili Verstraeten als een jeugdig vorstenpaar, dat audiëntie verleent. Het twintigjarige bruidje schitterde in de glans van haar geluk, in haar witte zijde en haar oranjebloesem en zij werd niet moe hun allen, die daar kwamen, haar lieve woordjes toe te fluisteren:

"Dank u, dank u wel en dank u nog hartelijk voor uw mooi cadeau!"

Haar bruidegom, in zijn rok met zijn witte roos, bedankte eveneens,

innerlijk wensende, dat de parade was afgelopen, maar steeds een en al glimlach en vriendelijkheid. Mevrouw Verstraeten stond aan de zijde harer dochter en Emilie de Woude kwam zich nu en dan aan die van haar broer stellen, maar zij nam heur moederlijke plichten zeer ongedurig waar en was, wanneer men haar zocht, dikwijls verdwaald tussen de gonzende groepen der bezoekers. Marie en Frédérique waren met Paul en Etienne het gevolg van het jeugdig vorstenpaar, de bruidsmeisjes in het roze, de jonkers in hun rok met bloesemend knoopsgat, en zij brachten de steeds wisselende gasten naar de serre, waar op een lange tafel de geschenken stonden uitgestald. Het zilveren theeservies in het midden, van de heer De Woude: daar omheen al het zilver, al het kristal, al het fijn porselein, door verwanten en vrienden geofferd, terwijl het prachtig cadeau der beide neven Van Raat, Henk en Paul, een elegant ameublementje van dof blauw satijn, voor de kleine salon der jonggehuwden, de hele serre, als het ware, encombreerde. Het geschenk van de ouders der bruid was niet zichtbaar; het zou te veel plaats ingenomen hebben, want het bestond uit het gehele ameublement der slaapkamer, keurig maar niet luxueus, zoals het betaamde voor een jong paar, dat nog fortuin moest maken, beweerde Emilie tot mevrouw Van der Stoor, die met Cateau was gekomen.

Ze gaan wonen in de Atjehstraat, nietwaar, freule?" vroeg mevrouw Van der Stoor, met een onderzoekende blik naar een confituurlepel en -vork met agathen heft.

"Ja, in de Atjehstraat, in een klein huisje, net geschikt voor twee van die kinderen. Wat zegt u er au fond van, twee van die kinderen, die gaan trouwen!Enfin, ze moeten weten wat ze doen, nietwaar?"

Zij mopperde met een glimlach, innerlijk zeer gelukkig over de keuze van haar broer, en mevrouw Van der Stoor lachte ook. Cateau bewonderde het satijnen ameublement.

"Dit hebben uw broer en uw schoonzuster gegeven, nietwaar, meneer Paul?"

"En de ondergetekende!" sprak Paul en wees op zichzelve. "Maar wat word je al een dame, Cateau!" vervolgde hij, terwijl zijn blik strelend over haar gestalte gleed. "En wat draag je een hoge chignon, het is

kolossaal, hoor!"

"Wel, waarom zou ik mettertijd geen dame worden en mijn haar hoog dragen?" vroeg Cateau, een beetje uit de hoogte en geërgerd over zijn familiariteit. Ze was nu toch bijna zeventien, en hij had volstrekt niet nodig haar maar altijd bij de naam te noemen, terwijl zij nooit wist, wat zij tot hem zeggen moest. Van Raat, meneer Van Raat, of meneer Paul. Ze vond hem tegenwoordig ook volstrekt niet meer aardig; zij hoorde steeds allerlei slechte dingen van hem; hij moest zo pierewaaien en zoveel geld stuk slaan!

"Maar je bent al een dame!" riep Paul spottend uit. "Je bent al geheel en al een dame; denk je, dat ik dat niet zie? Zeg eens, Cateau, hoe lang is het nu toch wel geleden, dat ik je drapeerde, voor het tableau-vivant van de Vijf Zinnen? Herinner je je het nog?"

Cateau bloosde.

"O, dat is nu wel, laat eens zien... wel twee en een half jaar geleden; dat was in mijn jeugd! Ik zou het u niet meer laten doen; daar kan u zeker van zijn."

Als hij dat soms dacht, dan had hij het mis! En zij wendde zich met een knikje van hem af, terwijl hij zich inwendig vrolijk maakte over haar nuffig gezichtje. Daar kreeg hij Frédérique in het oog, die in de grote salon van zijn moeder, welke vertrok, afscheid nam en hij spoedde zich tot haar.

"Gaat mama al weg?" vroeg hij.

"Ja, ze is wat moe!" antwoordde zij kort, zonder hem aan te zien. Hij merkte haar koelheid op en zij deed hem pijn; het scheen wel, of ze hem allemaal brusqueerden, eerst Cateau, nu Freddy.

"Zeg, Freddy!" sprak hij gedwongen vrolijk. "Ik kan niet zeggen, dat je prettig bent, om mee bruiloft te vieren."

"Waarom?" vroeg zij koel.

"Ik heb vandaag nog geen lief woord van je gehad. Je hebt toch niets tegen me?"

"Ik? O, volstrekt niet. Wat zou ik tegen je hebben?"

"Ben je niet te verzoenen? Zie je, als ik mijn schuld nu maar wist."

Etienne kwam op hen toe.

"Zeg eens, komen jullie toch je plichten waarnemen! Er zijn twee oude dames, die ik niet ken, en die naar decadeaux kijken, of ze er een paar in hun zak willen steken. Kom toch! Marie vraagt ook naar jullie."

Zij volgden hem naar de serre, waar men zich bijna verdrong en Paul gevoelde zich wrevelig, dat Etienne hen was komen storen. Hij moest toch eens met Freddy spreken: het begon hem te vervelen, dat eeuwige bouderen.

Henk en Betsy waren binnengekomen, door de eetkamer, en zij zagen er de oude heer De Woude zitten met zijn dof, goedig gelaat en zijn fijn, grijs haar. Hij had zijn stok, waarop hij steeds leunde, tussen de knieën, en sprak met Otto van Erlevoort, die voor hem stond, en die hij telkens iets liet herhalen, daar hij wat doof was. Otto zag de Van Raats een enkele maal bij de Verstraetens of bij anderen en zij waren steeds vriendelijk tegen elkaar gebleven, hoewel hij niet op het Nassauplein kwam. Toch spraken zij nooit veel met elkaar, daar er een nevel van treurigheid tussen hen scheen te hangen. Nu ook gingen Betsy en Henk weldra verder en zij wensten de heer Verstraeten geluk, die in de kleine salon met Mathilde van Rijssel sprak.

"Zo, dag Bets, dag Henk... dank je, dank je! Zeg, verbeeld je wat mevrouw Van Rijssel me hier vertelt."

"Wat dan, oom?" vroeg Betsy.

"Dat je oude vriendin, dat vrouwtje van Ferelijn, zo ziek is."

"Jeanne? Zo ziek?"

"Ik heb gisteren een brief van Ferelijn gekregen uit Bangil," sprak Mathilde zacht.

"Waar ligt Bangil?" vroeg Betsy.

"In Pasoeroean. Ze was bevallen, toen hij schreef en men vreesde voor haar leven."

"Ja? Arme meid! Ach, we hielden geen correspondentie, maar... maar ik mocht haar heel gaarne..."

Ze had het op de lippen om te zeggen: "maar we zijn haar zoveel verschuldigd!" Zij dacht aan Eline. Doch zij vervolgde slechts:

"Toe Mathilde, als je iets naders hoort, schrijf het me dan wil je? Je zal er mij veel plezier mee doen."

"Goed!" sprak Mathilde en Betsy ging met Henk naar bruid en bruidegom. De Van Raats kwamen ook niet meer bij de Erlevoorts aan huis, maar men was toch steeds goede vrienden gebleven. En Mathilde dacht aan Jeanne, die zij misschien voorgoed verloren had, toen haar arme vriendin, reeds zes maanden geleden, haar man terug naar Indië was gevolgd.

Henk en Betsy waren Georges en Lili genaderd.

"O, Betsy, Henk!" riep Lili uit: "wat heb je ons vreselijk bedorven! En het was zo geheel en al een verrassing voor me! Het is prachtig. Het is zo mooi!"

Zij omhelsde hen beiden voor het blauw satijnen ameublement.

"Als het maar niet te veel zal afsteken bij het andere!" sprak Georges, die ook bedankt had.

"Ach, wel neen!" riep Lili."Die mannen zijn altijd ondankbaar, nietwaar, Betsy? Nu ik niet, ik ben er dol blij mee, dol blij!"

"Net een kind dat een poppenhuis krijgt!" sprak Emilie lachend tot Betsy.

In de serre was Marie, met Etienne op de blauwe canapé en de causeusetjes zittende, bezig te onderzoeken, welke het zachtst en molligst was. Marie was in de laatste tijd vrolijk tot in het uitgelatene toe. Zij sprongen nu zittend op en neer, gierend en zonder eerbied voor de krakende veren van het blauwe ameublementje. Wel, waarom zou ze niet vrolijk zijn, al trouwde haar zuster? Wanneer die uit het huis was, zou het toch nog tijds genoeg zijn, om zich te verkniezen, want eenzaam... ja, dat zou zij, Marie, het dan wel hebben. Maar geen verdriet van te voren!

Mathilde was met Otto in de serre gekomen, ten einde de geschenken te bezichtigen. En Marie wees hun alles aan, dit van die, en dat van die...

"Waarom kom je morgen niet dansen!" vroeg zij Otto. "Het zou zo gezellig zijn."

Hij schudde met een zachte glimlach het hoofd.

"Waarlijk, dring er niet meer op aan. Het spijt me, dat ik weigeren moest. Maar ik dans niet, ik ga niet meer uit."

"Je bent een kluizenaar geworden!"

"Ik word al oud!"

"Ach, kom, gekheid! Amuseert het je niet meer, mensen te zien, die zich amuseren?"

"Jawel, zo nu en dan, maar over het algemeen blijfik liever thuis, heus, geloof me."

Er klonk een zachte weemoed door zijn stem en zij drong niet meer aan en wees hem, om over iets anders te spreken, een grote mand met bloemen.

"Wat een mooie rozen al... kijk eens! Heerlijk als die bloemen komen; ik ben zo dol op rozen... we zullen zeker een mooie zomer krijgen."

"Ja, we hebben ook een mooi voorjaar," sprak hij dof.

Zij schrikte en zweeg, een weinig geërgerd en toch vol van medelijden om zijn stille weemoed. Hij dacht zeker aan een vorig voorjaar, aan een vorige zomer.

II

De "verbintenis des harten" tussen Georges en Lili, voor welke Emilie, nu ongeveer anderhalf jaar geleden, bij de heer en mevrouw Verstraeten gepleit had, had het jonge paartje niet lang gebonden, zonder weldra tot een hechter band verstrengeld te worden. Iedereen wist er immers van, en iedereen sprak er over, hoe bescheiden Georges ook geweest was. De heer en mevrouw Verstraeten zagen in, dat die toestand niet langer houdbaar zou zijn. Want Lili zeurde nu eens en boudeerde eens, en Emilie, waarachtig! begon mee te zeuren. Mevrouw kwam dan wel eens klagen bij haar zuster Dora, de oude mevrouw Van Raat, maar de moede, grijze vrouw, die zich steeds in het verleden geluk verdiepte, gaf haarniet gelijk. Waarom maar geen formeel engagement; alles zou zich daarna wel schikken - zo drong mevrouw Van Raat met haar treurige stem aan, en Lili dweepte dan ook voortaan met haar oude tante en vond, dat er niemand op de wereld zo lief was als zij.

Toen was het gebeurd, dat, zodra Georges in zijn examen voor vice-consul geslaagd was, het engagement, voor niemand meer een geheim, publiek was geworden. Georges was daarna ééns gedetacheerd geweest naar Parijs en ééns naar Hamburg. Toen hij teruggekeerd was, dreven Emilie en Lili opnieuw de hardnekkige ouders tot een stap verder. De toestand werd gewikt en gewogen en men kwam tot het besluit, dat, als Georges, nu op Buitenlandse Zaken werkzaam, zo zuinig was, als hij voorgaf te zijn en Lili verstandiger werd - wat zij nog lang niet was, meende mevrouw Verstraeten - het huwelijk gewaagd zou kunnen worden met een kleine bijdrage van de zijde der Verstraetens. De dag werd bepaald op 30 mei. Mevrouw, Emilie, Marie en Lili beijverden zich voor de uitzet en er was niemand zo gelukkig in heel Den Haag als die twee kinderen, welke, zoals Emilie schertste, na een roman van lotsverwisseling en omzwervingen en boze ouders, edele zusters en tantes, ten laatste elkaar gekregen hadden! Zo werden deugd en trouw

beloond! Marie lachte hartelijk, toen Emilie aldus declameerde. Want Marie was in de laatste tijd zo vrolijk en levenslustig geworden, dat Frédérique geheel en al vergeten was, hoe zij vroeger vreemde, nerveuze buien had gehad, hoe zij vroeger zich steeds eenzaam had opgesloten en relsbeschrijvingen had pogen te schrijven. Zij dwaalde, jubelend van vrolijkheid, het huis door, plaagde Lili, plaagde Jan, pakte oude Dien bij de schouders, om met haar rond te tollen. Het scheen, of er een glans over haar gelaat straalde, die zich weerkaatste in het zachte bruin van haar ogen. Zij had steeds een eenvoudig, weinig opvallend gezichtje gehad, en men verwonderde zich er nu vaak over, in de kring harer kennissen, dat die Marie zo opknapte. Die glans over haar gelaat scheen als de weerschittering van de dageraad ener nieuwe verwachting in haar hart. Wanneer zij tegenwoordig voor haar venster stond, en naar het Malieveld tuurde, dat, in de zachte meizon, als met een geparel van dauwdruppelen schitterde, terwijl het geblaârte van het Bos zich in teder geelgroene tinten schakeerde, sloeg geen weemoed meer een nevel over haar ziel, maar jubelde die integendeel op.

Zij mocht zich hem, Otto, nu denken, zij mocht zich thans bekennen, dat zij hem liefhad! En het scheen haar, of zij hem nog meer liefhad, nu, dat een innig medelijden haar liefde verhoogde,dan vroeger, toen zij hem beminde om zichzelf, met een stille ijverzucht op die andere, welke hem weldra van zich gestoten had als een waardeloos iets.

Hij scheen nog wel te treuren om die andere, maar toch mocht zij hopen, en die hoop schitterde van uit haar hart op naar haar gelaat, en deed haar glanzen van een nieuw schoon.

III

Des avonds, na de receptie, waren de Verstraetens een weinig moe. Zij verkleedden zich en meneer trok zich in zijn kantoor terug. Mevrouw ging een dutje doen, afgetobd door duizend bruiloftsbeslommeringen, en Lili, uitgeput na een gehele middag, staande, bedankt te hebben voor een stortvloed van felicitaties, had zich in haar geliefde stoel van oud tapisseriewerk neergeworpen en sluimerde bijna met half gesloten ogen.

"Lili, waarom ga je niet wat bovenop je bedliggen?" ried Marie aan.

"Ik dank je hartelijk, ik voel me daar in niets geen stemming toe! Maar ik ben dood, dood..."

Georges naderde zijn bruidje bezorgd en hij zette zich bij haar, vatte haar hand, en zij fluisterden samen in het zachte schijnsel der halfverlichte salons. Frédérique, Paul en Etienne waren, evenals Georges, blijven eten, maar Etienne nam nu afscheid; hij had een afspraak met enige kennissen.

"Ga je mee, Paul?" vroeg hij.

Paul hief even het hoofd op en dacht na. Toen rekte hij zich uit.

"Neen, dankje, ik ben wat lui."

"Maar ze rekenen op je!"

"Ja, ik heb toch geen lust; excuseer me maar."

Etienne mopperde ontevreden en ging heen. Marie dwaalde neuriënd door de salons, verschikte met Frédérique enige bouquetten en bloemenmanden en besprenkelde ze met de druppels, die zij van haar vingers, na ze in een kom met water bevochtigd te hebben, aftikte. Marie alleen had zich, om in een feeststemming te blijven, niet verkleed, maar zij zou nu toch haar roze toilet voor iets eenvoudigers verwisselen. De anderen waren toch saai en lui en moe. Lili lag met haar hoofd op Georges' schouder; Paul hing in een stoel, met wijd uitgestrekte benen...

"Zet die grote mand op het tafeltje in de serre, wil je, Freddy; hij staat hier wat in de weg; we zouden hem morgen omver kunnen dansen. Dan ga ik even naar boven."

"Goed," sprak Frédérique.

Marie ging en Frédérique tilde de mand op, toen Paul zich verhief.

"Wil ik je even helpen?" vroeg hij.

"Ja, zet hem dan in de serre, op het tafeltje. Dank je."

Zij nam de kom met water en besprenkelde de bloemen, die Paul nu verplaatst had. De serre was niet verlicht en scheen een somber priëel van groen. De geschenken waren reeds opgeruimd; alleen het blauwe ameublementje stond er nog verspreid. Paul, met de handen in de zak, staardeop Frédérique's vingers, die de druppels over de bloemen neertikten.

"Freddy," begon hij. "Ik moet je eens iets vragen."

"Wat dan?"

"Waarom boudeer je tegenwoordig tegen me?"

"Ik bouderen? Ik denk er niet aan. Alleen, ik kan niet lief zijn tegen iemand, van wie ik op het ogenblik niet hou."

"En waarom hou je voor het ogenblik niet van me?"

"Die vraag kan jij jezelf beantwoorden, als je even nadenkt," antwoordde zij en zij wilde zich met haar kom verwijderen. Hij echter vatte haar bij beide polsen.

"Loop nu niet boos weg en zet die kom maar neer. En antwoord me nu niet met halve woorden."

Hij dwong haar zacht te gaan zitten en ontnam haar de kom, maar zij maakte haar polsen los uit zijn greep. Gaf zij hem nu ook toe door te blijven zitten, bereid hem aan te horen, toch gevoelde zij iets, of zij een zege behaald had: er was iets smekends in zijn zachte dwang geweest.

"En vertel me nu eens wat je tegen me hebt?"

Dat hij zo aanhield maakte haar verlegen: het was haar toch wel moeilijk hem tezeggen, wat zij tegen hem had.

"Je weet, dat ik een grote fout heb, Paul!" begon zij. "Ik kan namelijk nooit mijn gevoelens verbergen. Ik vind je tegenwoordig niets lief en dat

schijn ik onwillekeurig te laten blijken. Het spijt me en ik verzeker je, dat het onwillekeurig is; ik zal voortaan proberen vriendelijk te zijn en een beetje te huichelen."

"Waarom ben je toch zo bitter, Freddy. Spreek liever ronduit met me."

"Ach, beste Paul, wat valt er te spreken. Als ik met je sprak, zou ik je misschien het een of ander gaan verwijten, en ik heb geen recht je verwijtingen te doen."

"En als ik je nu het recht gaf me verwijtingen te doen? Verwijtingen zijn me in alle geval aangenamer dan die korte, boze woordjes, die ik tegenwoordig telkens van je krijg."

"Je wilt dus absoluut door mij de les worden gelezen?" vroeg zij, een weinig verzacht en glimlachend.

"O, zo graag, dol graag."

"Zie je, je maakt er gekheid van. Ik wil heel graag gekheid maken, maar laten we dan over iets anders praten en naar binnen gaan."

"Neen, neen, juist niet, het is hier juist een plekje om vertrouwelijk te zijn, en ik ben hoogst ernstig, ik verzeker het je."

Zij poogde hem in de ogen te zien, want hij zat in de sombere schaduw der palmen. Hij had in de laatste tijd een toon van spot, een satirieke tint in zijn stem, die haar hinderde, en zelfs nu hij een verklaring met haar zocht, merkte zij die cynische klank op.

"Je bent zekerzeer tevreden over jezelve, nietwaar? Je spreekt tegenwoordig over alles zo luchtig, zo minachtend."

"Ah, nu komen we verder. Dit zijn tenminste grieven; luchtig, minachtend, ik wist niet, dat ik zo sprak. Maar waarom zou ik niet tevreden zijn over mezelf?"

"Omdat je tegenwoordig zo een allernuttigst leven lijdt."

"O, ik weet al waar je naar toe wilt. Je meent dat ik tegenwoordig niet meer bij Hovel werk. Ik ben van plan me als advocaat te vestigen."

"Dat wist ik; tenminste, dat heb ik meer gehoord."

"Nu, stelt dat je dan niet gerust?"

"Mij gerust? Ik ben over niets ongerust, Paul, ik heb over niets ongerust te zijn. Ik bid je, laten we toch over iets anders spreken, want ik heb heus de pretentie niet, je tot een bezigheid aan te sporen. Het kan mij niet schelen, of je iets doet, of dat je leeg loopt. Ga je mee naar de salon?"

"Toe, Freddy, wees nu niet zo kort van stof. In de salon hinder je Georges en Lili, die met elkaar liggen te vrijen. Ik wou nu zo graag eens vrede met je maken."

"We zijn toch niet op voet van oorlog, meen ik."

"Neen, maar ik kan niets zeggen of je vat het verkeerd op. En je bent toch niet zo koel tegen me, alleen, omdat ik op het ogenblik niets uitvoer? Zeg me dus ronduit: waarom ben je zo koel tegen me?"

Hij dreef haar een beetje in het nauw, maar zij liet het niet blijken.

"Zoals ik je zeg, je luchtige, minachtende toon bevalt me soms niet. Je kan soms vreselijk arrogant spreken. Bijvoorbeeld verleden, toen je over Georges en Lili sprak."

"Omdat ik het dwaas vond - en dat vind ik nog, - dat ze met elkaar armoede willen gaan lijden? Enfin, ze moeten het weten, nietwaar, maar waarom is het arrogant dat te zeggen?"

"Omdat niet iedereen millionnair is, Paul."

Hij zag haar doordringend aan.

"Ik begrijp niet, wat je daarmee bedoelt."

"Het is toch niet moeilijk te vatten, geloof ik!" antwoordde zij met een lachje.

"Je meent toch niet, dat ik me... op mijn geld laat voorstaan?"

"Nu... zo een klein beetje."

"Ach kom, dwaasheid!"

"Heus, je hangt tegenwoordig wel wat 'e seigneur opulent' uit. Je hebt, geloof ik, een kring van arme vrienden, die goed van je beurs profiteren, en waarmee je orgies houdt, in het huis van je moeder, zodat de goede vrouw niet slapen kan, nietwaar?"

"Hoe kom je aan dat verhaal?"

"Je vergeet, dat ik een broer heb, die ook in dat clubje is. En dat je mama wel eens behoefte heeft haar hart lucht te geven."

"O, ik denk er allang over opmijzelf te gaan wonen. Het is te lastig als jongmens in een zogenaamd geordend huishouden te zijn. Ik heb een appartement op het oog en dan heeft mama geen last meer van mijn orgies."

"Een appartement? Ik zou een hotel laten bouwen, Paul, met logeerkamers voor je arme vrienden."

"Wat hamer je toch op mijn arme vrienden! Wie bedoel je daarmee! Hijdrecht is toch niet arm en Oudendijk ook niet."

"Je noemt wel de twee fatsoenlijkste op van het troepje."

"Je kent de anderen niet, Frédérique."

"O gelukkig niet, goddank niet!"

"Wat weet je dan van ze? En hoe kanje ze dan beoordelen? Als je ze niet kent..."

"Ik weet genoeg van ze, om te weten, dat ze als een troepje parasieten op je geld azen."

"Zo, denk je? Etienne heeft zeker geleuterd over iemand, die ik wel eens geld gaf. Etienne moest beter weten, wat hij zeggen kan en wat hij voor zich moet houden. Je leent onder jongelui elkaar zo dikwijls; daar kan hij niet over oordelen."

"Dat zal wel zo zijn, we zullen er dus niet meer over spreken."

Er was in de salon beweging gekomen en het gas brandde er nu hel. Frédérique stond op.

En de vrede is dus niet gesloten?" vroeg Paul, eveneens opstaande.

"Er was geen oorlog, Paul," antwoordde Frédérique. "Je hebt alleen me willen spreken en ik heb met je gesproken. Heb ik je soms iets gezegd, dat je niet aangenaam is, vergeet dat dan; ik herhaal je, ik zou je niets verweten hebben, als jezelf geen verwijtingen had uitgelokt. Je bent oud en wijs genoeg om je leven van jongmens in te richten, zoals je verkiest. Een raad van een jong meisje heb je daartoe niet nodig en zou je niet van nut zijn."

Zij begaf zich naar binnen. Mevrouw Verstraeten was juist met Marie teruggekomen, en Dien bracht het theeblad. Lili vroeg waar Frédérique gezeten had.

Ik heb met Paul zitten wachten op de thee," antwoordde Freddy.

"Ik versmacht van dorst, mevrouw."

Paul echter nam afscheid. Hij zou nu toch maar Etienne en zijn kennissen, die hem wachtten, zoeken, zei hij, en in zijn stem klonk iets uittartends.

"Tot morgen dus... Adieu tante! Dag Lili, Georges, Marie. Dag Freddy!"

"Dag Paul, amuseer je. Tot morgen," antwoordde Freddy koel en zij legde achteloos haar vingers in de hand, die hij uitstak.

IV

Met een zeer ontevreden gevoel over zichzelve, in een onbehaaglijke stemming, wandelde Paul de Princessegracht af, op weg naar de stad. Tevergeefs poogde hij dat ontevreden gevoel af te weren; het had een grijze sluier over zijn gewone loszinnigheid geworpen en hoe meer hij zich uit die vale plooien zocht los te winden, hoe dichter zijhem omhulden. Wat toch behoefde hij zich het hoofd zwaar te maken over de bouderie van een jong meisje, dat bij toeval het een en ander van zijn jongelui's-leven gehoord had, en dat zich uit die oppervlakkige kennis een romanesk idee schiep, zeker een fantasie van stromen champagne, rollende gouden tientjes en smachtende vrouwenarmen... Wat had Frédérique hem eigenlijk verweten? Dat hij geen betrekking had? Waarom zou hij zich niet amuseren, zolang hij het doen kon? En waarom zou hij naar een betrekking zoeken, die hij niet nodig had, en aldus de een of andere arme drommel, die zijn brood moest verdienen, door concurrentie zoeken te benadelen? Hijzelve zou ook gaarne een aangename werkkring gehad hebben, maar zoveel betrekkingen waren er niet te krijgen, dat men er een voor de luxe op na zou houden en Frédérique moest in plaats van hem de les te lezen over zijn "allernuttigst leven", het in hem appreciëren, dat hij niet een ander zijn brood ontstal! Zijn arme vrienden... Frédérique wist immers zelve, dat niet iedereen millionnair was; zou ze dus willen, dat hij zijn vrienden alleen uit Nabobs koos! Waarom zou hij zijn vrienden niet helpen als ze in de piepzak zaten, terwijl hij slechts de moeite had bij zijn bankier aan te lopen. Maar Etienne had soms zulk een kinderachtige, tactloze manier om zaken, waarover men niet onder dames of met zijn familie sprak, klakkeloos uit te flappen; hij zou datjongetje eens onderhanden nemen; Frédérique moest eens weten, dat Etienne, zo goed als de anderen, telkens bij hem aanklopte, nu om honderdvijftig gulden en dan om een rijksdaalder.

En terwijl hij in de schemering voortliep, groot en flink, met zijn brede borst en zijn brede schouders, het hoofd in de nek, en iets voor-de-gek-houdends in zijn lachende ogen en om zijn pedant omgekrulde mond, bedacht hij, met een inwendig genot, dat het toch wel lastig was rijk te zijn. Die verlangde, dat je je geld rondom je heen zou strooien, en die,

dat je er op ging zitten. Toch maakte wel iedereen je het hof, vooral de mama's van huwbare dochters: zoals mevrouw Eekhof, die hem met alle geweld scheen te willen lijmen aan Ange of Léonie, of mevrouw Oudendijk, die hem minstens eens per week inviteerde en hem zoveel mogelijk met Françoise alleen liet, terwijl, nu dat Cateautje op jaren kwam, mevrouw Van der Stoor ook moeite ging doen. En dan nog andere mama's met meisjes, die en die, en die... Hij liet ze allen in gedachten voorbij trekken, als een processie van bejaarde dames, die glimlachend en buigend, hem haar quasi zedig blozende dochters voorstelden, als ware hijeen Pacha, die er een harem op na ging houden en maar voor het nemen had. Zo loerden ze om hem te vangen, allen tuk op een ton of wat. Hij had zijn hand maar uit te strekken en hij zou er tien aan elke vinger hebben. Ja, ja, het was wel lastig rijk te zijn. Hij sloeg het Korte Voorhout om. Zijn gedachte had zich langzamerhand uit die grijze nevel van ontevredenheid losgeplooid en fladderde nu spottend over al die aanprijzende mama's en die koopbare dochters. Hij moest er nog niets van hebben; hij hoopte zijn lieve vrijheid nog lang ongerept te kunnen bewaren! Maar stel eens, dat hij arm geweest was, wie van die ris schoonheden zou hem dan hebben willen hebben? Françoise zeker nog wel; die zag hem altijd zo verliefd vlak in zijn ogen aan! Ange en Léonie draaiden ook nog al om hem rond, als zochten ze krijgertje met hem te spelen, en als hij ze nagelopen had, zouden ze zeker in zijn arm gevallen zijn, met haar halfdichte oogjes en haar mooie poppenfiguurtjes. Alleen Cateau, die gaf zich airs, de kleine meid!

Terwijl zijn spottende gedachte over haar allen met een liefkozende minachting heengleed, rees een enkele maal Frédérique, fier als een jonge vorstin, tussen al die sultanetjes op. Maar haar trof geen spot en bij haar stond ook niet mevrouw Van Erlevoort, die ze te koop bood. Zij stond alleen, en blikte met een rustige hoogmoed op hem neer; zij zou zich niet in zijn arm geworpen hebben of aan zijn voeten gevallen zijn, zoals die anderen. En hij eerbiedigde er haar om.

"Maar dat ze zoveel tegen me heeft bewijst toch wel, dat ik haar niet onverschillig ben!" dacht hij, terwijl hij langs de Schouwburg ging en de Houtstraat insloeg. "Ze beweert nu wel: het kan haar niet schelen, of ik dit doe of dat doe, of ik zo leef of zus leef, maar kón het haar niet schelen, dan zou ze me niet bouderen, en niet tegen me spreken als ze gedaan heeft. Ach, natuurlijk, ze kent me zo lang, dat ze vanzelf enig

belang in me stelt... En ze hoort natuurlijk een hele boel slechts van me door mama en tante en de nichtjes... Het is een lieve, degelijke meid, ik mag haar heel graag..."

Het streelde hem nu bijna, dat die lieve, degelijke meid hem zoveel verweten had en hij verlangde haar weder te zien en opnieuw zulk een gesprek met haar te wisselen, als zij die avond gewisseld hadden, onder de schemerende palmen van de serre.

"Natuurlijk, ze is een jong meisje en zemaakt zich dus wat nuchtere ideeën van een wereld, die ze alleen uit de een of andere slechte roman kent, maar ze kan toch zo aardig praten over die parasieten, die op mijn geld azen. Dat heeft ze zeker ergens gelezen! Het is net een professortje... Ik zal haar voortaan professor noemen, die kleine wijsneus!"

Zijn spot dreef weer boven, maar hij mocht zich even vrolijk maken over wat hij Frédérique's deftigheid noemde, zij bleef in zijn gedachte toch tronen boven die andere meisjes, welke door haar mama's hem in de arm werden geduwd...

En terwijl hij de Witte Sociëteit, waar hij wist nog zijn kennissen te zullen vinden, naderde, herdacht hij het met een heimelijk genot: ja, ja, het was wel lastig geld te hebben, het was wel lastig...

V

De volgende avond was het bal bij de Verstraetens zeer vrolijk. Daar men natuurlijk slechts intieme kennissen genodigd had, lag er over de drukte in de salons, de eetkamer en de serre, niettegenstaande al het groen, de luchtige toiletten van de meisjes en de rokken der jongelui, een tint van huiselijke gezelligheid. Men kende elkander onderling goed en in plaats ener stijve gelegenheidsconversatie heersten onder alle groepen een ongedwongen vrolijkheid en een schitterende scherts.

Paul kwam te laat. De Polonaise en de Polka waren reeds geëindigd, toen hij binnentrad en terwijl hij deftig voor het bruidje boog, maakte zij zich boos.

"Je moest je schamen, dat je geen tijd vond eerder op mijn bal te komen! Ik hoop, dat je er goed voor gestraft zal worden, akelige jongen!"

Hij verontschuldigde zich met zijn lachende ogen en zijn spottende mond, en rook even aan haar prachtige, witte bouquet, met kanten cornet, zijn gibus onder de arm, en zich zijn gris-perle handschoenen aan de vingers schuivend. Hij vond, dat zij er bijna etherisch uitzag in de wolkende witheid van haar tulle en oranjebloesem, met haar fijn, bleek gezichtje en haar pruilend mondje, als van een bedorven kind.

"Ik hoop, dat alle meisjes haar dansen al zullen hebben, en dat je alleen overblijft!" sprak zij opstaande.

"Maar bruidje, bruidje, wat ben je weinig mild van humeur! Wil je een pari met me aangaan, dat ik niet alleen overblijf en dat ik de hele avond dans, wil je?" murmelde hij haar dicht in het gelaat, terwijl hij heur fijn stemmetje nadeed.

"Neen, neen, geen pari!" riep zij verschrikt. "Je bent brutaal genoeg om allerlei dwaasheden te doen. Je gedraagt je netjes vanavond, hoor."

Zij dreigde hem met de vinger en nam de arm van haar bruidegom en zij dreef Georges fluisterend verder door een dichte drom van meisjes en jongelui.

Paul zag Cateau van der Stoor bijeen paar azalea's staan met een lange, bleke jongen, die hij niet kende. Hij knikte haar familiaar toe, als hij een kindje gedaan had, terwijl zij koel even boog. Dat kleine nest, hij zou haar leren vanavond: hij zou haar niet om een dans vragen, misschien wel haar in het geheel niet aanspreken.

Hij gevoelde zich juist in een humeur om iedereen voor de gek te houden, toen hij in een dichte groep Frédérique en Marie bespeurde, beiden in roze tulle.

"Zo, late bruidsjonker!" riep Marie. "Durf je je nog vertonen, bloos je niet...?"

Hij hoorde niet naar heur overstelpende verwijtingen, maar vroeg Freddy aanstonds naar de dansen, die zij hem beloofd had. De eerste wals?

"Natuurlijk!" sprak Freddy. "Ik wachtte al op je, ik dacht dat je me geheel vergeten was."

Uit de serre klonken reeds de eerste maten der Invitation à la Valse en het dichte groepje, waarin zij zich bevonden, begon zich te verspreiden.

"En nu gaan we zeker al dansende filosoferen, zoals gisteravond, nietwaar Freddy?" vroeg hij.

"Dank je wel, hoor. Vanavond filosofeer ik niet, vanavond dans ik en amuseer ik me!"

Haar stem klonk vol van een uitgelaten vrolijkheid en zij zag hem lachend, met haar schitterende ogen, zo betoverend aan, dat hij zijn hart sneller voelde kloppen. Gelukkig, zij boudeerde nu niet. Wat was zij mooi zo, met die roze kleur, als een weerschijn van heur toilet, op haar wangen; wat was zij mooi in die dartele glans van bijna niet te betomen vrolijkheid! Mooier, mooier dan een van die anderen, mooier dan dat bleke bruidje, daar ginds. Hij had haar kunnen omhelzen, maar hij vroeg slechts, met zijn ogen in de hare: "En de polka vóór de pauze en de wals na het souper? En de cotillon? Alles voor me opengehouden?"

"Ja, alles!" antwoordde zij blozend: "ofschoon je het volstrekt niet verdient. Maar ik blijf trouw aan mijn eens gegeven woord. En je ziet, al mijn andere dansen heb ik weggegeven."

Zij toonde hem haar balboekje; hij zag glimlachend naar de blanke ruimte achter de dansen, die zij hem beloofd had, en hij kraste nu achter elk dier dansen een grote, brutale P.

De wals was reeds begonnen en terwijl hij zijn arm om Frédérique's middel boog, zag hij Cateautje met de bleke jongen voorbij dansen. Hij knikte haar voor de tweede maal met een vaderlijk knikje toe en genoot van zijn wreedheid, toen hij haar met een kleur als vuur over de schouder van haar lange cavalier, een woedende blik naar hem zag

werpen. En daarna dacht hij niet meer aan haar, daarna dacht hij slechts aan Freddy.

Hij herinnerde zich niet ooit zo zoet gedanstte hebben, nu hij haar, gestrengeld in zijn arm, als zwevend op de punt van haar roze schoentjes, rondvoerde tussen de andere paren, waarvan de meisjes hem, met een vluchtige liefkozing van haar linten, voorbij draaiden. Als onwillekeurig drukte hij haar een weinig aan zijn borst en zijn blik daalde lachend over haar hals, over haar mooie, volle schouders. Het gewemel van haar roze tulle bezwijmelde hem, als was dit een tintelende wijn, die hij met langzame teugen genoot en terwijl haar hoofd bijna op zijn schouder lag, bespiedde hij het kroezen van een paar kleine, zijden haartjes in haar nek. Zij had nu niets van een wijsneus, niets van een kleine professor, en zij walste heerlijk, heerlijk.

Toen werd het hem of het leven niets dan één zoete wals was. Altijd de bedwelmende maat van die zachte duizelende wending, altijd dezelfde... En altijd, bij die wending, dat mooie kopje bij zijn schouder, dat ranke figuurtje in zijn arm, en altijd die roze wervelwind van ruisende plooitjes als een gedwarrel van rozenbladeren... En altijd die kroezende lokjes in haar nek en die zachte blankheid van haar schouders, als van twee lelies... Altijd, altijd...

"Paul, hou me toch niet zo vast; ik zal niet weglopen!" fluisterde zij en zag lachend tot hem op en hij zag haar vol terug in die schitterende ogen. Maar hij wond zijn arm niet losser om haar leest en zij schikte zich in zijn halve omhelzing, een vaag lachje om de lippen. Zij spraken niet meer.

Het was hem, of hij uit een zoete droom ontwaakte, toen de muziek ophield.

"Waarom maar zo niet door te walsen, hè Freddy, altijd door? Tot je dood ging..."

Zij lachte en antwoordde iets, maar hij hoorde niet wat. Hij droomde nog, dat zij walsten!

VI

In de Lanciers, waarin Paul naast bruidje gestaan had met Frédérique, Marie, Cateau, Georges, Etienne en Jan, die zich reeds piqueerde keurig te dansen, had Paul, telkens dat zijn hand Cateau's vingers aanraakte, ze met een drukje geknepen. Hij plaagde haar de gehele avond door met zijn spottende blikken en Cateau zag hem nu minachtend terug aan. Hijzelve wist niet, waarom hij zo wreed was, maar hij kon het niet nalaten: hij moest die avond iedereen voor de gek houden. Hij stond zich nu te dandineren tussen een troep van lachende jonge meisjes, die hij elk op haar beurt, zonder dat zij er boos om konden worden, een brutaliteit toediende. Alleen Françoise Oudendijk zag hij nauwelijks aan, hoewel zij het niet scheen op te merken, daar zij telkens schertsend hem iets vroeg. Hij deed of hij haar niet hoorde en draaide zich ineens verbaasd naar haartoe, zodat hij haar vlak in het gezicht zag. Opeens vroeg zij, terwijl zij zijn gardenia even aanroerde:

"Zeg eens, Paul, hoe komt het toch, dat je tegenwoordig zo vreeslijk dol bent? Heel anders dan een paar jaar geleden."

"Kan je dat niet raden?" vroeg hij terug met een zachte stem en een verliefd spel van zijn brutale ogen. "Kan jij dat niet raden?"

"Ik? Neen, hoe zou ik...?"

"Mag ik het je dan straks zeggen? Mag ik?" smeekte hij.

"O, dolgraag!"

"Geef me dan een halve praatdans, onder de Scottisch," sprak hij eensklaps kortaf.

"Wat noem je een halve praatdans?"

"Ik promoveer de eerste Scottisch tot een praatdans met twee dames, maar ik praat niet met de een na de ander, ik praat met allebei tegelijk. Mijn eerste dame is Léonie Eekhof, wil jij nummer twee zijn, dan zal ik je vertellen, waarom ik tegenwoordig zo dol ben."

Zij zag hem even aan, als wist zij niet, of zij zich boos moest maken, ja of neen.

"Als je me niets beters te offreren hebt, dank je!" antwoordde zij, quasi gekrenkt.

"Zoals je verkiest!" boog hij terug, en hij zag haar zo spottend aan, dat zij hem haar rug toedraaide.

Intussen hadden de andere meisjes door hun gesprek heengerateld.

"Lieve kinderen, je praat me mijn oren doof!" riep hij pedant uit en hij baande zich een doortocht tussen al dat lichtkleurig gefladder en liep op een drafje naar de kleine salon. Hij moest al die mama's, welke daar langs de wand haar dochters zaten te bewonderen, eens onderhanden nemen. Maar hij werd tegengehouden door Betsy, die met Emilie zat te spreken.

"Zo, kapel!" sprak Betsy, terwijl zij hem even bij zijn mouw vasthield. "Waar papillonneer je naar toe?"

"Naar de oude muurbloemetjes," fluisterde hij terug. "Dans je niet? Niet dat ik je vraag, ik spreek alleen maar uit louter belangstelling."

Betsy verzocht hem, s'il lui plaisait, niet zo brutaal te zijn en zij begonnen schertsend met elkaar te kibbelen, tot Emilie de tranen in de ogen kreeg van het lachen. Paul won het toch van zijn schoonzuster in brutaliteit. Betsy zag met genoegen naar hem op: ook zij begreep niet, hoe die dikke doezel van een jongen zo iets aantrekkelijks had gekregen, dat alle vrouwen dol op hem werden! Hij had lang nodig gehad om uit zijn dommel te ontwaken, en hij werd uitgelaten vrolijk op een leeftijd, dat anderen reeds geposeerd wierden, maar zij kon het zich niet ontkennen: hij had tegenwoordig iets, dat ieder jong meisje het hoofd op hol kon maken, iets van een donkerblonde Don Juan, met onbeschaamde blauwgrijze ogen.

Paul had zich reeds weggespoed, naar de mama's en hijboog voor mevrouw Eekhof en mevrouw Van der Stoor, samen op een canapé gezeten.

Nadat hij enige woorden met haar gewisseld had, vroeg mevrouw Eekhof:

"Maar dans je niet, Van Raat? Ik hoor de muziek al."

Paul beweerde, dat hij niets gaf om een Mazurka en hij vroeg of de dames een weinig wilden opschuiven. Toen nestelde hij zich tussen haar beiden, zonder eerbied voor haar krakende zijden japonnen en terwijl hij met zijn gibus speelde, antwoordde hij haar beider vragen met een gezicht, alsof hij tot haar gekomen was, om zich op zijn gemak te laten bewieroken. Neen, hij schilderde tegenwoordig in het geheel niet meer, hij had zijn ezel op zolder laten zetten; het was zo een onaangename lucht, die olieverf. Aan de muziek was hij ook geheel en al ontrouw geworden, sinds Eline Vere weg was en zijn duetten waren gestaakt. Vergenoegd draaide hij zijn dikke blonde knevel op, nu mevrouw Rekhof betuigde, dat het toch jammer was die talenten zo te negligeren; zij herinnerde zich, dat Cateau altijd in extase was geweest, als zij hem vroeger had horen zingen.

"A propos van Eline," vroeg mevrouw Van der Stoor: "komt ze nog niet terug? Reist ze nog altijd?"

"U weet, ze is eerst in Spanje geweest, met haar oom en haar tante. Later heeft ze lang bij hen gelogeerd in Brussel; toen heeft ze, geloof ik, in Nice een séjour met hen gemaakt; ook heeft ze gelogeerd bij familie van haar tante, ergens op een kasteel bij Bordeaux, en ik weet al niet waar ze nog meer geweest is."

Het gesprek begon hem te vervelen. Eline interesseerde hem niets op het ogenblik, en de jammerklachten van mevrouw Eekhof over Eline onderbrekend, nam hij plotseling afscheid. Hij ging langs zijn tante Verstraeten al de andere mama's, op een rijtje af, aanspreken, glimlachend en zeer beleefd, maar inwendig genietend dat hij haar allen zulke verwachtingen deed koesteren. O, mevrouw Oudendijk was nu zeker overtuigd, dat hij Françoise vanavond zou vragen; zij zag hem reeds met iets schoonmoederlijks aan, en zij legde haar hand met zo iets vertrouwelijks op de zijne. Hij putte zich dan ook uit in de verfijndste complimentjes over Françoise, welke hij mevrouw Oudendijk toediende

als zoete fondants... o, hoe behaaglijk slikte zij ze! Françoise had hem gezegd, dat zij zo dolgraag paard wilde rijden; waarom gaf mevrouw haar geen rijpaard? vroeg hij goedig; ze zou een betoverende amazone zijn! En hij wachtte met een brutale naïveteit op haar antwoord. Ze zou het hem zeker niet willen bekennen, dat zo een rijpaard haar allesbehalve conveniëerde, maar gaarne zou ze gelispeld hebben, dat hem alles conveniëerde en dat hijdus Françoise het paard maar moest aanbieden, met de gever op de koop toe. Nu, als ze dat dacht...

VII

Terwijl Paul langs oom Verstraeten en langs Henk ging, hoorde hij hen praten... ook al over Eline. Eline zou misschien met de zomer in Den Haag terugkeren en Paul herinnerde zich iets gehoord te hebben, als zou zij, in de eerste tijd, bij de oude mevrouw Van Raat, bij zijn moeder, haar intrek nemen. Nu, dat zou wel gezellig zijn, zo een mooi meisje in huis; ze was nu... laat eens zien... vijfentwintig jaar: toch nog jong genoeg om aardig te zijn; hij zou tenminste eens zien, of hij haar niet verliefd op zich zou kunnen maken, voor de grap.

Toen hij in de grote salon terugkwam, zag hij er bruid en bruidegom omringd van hun gehele hofhouding en er ontstond een drukte nu zij Paul terugzagen. Enige meisjes vlogen op hem af, om hem te verwijten, dat hij als bruidsjonker niet nauwkeuriger zijn plichten waarnam en hij verdedigde zich op zijn kluchtige wijze.

Léonie schaterde het uit.

"Die Paul is tegenwoordig toch zo grappig!" lachte zij.

"Die Paul! Ach ja... die Paul, hè?" riep hij haar toe. Naar die lachebek had hij maar één vinger uit te steken en... hap zou ze zeggen! En hij zag uit, naar Frédérique. Zij liep met Georges; zij zou de Scottisch met de bruidegom dansen.

"Kom, ik heb je een hele boel te vertellen!" sprak hij tot Léonie, met enige spijt, dat Frédérique zo ver was. "Maar je weet, we dansen niet, we praten."

"Hé Paul, even een toertje..."

Maar na het toertje sleepte hij dwars door de anderen het kleine, steeds lachende, meisje naar een canapé in de hoek, overloverd door enige afhangende palmbladeren.

"Léonie, nu niet vermoeiend zijn; je bent net een elastiek poppetje, dat de hele tijd op en neer wipt. Vertel me nu iets liefs!"

"En jij had me zelf zoveel te vertellen?" vroeg zij coquet.

Hij wilde haar antwoorden, maar hij bemerkte Françoise, die zich met vluchtige gebaartjes, tussen de stoelen en de, heen en weer dansende, paren, voortschoof naar hun canapé.

"Ruim me een plaatsje in?" vroeg Françoise. "Je hebt me immers als tweede praatdame gevraagd."

"En nu accepteer je zeker die gunst, omdat je geen danseur gekregen hebt, hé? Maar nu wil ik je ook niet meer hebben, ga maar weg..."

"Ach Paul, wees nu niet flauw, laat me nu zitten; ik kan er immers niet meer door; ik weet niet, waar ik anders naar toe moet!"

Hij was genadig en hij schoof in het midden van de canapé, zodat Françoise kon zitten en zijn benen bijna bedolvenwaren onder de tarlatan van de beide meisjes.

"Nu gaan we al de anderen uitlachen!" sprak hij, als gaf hij een bevel.

En terwijl een paar zwarte panden of een gedwarrel van rokken langs hen heen zwaaiden, zaten zij met hun drieën, in een dwaze pret, zich te amuseren ten koste der dansenden. Paul had Françoise's waaier genomen en sloeg er de maat mede; hij leunde behaaglijk tussen zijn dames achterover en liet zich, als een sultan, door haar opmerkingen vermaken.

"Kijk, Freddy danst keurig," sprak Françoise.

Georges en Freddy dansten hun voorbij en zij applaudisseerden alle drie zo luid, dat de canapé dreunde. Het was te dol, te dol.

"Te dol, te dol!" herhaalde Paul en sprong op en neer, zodat hij haar toiletten verkreukte.

"O ja, van dol gesproken!" riep Françoise: "Paul, waarom ben jij zo dol tegenwoordig? Je zou me dat vertellen! "

"Ik ben dol, omdat ik dol ben op jou!" riep hij hartstochtelijk: "op jou, Françoise! Ik sterf van liefde voor je! Laat me je zoenen."

En Léonie dreigde te stikken om dat verontwaardigde gezicht van Françoise, die achteruit deinsde!

VIII

Het was pauze en de tafeltjes voor het souper werden gedekt binnengebracht, zodat de salons snel in elegante restauraties konden herschapen worden.

Overal, in iedere hoek, in de serre, waaruit de pianist verdwenen was, vormden zich verpozende, schertsende groepjes, waarin de waaiers der meisjes, als een gefladder van vlinders, op en neer wuifden. Er scheen een schitterend stofgoud als uit de lucht neer te zinken, een stofgoud, dat in een blik, in een lach glansde, een ontastbaar stofgoud, dat zich over hun aller vrolijkheid verspreidde, als een bezwijmelend getintel.

Mevrouw Verstraeten kwam in de serre bruidje bezorgd aan haar oor vragen, of zij niet moe was, maar zij schudde ontkennend heur kopje, al lag zij wat mat in een rieten stoel, geheel wit en geurende van de verwelkende jasmijnen in haar bouquet. Zij gevoelde zich zo gelukkig, dat iedereen feestvierde en lachte en danste, alleen omdat zij met haar Georges ging trouwen; zij gevoelde zich steeds als een jong vorstinnetje, dat men huldigde, steeds huldigde.

Want Pauls overmoedige stem deed alle andere groepjes naar de serre

stromen, naar de "residentie van het hof", zodat het er stampvol werd en men er zich ternauwernood kon bewegen. Ieder wilde horen, wat Paul aan de bruidegom vertelde en waarmee Paul bruidje plaagde en ze drongen in het hof binnen tot Paul aan Léonie en Françoise vroeg, of zij ook op zijn schoot wilden zitten, ieder op een knie...

"Paul, ik vind je schandelijk brutaal, je wordt iedere dag brutaler!" riep Marie, maar hij hoorde niet: hij rees op en drong door hen allen heen.Hij had Cateautje van der Stoor om een hoek van de serre zien kijken, en hij moest haar toch eens even aanspreken. hij gevoelde een plotseling berouw.

"Toosje, ben je erg boos op me, dat ik je een beetje voor de gek heb gehouden?"

"Ik heb er niets van gemerkt!" antwoordde zij, maar haar trillend mondje getuigde, dat zij zich niet goed kon houden.

Hij vleide met zijn ogen en met zijn stem en bad om vergeving. En hij vroeg om een dans.

"Ik heb geen dans meer open!" sprak Toos fier, en blij dat zij weigeren kon, toonde zij hem haar boekje.

"Ik moet toch met je dansen! Laat eens zien: Hijdrecht, Hijdrecht...

Tweemaal Hijdrecht, dat is niet nodig! Ga mee en zeg aan Hijdrecht, dat je met mij wilt dansen!"

"Maar dat durf ik niet doen!"

"Hij zal je toch niet opeten! Allons Toos, ga mee, ik wil het hebben!"

Hij troonde haar naar Hijdrecht en hij dwong haar de volgende Scottisch terug te vragen. Cateau werd boos op zichzelf, dat zij zo had toegestemd, maar het was onmogelijk Paul iets te weigeren.

"Tot straks dus en niet meer boos zijn, mijn Toosje-lief!" murmelde hij verliefd.

"Ik ben je Toosje-lief volstrekt niet!" riep zij quasi geërgerd, maar zij vond het toch aardig, dat hij het goed had willen maken.

IX

Het bruidspaar met de bruidsmeisjes en bruidsjonkers soupeerde aan de grootste tafel in het midden van de salon, terwijl de anderen zich bij groepjes van vieren aan de kleinere tafeltjes zetten. Paul gevoelde zich in een recht aangename stemming, nu hij de laatste Polka met Frédérique gedanst had, naast haar zat en haar bediende, en liet zich zeer gewillig de les lezen door bruidje en door Marie, die hem verweten dat hij veel te brutaal was tegen al die meisjes. Etienne had een kleur van de champagne en kreeg, tot vermaak van Marie, melancholieke aanvechtingen; waarvoor toch zo te dansen, en je zo te vermoeien, en waarvoor champagne te drinken, terwijl het leven zo kort en zo droefgeestig was! Pauls tweede wals met Freddy na het souper! Misschien was die nog wel zoeter dan de eerste, meende hij, nu, in de roze bedwelming van het gewemel harer tulle plooitjes, zich het getintel der champagne mengde, waarmede zij samen aan het souper geklonken hadden, nu dat getintel flikkerde in hun ogen en in hun lach! Toch was hij niet verliefd, dacht hij, want hij vond, dat alle meisjes er vanavond aardig uitzagen, maar in zijn stemming van algemene bewondering, bleef Freddy hem toch de mooiste, de allermooiste...

Met Etienne geleidde hij daarop de figuren van de cotillon en tussen het gefladder der vlaggetjes, hetquasi intrigeren der maskers, onder het gewissel van ridderorden en bouquetjes, en het banale spel van het spiegeltje, dat Ange coquet, bij iedere cavalier, die er inzag, omdraaide en weder omdraaide - zeker hopende, dat hij zelve zou komen! - verzon hij spiksplinternieuwe figuren. Op het einde van het bal, dansten de meisjes, dronken van opgewondenheid, om hem heen en hij liep ze na en speelde, dwars door een geïmproviseerde galop, krijgertje met Ange en Françoise, die beiden in een azalea terecht kwamen, zodat Emilie de Woude vond dat het bal een bacchanaal was geworden.

"O die Paul, die Paul!" riepen zij allen.

Maar de sorties werden in de eetkamer binnengebracht en men vertrok. Het was drie uur.

"Je bent veel liever, zoals je vanavond geweest bent, dan zoals je gisteren was, Freddy," sprak Paul, terwijl hij haar hielp.

Zij lachte hem dromerig toe, terwijl hij haar zorgvuldig inmoffelde. Zij dacht, of zij ook iets tegen hem gezegd had, dat ze niet had moeten zeggen, maar ze herinnerde zich niets...

En terwijl Paul met een paar jongelui naar huis ging, de kraag op, en de handen in de zak, dacht hij er nog eens over na en hij werd er geheel overtuigd van: ze waren allemaal dol op hem, zonder uitzondering dol op hem.

X

De volgende donderdag trouwden Georges en Lili en men was het er over eens, dat men haar een allerliefst, fijn bruidje vond, zoals men haar in de kerk aan de zijde van haar bruidegom zag binnentreden, zeer bleek en blond in de witte nevel van haar sluier, haar lange sleep van zwaar blank moiré door Ben van Raat en Nico van Rijssel, als door twee miniatuurpagetjes, getorst, dan gevolgd door de heer De Woude en mevrouw Verstraeten, de heer Verstraeten en Emilie, door de bruidsjonkers en bruidsmeisjes, door de getuigen en de overige leden der familie. Om één uur reed de stoet terug naar de Princessegracht. Het déjeuner dinatoire was daarna de laatste feestelijke plechtigheid en er werd getoast en mevrouw Verstraeten weende en Lili weende ook en Marie ook. Om zeven uur zaten in de kleine salon nog slechts familie en intiemen. Het jonge paar was onder het déjeuner onmerkbaar verdwenen; het zou twee weken in Parijs doorbrengen en Marie had schreiend aan Lili's oor verzekerd, dat zij er goed voor zorgen zou, dat hun huisje in de Atjehstraat, na die twee weken, kant en klaar zou zijn, als een nestje voor twee duifjes...

De oude mevrouw Van Raat en Emilie, Henk en Betsy, Frédérique, Otto en Paul bleven de Verstraetens gezelschap houden en hoewel men nu en dan eens lachte en zijn best deedvrolijk te zijn, scheen het, of er langs

de palmgroepen, langs de guirlandes, een geur van weemoed neerzonk, die zich vermengde met de stervende geur der welkende bouquetten en bloemenmanden. De heer Verstraeten liep alle kamers rond, geërgerd door dat groen en die bloemen en inwendig meer geroerd, dan hij wilde laten blijken. Een enkele maal klopte hij mevrouw op de schouder en gaf haar een snelle kus op het voorhoofd en Emilie vroeg hem fluisterend, terwijl zij hem omhelsde of hij erg boos was, dat zij zo gepleit en geijverd had voor die twee kinderen... Otto nam nu ook afscheid en toen Marie de zachte treurigheid van zijn stem hoorde, had zij in tranen kunnen uitbarsten. Zij vluchtte naar boven, naar de twee kamers, waar zij van haar kinderjaren af met Lili geleefd had en waar zij nu alleen zou moeten leven.

In de slaapkamer, op Lili's bed, waarop Lili nimmer meer sluimeren zou, lag haar bruidstoilet en de witte sleep slierde gekreukt over het tapijt, terwijl de sluier en oranjebloesem als in haast op een stoel lagen neergegooid. Twee witte schoentjes slingerden over de grond. En Marie weende zachtjes, nu zij op Lili's bed zat en het moiré betastte en ruisen deed. Eenzaam bleef zij over: het werd haar, of Lili gestorven was, of zij reeds begraven was geworden. Het moiré scheen haar kil als een lijkwade toe. Maar de deur ging open; Dien kwam binnen.

"Kom, beste meid, je moet er niet om huilen, hoor! Ze komt immers weerom en ze blijven in de buurt. Je zal ze iedere dag kunnen zien, als je wil. Ach, wat was ze een lieverdje in dat wit, wat een lieverdje! Ze zijn toch een bestendig paartje met hun beidjes! Ach, ach!!" Dien werd ietwat aangedaan en zij trok het gordijn hoger op, zodat de zon binnenstroomde.

"Ja,ja, zo gaat het: je brengt je kinderen groot en dan gaan ze van je weg, dan gaan ze naar Indië of dan trouwen ze... En jij, die nou er om zit te grienen, denk je, dat jij dan altijd in huis blijft? Je zal zien, jij trouwt ook; als die komt, dan trouw je; zo gaat het altijd, zeg ik je!"

Marie zag met een glans van vrolijkheid door haar tranen op. "Ach, wat weet jij ervan, Dien! Misschien word ik wel een oude vrijster!"

"Maar kind, dat kan je geen ernst zijn! Neen, daar zal je je toch nooit in schikken!Je zal net als dat kind doen, let op mijn woorden."

Marie lachte. De zon stroomde in de kamer, als een weerglans van hoop en verwachting en gloeide over hetverkreukte bruidstoilet, tot het moiré tintelde van witte vlammen! Zo was het geen lijkkleed meer, zo was het een schitterend feestgewaad, blank als sneeuwen lelies, en Marie hoopte! Zij hoopte en zij nam de lentezon op in haar ziel, tot alles er ontlook en bloesemde...

naar boven

HOOFDSTUK XXVII

I

Het was twee uur, toen Paul opstond. De vorige avond was hij met kennissen uit geweest en eerst tegen vijf uur in de morgen thuis gekomen. Hij besteedde veel tijd om zich te verfrissen, nam een koud bad en kwam even over drieën beneden in de eetkamer, waar zijn ontbijt hem wachtte. Hij had honger en behaaglijk weidde hij een blik over de koude kip en over de fles Hochheimer. Hij nam echter eerst uit de kast, die open was, een paar rauwe eieren en klutste geel en wit, fluitende, in een glas cognac samen. Hoewel het hem niet smaakte, slikte hij het toch naar binnen; dat wekte de krachten wat op! Daarna zette hij zich neer en begon de kip, mals en blank in haar gestolde, gouden gelei, te snijden. Hij had geen haast; hij wilde smakelijk eten.

Het was in het begin van juni, nog fris en weinig zonnig, zodat de grijze lucht met een grauwe vaalheid in de kamer en over haar versleten luxe viel. Zij hinderden Paul wel een weinig, die verschoten, ouderwetse gordijnen, die zware, versleten meubels, die doffe, Deventerse tapijten en hij had mevrouw Van Raat reeds vaak willen overhalen tot een nieuwe inrichting van haar huis. Maar hij schikte zich toch in zijn omgeving; hij begreep, dat zij, op haar leeftijd, al dat nieuwe kil zou vinden, en dat ieder dier versleten meubels een gloed van herinneringen bij haar opwekte, herinneringen, waarmede zij wilde sterven.

Onder het genot van de kip, besproeid door enige glazen Hochheimer, begon Paul te filosoferen en hij vond, dat het leven nog zo kwaad niet

was. Hij begreep niet, dat hij niet altijd het zó had opgevat, als hij thans deed. Zijn studententijd rees even,als een periode van jongensdartelheid, voor zijn geest, maar hij herinnerde zich tevens, hoe oom Verstraeten hem in die periode telkens had voortgedreven tot een examen, en van dat examen tot een ander examen. Zeker, het was goed, dat hij toen door oompje was beheerst geworden; daardoor had hij tenminste iets gedaan, waarop hij nu wijzen kon, want had hij als student zó zijn eigen willetje gevolgd, als hij nu deed, dan was hij denkelijk nog student! Na zijn promotie was hij een weinig martelaar geweest van zijn artistieke neigingen en het had hem later leed gedaan, dat hij niet beter schilderde en niet meervan muziek wist. Zie je... daar was hij nu overheen; hij schilderde niet meer, hij zong niet meer, maar ook, Goddank! versufte hij niet meer van neerslachtigheid over zijn gemis aan scheppingskracht. Hij leefde nu om te leven, om te genieten van zijn geld dat hij lustig om zich heen strooide, en hij voelde zich jong en vrolijk jonger en vrolijker dan hij zich ooit gevoeld had als student, of als quasi-artist; hij gevoelde zich gezond en krachtig in zijn materialistisch epicurisme, een jonge stier gelijk, die, briesende van levenslust dronken van zon en zomer, door zijn wereld van lachend weiland rent.

Zo verklaarde hij zich een weinig zijn late herschepping van een "dikke doezel", zoals Betsy hem wel eens genoemd had, tot een overmoedig brutale geurmaker, die het er flink van nam, maar diep dacht hij er niet over na; hij filosofeerde nu alleen een weinig, uit gemis aan conversatie aan zijn ontbijttafel. Hij was nu gereed en stak een sigaar op, toen hij tante Verstraeten met Marie langs het raam zag gaan. Er werd gebeld. Daar hij wist dat Leentje de meid oud werd en lang deed wachten, deed hijzelf open.

"Dag tante, dag Mies."

"Zo, dag Paul. Mama zeker thuis?" vroeg mevrouw Verstraeten.

"Om u de waarheid te zeggen, tante, ik heb mama nog niet gezien, maar ik denk het wel; ik ben wat laat opgestaan, weet u."

Zij ging hem voor, de trap op, naar de bel-étage, en zij vonden mevrouw Van Raat eenzaam in haar donkere achterkamer. Een boek: Tristesses et

Sourires, van Gustave Droz, lag bij haar op tafel, maar zij las niet en tuurde, de handen gevouwen in de schoot, de tuin in. Zij stond even op en kuste mevrouw Verstraeten en Marie, waarna ook Paul haar de wang kuste. Toen zij gezeten waren, vroeg mevrouw Van Raat naar Lili en Georges.

"Ze maken het goed en hebben Eline gezien bij die Franse familie van Vere's vrouw. Ze amuseren zich uitstekend," sprak mevrouw Verstraeten. "Maar toch schreef Lili me, dat ze beiden al hun volharding moesten verzamelen om het twee weken in Parijs uit te houden. Ze verlangen zo in hun huisje te zijn!"

Paul haalde, met een spottende trek om zijn knevel, onmerkbaar de schouders op.

"Die goede kinderen!" lachte mevrouw Van Raat. "En is het haast klaar, het huisje?"

"Bijna, tante," sprak Marie. "Toch ga ik er iedere dag naar toe; ik vind er nog altijd iets te doen. En verbeeld u: Emilie, die de tweede sleutel heeft, verras ik er dan wel eens."

"Touchant!" sprak Paul. "Dat zal dan wel een roerende ontmoeting geven."

"Niets roerend en niets touchant," antwoordde Marie uit dehoogte. "Meestal zijn we heel vrolijk, terwijl we, zoals we het noemen, ons poppenhuis arrangeren. Dat is een genot, waarvan jij je geen voorstelling kunt maken. Maar zeg eens, je zei zoëven, dat je laat was opgestaan; hoe laat was dat?"

"Zo, ga je me controleren?"

"Kom, zeg eens, hoe laat? Durf je het niet bekennen?"

Hij plaagde haar terug maar hij hoorde opnieuw Eline's naam en luisterde.

"O, zij vinden Eline heel vrolijk en lief; enfin, zoals wij haar ook altijd

gekend hebben nietwaar?" vertelde mevrouw Verstraeten, sprekend over Lili's brief. "Ze hebben gedineerd bij die Franse lui. En Eline was geheel en al Parisienne geworden, vond Lili, nietwaar Marie?"

Marie lachte even. Zij stelde zich Eline voor, en naast Eline verrees Otto.

"Ja, Eline schreef me ook over Georges en Lili," sprak mevrouw Van Raat.

"Wat, heeft u een brief van Eline, mama?" riep Paul. "U heeft me er niets van verteld."

"Beste jongen, ik heb je sedert gisteren na het eten niet meer gezien. Ja, vanmorgen kreeg ik een brief, een heel lieve brief. Ze is heel dankbaar, dat ik haar bij me in huis wil nemen. Arm kind, ze schrijft me, dat ze zich zo verlaten voelt onder al die vreemde mensen, al zijn ze ook nog zo aardig voor haar. Ze is blij, dat haar zwerven nu een eind zal nemen."

"Ze komt dus bij ons wonen?" vroeg Paul. "Hoe jammer, dat ik nu juist het huis uitga!"

"U heeft altijd veel van Eline gehouden, tante!" sprak Marie. "Het is een uitmuntend idee van u."

"Ja, kind, ik geloof ook, dat ik er goed mee doe," zuchtte mevrouw Van Raat. "Zo een juffrouw van gezelschap, zo een mens, dat je betaalt, zou me dadelijk gaan vervelen. Maar een meisje, als Eline, dat attenties voor je heeft en dat je een beetje tot de familie rekent, waarvan je houdt, dat is heel iets anders, nietwaar? Ik ben blij, dat jullie het goed vinden; ik heb er wel eens over getobd voor ik me decideren kon."

"Betsy sprak er verleden ook heel aardig over," zei mevrouw Verstraeten.

"Ja, ach, het geeft Betsy een houding, weet je. Bij Henk inwonen zal Eline toch nooit meer willen doen, maar nu ze bij mij komt, heeft het niet het air, alsof ze gebrouilleerd zou zijn met haar zuster."

"Zo zijn alle partijen dus tevreden!" riep Paul in zijn handen wrijvend. "Dat vind ik altijd maar gelukkig in de wereld!"

Mevrouw Van Raat zag een weinig strak voor zich. Pauls luchtige woorden vielen wat buiten de toon.

Er werd geklopt, de oude meid kwam binnen.

"Meneer, het rijtuig staat voor!" sprak Leentje.

Paul stond op.

"Dank je, schone Helena!Tante, wil u met me gaan toeren? Het weer is heerlijk."

Tante bedankte, zij had nog een paar visites te maken.

"Maar je mag mij naar de Atjehstraat brengen, als je wilt!" sprak Marie. "Ik moet nog even in het huis zijn."

Hij verklaarde zich bereid zijn beminde nicht te brengen naar de Noordpool, zo ze dat verkoos en zij vertrokken beiden.

Mevrouw Van Raat schudde haar hoofd.

"Die jongen, die jongen!" sprak zij zuchtend.

Maar mevrouw Verstraeten nam zijn partij.

"Ach, hij is toch niet kwaad, Dora. Een jongmens, dat geld heeft... hoe wil je, dat hij anders is, dan hij is!"

"Henk is toch nooit zo geweest. Ik vraag je, is dat nu een leven, dat hij leidt! Hij staat nooit vóór elven op, hij rost een beetje op zijn paard of met zijn coureuse, gaat naar de Witte, komt - Goddank! - nogal trouw thuis eten en 's avonds... ja, de Hemel weet, wat hij 's avonds al niet uitvoert."

"Hij ziet er toch gezond uit."

"Hij is sterk, en gelukkig heeft hem dat leven totnogtoe geen kwaad

gedaan. Maar ik vraag je, is dat een bestaan? Als student was hij waarlijk nog verstandiger dan hij nu is. Neen, dan was Henk heel anders als jongmens, heel anders!"

Zij trok een parallel tussen haar beide zonen, een weinig partijdig door die voorliefde voor heur oudste, die zij degelijk en solide noemde, in tegenstelling van Paul, wie zij wuftheid en egoïsme ten laste legde. Wat noemde haar zuster het anders dan egoïsme, dat Paul zich niet aan de minste harer wensen stoorde, dat hij niet het minste deed om haar heur laatste dagen te veraangenamen? Hij schonk haar niet de minste gezelligheid in haar eenzaam huis, dat hij als een hotel scheen te beschouwen, waar hij at en sliep. Hij wijdde geen enkele gedachte aan zijn oude moeder; hij leefde slechts voor zichzelf, voor zijn genot...

Mevrouw Verstraeten wist slechts te antwoorden, dat Paul toch een goed hart had, en dat hij alleen maar een weinig loszinnig was. Maar hoewel zij het niet wist te zeggen, gevoelde zij met zekere weemoed, hoe het een wrede wet der natuur was, die, met de jaren, de kinderen van hun ouders deed vervreemden, en die hen van hun ouders voortsleepte in een nieuwe sfeer van gedachten en illusies, waar die ouders hen niet volgen konden. Het was geen gebrek aan liefde, dat kinderen, zo zij hun ouders ontgroeid waren, die ouders niet meer konden voldoen, en het was ook geen gebrek aan liefde, dat die ouders hun kinderen niet meer begrepen; het was slechts een wrede, noodlottige wet, die hen noodzakelijk scheidde, diede tedere banden hunner liefde langzamerhand wel niet verbrak, maar ontwond, ontwond, tot zij los waren... Zij had dit begrepen, toen Lili tegen haar geboudeerd had, omdat zij Georges lief kreeg; zij begreep dit ook nu, dat zij in Marie iets ried, waarvan zij nog niets verstond dan dat het later, ook tengevolge dier wrede wet, een verkoeling, een scheiding kon teweegbrengen, en zij zou het weldra begrijpen, voor de derde maal, wanneer Jan nog enige jaren ouder was geworden. Maar tevens voelde zij, dat dit noodlot noch de schuld der ouders, noch de schuld der kinderen was. De ouders waren slechts martelaars van hun ouderliefde, en de kinderen zouden, zo zij ouder werden, op hun beurt dat martelaarschap moeten dragen.

II

De lucht was fris en het woei Marie koel in het gelaat nu zij naast Paul, die mende, op de hoge coureuse zat.

"Wat moet je daar toch gaan doen, in dat 'huis'?" vroeg Paul. "Ik geloof, dat je er maar voor je plezier naar toe gaat, hè?"

Ze kon niet nalaten te lachen, want hij ried de waarheid. Het nestje was geheel en al gereed de twee duiven te ontvangen en toch bezocht zij het iedere dag, daar het haar dierbaar was geworden, als een lief speelgoed.

Zij reden over het Bankaplein de Atjehstraat in en Marie moest het Paul wijzen, daar hij nog niet juist wist, waar het was.

"Loop je dus altijd met de sleutel in je zak? Wat zal je doen, als je die hebt afgegeven?" plaagde hij, terwijl hij stilhield, en de groom van achteren afsprong, om Marie te helpen uitstijgen.

"Bellen en hopen, dat ik word opengedaan!" antwoordde zij lachend. "Maar wil je een kijkje nemen, Paul, en zien hoe je cadeau uitkomt?"

"Dank je, ik kan het me wel voorstellen!" antwoordde hij. "Amuseer je."

"Merci, dank je voor je geleide..."

Zij stak haar sleutel in het slot, en zag Paul achterna, nu hij wegreed in zijn elegante equipage, die zo licht scheen, alsof men ze zou kunnen optillen, met het deftige groompje achterop.

In het huisje hoorde zij op de tweede verdieping zingen en zij lachte bij zichzelf.

"Die Emilie," dacht ze vrolijk. Toch ging ze niet aanstonds naar boven: zij moest eerst een blik op de kleine suite slaan. De salon was keurig gevuld met het blauwe ameublementje, van nieuwheid blinkend in het licht, dat door de crême kanten gordijnen viel. Het zilveren servies blonk zacht op een theetafel, door een tulle kleedje heen. Ook de schoorsteen was aardig versierd met een paar vazen

en een beeld, een artistieke narrekop in terracotta die zich in de spiegel

weerkaatste. Alleen de wanden warennog wat kaal, evenals in de eetkamer, die zeer eenvoudig gemeubileerd was met een klein notenhouten buffetje en een bruin leren canapé, met een ronde tafel en enige stoelen.

"De gezelligheid moet toch nog komen!" dacht Marie. "Alles blinkt nog zo geweldig."

En het was waar, alles blonk, blonk geweldig. Ook het keukentje blonk, van blinkende potten en pannen en van een, nog nooit ontvlamd, fornuis. Maar al voelde men nog geen leven over al dat geblink ademen, toch scheen die rez-de-chaussée een juweeltje. Marie begaf zich naar boven. Emilie zong nog altijd en was niets verbaasd, toen zij Marie zag. Zij was bezig in het kantoor van Georges talloze souvenirs uit zijn jongelui's-kamer te schikken.

"O, hier is het al vreeslijk gezellig!" sprak Marie. "Al die kleine prullen maken het, vind ik. Dat moet beneden zo langzamerhand komen."

Zij opende een tussendeur, die tot een kabinetje toegang gaf, dat als Lilli's boudoirtje was ingericht, klein en vol snuisterijen.

"Dit vind ik toch zo een aardig hokje!" riep Marie in verrukking.

"O, ik ook!" antwoordde Emilie. "Als meneer nu hier zit te werken, zit mevrouw daar te rêvasseren."

"Te rêvasseren? Mevrouw zal het veel te druk met haar huishouden hebben!" hernam Marie. "O, ik zie die Lili al bezig haar meid te drillen. Het zal nooit gaan, ze zal er nooit iets van kunnen."

Beiden proestten het uit en Emilie beweerde, dat ze het mettertijd wel zou aanleren.

"Kom Marie, help eens, geef me die boeken eens aan!" vervolgde zij.

Zij had een kleine ladder tegen Georges' antieke boekenkast, ook een herinnering uit zijn kamer in het Noordeinde, aangezet, en zij klom parmantig de lucht in. Marie was in een bui van onuitblusbare vrolijkheid

gekomen door de gedachte aan Lili en aan haar meid en zij schaterde het uit, nu zij Emilie, dik en statig, op de leer zag staan. Emilie lachte ook.

"Waarom sta je toch zo te gieren, gekke meid? Kom Marie, geef die boeken, dan doe je tenminste wat. Die boeken daar, neen, die verderop; juist."

Marie tilde enige omvangrijke delen in haar armen van de grond op, en bracht ze, proestende, aan.

"Wat heb je toch?" vroeg Emilie vrolijk, terwijl zij zich boog en de boeken aannam.

"Ik weet het niet!" lachte Marie. "Ik lijd tegenwoordig telkens aan een fou-rire."

"Pas toch op. Mijn boeken zullen vallen!"

"Alles werkt tegenwoordig op mijn lachspieren. Als ik denk aan Lili en aan die meid, die mama gehuurd heeft!"

"Waarom heeft je mama dan ook zo een oude keukenprinses genomen. Lili komt onder de plak, dat zal je zien."

"Ja, ja, ik geloof het ook!" gierde Marie. "En als ik jou dan zie, boven op de ladder, inal je dikheid. O, ik kan niet meer!"

Zij had haar laatste boek aangereikt en viel zittend op de grond neer, met de tranen in haar ogen. Emilie lachte ook, maar zij werkte door en stofte elk boek met haar plumeau af.

"Kind, je zal ziek worden!"

"O, dat duurt nu tot vanavond!" riep Marie. "En als ik vannacht in mijn bed lig, lach ik nog."

"Wat heb je tegenwoordig dan voor blijde gedachten?"

Marie blikte verschrikt op en bloosde.

"Blijde gedachten? Hoe meen je? Ach, ik heb niet bepaald blijde gedachten. Maar bij voorbeeld telkens als ik hier in dit huis kom, moet ik lachen! Als ik denk, dat ze hier met hun beidjes heel alleen gaan wonen, dan moet ik lachen, dan kan ik niet anders dan lachen."

Zij eindigde haar zin in zulk een dolle bui, dat Emilie het ook uitproestte en de leer onder haar wankelde.

"O, ik val!" riep ze angstig, balancerende met haar plumeau. Maar ze viel niet, en Marie riep uit, dat ze dood ging! Emilie liet haar echter niet doodgaan: vrolijk zijn en werken tegelijk was haar leus.

"Kom, Marie, sta op! Geef de andere boeken aan? Allons!" beval zij.

Marie rees omhoog, gebroken door haar gierbuien en zij tilde opnieuw een stapel omhoog. Maar zij lachte steeds door; zij vond er iets allerdolst in, dat zij met Emilie zo dat kooitje gereed maakte, dat kooitje voor die twee verliefde tortels.

"Je zal zien, ze doen het nooit voor ons, hoor Emilie!" riep zij uit.

III

Zij wilde nu ook, nog steeds vrolijk, een laatste blik weiden over de slaapkamer. Ook hier lag die tint van levenloosheid over de nieuwe meubels, over de gordijnen van het ledikant, over de wastafel en de kasten en over het toilet tussen de twee vensters. Marie lachte nog steeds en Emilie schudde het hoofd over haar dwaze grappen.

"Kijk eens? hoe netjes!" sprak zij tot Marie en zij deed een kast open, waar al Lili's huishoudgoed in stapels, met roze en blauwe lintjes omstrikt, geschikt lag. Tafellakens, servetten, beddelakens, slopen...

"Keurig!" riep Marie, die zich goed hield. "Ik zie Lili al, die schoon

tafelgoed uitgeeft!"

Zij gaf zich tevergeefs moeite ernstig te zijn, terwijl zij zich op de rand van het onopgemaakte ledikant neerzette. Emilie sloot de kast en zette zich naast haar.

"Kom Marie, vertel me nu toch, waarom je zo vrolijk bent!"

"Waarom veronderstel je, dat ik een geheim heb? Maar jij, Emilie, vertel jij me eens in ernst, waarom ben je nooit getrouwd? Ben je nooit 'bemind' geworden?"

"Ja, eens door een cavalerie-officier, met zielvolle ogen en een rijzige gestalte, en eens... kind, schei toch uit zo te lachen! Moetik dan nog flauwer zijn, dan ik al ben, om je te doen bedaren? Kom, ik ga naar de zolder."

Zij sloeg even een blik in het kabinetje naast de slaapkamer, "le cabinet de toilette de monsieur", zoals zij het noemde en zij holde naar de zolder, achtervolgd door Marie, die nog steeds informeerde naar de zielvolle ogen van de cavalerie-officier. Zij liet Emilie niet rustig de meidenkamer inspecteren, zij vatte haar bij haar middel en bij de hand en zij walste met haar, terwijl zij hijgend een wijsje neuriede, over de gladde planken heen.

"Kind, je wordt dol!" lachte Emilie, maar de wals bekoorde haar en zij neuriede en tolden samen...

"Dat is nu het eerste bal, gevierd ten huize Atjehstraat!" riep Marie buiten adem. Maar Emilie schrikte en beweerde, dat ze geheel en al vergeten had naar de kelder te gaan zien.

"Hoe is het mogelijk, dat je dat vergeet! Hoe onverantwoordelijk!" riep Marie uitgelaten. "Allons, vooruit, naar de kelder, naar de kelder..."

En zij duwde de dikke Emilie, die gilde, de twee trappen in één ren af, naar de kelder toe.

naar boven

HOOFDSTUK XXVIII

I

Haar hoofd, een weinig kwijnend, geleund tegen het gecapitonneerde rode fluweel, zat Eline alleen in de damescoupé. Zij luisterde werktuiglijk naar het geratel der raderen over de rails en het scheen haar, of zij een zenuwachtige driekwartsmaat hoorde in die eentonig harde melodie van ijzer. Een enkele maal wiste zij met heur zakdoek het beslagen glas af om naar buiten te turen, waar de avond grijs neerzonk en vale mistnevels over de weilanden rezen, hier en daar met een dof geellichtje doorschemerd. Over enige minuten zou zij in Den Haag zijn, in Den Haag, waar zij nu sedert anderhalfjaar niet geweest was, en dat haar, na naar zwerven, thans dierbaar scheen, als een stad, waar zij nog iets van een thuis zou vinden... Anderhalfjaar lang had zij gereisd, of, zo zij niet bij haar oom Vere te Brussel vertoefd had, bij vreemden gewoond, altijd bij vreemden, zonder een plekje gekend te hebben, dat zij haar eigen kon noemen. De tijd was haar door haar, steeds wisselend, leven snel omgevlogen; zij had nu afwisseling gekend, steeds nieuwe steden en oorden gezien, steeds nieuwe mensen ontmoet en zij was vermoeid van die afwisseling. Zij wenste nu rust en kalmte, zij smachtte naar een lange, doffe sluimering, zonder dromen en zonder leed.

Iets van een thuis! Zou zij dat vinden bij die droeve grijze, vrouw, die haar liefhad, maar die haar niet kende, zoals zij nu was, stil, droevig stil, en moe van heur jong leven...? Want zij wilde voortaan droef en stil en moe zijn; zij zou zichvoortaan niet meer opschroeven tot een schitterende vrolijkheid, zoals zij onder die vreemden had moeten doen, zoals, nog een paar dagen te voren, Georges en Lili haar gezien hadden. Een echte Parisienne had Lili haar genoemd, Lili, die niet door dat glanzende vernis, dat luchtige aplomb heenzag... Ach, nu, nu was zij zelfs te zwak zich op te schroeven en te vernissen; nadat er eens iets gebroken was in haar ziel, brak alles langzamerhand om die ene puinhoop af, brak alles af...

Zij hoorde fluiten en de lichten, die de nevels doorschemerden werden talrijker. Zij naderde Den Haag. Langzaam richtte zij zich op schoof haar hoed en haar voile recht en deed haar boek en heur flacon in een

lederen zak, die zij sloot. En zij bleef wachten, rechtop gezeten, een weinig vermagerd in haar grijze reismantel, vermagerd ook van gelaat, waarin haar ogen dieper en donkerder schenen gezonken te zijn; zij bleef wachten tot de trein dreunend het station binnengleed en stilhield.

Haar hart klopte, en tranen welden haar aan de pinkers. Door het beslagen glas van het portier, in de doffe gasgloed der lantarens zag zij op het perron een drukte woelen, waardoor hard de kreten der conducteurs heenkrijsten: "Haag! Haag!"

Het portier werd opengerukt; zij rees op, haar zak en haar ingeriemde plaid, vol parasols, in de hand. Zij zocht in het gewoel der in- en uitstappende reizigers naar Paul; zij wist, dat hij haar zou komen halen en zij schrikte eensklaps, toen zij een bekende grote gestalte door de anderen heen zag dringen, naar haar toe...

"Henk!" riep zij.

Hij hielp haar uitstijgen en zij viel bijna in zijn armen, terwijl Paul, die hem volgde, haar ontlastte van haar handbagage.

"Elly... lief kind! Mijn beste Elly!" sprak Henk met een stem vol tranen en zacht kuste hij haar, terwijl zij wenend tegen hem aanleunde. Ze hoorde nauwlijks, hoe Paul haar begroette en werktuiglijk stak zij hem haar hand toe en reikte zij hem haar bagagebiljet over, opdat hij voor haar koffers kon zorgen. Een luide snik welde uit haar boezem op. Maar Henk sprak steeds door, hij nam haar arm, hij geleidde haar naar de voorzijde van het station, waar zijn rijtuig stond. Zij liet zich medevoeren, volonbestemde gedachten, vervuld van een grote weemoed, en zij leunde op zijn hand om in te stijgen. Zij herkende de landauer, waarin zij vroeger zo dikwijls gezeten had, en zij merkte op, dat een andere palfrenier dan Herman aan het portier stond.

"We zullen even op Paul wachten!" sprak Henk, die naast haar plaats nam.

Zij antwoordde niet, maar leunde achterover en bedekte haar hoofd met de handen. Het was haarzo vol, zo vol...

"Ik had niet verwacht je te zien, Henk! Het is heel lief van je!" bracht zij eindelijk uit. "Heel lief!"

Hij drukte haar de hand en stak zijn hoofd uit het open portier. Maar Paul kwam aan.

"In orde!" riep hij en sprong in het rijtuig. "Wel Elly, dat doet me plezier, hoor! Dat doet me plezier je weer te zien..."

De palfrenier sloot het portier, het rijtuig ratelde weg. Paul sprak niet meer, daar Eline en Henk ook niet spraken. Bij elke lichtstraal der lantarens, die zij voorbijreden, zag Paul Eline roerloos achterover liggen, met de handen voor het gelaat, haar boezem geschokt door een stille snik. En zij zwegen steeds.

II

Het was over tienen, toen het rijtuig voor het huis in de Laan van Meerdervoort stilhield. De palfrenier belde, men deed open. Zij stapten uit. In de vestibule stond mevrouw Van Raat, bevend van aandoening, nu Eline op haar toestortte en haar omhelsde.

"Goed, lief mevrouwtje! Goed moesje!" snikte zij. "Je wilt me dus wel bij je hebben, je wilt me bij je hebben?"

Mevrouw weende als een kind en voerde Eline in haar arm de eetkamer binnen. Het gaslicht scheen er over de gedekte tafel, want men had gewacht met een souper.

"O, ik kan je niet zeggen, wat een dot ik je vind, mijn goed, goed oudje!" riep Eline. "Ik ben zo blij, dat ik bij je mag komen..." Zij knelde de wenende oude vrouw steeds in haar armen en mevrouw Van Raat deed haar zitten op de canapé en zette zich naast haar, met de arm om heur middel. Wat was het een tijd, dat zij Eline niet gezien had, en hoe zag Eline er nu uit? Goed?

"O ja, ja! Ik ben heel wel!" riep Eline en kuste haar telkens en telkens weer.

Mevrouw echter knoopte Eline's voile los, hielp haar heur hoed afzetten, haar mantel uittrekken. En ach, zij zag aanstonds... die ingevallen schouders, die holle wangen, die sombere ogen.

"Kind!" kreet zij, niet meester zich te weerhouden. "Kind! Ach, wat ben je veranderd, wat zie je er uit!"

Hartstochtelijk omhelsde Eline haar en zij verborg heur gloeiend kopje aan mevrouwtjes borst.

"O, daar moet u niet op letten! Ik ben wat moe van de reis; ik ben wat bleek, zeker? U zal het zien, zodra ik enige tijd bij u ben, zie ik er weer gezond en fris uit... U zal het zien!"

Zij lachte mevrouw toe door haar tranen en zij kuste haar steeds, nu haar wang, dan haar oude gerimpelde hand. Ook Henk en Paul waren binnen gekomen, ook hen trof aanstonds Eline's vermagerd wezen, maar hoewelzij schrikten, maakten zij er geen opmerking over. Mevrouw kon de ogen niet van Eline afhouden. Zij wiste zich haar tranen af en vroeg Eline, of zij zich wat wilde verfrissen op haar kamer.

"Neen, ach neen, laat maar!" riep Eline. "Ik voel me wel wat stoffig, maar het komt er niet op aan. O, Henk, mijn goede Henk!"

Zij wenkte Henk, trok hem tot zich, waar zij naast mevrouw op de canapé zat en pakte zijn dik hoofd in haar kleine handen.

"Ben je niet... meer boos, Henk?" murmelde zij aan zijn oor.

Hij verbeet zich de lippen van aandoening.

"Ik ben nooit... boos op je geweest!" stamelde hij met een brekende stem.

Zij kuste hem, liet hem los, zuchtte verruimd en sloeg een lange blik om zich heen. Zij had iets van een thuis gevonden.

Men zette zich aan tafel, maar Eline had geen honger, zij roerde haar

soep even aan, at geen vlees en nam slechts kieskauwend een stukje eend met sla, maar zij wenkte Paul telkens, dat hij haar zou inschenken, want zij had dorst. De wijn en haar emotie deden een blos schemeren door de gele bleekte van heur gelaat en toen mevrouw haar vroeg, waarom oom Daniël haar toch niet gebracht had, lachte zij met een luide, zenuwachtige lach. O, zij kon best alleen van Brussel naar Den Haag komen; oom had haar willen geleiden maar zij had zijn geleide afgeslagen. Zij was zo bereisd geworden: zij was nergens bang voor. Niets was gemakkelijker dan te reizen; men pakte zijn koffer, men informeerde en vroeg hier en daar, wat men nodig had en men ging in zijn wagon zitten. Als mevrouw later eens met haar zou willen reizen, zou mevrouw het zien, hoe handig zij het kon.

Zenuwachtig sprak zij door, steeds met haar wijnglas, dat zij telkens aan de lippen bracht, in de vingers. Zij sprak over Elize, haar jong tantetje, een snoesje van een vrouwtje, zo vrolijk en levendig! Nooit zat ze stil, dan was ze hier, dan was ze daar, altijd had ze iets te doen, iets te beredderen. Oom en Elize waren het nooit met elkander eens, en ze kibbelden onophoudelijk, maar op zo een aardige manier, dat het bepaald amusant was. Elize's familie in Parijs was ook charmant, maar haar oom en tante, die bij Bordeaux woonden, op een kasteel, dát waren lieve mensen. Des Luynes heetten zij. Zij, Eline, had er feesten van de wijnoogst bijgewoond, vreselijk lief en champêtre, iets van een episode uit een roman van Georges Sand... Georges Sand had immers "La Petite Fadette" geschreven? Nu juist... En Spanje, Spanje vond zij prachtig, vooralin het Zuiden, waar men nog zoveel van de Moren vond. O, Granada en de Alhambra, prachtig, magnifique... Naar de stierengevechten had ze nooit willen gaan, hoewel Elize er haar om had uitgelachen. Maar zij vond ze zo griezelig en vies, bepaald vies. Met die dode bloedende beesten...

Paul lachte, en zij lachte ook en beklaagde de arme stieren en zij sprak door, steeds door; mevrouw drong haar telkens toch iets te eten, maar zij weigerde met een ernstig gezichtje:

"Heus niet, mevrouwtje, heus niet, dank u waarlijk... Ik drink alleen maar; ik heb zo een dorst. Mag ik nog een glaasje?"

"Kind, kan je er tegen, zoveel te drinken?"

"O, ja, daar slaap ik heerlijk op! Anders lig ik wel eens zo een hele nacht wakker, weet u, en dat is zo vervelend. Cordova is ook een lieve stad; daar is zo een prachtige moskee..."

Zij liet zich verder voortdrijven op de zenuwachtige stroom van haar reisherinneringen en sprong van de hak op de tak. Waarom reisde Paul toch niet meer dan hij deed? Als zij een jongmens was, dat geld had, zou ze altijd reizen, altijd door. Grote reizen, zie je, bij voorbeeld, van New-York met de Great Pacific naar San Francisco, en dan over zee naar Japan, de wereld om, heerlijk! Zij vond het heerlijk! Zij vond het heerlijk in een wagon, zij zou in een wagon kunnen leven!

Mevrouw schudde zacht glimlachend het hoofd over haar opgewondenheid.

"Maar ik vind het nog heerlijker hier bij u te komen wonen, mijn lief oudje, mijn schat!" riep zij en onstuimig omhelsde zij de grijze vrouw.

Na het souper zeide mevrouw Van Raat, dat het haar veel plezier zou doen, zo Eline nu wat rust ging nemen, op haar kamer. Eline vond het goed, maar mevrouwtje moest bij haar blijven, wou ze? Paul had een afspraak met kennissen en nam afscheid en ook Henk stond op om te vertrekken.

"Mag Betsy je morgen komen zien?" fluisterde hij, een beetje angstig. Zij zag hem vaag glimlachend aan en drukte zijn hand.

"Zeker!" sprak ze. "Geef ze een zoen van me, zal je...? En hoe is Ben, is hij groot geworden?"

"O, een kolos van een jongen; je zal hem morgen ook zien. Nu adieu, dag Elly, slaap lekker..."

"Adieu, Henk, tot morgen zeker. Adieu..."

Henk vertrok en mevrouw geleidde Eline naar boven, naar haar kamer.

"Ik kan je vooreerst geen zitkamer geven, Elly!" sprak zij op de trap.

"Tenminste niet zolang Paul nog bij me is."

"Waar denkt hij dan naar toe te gaan?"

"Hij wil op zichzelf wonen en dat is beter ook voor een jongmens, nietwaar? Maar je slaapkamer is heel groot,je weet wel, die kamer naast de mijne."

"O, die is heerlijk, die herinner ik me!"

Leentje had er het licht aangestoken, en de deuren van het balkon stonden open, zodat de koele zomeravondlucht binnenvlood. Eline kuchte even, toen zij binnentrad.

"Het is wat koel, ik zal sluiten," sprak mevrouw en zij sloot de deurvensters.

Eline zag verbaasd om zich rond en haar ogen werden vochtig. "Maar mevrouwtje! Mevrouwtje! Wat heeft u gedaan!" riep zij ontroerd uit.

Overal zag zij herinneringen uit haar kamers van het Nassauplein. Daar stonden haar psyché, haar toilet te duchesse, haar schrijftafel, haar divan, daar hing haar Venetiaanse spiegeltje, daar schitterden, overal smaakvol verspreid, haar beelden, haar kleine sierlijkheden, en, bijna alleen nieuw, trof haar het grote ledikant, waarvan de donkerblauwe gordijnen, als een baldakijn, tegen de wand waren opgehangen.

"Bevalt het je zo?" vroeg mevrouw Van Raat. "Ik dacht, dat je eigen meubeltjes je het liefst zouden zijn. Maar kindlief, wat is er nu, waarom moet je nu huilen?"

Zij liet zich door Eline's armen omstrengelen en Eline weende op haar schouder en kuste haar herhaaldelijk. Mevrouw deed haar zitten op de divan, en zette zich eveneens, en Eline leunde steeds tegen haar aan, als een bedroefd kind tegen zijn moeder.

"O, nu, nu voel ik eerst dat ik rust!" sprak ze mat. "Want ik ben zo moe, zo moe."

"Wil ik je dan alleen laten en wil je wat slapen?"

"Neen, neen, blijf, toe blijf. Ik ben niet moe van die vijf uur sporen, ik ben moe van... van alles, en daar helpt geen slapen voor. Maar toch voel ik, dat ik nu rust, niet omdat ik zit, maar omdat ik tegen u aanleun, en omdat ik weet, dat u van mij houdt. Ziet u, daar had ik zo een behoefte aan, terwijl ik reisde en bij al die vreemde mensen was: tegen iemand aan te leunen en een beetje, een heel klein beetje liefde te voelen. Maar het was alles zo koud om me heen, al waren ze nog zo vriendelijk en beleefd. Oom Daniël is ook zo: vriendelijk en galant zou ik bijna zeggen, maar zo koud; met Elize maakte ik altijd gekheid, ze is net schuim, zo luchtig, maar ook koud, cynisch koud. En tegen die vreemden moest ik altijd lief zijn en lachen, want wie zou een treurige logée hebben willen krijgen, en waar moest ik naar toe, als ik niet ergens logeerde of reisde!"

"Je had bij mij altijd kunnen komen, kind, en ik had je eerder geschreven, als ik geweten had, dat je je zo ongelukkig voelde, maar ik dacht, dat je gelukkig was."

"Gelukkig!" kermde Eline. "Net zo gelukkigals een paard, dat niet meer kan en dat ze voortdrijven met een zweep: hoep! hoep! allo!" lachte zij smartelijk.

Haar lach viel mevrouw Van Raat in de ziel als een mes. Haar doffe ogen schitterden van tranen en zij vermocht niet te spreken; zij vermocht Eline alleen dichter aan heur borst te sluiten.

"Ja, hou me maar vast tegen je aan!" murmelde Eline zachter. "Zo rust ik, zo rust ik uit... zo ben je mijn lief, oud moesje..."

Zo bleven zij lang zitten en zij spraken bijna niet meer, tot mevrouw er bij Eline op aandrong, dat zij zou pogen te slapen. Mevrouw bleef vlak bij haar; Eline behoefde slechts een deur te openen, om bij haar te zijn.

"Heb je nog iets nodig, zeg het dan of bel dan, nietwaar kind? Doe voortaan geheel en al of je thuis bent en wees vooral niet te discreet. Dat zou me pijn doen. Vraag, vraag maar wat je wil hebben..."

Eline beloofde het en mevrouw liet haar alleen. Maar Eline voelde zich

nog te vol om zich aanstonds ter ruste te leggen. Zij zag rond in haar kamer en in elke hoek herkende zij haar eigen vazen, haar platen en fotografies.

"Goed, lief mens!" murmelde zij met een weemoedige glimlach. De zenuwachtige onrust van haar ziel scheen als in een zalige veiligheid weg te vloeien, want zij voelde zich veilig te midden der reliquieën van haar vroeger leven. Langzaam rees zij van haar divan op, langzaam wandelde zij rond, op ieder voorwerp sloeg zij een tedere blik. Haar fijne vingers streken langs het terra-cotta en biscuit der beelden, of verschikten enige fantasie-fotografies, die los hier en daar tegen het een of ander voorwerp aanleunden. Ieder dier kleine dierbare nietigheden bracht een herinnering mede en het werd haar eensklaps duidelijk, dat de tijd, die zij in het buitenland had doorgebracht, niet was omgevlogen, maar wel degelijk een volle anderhalfjaar telde. Zij bedacht nu ook, dat zij die meubels, die ornamenten niet meer gezien had van het ogenblik af, dat zij in die verschrikkelijke nacht naar Jeanne Ferelijn gevlucht was. En elke herinnering, die opdoemde, bracht weer andere herinneringen met zich mee, zodat zij ten laatste als een regen van weldoende, geurige bloemen of van pijnlijke, vurige vonken haar gemoed overstelpten. Maar zij zette de wandeling door haar nieuwe kamer voort en haar blik viel op een Japanse doos, die mevrouw Van Raat op haar schrijftafel geplaatst had. Zij wilde, als werktuiglijk, de doos openen, maar bespeurde, dat zij gesloten was. Daar zij echter op tafel haar sleutels had zien liggen, een bosje kleine sleutels aan een zilveren ring, dezelfde die zijeenmaal Frans Ferelijn had toevertrouwd, zocht zij er het sleuteltje van de doos uit en opende die. Zij vond er tal van brieven, vergeeld van papier, brieven van oude schoolvriendinnen, brieven van tante Vere, geschreven ten tijde dat zij op kostschool was geweest. Zij zou de eerste verscheuren, want zij hechtte niet meer aan die vriendschapsontboezemingen van meisjes, die zij nooit meer zag, en die ze vergeten had, zoals zij haar vergeten hadden. Zij vond ook een enkele brief van haar vader, die haar zo dierbaar en zo verheven was geweest en ze kuste dat papier met een eerbied, of het heilig ware. Maar opeens, terwijl zij haar brieven schikte, viel uit die verkleurde bladen een klein stukje karton op de grond. Zij bukte zich, raapte het op... en een dodelijke bleekte overtoog heur gelaat, terwijl haar ogen met ontzetting staarden!

"O!" kreunde zij, als reet er een oude wond zich in haar ziel open. "O!...

O,God!"

Het was een klein portret van Otto in medaillon-formaat.

Hoe kwam het daar tussen die oude brieven? Het heugde haar; het was slechts een afgekeurde proef van een portret, dat hij eens voor haar had laten maken. Het portret zelf, dat zij gedurende haar engagement steeds bij zich gedragen had, had zij met zijn andere cadeaux, met de waaier van Bucchi, hem teruggezonden, als een allerlaatste, noodzakelijk vereiste wreedheid, die zij hem had toegedacht. Dit mislukte proefje was verdwaald geraakt tussen haar brieven, en zij had er niet meer aan gedacht; zij had nagelaten hem ook dit te sturen.

"O!" kreunde zij steeds. "O!"

Zij weende, zij snikte, zij bracht het portret aan heur lippen. Het versmade proefje was haar grootste schat geworden, en eeuwig zou zij het met zich dragen, eeuwig, eeuwig! Het was het enige wat haar was overgebleven van haar groot geluk, dat haar uit de vingeren was geglipt, als een dierbare vogel, die haar slechts een lelijk veertje had achtergelaten.

"Otto!... O, Otto!" murmelde zij.

En haar tranen en kussen bedekten het kleine, ronde stukje papier.

In haar eigen slaapkamer zat mevrouw Van Raat nog peinzend neer. Weemoedig, de ogen vol tranen, schudde zij langzaam het hoofd.

Hoe was het mogelijk, dat zij zo gelukkig, zo lang gelukkig was geweest met heur man en dat haar lieve Elly zo weinig vreugde had gekend? En omdat zij vroom was, met de kinderlijk-gelovende vroomheid van een eenvoudig hart, dat dankbaarheid voelde voor wat het eens geschonken was geworden, vouwde zij haar dorre handen en bad zij, bad zij voor haar lieve Elly, die niet gelukkig was.

III

Toen Eline zich de volgende morgen gekleed had en de glazen deuren van haar kamer had geopend,bespeurde zij mevrouw Van Raat, een bloemenschaar in de hand, tussen de stamrozen, die in knop stonden. Eline spoedde zich naar beneden, naar de tuin.

"Ik ben toch niet in de laatte? U heeft toch nog niet ontbeten?" vroeg zij met haar lieve stem. Mevrouw kuste haar en zei dat zij zo laat mocht opstaan, als ze wilde, en dat zij met het ontbijt gewacht had.

"Ik zie, dat u me wilt gaan bederven... U zal zien, hoe lastig ik het u nog maken zal. Wat ziet de tuin er lief uit... Mag ik wat plukken?"

Mevrouw stemde glimlachend toe, gaf haar de schaar en volgde haar een weinig, waar zij, tussen de heesters zich op de tenen verheffend, de bloesemende takken afsneed, op de lippen steeds een zacht woord vol sympathie. Zij boog de donkerpaarse en zachtblanke trossen der seringen, de glinsterend helgele trossen der gouden-regens tot zich toe en de blinkende dauwdroppels rolden als klare, ronde diamanten over haar vingers. Vlug gleed haar schaar door de bengelende stengels der sneeuwballen of vlijmde in de roze bloesemtwijg van een meidoorn. En zij betreurde het, dat de jasmijnen, hoewel vol in knop, nog niet ontloken waren...

"Heeft u een vaas? Dan zal ik er één bouquet van maken, maar dan moet ik nog meer seringen hebben, vooral seringen..."

De schaar vloog door een grote heester, die nog niets geofferd had, en de paarse trossen vielen om haar heen, in het dauwige gras. Zij verzamelde ze, en volgde mevrouw, die naar binnen ging. In de eetkamer, terwijl mevrouw Eline's chocolade gereed maakte, schikte zij de twijgen in een grote vaas op het buffet.

"Dat staat vrolijk, zo wat bloemen, vindt u niet?" riep zij en ging een paar pas achteruit, om over het effect van haar losse bouquet te oordelen.

Mevrouw waarschuwde, dat zij de chocolade koud liet worden, en zij zette zich met een zucht. Het was mevrouw gisteren reeds opgevallen hoe Eline's gebaren steeds onrustig en zenuwachtig waren, hoe zij naar

iets greep, het weder neerzette, telkens onwillekeurig en zonder noodzakelijkheid iets verplaatste of bijna angstig uit het raam, naar de deur of naar het plafond zag. Vaak maakte zij een lichte beweging met het hoofd of zij schrikte, of tikte met de vingers op tafel, als speelde zij piano. Maar ook vaak liet zij zich met een zucht in haar stoel terugvallen en een doffe matheid verving dan aanstonds die nerveuze koorts in haar gebaren en blikken.

Ook nu viel mevrouw deze zenuwachtigheid en daarna die plotselinge matheid op, maar het deed haar toch genoegen dat de warme, geurige chocolade Eline smaakte.

"En wat eet je nu, kind? Een boterhammet een zacht eitje?"

Eline zag haar met een angstige glimlach aan.

"Ach mevrouw... zou ik wel? Liever... maar niets... de chocola was heel lekker."

"Maar Elly, je kan toch niet niets eten, je hebt gisteren ook al niet gegeten! Toe, eet nu een eitje."

Eline stemde toe en mevrouw opende haar eitje, als ware het voor een bedorven kind geweest.

"Je moet je goed voeden, Elly-lief!" ging zij betuigend voort. "Heus, je ziet er zo mager en hol uit, net of je honger hebt geleden. Je moet je goed voeden, melk drinken en eieren en vlees eten, hoor!"

Eline glimlachte slechts en zag naar het ei met een lichte afschuw, die zij niet verbergen kon. Een paar maal proefde zij, toen schoof zij het weg.

"Toe moesje, word niet boos, maar heus... ik kan niet. Ik word er zo akelig van."

Zij zag mevrouw zo smekend aan, dat deze niet meer aandrong en zij nam nu, om mevrouw toch plezier te doen, een beschuitje. Dat

was genoeg; heus, ze at nooit meer zo vroeg in de morgen.

"En Paul? Slaapt die nog?"

"O ja."

Mevrouw zeide, dat Paul altijd alleen ontbeet of meestal niet ontbeet en alleen koffie dronk. Paul gaf haar weinig last maar ook weinig genoegen.

"Meisjes zijn veel gemakkelijker en veel liever dan die jongens, nietwaar, moesje? U moet u nu maar verbeelden, dat u een dochter thuis hebt gekregen?" sprak Eline liefkozend. "O herinnert u u nog: het is nu al lang geleden, toen heeft u me gevraagd bij u te komen wonen en ik antwoordde u, dat u van me hield, omdat u me zo weinig zag, maar dat u me een lastpost zou vinden, als u me iedere dag zag. Herinnert u u wel?"

Mevrouw dacht vaag glimlachend na, maar zij herinnerde het zich niet meer.

"O, ik weet het nog zo goed. Het was op het Nassauplein, in het kleine, violette boudoirtje. Wie had toen gedacht, dat ik waarlijk eens mijn toevlucht bij u zou komen zoeken? Maar heus, ik zal mijn best doen geen lastpost te zijn..."

Weemoed vervulde haar hart en zenuwachtig speelde zij met een klein medaillon van zwart émail en pareltjes, dat aan haar horlogeketting hing, en dat zij sedert jaren niet meer gedragen had. Het was een geschenk van haar vader geweest, toen zij tien jaar geworden was; na zijn dood had zij bij zichzelf een gelofte afgelegd het niet meer te dragen, maar vanochtend droeg zij het weer voor het eerst. Het bevatte nu het stukje karton, dat zij gisterenavond tussen haar brieven gevonden had.

"Mevrouwtje," begon zij met een zacht trillende stem en zij legde haar ene hand op die deroude vrouw. "Mevrouwtje, ik wilde u iets vragen. Ziet u Erlevoort nog wel eens, of hoort u nog wel eens wat van hem?"

Mevrouw zag haar aan, als poogde zij Eline's gedachten te raden, maar zij vermocht niets af te leiden uit die koortsige blikken, uit de

beweeglijkheid dier spelende vingers.

"Waarom vraagje dat, Elly?" vroeg zij.

Het was de eerste maal, dat zij met Eline sprak over Otto, nadat hun engagement verbroken was.

"Ach, ik zou graag willen weten, of hij het zich erg heeft aangetrokken, en of hij nu gelukkig is. Ontmoet u hem nooit?"

"Ik heb hem een enkele maal bij mijn zwager gezien op de Princessegracht."

"Hoe ziet hij er uit?"

"Hij is in zijn uiterlijk niet veel veranderd, misschien een beetje ouder geworden, maar dat frappeert toch niet. Hij is wel stil en een beetje somber, maar hij was toch nooit vreeslijk uitgelaten, wel?"

"Neen," murmelde Eline, overvloeiende van herinneringen.

"Hij is nu niet in Den Haag. Hij is naar de Horze, geloof ik."

"Zou ik hem hebben doen vluchten?" dacht Eline, en om zich te houden of zij belang in hem stelde om hemzelf, niet om haarzelf, sprak zij zacht:

"Hij zal er dus wel over heen zijn. Ik wens niets liever dan dat hij gelukkig is; hij verdient het: hij is een beste jongen."

Mevrouw zweeg en Eline hield zich in om niet te wenen. O, zo moest zij zich zelfs bij haar goed moesje opschroeven en zich anders tonen dan zij was! Wat was toch het leven een groot gehuichel! Zij, zij had altijd gehuicheld, voor zichzelve, voor anderen, en zij huichelde nog, zij was zo vergroeid in haar gehuichel, dat zij niets anders kon dan huichelen.

"En nu moet ik je nog iets tonen, dat ik hoop, dat je plezier zal doen!" sprak mevrouw, daar ze iets ried van Eline's weemoed.

"Kom eens mee."

Ze bracht haar naar de bel-étage, waar Eline nog niet geweest was, en opende de deur van de salon.

"Je weet, ik had vroeger zo een oud hakkebord van een piano, omdat Paul alleen maar zo wat tokkelde, om zijn zang in te studeren. Maar zie nu eens."

Zij traden binnen en Eline bespeurde op de plaats van het oude hakkebord een fonkelnieuwe Bechstein. Haar muziekboeken, rood gebonden met gouden letters, lagen er boven op.

"Daar zal je heerlijk bij kunnen zingen, de klank is zo zuiver en mooi."

Eline's lippen trilden en een zenuwachtige trek gleed over haar gelaat.

"Maar mevrouw!" stamelde zij. "Waarom heeft u dat gedaan, o, waarom heeft u dat gedaan! Ik... ik zing niet meer."

"Wat! Waarom niet?" vroeg mevrouw verschrikt.

Eline wierp zich zuchtend op een stoel.

"Ik mag hetniet meer doen!" kreet zij bijna smartelijk, daar de nieuwe piano de herinnering aan haar schitterende stem wreed bij haar deed oprijzen. "De dokters, die ik in Parijs geconsulteerd heb, hebben het mij verboden. Want u moet weten, dat ik de hele winter hoest en dat mijn hoest alleen met de zomer overgaat. De twee laatste winters heb ik voortdurend gehoest en ik had altijd pijn hier

op mijn borst. 's Zomers ben ik heel wel!"

"Maar kind!" sprak mevrouw angstig. "Heb je je dan goed laten soigneren in het buitenland?"

"O ja, de Des Luynes wisten specialiteiten in Parijs voor borstaandoeningen en ze hebben me geklopt en getikt en geausculteerd, tot vervelens toe! Ik ben ook lang onder geregelde behandeling geweest van twee dokters? maar ik kreeg op het laatst

genoeg van ze: ze maakten me toch niet beter, en beweerden, dat ik altijd in een zacht klimaat moest wonen, maar ik kon toch niet in mijn eentje in Algiers of de hemel weet waar zitten en oom Daniël moest terug naar Brussel. U ziet - eindigde zij met een zenuwachtige lach - "ik ben helemaal een ruïne, van binnen en van buiten."

Mevrouw drukte, steeds voor haar staande, Eline's hoofd tegen zich aan, haar ogen vol tranen.

"Het is jammer van de mooie piano!" sprak Eline, zich losmakend uit mevrouws omhelzing en zich nerveus voor de piano zettend. "Wat een volle klank, wat mooi..."

Haar vingers gleden snel over de toetsen als in snikkende gamma's; de tonen schenen te wenen van smart over die verloren stem. Mevrouw zag droef toe; zij had zich illusies gemaakt, dat Eline zou zingen, met Paul zou zingen, dat Paul, door die zang geboeid, 's avonds veel thuis zou blijven, dat een melodieuze, huiselijke gezelligheid haar eenzame, stille kamers zou vullen. Maar zij hoorde slechts luide, snikkende gamma's, de wenende dauw van een chromatische triller, en de grote, losse tranen van pijnlijke staccato's.

"Ik zal werk maken van mijn spel, ik ben nooit een grote pianiste geweest, maar ik zal mij zoveel mogelijk zoeken te perfectioneren! U zal toch muziek horen, moesjelief! Wat een klank, wat een mooie klank!"

En de mooie klanken ruisten door, als een stortvloed van smart.

IV

Ter ere van Eline zorgde Paul tegenwoordig te zijn bij het koffiedrinken, te half-een. Des namiddags kwamen eerst de heer en mevrouw Verstraeten met Marie en vervolgens Emilie de Woude. Eline ontving ze hartelijk en toonde zich verheugd ze weer te zien en vertelde hun allen veel nieuws van Georges en Lili. De Moulangers, familie van tante Elize, en de Des Luynes hadden hen allen zo een lief, jong paartje gevonden en ze deden hunnu nog veel beleefdheid. En het was heel aardig van Georges en Lili, dat ze haar, Eline, dadelijk waren gaan opzoeken: ze

apprecieerde dat zeer.

Een vreemd gevoel maakte zich van Marie meester, nu zij Eline weder hoorde en zag; het was iets als een vrees of Eline ook een verandering in haar zou bespeuren. Maar Eline scheen niets op te merken en praatte door. Zij praatte door, over haar reizen, over steden, die zij gezien had, over mensen, die zij ontmoet had, zij praatte door, vlug en zenuwachtig, alsof haar zinnen elkaar op de hielen zaten. Het was een nervositeit, die haar tegenwoordig steeds omving, in elk gezelschap, hoe klein en intiem ook, en zij frommelde haar zakdoek krampachtig ineen, of plukte aan de franje van een tafelkleedje, of slingerde de kwasten van haar fauteuil heen en weer, in een onweerstaanbare aandrang tot beweeglijkheid. Haar elegante loomheid, haar gracieuze kalmte van vroeger waren geheel en al verdwenen.

Het was bij vieren, toen de deur van de salon geopend werd en Betsy binnenkwam, met Ben aan de hand. Eline rees aanstonds op en snelde haar tegemoet, om haar verlegenheid onder een vertoon van hartelijkheid te verbergen. Zij omhelsde haar zuster onstuimig en Betsy vond gelukkig enige vriendelijke woorden. Daarna overstelpte Eline Ben met zoenen. Hij was groot en zwaar voor zijn vijf jaar en had in zijn ogen de onbestemde slaperige blik van een kind, dat achterlijk is. Toch scheen hij zich iets aangenaams te herinneren, want zijn lipjes openden zich tot een blijde glimlach en hij sloeg Eline, die zich gebukt had, zijn dikke armpjes om de hals om haar te kussen.

Geen der beide zusters scheen daarna een onderhoud, vertrouwelijker dan het algemeen gesprek, te wensen, want Betsy vertrok tegelijk met de Verstraetens en Emilie, en Eline hield haar niet terug. Zij gevoelden beiden, dat niets haar meer bond, dan een band van conventie, die zij, ter wille van de mening der wereld, eerbiedigden, maar die geen liefde insloot. In anderhalf jaar hadden zij elkaar niet gezien; nu zij elkander weer zagen, scheen het haar, dat zij vreemden waren, die zich beleefd en vriendelijk voordeden en belangstellende vragen uitten, met een hart vol kille onverschilligheid. Eline was wat moe, toen zij weg waren en zij leunde in haar fauteuil achteruit, nu zij, stil en alleen met mevrouw, zat voor het deurvenster, dat op de veranda uitkwam, een klein fluwelen tafeltje tussen haar beiden, waarop mevrouws haakmand stond en enige boeken en illustraties lagen. Met een mat lachje knikte zij mevrouw toe

en sloot toen haar ogen, behaaglijk gestreeld door die rust vol gezellige huiselijkheid.

Mevrouw nam haar haak-sterweer op en het werd haar eensklaps, of zij niet meer zo dof en onverschillig voorthaakte, als zij placht te doen: het werd haar, of zij door haar stramme, oude leden een nieuwe levensgloed voelde stromen, of zij voortaan met een doel zou kunnen leven. Dat doel was: het arme kind, dat daar uitgeput in haar stoel hing, tot levenslust en hoop op te wekken, opdat het nog zulk geluk zou kunnen vinden, als zijzelf in haar jeugd gevonden had. Een warme sympathie scheen bij die gedachte door haar aderen te vloeien en een zachte glans tintelde in haar doffe ogen op, nu ze Eline, vermagerd en verbleekt ineengezonken, vol toeblikten.

"Eline," begon zij zacht. "Ik moet je eens spreken, eens ernstig spreken."

Eline opende haar ogen en zag haar vragend aan.

"Je zei me vanmorgen, dat je in Parijs onder behandeling was geweest. Zou je niet vinden, dat ik goed deed, wanneer ik Reijer eens schreef om te komen. Hij is mijn dokter niet, maar ik weet, dat je vroeger..."

Eline schrikte hevig op.

"Wat ik u bidden mag, mevrouwtje, geen dokter voor mij!" riep zij hartstochtelijk, bijna gebiedend uit. "Ze hebben mij in het buitenland al genoeg verveeld, en ze kunnen me toch niet genezen. U doelt immers op mijn hoest?"

"Ik kan je niet zeggen, waarop ik doel. Ik vind, dat je over het algemeen er allerslechtst uitziet, ik geloof dat je door en door ziek bent, al zou ik niet precies je ziekte kunnen noemen..."

Eline lachte luid.

"Maar moesje-lief, u maakt me heus erger dan ik ben. Ik gevoel me, nu ik al minder hoest, heus heel wel! U is erg lief, zo bezorgd over me te zijn, maar waarlijk..."

"Mag ik Reijer dus niet schrijven?" vroeg mevrouw met zachte aandrang.

Eline meende haar leed gedaan te hebben met haar afwijzende woorden en haar lach en zij zag mevrouw op haar innemende wijze aan.

"U mag alles!" murmelde zij bijna dwepend, "en als ik er u plezier mee doen kan, zal ik slikken wat ze me voorzetten en mogen ze weer op me tikken en hameren, zo lang als ze verkiezen. Ik geloof niet, dat het me iets helpen zal, maar als u het gaarne heeft, zal het gebeuren. Schrijf Reijer, u mag het; u mag alles..."

Mevrouw was haar dankbaar en, voor het ogenblik, een weinig gerustgesteld.

naar boven

HOOFDSTUK XXIX

I

Fine, een toverheks met een zuur gezicht, die mevrouw Verstraeten als meid-alleen voor Lili gehuurd had, sloeg ten huize Atjehstraat over de ronde tafel in de eetkamer een fonkelnieuw tafelkleed uit. Emilie stak het gas in de salon aan en Marie was zingend bezig enige losse bloemen in vazen teschikken. De tuindeuren stonden open en buiten was de avond nog licht en parelgrijs.

"Voor vanavond mag het schitterende verlichting zijn!" riep Emilie vrolijk, nadat zij de drie kranen van de gaskroon had geopend en het gas met een geplof ontvlamd was. "Morgen pas begint de zuinigheid!" fluisterde zij zachter, opdat Fine haar niet zou horen.

"Freule, kan ik terecht in de porseleinkast?" vroeg Fine met iets dreigends, als was zij van plan de kast open te breken, wanneer men er haar niet toeliet.

"Zeker Fine, hier is de sleutel: wat moet je hebben?"

"Wel, freule, van alles! Borden en schalen en de soepterrien. En vorken en messen zie ik ook niet. Maar eigenlijk zou ik goed doen met naar mijn coteletten te gaan kijken."

"O, best, Fine. Dan zullen wij de tafel wel dekken."

"Ziet u, ik weet nog niet zo precies waar alles staat."

"Goed, best, Fine, ga maar."

Fine keerde terug naar de coteletten en Emilie maakte de muurkast open, waarin het servies stond.

"Marie, help me dan toch, in plaats van met die bloemen te staan zeuren!"

"Zorg jij maar voor het practische, dan zorg ik voor de poëzie!" riep Marie en verweerde zich zingend met reusachtige takken seringen.

"Ach neen, toe laat dat nu tot straks. Je zal zien, ze komen en de tafel is nog niet gedekt."

Marie verliet haar bloemen en trad op een danspas nader.

"Breng die schalen naar de keuken, dan breng ik de terrien. Maar breek ze niet met je dolheid?"

In de keuken, waar de potten en pannen in het gas als zonnen en sterren aan de wand schitterden, vroeg Fine nog om een sauskom, en om nog een schaal. Marie bracht haar alles, terwijl Emilie nu de tafel dekte met twee couverts en de servetten in de glazen plooide.

"Hè, dat is niet chic! Dat doen ze in een restauratie!" riep Marie en wilde de servetten wegtrekken.

"Marie, blijf af!" riep Emilie en greep haar bij de armen. "Blijf van mijn servetten af, zeg ik je!"

Zij vochten met elkaar om de servetten, in een stijgende vrolijkheid, toen Fine even aan de deur keek. De lachende gezichten van Emilie en Marie werden als met een toverslag ernstig.

"Juffrouw, nog een groenteschaal, als u wilt?"

Fine verdween en Marie trok een gezicht achter haar rug en zocht de schaal, die zij bracht. Emilie had weldra de tafel gedekt en trok tussen haar knieën de wijn open. Marie kwam terug.

"Schenk de wijn toch in hun mooie karaffen!" riep Marie. "Ik vind het bespottelijk, als je mooie dingen gekregen hebt, en je gebruikt ze niet."

"Dat is een idee!" riep Emilie terug. "Haal ze eens,Mies, ze zijn boven in de kast van Georges' kamer."

Marie vloog de trappen op en af en de wijn werd overgegoten in twee kristallen amforen met zilveren kettingen.

"Zie je, dat verzilvert de tafel wat!" sprak Marie bewonderend.

"Wacht, nu twee bouquetten, één voor meneer, één voor mevrouw."

"Een voor beiden is genoeg!"

"Twee, zeg ik je. Ik zeg je, twee."

De bouquetten werden geschikt en de tafel was allerliefst, als gedekt voor een klein souper, met kristal, zilver en bloemen. Emilie rende naar de keuken.

"Fine, heb je alles wat je nodig hebt?"

"Ik geloof het wel, freule! Ja,ja, het zal wel gaan."

"Marie, ik ga naar boven."

"Ik kom straks; eerst mijn andere bouquetten."

Emilie vond boven alle deuren open en het gas overal door Marie aangestoken. Het was wel overdaad voor een zuinig huishouden, die gloed van gas, maar enfin, ze kwamen toch maar eens voor de eerste keer in huis, die kinderen! Het ledikant was opgemaakt; kleine benodigdheden lagen op de wastafel en op het toilet; het leven begon er reeds te komen. Morgen, morgen zou alles leven in het kleine huisje, als doortrild van de adem van een jonge liefde! Emilie weidde over alles een laatste blik, verschikte een stoel, schoof een kleedje recht.

"Het is klaar, alles is klaar!" dacht zij vergenoegd.

Inderdaad was alles klaar, zo goed in de slaapkamer als in het kantoor, waar in de antieke boekenkast nu alle boeken gerijd, en het boudoirtje, waar de stoeltjes om het babytafeltje stonden, als had men er twee minuten te voren op gezeten. Daar stormde Marie de trap op, de kamer in.

"Emilie, het is bij tienen, we mogen wel maken dat we wegkomen."

"En ons rijtuig is er nog niet."

"Hoe laat heb je het besteld?"

"Om tien uur. Ze komen over tienen. Je hoeft niet bang te zijn. Heus, ik heb het nagezien. Hé, ik zou graag eens om een hoekje willen kijken, als ze kwamen."

"Willen we ons verstoppen?"

"Ach, wel neen, verbeeld je! Neen, ik wil niet, hoor!"

"Ben je bang voor wat je zal zien?"

Ze keken elkaar eens aan en proestten het uit bij de gedachte aan een tedere scène tussen Georges en Lili, die verrukt zouden zijn over hun bijouteriekistje van een huis.

"Weet je wat!" riep Emilie, als met een invallende gedachte. "Heb je nog bloemen?"

"Nog een beetje die ik niet kan gebruiken. Met korte stelen. waarom?"

"We zullen hun nachtlampje aansteken en er bloemen omheen schikken. Dat zal touchant zijn! Gauw, haal je bloemen!" Marie schaterde het uit en vloog gierende de trappen af. Toen zij buiten adem terugkwam, had Emilie het lampje aangestoken.

Marie schikte de bloemen, verschikte ze enverschikte ze weer; het wilde niet gelukken.

"Doe het dan toch kalm! Je staat maar te gieren!" maande Emilie aan. "En haast je, daar slaat het tien uur."

"Doe het kalm aan, haast je! Alles tegelijk zeker! O, zo wordt het lief, kijk eens."

Er hield een rijtuig voor de deur stil en er werd gebeld.

"Daar heb je ons rijtuig al, kom nu, Marie! We zullen het gas hier uitdoen, dan komt het lampje beter uit! Kom nu... Ach, grote goedheid, wat voer je nu uit?"

Marie had al de bloemen voor de vierde maal uit de rand van het lampje genomen, daar zij ontevreden over haar werk was. Emilie was onrustig en zette haar hoed op.

"Waarom heb je het nu niet gelaten?" klaagde zij. "Het is al zo laat. We zullen nooit wegkomen op die manier."

Marie's vingers toverden opnieuw met de bloemen en zij slaagde ditmaal. Emilie beefde van zenuwachtigheid.

"Netjes! Klaar!" riep zij voortdrijvend. "Allons, zet je hoed nu op, het gas uit."

Zij duwde Marie de hoed op het hoofd; flap, draaide de kraan dicht en sloot de porte-brisée tussen de slaapkamer en het kantoor. In de duisternis blonk het lichtje tussen de bloemen als een lamp der feeën in

de nacht, terwijl een zachte koelte door de open vensters binnenvlood.

"Vooruit nu, teut die je bent!" dreef Emilie voort, en zij verlieten het vertrek en wilden de trap afstormen. Maar zij hoorden buiten eensklaps een ratelend gerammel van wielen; zij hoorden stemmen als van twee koetsiers, die elkaar iets toeriepen. En zij stuitten ontsteld hun vaart.

"Ach, zie je, daar heb je het nu!" kreet Emilie in wanhoop. "Ik heb het wel gezegd, daar zullen ze al zijn, daar zijn ze al! Dat komt van je teuten!"

Er werd gebeld. Zij bleven dralen boven aan de trap, en zagen elkaar verschrikt aan.

"En ons rijtuig, dat ze natuurlijk zien!" riep Marie. "Hoe vervelend! Wat moeten we doen?"

"Roep Fine toe, nog niet open te maken. Ach neen, het is toch te laat."

"Ja maar, laten we ons dan maar verstoppen!" riep Marie, als met een kreet van vertwijfeling.

"Ach neen, Marie, heus, dat is te gek!"

"Ja, ja, ik verstop me!" riep Marie en zij stortte Lili's boudoir in. Emilie, bang verlaten te worden in dit hachelijk ogenblik, vloog Marie na. En zij sloten de deur achter zich, draaiden het gas uit en kropen samen achter de meubelgordijnen, die dicht hingen. Daar stonden zij, stil proestende, als twee verscholen misdadigsters, terwijl die dikke Emilie al haar best deed het gordijn niet te doen uitpuilen.

Zij hoorden Fine open doen. Zij hoorden, dat Georges en Lili binnenkwamen, en zij hoorden de twee koetsiers,die de koffers binnenbrachten. En zij hoorden de stemmen van Georges en Lili door elkaar roepen:

"Dank je, Fine, dank je wel!"

Fine had zeker een soort welkomstgroet geuit.

"En van wie is dat rijtuig, Fine?"

"Dat rijtuig, dat voorstaat..."

Zij hoorden niet wat Fine antwoordde, want Fine sprak altijd gedempt, op een deftige toon. Maar Emilie's en Marie's vertwijfeling was geweken en zij gierden nog slechts in stilte over haar komieke vlucht achter het gordijn. Marie kietelde Emilie en Emilie verweerde zich smekend, terwijl het gordijn heen en weer zwaaide. Plotseling werden zij weer stil en luisterden:

"Emilie! Marie!" riepen Georges en Lili beneden.

"Cht! Hou je stil!" fluisterde Emilie.

"Die vervelende Fine!" bromde Marie. "Dat ze toch niet uit zichzelf begrepen heeft, dat ze moest jokken!"

"Marie! Emilie!"

Zij hielden zich beiden stil, proestende achter haar gordijn.

"Laten we uit het raam vluchten!" lachte Marie.

"En in de armen van onze koetsier springen? Dank je hartelijk, hoor!" Zij luisterden weer en zij vernamen duidelijk het opgetogen stemmetje van Lili, die door de salon en de eetkamer en de keuken scheen te dwalen.

"Georges, neen maar, zie eens, hoe lief er alles uitziet. De tafel gedekt en bloemen, overal bloemen!"

Het bleef beneden een ogenblik stil: Georges en Lili waren zeker een en al bewondering. Maar weldra klonk weer het geroep: "Emilie! Marie!"

Emilie en Marie hielden zich stil.

"Wacht! We zullen ze gaan zoeken!" riep Georges eensklaps uit en weldra stormde hij met zijn vrouwtje als een wervelwind de trap op. "O

Marie! Daar komen ze boven!" steunde Emilie.

"En nu zien ze het nachtlampje veel te vroeg!" klaagde Marie. "Waarom heb je dan toch zo geteut?"

"Zo! Ik heb het eerst je gezegd voort te maken."

Georges en Lili waren luidruchtig de kamer binnengevlogen. Opnieuw die bewonderende stilte... een zacht gefluister, een fijn lachje, een kus... Marie proestte het uit.

"Ik hoor lachen, ik hoor lachen!" gilde Lili. "Ze zitten hier ergens verscholen. Toe, Marie, Emilie, kom nu toch te voorschijn."

Maar Emilie en Marie hielden zich weer als muizen en zij hoorden hoe Georges en Lili door het kantoor, het kleedkamertje draafden en eindelijk in het boudoirtje kwamen.

"O, hier zitten ze, als ze niet in de slaapkamer zitten! Hier is het alleen donker. Wacht, waar zijn mijn lucifers."

Lili meende echter, dat ze onder het bed waren gekropen en ging daar even zien. Maar Georges had het gas van het boudoirtje reeds aangestoken en hij bespeurde aanstonds die uitpuilende gordijnen.

"Lili! Lili!" riep hij, "kom dan toch."

Lili snelde toe.

"Kijk eens die gordijnen!"

"Gevonden, gevonden!" juichte Lili. "O, die dolle schepsels."

De gordijnen werden opengerukt en zij omhelsden Emilie en Marie, die gierende, met wangen als vuur, tevoorschijn kwamen. Er viel een stortvloed van woorden en ieder sprak tegelijk.

"Maar hoe akelig nu toch, dat jullie ons moesten overvallen!" kreet Emilie. "Jullie zijn te vroeg aangekomen!"

"Wat prachtig ziet alles er uit!" riep Georges. "Wat hebben jullie ons bedorven!"

"We waren zo gaarne als weldoende feeën weggezweefd!" klaagde Marie. En Lili lachte en weende bijna en omhelsde haar man en haar zusters zoveel zij maar kon.

"Jullie zijn twee schatten, twee schatten!" gilde zij.

Slechts langzamerhand bedaarden zij, nadat Georges prozaïsch had opgemerkt, dat hij honger kreeg.

"Goed, dan gaan jullie eten en dan vliegen wij weg, nietwaar Marie?" sprak Emilie.

"Neen, neen!" riepen Georges en Lili tegelijk. "Niets er van: jullie eten mee, samen, samen..."

Emilie en Marie verweerden zich en gilden van discretie, maar het hielp niet. Georges en Lili troonden haar naar beneden. Beneden was Fine verbouwereerd geweest van dat ondeftige lawaai daar boven, maar Georges merkte haar zuur gezicht niet op.

"Fine, zet nog twee borden op tafel, allons, gauw!"

Lili zelf zette twee stoelen bij, Georges duwde Emilie en Marie er op en maakte zich meester van haar beider hoeden, die hij op de canapé gooide. Emilie en Marie verweerden zich nog als wanhopigen, maar het hielp niet en Georges bond haar beiden een servet onder de kin. Fine zocht, zo goed als zij kon, haar weg in de porseleinkast, en zette twee couverts voor elk der gevangenen. Haar zuur gezicht keek met iets als een verwonderde glimlach naar die vier vrolijke mensen. Zij had nooit geweten, dat de mensen zo vrolijk konden zijn op de wereld, neen, waarachtig niet!

Maar keek Fine wat zuur, ze kreeg toch een pluimpje van Georges: de pasteitjes waren heerlijk, de coteletten heerlijk, de chocoladepudding heerlijk! Fine kon het, hoor! En Fine verdween, gestreeld, naar haar

blinkende keuken. Dat jonge paartje beviel haar wel, en de keuken was klein, maar heel net.

Aan tafel werd het viertal een weinig kalmer en Emilie en Marie luisterden naar de verhalen uit Parijs. Maar al was Parijs nog zo amusant, toch waren Georges en Lili blij, dat ze in hun nestje waren. In Brussel waren zij nog even de Vere's, die te Parijs zo lief voor hen geweest waren, gaan opzoeken. Het gesprek kwam op Eline.

"En hoe vind je haar?" vroeg Lili.

"O Lili!" sprak Marie. "Ik vind dat ze er uitziet... verschrikkelijk! Om medelijden mee te hebben."

"Ja, vreeslijk!" beaamde Emilie. "Ik wist niet wat ik zag."

"Dat heeft ons in Parijs toch niet zo gefrappeerd, wel Georges?" vroeg Lili.

"Niet zo bijzonder, maar wij zagen er haar altijd op haar mooist, gekleed voor een diner of voor de opera."

"Arme meid! Ik vindhet zo een verlaten schepsel!" hernam Emilie.

Er zonk even een zachte weemoed over hen neer bij de gedachte aan Eline. Maar Georges vroeg nog een tweede portie van de pudding, en zij werden weer vrolijk.

Het liep naar twaalven toe.

"En ons rijtuig, dat maar staat te wachten! Ik zal je de rekening sturen, hoor!" dreigde Emilie.

Zij maakte zich nu met Marie gereed om te vertrekken.

Nogmaals een stortvloed van zoenen. En Georges bracht de zusjes naar het rijtuig.

"Eerst Princessegracht, dan Noordeinde!" riep hij, wuifde ze toe en sloot

de deur.

In de eetkamer vond hij zijn vrouwtje; zij sloeg een gelukkige blik over haar lieve kamers, over haar ontredderde eettafel, met de seringen en de rozen in de vazen en met de wijn, tintelend in het zilver en kristal: de herinnering aan een avondmaal vol gezelligheld en sympathie. Maar toch, nu waren zij alleen! Zij sloeg haar armen om zijn hals en drukte hem vast aan haar tengere gestalte.

"Mijn wijfje! Mijn engel!" fluisterde hij in een kus en zijn ogen lachten in de hare.

"Zie je," sprak zij, overvloeiende van geluk en zij wees in het rond. "Dat is nu van ons, dat is ons eigendom! En wij, wij zijn ook elkanders eigendom, wij behoren aan niemand anders dan aan elkaar, aan elkaar!"

Hij antwoordde niet, maar sloot haar geheel en al aan zich vast. En de avondlucht, die steeds door de open tuindeuren vloot, scheen een belofte van liefde, die koele wieken boven hun hoofden wuiven deed.

II

Georges en Lili waren sedert een maand in hun huisje en wanneer Georges des morgens naar Buitenlandse Zaken ging, wanneer het eerste ontbijt was opgeruimd, scheen het Lili toe, dat zij nooit klaar zou komen met haar huishouden. Tenminste, zij verbeeldde het zich en zij gevoelde zich gelukkig met die illusie, en sprak ernstig over haar drukte, wanneer Marie haar plaagde met haar poppenhuis en met Fine, haar oude zure keukenprinses. Maar Lili liet haar plagen en beijverde zich dat poppenhuis steeds liever te maken, opdat haar Georges er zich behaaglijk zou gevoelen. Haar bezigheden hadden al de bekoring van het nieuwe en zij verwonderde zich er zelve over, hoe zij van een dromerig meisje, wier grootste genot geweest was bij het vlammende vuur of onder de kastanjes in de tuin te zitten mijmeren, tot een werkzaam vrouwtje herschapen was, dat altijd wat te doen had. Zij was wel wat bang voor de oude meid, die mama haar gehuurd had, maar zij oefende zich met zulk een diplomatische tact in haar beraadslagingen over het eten en het huiswerk, dat zij haar vrees geheel wist te

verbergen, zonder in aanmatigende bedilzuchtte vervallen. Zij streelde Fine's ijdelheid door telkens haar raad te vragen en aandachtig naar haar uitweidingen te luisteren, zodat na enkele weken de zure uitdrukking van Fine's boos, gerimpeld gezicht reeds vervangen werd door een weltevreden trekje, alsof het jonge mevrouwtje haar zeer was meegevallen. Het was toch een vriendelijk, verstandig kind, meende Fine, die het heel aardig vond, als het 'kind' in de keuken kwam en haar vroeg, hoe zij vlees braadde en groente stoofde en of zij alles had, wat zij behoefde en of zij nog een bijzondere pot of pan moest hebben. Des middags, wanneer Lili haar moeder bezocht of deze met Marie tot haar kwam: vroeg zij mama raad over talloze huishoudelijke onderwerpen, tot grote wanhoop van Marie, wie het niets interesseerde, hoeveel mama voor de eieren betaalde en hoeveel boter zij in de week verbruikte. Mevrouw Verstraeten prees Lili echter, en beweerde, dat het wel gaan zou, al was Lili nog een kind.

En waarlijk, het ging ook. Lili debuteerde als jeugdig vrouwtje met groot succes. Zij gevoelde zich weldra geheel en al thuis in haar kleine wereld, waarin zij zich, bij de liefde voor haar man, koesterde als in een zacht egoïsme. Hij, Georges, voelde dat egoïsme ook al meer en meer zijn gemoed vullen, voelde dat er voor hen spoedig niet veel meer bestaan zou buiten de kleine kring van hun eigen dagelijks leven. Zij gingen weinig uit op de invitaties hunner kennissen, vrezende, dat zij hierdoor tot een levenswijze werden verlokt, die niet aan hun middelen zou passen. Zij bleven dus 's avonds zeer veel thuis en dronken thee in hun kleine tuintje, dat er nog kaal uitzag, maar waarvan zij zich de illusie schiepen, dat het de volgende zomer groen en geurig zou wezen. Kwamen zij een zeer enkele keer te Scheveningen, op het Kurhaus, dan groetten hun kennissen hen met een verbaasd knikje.

"Hé, daar had je De Woude met zijn wijfje! Waar zaten die mensen toch de gehele dag; ze vertoonden zich nergens! Enfin, ze waren zeker nog verliefd, je zag dat meer bij die hele jonge paartjes!"

Maar ze vormden toch een aardig spannetje, beiden zo tenger en fijn: als men het niet wist, zou men nooit gezegd hebben, dat ze getrouwd waren!

En zij gingen, tenger en fijn, geheel onbewust, dat men hen 'een aardig

spannetje' noemde, door het leven, tevreden met hun eenvoudige, ietwat minieme gedachten en illusies, een weinig oppervlakkig en klein van ziel, verloren in hun egoïsme voor elkander, maar gelukkig, als twee jonge vogels, die elkaar in de lente gevonden hebben en niets anders verlangen dan elkaars liefde, welke hunnestje geheel en al vult.

naar boven

HOOFDSTUK XXX

I

Mevrouw Van Raat had dokter Reijer geschreven en Reijer was Eline komen opzoeken. Zij hadden elkaar als oude kennissen begroet en over verschillende onderwerpen aangenaam gecauseerd. Daarbij was het gedurende die eerste visite gebleven, want Reijer had aanstonds bespeurd, dat Eline hem in zijn qualiteit van geneesheer zo min mogelijk zou dulden. Mevrouw Van Raat, die bij dat bezoek tegenwoordig was geweest, had geen grote indruk ontvangen van de degelijkheid van dat nette doktertje, dat over Spanje en Parijs sprak en slechts voor de conversatie scheen gekomen te zijn. Toen Reijer twee dagen daarna zijn bezoek herhaalde, ontving zij hem enigszins koel. Toch trof het haar, hoe zijn vriendelijke ogen met een scherpe blik een ogenblik doordringend op Eline rustten, en daarna met zekere gemaakte onverschilligheid rondtuurden, of tot Eline opzagen, als dacht hij aan geheel iets anders, dan aan heur ziekte. En mevrouw Van Raat verbeeldde zich, dat hij zijn visite maakte, alleen voor die éne, onderzoekende blik. Wellicht had hij niet meer nodig voor het ogenblik en wilde hij Eline zo min mogelijk lastigvallen. Toen liet mevrouw patiënte en dokter alleen. Reijer steeg hoger in haar gunst, toen Eline haar, nadat hij vertrokken was, verhaalde, hoe Reijer haar zeer nauwkeurig had onderzocht. Hij had dan wel spoedig zich meester van Eline getoond, dacht mevrouw. Zij ried als het ware Reijers vaste wilskracht onder zijn elegante vormen en wilde nu ook gaarne aan zijn kennis geloven. Bij de derde visite, nadat hij Eline verlaten had, sprak zij hem even alleen. Zij vond hem in dat onderhoud eenvoudig en beslist. Hij zei ronduit, dat hij haar niet wilde misleiden, dat hij haar de waarheid wilde mededelen. Hij had bij Eline een kiem van longtering ontdekt als het gevolg ener zware koude, die te licht geteld

was geworden na een momentele genezing. Hij zou die kiem met al zijn wetenschap, al zijn zorg zoeken te verdelgen. Maar verder zag hij in Eline iets, wat hij het noodlot van haar familie kon noemen. Eline's vader had dat gehad. Vincent had dat. Het was een zielstorende verwarring van haar zenuwen, die de verwarde snaren van een gesprongen en ontredderd speeltuig gelijk waren. Hij wilde zichzelf niet meer wetenschap toekennen, dan hij bezat, hij vermocht die snaren niet opnieuw te spannen en te stemmen, tot zij harmonieus zouden klinken. De fijne vezelen ener bloem, die te ruw beroerd was, vermocht hij niet fris sap en kracht toe te voeren. Mevrouw zou dat zelve beter kunnen dan hij. Zij zou de bloem kunnen verzorgen; zij zou Eline zó zacht, in liefderijke genegenheid kunnen aantasten, dat zij snaar voorsnaar voorzichtig mocht pogen te herstellen! Kalmte, genegenheid waren geneesmiddelen, die Eline nu behoefde; verder, met de winter, een zachter klimaat dan Holland.

En hij sprak zelfs niet over de kinadroppelen, die hij Eline had voorgeschreven.

Mevrouw Van Raat hoorde hem met tranen in de ogen aan. Toen hij vertrok, drukte zij hem innig de hand, vol sympathie. Maar de taak, die hij haar opgelegd had, woog zwaar op haar zwakke schouders, ook al wilde zij zich aan Eline wijden. Zij vreesde, dat Reijer aan haar liefde voor het arme kind te grote kracht toeschreef; zij vermoedde, dat er andere liefde nodig zou zijn om nog melodie aan die ontstemde ziel te onttokkelen.

Eline echter had zich weder aan Reijer gewend en verlangde tegenwoordig naar zijn visites.

De dagen gingen haar met zachte rust voorbij. Zij bleef veel thuis, hoewel Reijer haar steeds aanspoorde te wandelen, vooral in de vooravond, opdat zij beter slapen zou. Maar zij gaf er de voorkeur aan met mevrouw op de veranda thee te drinken, neergezonken in een grote, rieten tuinstoel, terwijl zij in het verbleekte blauw van de hemel de sterren een voor een zag ontluiken, als heldere madeliefjes. Zij sprak niet veel, want mevrouw stuitte haar altijd vriendelijk in de vaart van haar zenuwachtig voorthollende verhalen en zij vond het heerlijk, zo gestuit te worden en zweeg lang stil, haar ogen steeds naar de sterren

gericht. Paul dronk soms, op de balustrade gezeten, even een kopje mee, en hij leerde haar achteloos een paar sterrenbeelden: de Grote Beer, Cassiopeia, de Lier; hij zou haar morgen eens zijn sterrenglobe tonen. Wanneer hij dan vertrokken was, zocht zij die beelden opnieuw in de hemel op en het was haar, als goten zij een zachte glans in haar ziel uit.

II

Het was, na een warme julidag, een lange, lichte avond en zij herinnerde zich een dergelijke avond, een paar jaar geleden, op de Horze. Lang zat zij met mevrouw op de veranda, tot 'moesje', die wat moe was, vroeg naar bed ging. Ook Eline trok zich terug in haar kamer. Zij sloot haar vensters, ontkleedde zich en legde zich te bed. De schijn van een nachtlampje blonk zacht over de schaduwen in het vertrek heen en de valgordijnen voor de deurvensters waren hel van het licht der rijzende maan. Eline sloot de ogen om te slapen. Het scheen haar echter, of heur geest, trots die gesloten ogen, in plaats van in de dofheid der sluimering te zinken, klaarder en klaarder werd. Een bonte, onlogische dwarreling van gedachten en herinneringen nevelde in haar op; de ene seconde was zij in Spanje, de volgende schertste zij met Elizete Brussel, de daarop volgende omhelsde zij Betsy, die haar met Ben aan de hand tegemoet kwam. De melodie, die zij te Madrid van een liedjeszangster gehoord had, suisde haar in de oren, terwijl een Moorse ruïne tussen de oranjeheesters en citroenbomen even voor haar blik verrees. Een diner bij de Moulangers flitste haar door de geest, daarna een rijtoer in de avond, in de omstreken van het kasteel der Des Luynes, daarna een consultatie met haar doktoren te Parijs. Het gelaat van een haveloze bedelaar, die haar in Nice verschrikt had, zag haar plotseling dreigend aan. En met iedere seconde wisselde het visioen van omgeving en van personen.

Zij wierp het laken, dat zij over zich heen had getrokken, van zich af, want een klam zweet parelde op heur gelaat en op haar hals. Doffe geluiden troffen de geprikkelde zenuwen van heur gehoor en verschrikten haar. Haar horloge tikte haar eensklaps hel in het oor, terwijl zij het enige minuten te voren in het geheel niet vernomen had; het hout van een kast kraakte, een nagel scheen zacht over het behang

te krassen. En eensklaps klonk buiten, als een wanhopige kreet van een keel, die geworgd wordt, het gekraai van een haan, zodat Eline's adem stokte van angst...

Zij wierp zich met een zucht om, opende haar ogen en streek zich met heur hand de vochtige haren van het voorhoofd. Zij zag vlak in het glas van haar psyché en in de spiegel viel de weerkaatsing van het verlichte valgordijn, als een bleke schim. Haar muiltjes, die voor het bed stonden, troffen haar blik en zij verbeeldde zich, hoe zij zou ontstellen, wanneer zij eensklaps een hand, van onder haar bed, ze zou zien weggrijpen. Omdat de schaduwen, die de schijn van het lampje niet verdreef, als zwarte beesten door de kamer schenen rond te sluipen, sloot zij opnieuw de ogen.

Maar de slaap daalde niet op ze neder en Eline gevoelde zich, trots die duisternis voor haar blik, klaar, klaar wakker. Het werd haar zelfs, of zij steeds wakkerder en wakkerder werd. Het gekraak van het hout vermenigvuldigde zich, het gekras van de nagel werd scherper en ieder ogenblik verwachtte zij de beweging van de hand te zullen horen, die haar muilen wilde grijpen. Het angstzweet brak haar uit, toen zij de ogen weer opende en een paar onderrokken op een stoel zag hangen; het scheen als lag over die stoel een wit lijk geworpen! Roerloos, zonder zich zelfs te durven omwenden, bleef zij met vergrote ogen en open mond op het lijk staren en zij meende, dat het lijk bewoog...

Het was haar een verademing vanrust en veiligheid, toen zij in de stilte buiten haar kamer, het geknars hoorde van een sleutel in het slot der huisdeur. Het was Paul, die thuis kwam... en zij volgde zijn stap, die hij dempte, en die de trap voorzichtig opsteeg, zij luisterde, hoe hij over het portaal sloop, de knop van zijn deur omdraaide... Daarna hoorde zij, hoe hij zijn laarzen buiten zette en de deur sloot. Daarna... werd alles stil.

Eline vatte enige moed uit de zekerheid, dat Paul dichtbij sliep; zij zag, dat het lijk een hoop rokken was en zij stond ineens vlug op, nam het lampje en keek onder heur ledikant: er was geen hand te zien. De lamp, die zij weer op tafel wilde zetten, deed echter de zwarte beesten, de schaduwen, somber door de kamer krioelen en zij wierp zich, rillende van vrees, opnieuw in de lauwe, verwarde lakens. En zodra zij weer te bed lag, was de hand er weer, onder het ledikant.

Hoe zij zich ook dwong aan niets te denken en te slapen, zij bleef wakker. Sombere vermoedens maakten zich van haar meester. Mevrouw Van Raat zou spoedig sterven, meende zij, en zij stelde zich voor, in een verwarring van onlogische taferelen, hoe het geschieden zou. Een langdurige ziekte, zoals tante Vere gehad had, met boze buien, die Eline geduldig zou dragen... of een plotselinge beroerte, of een noodlottig toeval: een spoorwegongeluk. Wellicht ook iets verschrikkelijk dramatisch: een man, die mevrouw in haar jeugd wraak gezworen had, en die haar nu bij haar grijze haren over de grond sleepte en met messteken doorstak. Zij zag de oude vrouw zich kreunend wentelen in haar bloed en zij begon langzamerhand te snikken in haar gedroomde smart over dit; gewelddadige dood en steunde zachtjes:

"Moesje, o mijn arm moesje!"

Zij zou buiten zichzelve zijn van smart; men zou haar van het lijk wegscheuren, daar zij er zich gillend aan vast zou klemmen. En plotseling veranderde dat treurspel in een zacht toneel, vol liefde en geluk: een verzoening met Otto, die haar tegemoet kwam, haar aan zijn borst sloot, en haar kuste. Tezamen, in één omstrengeling, wandelden zij daarna door een Spaans landschap; maar zo stootte hem eensklaps van zich af, en hij viel aan haar voeten en weende. Toen hief zij hem bij de hand op: zij stonden op een brug, die hemelhoog hing te wiegelen over een donderende waterval, en de stroom ratelde in haar oren en hij nam haar in zijn armen en zij sprongen beiden, moe van hun smart en van het geruis der wateren, in de afgrond...

Luid kraaide de haan daarbuiten en Eline schrikte hevigop en richtte zich overeind. Had zij geslapen, had zij gedroomd? Zij wist het niet; zij geloofde, dat zij slechts had liggen te mijmeren. Hijgend, klam van zweet, doorvloeid van een doffe lauwte, met een verschroeide keel stond zij op, verfriste zich het gelaat in een natte handdoek, en dronk een, twee, drie glazen water achter elkander. Zij rilde, niettegenstaande de drukkende benauwdheid van het gesloten vertrek, en hulde zich in een grijze wollen peignoir. Toen trok ze een valgordijn op en zag naar buiten, in de vale lichtheid van de vroege morgen. Het was halfvier en de haan kraaide en de andere hanen kraaiden terug.

De dwarreling van haar fantasieën bedaarde in de bleekte van die ochtendschemering. Daar heur ordeloos bed, waar zij zolang zich slapeloos had omgewoeld, haar walgde, liet zij zich neervallen op de Perzische divan. Door het venster bleef zij op de gekartelde toppenlijn van enige kastanjes staren.

In het vertrek viel de morgen binnen en het nachtlampje knetterde, vlamde heen en weder, doofde uit en walmde.

Eline sliep in, dof, moe en leeg van brein. Het vale, bleke licht scheen klaarder en klaarder op haar gelig, wasachtig gelaat.

III

Reijer zou de dag, die op deze nacht volgde, niet komen, maar Eline schreef hem dringend en hij kwam. Zij smeekte hem bijna, dat hij haar iets geven zou, wat haar mocht doen slapen, daar zij krankzinnig dacht te zullen worden, zo die nachtmerries van slapeloosheid zich herhaalden. Reijer antwoordde, dat hij haar wel het een of ander kon voorschrijven om te slapen, maar dat het beter was, indien zij zonder kunstmiddelen haar slaap terugwon. Zij moest beweging nemen, wandelen. Eline haalde met een zucht van ongeduld haar schouders op. Zij was die morgen als gebroken opgestaan; zij sleepte zich, gedrukt door de warmte, van de ene stoel op de andere. Beweging nemen! Zij was er niet toe bij machte en zij bleef thuis, en herleefde slechts een weinig in de koelheid van de avond, in haar grote rieten stoel, op de open veranda. Mevrouws blik bleef bezorgd op haar rusten.

Paul dronk, naar zijn tegenwoordige gewoonte, een kop thee mede, gezeten op de balustrade. Ook hij zag Eline aan en herinnerde zich hoe hij op het bal van Lili's bruiloft het voornemen had opgevat Eline het hof te maken, voor de grap. Al had zij haar vroegere frisheid verloren, toch maakte zij, in haar gracieuze magerte, op hem een indruk van belangwekkendheid en ongewoonheid; hij vond haar, al was zij afgevallen, toch schoon met haar holle, donkere kijkers en haar klein, treurig mondje. Maar hij vergat de honigtaal van zijn brutale galanterie en het verliefde spelzijner onbeschaamde ogen, nu hij bespeurde hoeveel er in Eline geknakt was. Hij herinnerde zich, hoe hij haar vroeger

steeds gezien had, schitterend van

coquetterie en levensgenot, een parelende lach op de lippen, en een groot medelijden vervulde hem bij die herinnering. Hij voelde, dat zij gelijk had, zo zij zich een ruïne van binnen als van buiten noemde.

"Hoe gaat het, Eline? beter dan vanmiddag?" vroeg hij en in zijn stem klonk iets hartelijks, dat haar aan Henk deed denken.

Zij antwoordde hem kwijnend en hij vroeg haar, terwijl hij haar de sterren, die begonnen te fonkelen, wees, of zij zijn sterrenglobe nu wilde zien: hij had die des morgens, uit een grote rommel op zolder, voor haar opgediept. De sterren konden haar in dit ogenblik weinig schelen, maar zij wilde hem niet in zijn vriendelijkheid teleurstellen. Hij haalde dus de globe, zette zich naast haar en zij richtte zich op in haar stoel. Mevrouw Van Raat zag mijmerend toe, hoe Paul met heur haakpen Eline de sterrenbeelden wees en de namen er van noemde. Daarna trachtte Eline in de hemel de beelden terug te vinden en zij glimlachte, terwijl haar vinger van ster tot ster lijnen trok. Eline glimlachte en mevrouw mijmerde op die glimlach voort. Pauls hartelijkheid voor Eline trof haar, terwijl ze die cynische klank, die satirieke tint in zijn stem, dat luchtig minachtende in zijn wijze van spreken miste. Vage droombeelden rezen in haar op; vroeger had zij Eline gaarne de vrouw van Henk zien worden; thans zag zij in haar geest iets als een onbestemde tederheid tussen Eline en Paul.

Verheugd bespeurde zij, hoe Eline minder kwijnend sprak en opgewekter lachte, nu Paul op lekenmanier de astronomische les voortzette. Eline moest zich niet vergissen; zij zag op de sterren van de globe neer, en naar de sterren aan de hemel zag zij op; ze moest zich dus verbeelden, dat zij in de globe was...

Paul bleef die avond thuis, tot mevrouw en Eline om elf uur naar bed gingen, en mevrouw gaf hem, toen hij vertrok, niet als naar gewoonte een kort knikje; zij trok hem even bij de hand tot zich toe en kuste zijn voorhoofd.

naar boven

HOOFDSTUK XXXI

I

Frédérique gevoelde zich zeer ontevreden over zichzelf. Zij meende dat die ontevredenheid voortsproot uit een tweede vertrouwelijk gesprek met Paul, waarin zij zich opnieuw vermeten had hem de les te lezen, omdat zij ontdekt had, dat hij Etienne telkens geld leende. Wat, dacht ze, liet ze zich toch altijd verleiden om zich in de zaken van die jongens te mengen! Etienne was een groot kind en hém mocht ze, als zuster, wel eens de waarheidzeggen, maar Paul zou haar langzamerhand onverdraaglijk gaan vinden met haar wijze lessen en haar bouderies. Want zij had hem weder geboudeerd om die zaak van Etienne, voordat het tot een verklaring was gekomen. Waarom had ze Paul niet koelweg gevraagd Etienne niet meer te lenen, waarom had ze eerst geboudeerd en daardoor, als wenste zij het zelf, een tweede explicatie uitgelokt! Waarom was dat nodig! Zij zat nu, des avonds na het middagmaal, met haar moeder en Mathilde in de open tuinkamer, terwijl Tine en Jo zich met de lange caoutchouc slang van de tuinspuit beijverden. Zij hieven de koperen sprits op en een waaier van druppelendestralen viel over de rozen en reseda's, de verbena's en heliotropen, de geraniums en bolbegonia's neer, zodat de bloemen heen en weer schudden en de grasperken glinsterden van vocht.

Op het grintpad solden Lientje en Nico met Hector, somtijds gillend verjaagd door een dreigende beweging van Tina's spuit.

"Tina! Tina! Niet de kinderen nat maken! En laat het niet zo hard over die bloemen regenen! Een beetje zachter!" vermaande Mathilde.

Zeker, Paul zou haar onverdraaglijk vinden, dacht Frédérique, terwijl zij haar boek in de schoot legde en naar de kinderen zag. Hun eerste gesprek over zijn nietsdoen, over het gehalte zijner kennissen, over zijn hatelijk-cynische wijze van praten, kwam haar in haar stemming van ontevredenheid nog bespottelijker voor dan dit laatste, dat ten minste een raison d'être gehad had. Bespottelijk vooral, omdat zij de volgende dag, op het bal, zich geheel en al had laten medeslepen door de bekoring van zijn vrolijkheid. Zeker, zij hield van vrolijkheid, zij hield van

dansen en zij had prettig met hem gedanst, maar... zij was, na dat bal vooral, zeer ontevreden over zichzelf geworden. Toch had zij niets gedaan, niet gezegd, dat zij zich verwijten kon...

"Lientje, foei! Wat plaag je Hector! Je zal zien, dat hij je nog eens bijt!" riep Mathilde.

Frédérique kon haar gedachten niet volgen, afgeleid als zij werd door het geruis der waterstralen op de brede bladen van een rhabarberplant, door het gieren der kinderen en Hectors geblaf. En toch wilde zij zo gaarne weten, waaróm zij eigenlijk ontevreden was over zichzelf.

Zij ried iets van de waarheid, maar zij wilde die, uit een zekere schaamte, niet doorgronden. Pauls geflirt met al die meisjes had haar gehinderd; hij maakte haar allen het hof en hij meende het met niemand. Was dat louter scherts, die zij allen begrepen, of was dat iets vals? Hij was toch niet slecht; zij geloofde zelfs niet eens, dat hij wuft was; hij was alleen wat over het paardje getild, omdat hij er knap uitzag en geld had,maar hij had een goed hart; hij zou niemand leed hebben kunnen doen. Toch, wat kon haar dat alles schelen! Waarom hinderde het haar, dat hij die nuffen, zoals Ange en Léonie en dat dwaze nest van een Françoise, courtiseerde! Waarom trok zij zich dat aan, meer dan zij het zich van een ander jongmens uit haar kringen zou aangetrokken hebben? Omdat zij hem beter en langer kende en omdat hij de neef van Marie en Lili was? Dat was toch geen reden.

En het hinderde haar, dat zij niet met haar gewone oprechtheid in zichzelve dorst zien, als in een spiegel.

Toch streelde het haar, dat hij met haar anders vrolijk was, dat hij met haar anders sprak, dan hij met die nuffen en nesten deed. Hij stelde haar dus hoger. Of begreep hij slechts, dat zij zich zijn brutaliteiten en quasi-verliefde overmoed niet zou laten welgevallen? Zag hij een beetje tegen haar op, omdat zij nu en dan eens ernstig zich met hem onderhield? Allerhatelijkst werd haar die gedachte; allerhatelijkst zou het haar zijn, zo Paul tegen haar opzag. Werd haar dit zekerheid, ze zou zich nooit meer alleen in een gesprek met hem wagen, ze zou desnoods zijn als die anderen en met hem coquetteren. Maar neen, dat zou ze toch nooit kunnen! En daarbij, waaróm was het haar een allerhatelijkste gedachte,

dat Paul tegen haar op zou zien?

Al die vragen werden haar als een labyrinth, waarin haar gedachte ronddoolde, zonder een uitweg te kunnen vinden. En desniettemin vermoedde zij wel enigszins waar de uitweg was, maar zij wilde niet voor zichzelf weten, dat zij dit vermoedde.

"Freddy, wil je me straks komen helpen om een laatste hand aan de koffers te leggen?" vroeg Mathilde. "Dan breng ik eerst de kinderen naar bed."

Freddy beloofde het. Juffrouw Frantzen was beneden gekomen en met haar hulp bracht Mathilde het lastige viertal, dat met veel drukte de spuit had opgeborgen, naar boven. Morgenochtend zouden zij allen naar de Horze vertrekken, om er de gehele zomer door te brengen. Het was een zuinigheidsmaatregel, die Théodore van Erlevoort zijn moeder had aangeraden, want zij kon op het landgoed eenvoudiger wonen dan in het grote huis aan het Voorhout, waar zij verplicht was op een voet te leven, die niet meer overeenkomstig haar middelen was. Zij had er dan ook zelve wel eens over gedacht voorgoed de Horze te betrekken en afstand van haar geliefde woning te doen, maar het had haar steeds een te zwaar offer geschenen. Zij zou het nu echter op de Horze zo lang mogelijk willen rekken, misschien wel tot november toe. Het landelijke leven lachtehaar toe, temidden van het lieve troepje van Théodore.

Ook Mathilde ging gaarne naar de Horze en zij had geen bezwaar gemaakt Tina en Jo een paar maanden vóór de vacantie van school te nemen; zij zou ze, als vroeger, weer zelf kunnen leren en zij genoot met een heimelijk genoegen bij dat denkbeeld. Freddy was liever in Den Haag gebleven; waarom, was haar niet duidelijk en deze onduidelijkheid verergerde haar stemming van ontevredenheid over zichzelf. Zij had er echter niets van laten blijken en zij was voor de anderen in huis zoals zij steeds geweest was, vrolijk en vriendelijk. Alleen Etienne had zij die dag wat koel op een afstand gehouden, zowel om die geldgeschiedenis met Paul als omdat hij mopperde, dat zij voor zo lang naar de Horze zouden gaan. Hij sprak er dan ook over een kamer te nemen, in Leiden of Den Haag; waar, wist hij nog niet.

Otto was in de laatste tijd bij tussenpozen op de Horze geweest. Hij had

dikwijls ernstig met Théodore gesproken, hij wilde iets in de provincie zoeken en Den Haag verlaten. Hij was reeds half geslaagd; door protectie van oude vrienden zijns vaders had hij nu kans om als rentmeester op een der kroondomeinen in Gelderland geplaatst te worden.

Hoewel mevrouw Van Erlevoort hem steeds afried zich in een stille afzondering terug te trekken, was hij te moe van Den Haag om niet naar een atmosfeer van nieuwe frisheid te verlangen. Hij hoopte op niets, hij wenste niets, hij smachtte alleen naar een eenzame ruimte, waar hij niemand ergeren zou met zijn doffe melancholie. Hij had veel van zijn vroegere flinkheid verloren; hij had zich niet kunnen opheffen onder zijn smart, die hem in doffe mijmeringen verweekt had. Maar, als Mathilde, klaagde hij nooit, toonde hij zich nooit ongedurig en ontevreden, en bleef hij, eenvoudig en degelijk, uiterlijk dezelfde van voorheen.

Mevrouw Van Erlevoort was in de stilte, die de kinderen achter zich hadden gelaten, zachtjes ingesluimerd en Frédérique verliet het vertrek, toen zij in de vestibule Etienne ontmoette, die juist de trap afkwam.

"Waar ga je naar toe?" vroeg hij.

"Ik ga Mathilde met de koffers helpen," antwoordde zij.

"Toe, help mij liever met de mijne!" hernam hij gemaakt ongedwongen. "Mathilde heeft immers de juf, en ik heb geen geduld al dat goed zo netjes te leggen."

"Heb je dan een kamer gehuurd? Hier of in Leiden?"

"Ik... ik heb geen kamer gehuurd. Ik ga mee naar de Horze. Dan kan ik daar goed en rustig studeren voor mijn doctoraal. Van Leiden is eigenlijk geen sprake in de vacantie en hier zou ik toch niet werken. En zie je, het moettoch!" fluisterde hij verder: "ik kan toch maar niet zo blijven hangen, terwijl ik Théodore over zuinigheid zie schrijven, en mama zucht, dat ze niet toekomt; vind je niet?"

Zij zag hem met een lange, zachte blik aan, terwijl hij een beetje verlegen voor haar stond.

"Goed," sprak ze. "Ik zal je helpen."

"Ga dan even mee naar mijn kamer, wil je?" vroeg hij, opgewekt door haar vriendelijke toon.

Zij gingen samen de trap op. In zijn kamer stond zijn koffer open, zijn kast eveneens.

"Ik zal alles wat ik meeneem op mijn bed gooien, pak jij het dan in?"

"Goed."

"En ben je niet meer boos, om dat geld?" vroeg hij met de liefkozende stem van een bedorven kind.

"Neen, maar geef het Paul vanavond nog terug, als je hem ziet. Ik zal er je wel aan helpen, ik heb nog geld."

"Je hebt toch niets tegen Paul?"

"Neen, niets!" murmelde zij. "Maar het is toch beter... dat je... geen verplichtingen aan hem hebt."

"Maar Freddy! Aan mijn beste vriend? Ik ben niet bang hem iets verplicht te zijn."

"O zeker, hij is heel goedhartig, maar het is toch beter, dat je het hem terug geeft, nietwaar?"

Hij beloofde het en zij was opnieuw zeer ontevreden over zichzelve. Zij zouden haar beiden onuitstaanbaar vinden, met haar inmenging in hun zaken. Maar Etienne vond haar niet onuitstaanbaar; hij vond haar een engel, dat zij voor zijn koffer wilde zorgen.

"Zie je... hemden, boorden, sokken... Nou, de rest vind je zelf wel, hé? Dan zal ik Paul zien op te diepen, tenminste, als je mij dat geld geven kan."

Zij had het reeds bij zich gestoken met het voornemen het hem aan te bieden en zij gaf het hem nu.

"Dank je. Het is morgen dus vroeg opstaan, hé? O ja, zeg Willem even, dat hij me wakker maakt, wil je? Nu, adieu."

Hij wilde vertrekken, maar zij nam zijn hoofd tussen haar handen en zoende hem.

"Je bent een beste jongen, dat je naar de Horze gaat. Wat zal mama blij zijn! En Théodore, vooral als hij hoort waarom je meegaat!" sprak zij vriendelijk.

Hij was recht vrolijk, dat zij verzoend waren, en zij hoorde hem weldra, fluitende, de treden van de trap afspringen.

II

De volgende avond, om en bij negen uur, rammelde de oude tentwagen, waarmede Théodore van Erlevoort en Klaas, zijn koetsier, naar het station van Elzen gereden waren, de hoge eikenlaan der Horze binnen. Marianne, die van kostschool voorgoed thuis was gekomen, kwam met Edmée en de twee bébés der Van Stralenburgen het rijtuig in de laan reeds tegemoet en de drie dreumesen sprongen als jonge honden en poogden het rijtuig bij te houden, totgrote angst van Marianne...

"Dag oma! Dag tante Tilly! Dag tante Freddy! Dag oom Eetje!" De Van Rijsseltjes gilden, kraaiende van blijdschap, en Marianne wuifde hen lachend met de hand en allen wuifden en riepen terug. Tussen de zuilen der veranda zagen zij Truus met Suzanne en haar man, Arnold van Stralenburg. Klaas deed na een brede, ratelende draai om de vijver zijn paarden stil houden. Van alle kanten stapten de reizigers uit, en men kon elkander in de eerste minuten niet verstaan door de drukte van de kinderen, die omhelsden en zoenden waar zij maar konden, terwijl de drie grote patrijshonden van Théodore, luid blaffend, daartussen opsprongen en de kleintjes soms omver wierpen.

Van Stralenburg had mevrouw Van Erlevoort het laatst helpen uitstijgen en ook zij werd nu bestormd door haar luidruchtige kleinkinderen, die met de honden door de lange benen van hun oom uit Zwolle heenglipten om haar in hun armen te smoren.

Truus, Mathilde en Suzanne lieten de kinderen uitrazen; daarna verschenen juffrouw Frantzen en de twee andere bonnes, en het jonge goed werd, na boterhammen gegeten te hebben, meedogenloos weggevoerd. Mathilde ging eveneens om te zien of haar viertal het goed had in zijn nieuwe bedjes.

Zij hadden elkaar de gehele winter niet gezien en het regende vragen. Mevrouw Van Erlevoort zag rond, alsof zij iemand miste.

"En Jet! En de jongens? Waar zijn die?" vroeg ze.

"Maar moesje, alle drie nog op school. De vacantie is nog niet begonnen!" antwoordde Truus lachende om het ongelukkige gezicht van haar schoonmoeder. "Jet maakt het heel goed in Bonn, ze schrijft lange brieven. Cor is met zijn schip te Buenos-Ayres geweest."

"En juffrouw Voermans is weg, hè?"

"Ja, het goede mens heeft ons verlaten, met tranen in haar ogen. Maar ze was niet meer nodig en een gouvernante voor de luxe er op na te houden, dat ging niet. Théodore bromt toch al genoeg over zijn pachters."

"Théodore," herhaalde deze, die zijn naam vernomen had: "bromt nooit, vooral niet, als hij pas de familie terugziet. Freddy, Freddy, wat zie je er goed uit! Iedere zomer, dat ik je terugzie, ben je mooier geworden. Hè, Truus, kijk eens, wat een flinke frisse meid! Wou je niet, dat jij zo een zus had?"

Hij pakte haar om haar middel en toonde haar bewonderend aan zijn vrouw, die vrolijk toezag.

"Ach, dwaze jongen!" lachte Frédérique blozend en duwde hem van zich af. "Alsof ik je zuster niet was, hè, Truus?"

Maar Théodore vatte haar hand.

"En binnen in het kleine hartje alles nog in orde?" fluisterde hij schalks. "Nog niemand, voor wie het gauwer: tik, tik! zegt?"

Freddy schaterde het uit met een heldere,gezonde lach.

"O neen, tot nog toe voor niemand! Wees maar niet bang, dat zal zo gauw niet gebeuren."

"Schrik je dan al de courmakers af?"

"Ik laat me geen cour maken!"

"Hou je ze zo op een afstand?"

"O ja, heel ver op een afstand! Zo ver mogelijk!" lachte zij steeds. "Ik heb nog niemand gevonden, die me waard is, nog niemand!"

"Trots ding, pedante nuf!" schertste hij terug. " Wacht maar, ze zullen je nog laten zitten!"

Zij lachte steeds vrolijker, steeds helderder om zijn bedreiging. Hij vond haar prachtig in die lach. Zij geleek een jonge godin, een spottende Diana met haar lenige, volle gestalte en haar fier hoofd, dat zij nu uittartend in de nek wierp, terwijl haar glanzende ogen hem dartel en overmoedig aanzagen. Er was, niettegenstaande die overmoedige dartelheid, iets treffend waars en oprechts in haar schoonheid, iets koninklijks in haar houding; iets, waaruit hij opmaakte, dat zij niet coquetteerde, maar dat zij zich, al schertste zij er over, hoog stelde.

"Zo, je voelt je dus?" hernam hij. "Nu, dat mag ik zien. Dat bewijst, dat er ras in je zit..."

En hij nam met een tevreden blik haar nogmaals op, hij vond haar een echte Erlevoort, nu haar fierheid zijn ingeboren familietrots gestreeld had.

"Maar wat zeg je van Eetje?" vroeg mevrouw verheugd. "Die komt hier studeren!"

"De komst van meneer is mij een aangename verrassing!" sprak Théodore met een deftige buiging.

Frédérique begon weer te lachen.

"Ja, die goede jongen!" sprak ze vrolijk tot Van Stralenburg. "Verbeeld je, Arnold, bijna had hij vergeten zijn geleerdheid mee te nemen. Een uur, voordat we vanochtend weggingen, kwam hij wanhopig met een stapel wetboeken of ik weet niet wat voor histories aandragen. Bijna in elk van onze koffers zitten nu een paar deeltjes."

"Ja, ik kan onmogelijk aan alles denken!" verdedigde Etienne zich.

"Fatale druktes, die je hoofd doen omlopen!" spotte Arnold met zijn toegeknepen zwarte ogen. "Ik kan me dat zo goed begrijpen. Bezigheden, conferenties, correspondenties, consultaties..."

Hij had de gewoonte Etienne voortdurend voor de gek te houden, en Etienne draalde nooit hem troef te geven en meermalen eindigden de woordenschermutselingen in handtastelijkheden en bokspartijen.

"Arnold, begin nu niet dadelijk met Etienne te kibbelen!" riep Suzanne. "Mama, u zal zien, dat ze weer gaan vechten!"

"Oom Arnold en Etienne zijn altijd als hanen tegen elkaar!" zei Marianne.

Arnold echter beweerde, dat hun strijdlust nu versmolt in de tederheid van het weerzien en hij omhelsde Etienne, in grote, komieke omhelzingen, terwijl zijn lange armen om zijn schoonbroer heen en weer zwaaiden. Etienne echter duwde eensklaps Arnolds hoofd naar beneden en sprong over zijn rug heen. Als bij afspraak, zonder een woord te zeggen, sprong Arnold daaropover Etienne, en zo sprongen zij beurtelings voort met ernstige gezichten. Allen lachten.

"Als ze niet als hanen zijn, zijn ze als clowns!" gierde Marianne. "Als clowns."